Η new electronica που πάλιωσε αλλά ευτυχώς δεν ξίνισε

Η δεκαετία του '90 από άποψη μουσική ίσως να είναι από τις πιο παρεξηγημένες. Ως παιδί των 90s που είμαι δε γίνεται να μην επιδιώξω να βάλω και εγώ το λιθαράκι μου σε μια προσπάθεια αποκατάστασης της. Ίσως βέβαια είναι νωρίς ακόμα και δεν έχει κατακάτσει ο ιστορικός κουρνιαχτός για να δούμε τα πράγματα καθαρά, αλλά από το 1990 μέχρι το 2000 έλαβε χώρα ένα σαρωτικό ηχητικό τσουνάμι. Μιλάμε για την ηλεκτρονική μουσική. Κεφάλαιο φυσικά απέραντο, το οποίο ξεκινάει σχεδόν από την αρχή της δισκογραφίας στην αυγή του 20ου αιώνα, αλλά στην πραγματικότητα νομίζω πως μόλις στα 90ς βρέθηκε το σταθερό πάτημα που βοήθησε αυτή την «νέα» μουσική να εξαπλωθεί με ταχύτητα δίνης προς όλες τις κατευθύνσεις και να ενοργανώσει την ποπ κουλτούρα. Υπήρξαν βέβαια και πιο πριν λαϊκές εκφάνσεις του φαινομένου αυτού όπως η disco ή μεμονωμένες περιπτώσεις με πιο γνωστό παράδειγμα τους Kraftwerk και φυσικά αρκετή ηλεκτρονική μουσική ήδη μπολιασμένη μέσα στο rock σώμα (εκεί όπου είχε όμως έναν πιο συνοδευτικό ρόλο και όχι πρωταγωνιστικό), αλλά τολμώ να πω πως ήταν πρωταρχικές ασκήσεις οι οποίες οδήγησαν στο μαζικό πανδαιμόνιο που ακολούθησε. Σήμερα η ηλεκτρονική μουσική είναι παντού, απλωμένη σε όλη την μουσική παραγωγή και φυσικά σε όλες τις πίστες και την ακούνε όλοι, ακόμα και αυτοί που επιμένουν να τη σνομπάρουν.

Το techno είναι ένα ειδικό κεφάλαιο με πολύ ψωμί αλλά είναι και η μουσική η οποία πρωταγωνίστησε τη δεκαετία του '90 και υπήρξε ακάματος εργάτης της επιχείρησης επικράτησης των ηλεκτρονικών. Θα ασχοληθούμε εδώ με μια μικρή σειρά συλλογών, ένα απειροελάχιστο δείγμα δηλαδή, αξιοπρόσεκτο όμως λόγω της σοβαρότητας τηςαισθητικής τους. Η σειρά συλλογών της New Electronica ονόματι Global Technological Innovations αποτελείται από έξι volumes, ξεκινά από το 1993 για να καταλήξει στο 1996. Χρονικά, μέσα στο μάτι του κυκλώνα. Το αισθητικό πλαίσιο που επιλέγουν οι εμπνευστές αυτού του πονήματος είναι ουσιαστικά το Detroit techno, το οποίο έκανε τα πρώτα διακριτικά αλλά θαυμαστά βήματα του στα τέλη της δεκαετίας του '80 και δημιουργήθηκε από νεαρούς μαύρους μουσικούς, ασπούδαχτους ως επί τω πλείστον, οι οποίοι άκουσαν στο ραδιόφωνο τους Kraftwerk, εντυπωσιάστηκαν και θέλησαν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους με αυτόν τον νέο για αυτούς, κρυστάλλινο, στιλπνό ήχο ο οποίος μέσα από το δικό τους κόσκινο έγινε πιο στρογγυλεμένος, παρόλη τη μετρονομία (η βελούδινη αίσθηση της soul και των RnB, αλλά και η κάψα του funk δε θα μπορούσε να μην επενεργήσει).Η μουσική η οποία περιέχεται σε αυτές τις συλλογές είναι και αμερικανική και ευρωπαϊκή, οι ρίζες της όμως είναι εκεί, στο techno του Detroit.

Από το γενικό σχεδιασμό τους εύκολα καταλαβαίνεις ότι δεν είναι μια τυπική περίπτωση. Εξαιρετικά εξώφυλλα υψηλής γραφιστικής τέχνης και κείμενα όχι απλώς πληροφοριακά, πιο πολύ θα έλεγε κανείς μικρά φουτουριστικά λογοτεχνικά διηγήματα, άμεσα συνδεδμένα με το ηχητικό περιεχόμενο. Δύο μάλιστα από αυτά είναι υπογεγραμμένα από τον σπουδαίο μουσικό και δημοσιογράφο David Toop.

Αποφάσισα να φτιάξω ένα μικρό mixtape για να πάρετε μια ιδέα των διαμαντιών που ανθολογούνται. Ας δούμε κάποια από αυτά ένα προς ένα.

Reload - Biosphere (Global Communications Remix)
(από την Global Technological Innovations - Chronological Harmonisations vol.1)

Ο Mark Pritchard έβγαλε πέρσι στη Warp έναν ενδιαφέροντα δίσκο (ο οποίος περιείχε και συμμετοχές από τους Thom Yorke και Linda Perhacs μεταξύ άλλων), κατά τη γνώμη μου όμως δεν κατάφερε να φτάσει την ξεχωριστή μουσική με την οποία μας συστήθηκε μέσα από τα διάφορα σχήματα στα οποία συμμετείχε στα 90s. Οι Reload, αλλά κυρίως οι Global Communications ήταν από αυτά. Τους χαρακτηρίζει μια abstract downtempo διάθεση, αρκετά κοντά σε αυτό που κάπως βλακωδώς λέμε Intelligent Dance Music (μου φαίνεται κάπως ρε παιδί μου να μιλάμε για μουσική και να την λέμε χαζή ή έξυπνη…) ή ακόμα πιο χαζά: idm. Πάντως στο κομμάτι τους “Biosphere” το οποίο ακούμε εδώ ξεδιπλώνεται μια καλοσχεδιασμένη μελωδία τοποθετημένη πάνω σε ένα ωραία εξελισσόμενο σπαστό beat.

3mb featuring Juan Atkins - Die kosmischen Κuriere
(από την Global Technological Innovations-Soundwaves-1)

Ο Juan Atkins είναι από τους πρωτοπόρους του Detroit techno. Αρχικά με τους Cybotron, ένα πρωτο-techno/electro σχήμα το οποίο μας πήρε τα σκαλπ ήδη από τα 80s, με κομμάτια όπως το Clear, και λίγο μετά με τους Μodel 500 από τους οποίους πρέπει πάση θυσία να ακούσετε τα "Off to battle" και "Neptune". Εδώ σε μια διαστρική αποστολή μέσω Γερμανίας συναντά τους Moritz Von Oswald (Basic Channel, Maurizio, Rhythm & Sound) και Thomas Fehlmann (Palais Schaumburg,ORB). Παρόλο που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποιο συστατικό το οποίο να προδίδει jazz προθέσεις, αυτές μπορώ να πω πως υπάρχουν. Είναι μάλλον αυτή η θερμή ατμόσφαιρα που πάντα προκύπτει όταν αυτοί οι καθόλου «κρύοι» Γερμανούς (μαζί εννοείται με τον Juan) παίζουν με τα κουμπάκια των διαστημοπλοίων τους.

Lazermusik - Williamsburg drive-by disaster
(από την Global Technological Innovations-Unreleased-II)

Παραπάνω ανέφερα τους Cybotron, σχήμα σήμα-κατατεθέν του πρώιμου electro, μιας μουσικής με κοφτά σπαστικά beats άμεσα συγγενικής με το hip hop, αλλά ερωτευμένης με τα ηλεκτρόνια (ακούγεται στην ταινία Robocop σε σκηνικό όπου ο Μέρφι μπουκάρει σε μπαρουτοκαπνισμένο κλαμπ του Ντιτρόιτ για να συλλάβει ύποπτο στοιχείο). Οι Lazermusik παίζουν ακριβώς αυτό, μόνο που τυχαίνει να γεννήθηκαν κάπως πιο μακριά από κει, στας Ευρώπας και συγκεκριμένα στην Αυστρία. Δεν είχα την τύχη μέχρι στιγμής να ακούσω τούτο το κομμάτι μέσα σε κλαμπ, αλλά είμαι σίγουρος ότι εάν συνέβαινε αυτό, θα τιναζόμουν αυτομάτως στα ταβάνια από τους ξεχειλωμένους ήχους των λέιζερ φονικών όπλων.

Shake - Id clones
(από την Global Technological Innovations-Unreleased-II)

Και μετά τις πολλαπλές ριπές, έχασαν τις αισθήσεις τους. Αποτραβήχτηκαν σε ένα όνειρο, ένα όραμα άμετρης μονολιθικής πολυπλοκότητας το οποίο συντόνιζε από τα παρατηρητήρια του στα καταφύγια του μελλοντικού Ντιτρόιτ ο Antony Shakir. Αυτός ο πρέσβης των πολυεπίπεδων οκταγωνικών διαστάσεων οδηγούσε τη διμοιρία των κλώνων στην γεωμετρική μινιμαλιστική θέληση του, έχοντας κατά νου τη διάσπαση του τελευταίου εναπομείναντος ατόμου που θα μετέτρεπε τον πλανήτη στον τελικό οίκο των άυλων θαυμάτων, της κρυσταλλικής μετάλλαξης των ανθρώπων σε πλάσματα ελεκτρο-γεννημένα και απογυμνωμένα από τη θνητότητα. Όμως δεν ήταν παρά ένα όραμα. Μια στιγμιαία ματιά στο μέλλον.

Planetary - Cydonia
(από την Global Technological Innovations-Soundwaves-1)

Άλλος ένας αμερικάνος διαπλανητικός ηχο-διαχειριστής είναι ο Dan Curtin, ο οποίος είναι από τους πιο δημιουργικούς και δραστήριους μέχρι και τώρα που μιλάμε, παραγωγούς του techno και της electronica. Αν και τον χαρακτηρίζει συνολικά μια ιδιότυπη και προσωπική funk διάθεση, εδώ στο "Cydonia" προσανατολίζεται σε μια, ας την πούμε πιο ταξιδευτική κατεύθυνση και μάλιστα πέρα από τα όρια της γήινης επικράτειας έως το πρόσωπο στον Άρη, με προγραμματισμό συνθομηχανών σε ταχύτητα δίνης.

CJ Bolland - Mantra
(από την American and European Technological Innovations-Vol:1)

Περίπου το 1992 άρχισε να ακούγεται στα πέριξ ένα καινούριο είδος techno το οποίο ήταν κάπως υγροποιημένο, στην κυριολεξία ...γλιστρούσες πάνω στα διάφανα ατμοσφαιρικά synth του, ένα είδος το οποίο ονομάστηκε trance. Συνήθως είχε περίεργες απόκοσμες αλλά γλυκερές μελωδίες και ουσιαστικά το μόνο που το διαχώριζε (σημαντικό όμως) από αυτό που τότε αντιλαμβανόμασταν ως ambient, ήταν το γρήγορο beat, τις περισσότερες φορές αρκετά μονοκόμματο και λιγότερο βαρύγδουπο απ' ότι στο κυρίως techno το οποίο είχε γίνει πια γνωστό. Η εταιρεία R&S Records είχε κάνει κάποιες από τις πρώτες και πιο ενδιαφέρουσες κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση και ο CJ Bolland ήταν ο πρωτομάστορας.

Graphite - Vibes
(από την Global Technological Innovations-UK-1)

Κάπου διάβασα ότι ο John Peel αποκάλεσε τον Dave Clarke, τον Βρετανό που ακούμε εδώ υπό το ψευδώνυμο Graphite, “the baron of techno”. Δεν έχει κι άδικο, ο τύπος δε μασάει. Θα το διαπιστώσετε αν ακούσετε τη σειρά από EPs με το όνομα RED. Καταιγισμός, βομβαρδισμός, αχαλίνωτος οδοστρωτήρας ο οποίος παραδόξως συγκρατεί (αντίθετα από αυτά που υποστηρίζουν οι εχθροί της ηλεκτρονικής μουσικής) μια αρκετά γήινη αίσθηση σχεδόν αλμυρή, φανκίζουσα, ζεστή. Και εδώ στα “vibes” υπάρχει αυτή, και μάλιστα ολίγον πιο jazzy (ακούμε στ' αλήθεια vibes αν και όχι από original βιμπράφωνο), χωρίς να λείπει και το βαρύγδουπο beat το οποίο με την ένταση ανεβασμένη, ανεβάζει και τις τρίχες.

Stefan Robbers - Aware and awake
(από την Global Technological Innovations-Unreleased-II)

Από την Ολλανδία μας έρχεται ο Stefan για να μας παρασύρει σε πολύχρωμα φωτεινά νεφελώματα γεμάτα ιριδισμούς από κρυσταλλικές μελωδίες μιας ήπιας μελαγχολίας. Είναι σχεδόν απίστευτο το πόσο γρήγορα ο ήχος του Detroit, από τον οποίο οπωσδήποτε φορτίζεται η δημιουργικότητα και του Stefan Robbers, εξαπλώθηκε σε δύο ηπείρους. Για φανταστείτε να γεννιόταν εδώ στην Αθήνα ένας καινούριος ηχητικός οργανισμός μέσα στα εργαστήρια 3-4 "τρελών" επιστημόνων και ξαφνικά μέσα σε δύο-τρία χρονάκια να μίλαγε όλη η Ευρώπη και η Αμερική για τον ήχο της Αθήνας… Κάπως δύσκολο, το ξέρω, αλλά κάτι τέτοιο συνέβη στο Detroit.

Underground Resistance - A moment in time
(από την Global Technological Innovations-Unreleased-1)

Κάπου εδώ ας κλείσει το μιξ με τους Underground Resistance, μια ιδιότυπη κολεκτίβα ηχο-επαναστατών από το Detroit (που αλλού;). Είναι ενδιαφέρουσα η ιστορία τους, μιας και έχει και πολιτικο-κοινωνικές προεκτάσεις αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο για ένα άλλο αφιέρωμα. Το Moment in time είναι ένα τραγούδι χωρίς λόγια όπου το ρόλο της φωνής αναλαμβάνει ένα παραδείσιο σαξόφωνο το οποίο σολάρει πάνω σε μια ηλεκτρονική λίμνη με διακριτικούς μικροκυματισμούς. Ότι πρέπει για κλείσιμο.

Θα ήθελα κλείνοντας να ξανατονίσω ότι παρθενογένεση ως γνωστόν δεν υπάρχει (έως αποδείξεως του εναντίου), οπότε εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε ότι όλα αυτά τα ενδιαφέροντα και θαυμαστά δεν ξεπήδησαν ξαφνικά από το πουθενά, αλλά ζυμώθηκαν σιγά-σιγά με την επίμονη εργασία πολλών ανθρώπων στο παρελθόν, συνθετών και εφευρετών μουσικής, οι οποίοι έδρασαν κατά τη διάρκεια σχεδόν όλου του 20ού αιώνα και οι περισσότεροι εκ των οποίων έμειναν άσημοι (αλλά καθόλου ασήμαντοι). Η εργασία αυτή τελικά στα 90s βρήκε μια ευρύτερη εφαρμογή και αποδοχή στη λεγόμενη dance culture (αν και δε μ' αρέσει ο όρος γιατί είναι περιοριστικός). Αυτά λοιπόν είναι μερικά μικρά δείγματα, απειροελάχιστα μέσα στην αχανή δισκογραφία της κουλτούρας αυτής, η οποία είναι μια μουσική έκφανση αυτού που θα μπορούσαμε να πούμε "λαϊκή ηλεκτρονική μουσική". Εκτός από αχανής είναι και πολύ πλούσια σε ιδέες και ποιότητες και φυσικά δεν μπορεί να εξαντληθεί η ψηλάφηση της σε ένα μικρό κείμενο. Δε βιαζόμαστε όμως, έπεται συνέχεια. Long live techno!