Volume 2 - Israel

Υπάρχουν τόποι πάνω σε τούτη τη Γη οι οποίοι σηκώνουν υπερβολικά πολλή ιστορία απ' όση μπορεί να αντέξουν. Μεταξύ αυτών, ένας ξεχωρίζει... Μια δίνη στη γεωγραφία, ένας ξερός λιόκαφτος τόπος, με πολλή σκόνη, ατελείωτες ερημικές εκτάσεις, μια θάλασσα νεκρή χωρίς ίχνος ζωής, αλλά και γλυκά μεσογειακά παράλια. Στα χώματα του οποίου κονταροχτυπιούνται, από τις εποχές όπου η ιστορία συγχέεται με την προϊστορία και την μυθολογία, 3 "μοναδικοί" θεοί. Άγιους Τόπους τους βάφτισαν οι άνθρωποι. Στην πραγματικότητα οι θεοί, και οι τρεις τους (αν υπάρχουν!), έχουν αποστρέψει προ πολλού το βλέμμα. Οι μπαγάσες... Ούτε μια ματιά κει χάμω.

Ένα ακόμη επεισόδιο σε μια μακριά αλυσίδα συγκρούσεων ήταν η πρόσφατη ισραηλινή πειρατική επίθεση ενάντια στο "Στόλο της Ελευθερίας". Και η αφορμή για αυτό το κείμενο. Έξω ο αέρας έχει πυκνώσει από δακρυγόνα τα οποία τονίζουν τη γκριζάδα του απογεύματος.

Νοερό ταξίδι στο Ισραήλ λοιπόν... Αντιφατικό κράτος. Από τη μία, η στάση απέναντι στους παλαιστίνιους ή στους άραβες ισραηλινούς (όπως λέγονται ...πολιτικώς ορθά οι παλαιστίνιοι που απέμειναν εντός του Ισραήλ, 'Παλαιστίνιοι' γαρ υπήρξαν όλοι ζούσαν σε αυτοί τη Γη από τα χρόνια των Ρωμαίων και νωρίτερα) υπήρξε, ειδικά τα πρώτα κρίσιμα χρόνια, βίαιη στα όρια της εθνοκάθαρσης, και συνεχίζει να είναι επιθετική και 'αποκλειστική' ειδικά υπό την διαρκώς αυξανόμενη επιρροή θρησκόληπτων ακραίων (μια τραγική ειρωνεία σε σύγκριση με το παρελθόν ενός ανέκαθεν διωκόμενου και περιπλανώμενου λαού). Από την άλλη όμως έχουμε και μια πολύ προωθημένη και ανεκτική αστικού τύπου δημοκρατία, η οποία "επιτρέπει" την ύπαρξη ακόμη και αξιωματικών αντιρρησιών συνείδησης (ας μη γίνει σύγκριση με τα καθ' ημάς - για θυμηθείτε την υπόθεση Μοναστηριώτη!). Αντιφάσεις ενός συγχυσμένου και μάλλον παρακμασμένου πλέον πολιτισμού. Σκέφτομαι, σε μια τολμηρή αναλογία, ότι ο ελληνικός και ο εβραϊκός πολιτισμός, ίσως οι δύο σημαντικότεροι στην ιστορία της ανθρωπότητας, πολιτισμοί κοσμοπολίτικοι και ανέκαθεν ανοιχτοί σε επιρροές και διασταυρώσεις, άρχισαν να φθίνουν από τη στιγμή που αμφότεροι εγκλωβίστηκαν στα εθνικώς "καθαρά" κρατικά μορφώματα τους (τόσο 'φυτευτά' και 'φαντασιακά' αμφότερα όσο κάθε άλλη εθνικιστική κατασκευή του 19ου αιώνα).

Αναζητώντας μουσικές οι οποίες θα μπορούσαν να διανθίσουν το θέμα, σκέφτηκα να αποφύγω τις στρατευμένες, εκείνες που επιλέγουν στρατόπεδο, τα μανιφέστα. Δεν είναι και λίγες... Από τους πολυεθνικούς γάλλους χιπχόπερς Zebda και το "L' arène des rumeurs" (στο εξώφυλλο ένας πιτσιρικάς της Ιντιφάντα με τη σφεντόνα στο χέρι), τους συνήθεις ύποπτους Ska-P που ευαγγελίζονταν "θάνατο στο Ισραήλ" μέχρι και τους δικούς μας Active Member. Καλές, κάποιες και εξαιρετικές, αλλά η συμβολή τους είναι περισσότερο να πείθουν τους ...πεισμένους, να πεισμώνουν τους αμετανόητους και τελικά να ρίχνουν λίγο ακόμη λίπασμα στο δέντρο του μίσους.

Θα προτιμήσω έτσι να επιλέξω τραγούδια τα οποία προάγουν τη συμβιωτική σχέση, το "μαζί" παρά το "κατά". Με μια έκπληξη... Έκπληξη τουλάχιστον για όσους έχουν ταυτίσει τους Σλοβένους Laibach με μια στρατόκαυλη μπάντα ύποπτων χμμμ φρονημάτων. Στο δίσκο τους "Volk", υπάρχει το "Yisra'el", όπου συνυπάρχουν σε ...αναγκαστική συνάφεια ο ισραηλινός και ο παλαιστινιακός εθνικός ύμνος. Από τις καλές στιγμές των Laibach, οι οποίοι πίσω από την προβοκατόρικη, ενίοτε σουρεαλιστική και άλλοτε απλά αντι-αισθητική ...αισθητική, κρύβουν και ουσία.

Όπως επίσης αξίζει μια αναφορά στο εγχείρημα του διάσημου μαέστρου Ντανιέλ Μπάρενμποϊμ ο οποίος (σε συνεργασία με τον παλαιστίνιο διανοούμενο Έντουαρντ Σαΐντ) κατάφερε να στήσει μια μεικτή ορχήστρα Παλαιστινίων-Ισραηλινών, με την οποία μάλιστα έσπασε ένα μακροχρόνιο ταμπού στο Ισραήλ, παίζοντας τη μουσική του "στιγματισμένου" Βάγκνερ. Ο Μπάρενμποϊμ πιστεύει ότι η μόνη λύση επιβίωσης για το Ισραήλ είναι να ανοίξει τα αυτιά του στον αραβικό πολιτισμό. "Γιατί η ισραηλινή ταυτότητα πρέπει να συμπεριλάβει το γεωγραφικό της περιβάλλον, του οποίου το αραβικό συστατικό αποτελεί ουσιώδες συστατικό".

Πολλά χρόνια νωρίτερα, το 1985, οι συμπατριώτες του Minimal Compact (από τις πιο αγαπημένες μου μπάντες) έκαναν ακριβώς αυτό. Στον δίσκο τους "Raging souls" συμπεριλαμβάνουν το "Sananat", ένα κομμάτι με στίχους σε μια αυτοσχέδια υβριδική μείξη εβραϊκών-αραβικών. Και μια μουσική στο γνώριμο στυλ της μπάντας, με τη βιβλική φωνή του Birnbach και τις ευρωπαϊκής καταβολής επιρροές (post-punk, new wave) να βαδίζουν σε μεσανατολίτικα μονοπάτια, δίνοντας μια ιδέα του πως θα ηχούσαν οι ...Joy Division αν είχαν γεννηθεί στη Μέση Ανατολή.

Δεν πιστεύω (πια) ότι η μουσική μπορεί να αλλάξει τον κόσμο (άντε στην καλύτερη να αποτελέσει το soundtrack της αλλαγής!). Από την άλλη νιώθω ότι στους φλεγόμενους κάδους της Κηφισίας δεν κρύβεται καμία απάντηση. Μάλιστα νομίζω ότι εκεί κρύβεται και μια ισχυρή δόση υστεροβουλίας και επιλεκτικής ευαισθησίας. Μα την αλήθεια θυμάστε να έγινε ποτέ, έτσι για το φιλότιμο και μόνο, μια πορεία για τα θύματα του Σουδάν, της Ρουάντας, της Σομαλίας, για τους φυλακισμένους του Κάστρο, για την εθνοκάθαρση των Κινέζων στο Θιβέτ, για τα θύματα των Δίδυμων Πύργων, για τις σφαγές των Σέρβων; ΟΚ, είναι γνωστό ότι στην ελληνική κοινωνία ο αντισημιτισμός - αντιαμερικανισμός διαπερνά κάθετα όλο το πολιτικό φάσμα, από τη ...δώθε αριστερά μέχρι την κείθε δεξιά. Ένα φαινόμενο με βαθιές ρίζες στο παρελθόν και πολλές σκοτεινές σελίδες τις οποίες έχει κάνει ...γαργάρα η εθνική ιστορία (οι φοιτητές του Αριστοτελείου ας αναζητήσουν που είναι χτισμένο το πανεπιστήμιο).

Είναι μεν ανθρώπινα κατανοητή μια τέτοια στάση, είτε μιλάμε για την κόντρα ...Ολυμπιακών-Παναθηναϊκών είτε για διαμάχες λαών, όταν έχουμε γαλουχηθεί από μικρά στη μανιχαϊστική αντίληψη Καλού-Κακού. Όπου μάλιστα επιλέγουμε περισσότερο τον "κακό", τον αντίπαλο, τον εχθρό, μέσα από τον οποίο ουσιαστικά ετεροκαθοριζόμαστε (αν δεν υπάρχει, τον εφευρίσκουμε κιόλας!).

Αλλά όταν αρχίζουμε να ξεχνάμε τα αυτονόητα, ότι ο ανθρώπινος πόνος είναι ίδιος, δεν μπαίνει εύκολα σε ιδεολογικά κουτάκια (ανέξοδης συμμετοχής κιόλας), είτε πρόκειται για μια μάνα στη Νέα Υόρκη είτε για μια μάνα στη Ραμάλα, ότι όταν οι Παλαιστίνιοι ...σκάνε στα μπαρ (όπως λέει και η γνωστή σειρά "μαύρων" ανεκδότων) απλά συνεχίζουν με εξίσου τρομοκρατικές μεθόδους έναν αέναο φαύλο κύκλο, ότι οι καλύτεροι "σύμμαχοι" είναι οι φανατικοί των δύο πλευρών, τότε ίσως αρχίζουμε να μοιάζουμε με το τέρας το οποίο υποτίθεται πολεμούμε. Για μια 'λύση" (ότι κι αν σημαίνει αυτό, ΄"έχω ένα πρόβλημα για κάθε σου λύση") ελπίζουμε σε λιγότερους ήρωες και μάρτυρες και περισσότερους 'προδότες', 'λιποτάκτες' και 'ιερόσυλους'. Σε αμφότερες πλευρές.

Αντιμετωπίζεται λοιπόν ο φασισμός με φασισμό; Η βία με βία; Η "Ιστορία μας" μέ την "Ιστορία Τους"; Ας δώσει ο καθένας τη δική του απάντηση σε αυτά τα διαρκώς επανερχόμενα ερωτήματα... Ερωτήματα που αγγίζουν και αφορούν κι εμάς εν τέλει, με τις δικές μας ανοιχτές πληγές και διαμάχες.

Ίσως τίποτε δεν θα αλλάξει ποτέ αν δεν αρχίσουμε να ξεχνάμε... Αγία Λήθη λοιπόν, και όχι Αγία Νοσταλγία! Σαλόμ/Σαλάμ...

Παραπομπές-Σημειώσεις

:: Περισσότερα για το εγχείρημα της αραβο-ισραηλινής ορχήστρας στο εξαιρετικό βιβλίο του Ν. Μπάρενμποϊμ "Η μουσική κινεί το χρόνο" (εκδόσεις Καστανιώτη).

:: Μπορεί της φυλακής τα σίδερα να είναι για τους λεβέντες όπως λέει το παλιό ντερµπεντέρικο άσμα, οι ισραηλινές φυλακές όμως σίγουρα δεν αποτελούν αξιοζήλευτη εμπειρία, όση λεβεντιά και να διαθέτεις. Θυμήθηκα μια ιστορία. Πίσω στα τέλη της δεκαετίας του '60, κατά τα ...έθιμα της εποχής ένας πιτσιρικάς που το είχε σκάσει από την οικογένεια του, γύριζε τον κόσμο με ωτοστόπ. Για κακή του τύχη όμως συνελήφθη στο Ισραήλ για εμπόριο ναρκωτικών και πέρασε τρεις μήνες σε φυλακή ενηλίκων μάλιστα (μοιάζει λίγο αλλά...). Τα χρόνια πέρασαν, ο πιτσιρικάς μεγάλωσε, επέστρεψε στην πάτρια Νέα Υόρκη, έφτιαξε συγκρότημα, με το οποίο και κυκλοφόρησε μια σειρά από δίσκους "απειλητικούς" για την ψυχική και ...ακουστική υγεία του ακροατή. Πολλοί λένε ότι η απεγνωσμένη οργή και η βάναυση απελπισία ειδικά των πρώτων δίσκων των Swans απηχούν εκείνη την εμπειρία του Michael Gira (γι' αυτόν μιλάμε τόση ώρα) στις ισραηλινές φυλακές. Τα χρόνια συνέχισαν να περνούν, ο Gira μεγάλωσε όμορφα, σήμερα είναι πλέον αφεντικό μιας ανήσυχης και γόνιμης δισκογραφικής (Young God Records) και οι μελωδίες των Angels of Light απέχουν έτη φωτός από τους βιομηχανικούς εφιάλτες των Swans (οι οποίοι, φευ, ετοιμάζονται κι αυτοί για επανασύνδεση). Αξίζει πάντως να δείτε εδώ ένα απόσπασμα ενός αφιερώματος που έκανε στους Swans η τσέχικη τηλεόραση (ο Gira έχει ρίζες σε εκείνα τα μέρη), όπου ένας ώριμος και σοφά ακομπλεξάριστος Gira απομυθοποιεί με αφοπλιστικά λόγια όλη αυτή την κενή φιλολογία περί δήθεν "ανεξάρτητων" εταιριών.

:: Προφανής επιλογή αναφοράς στο Ισραήλ θα ήταν και το ομώνυμο άσμα της Siouxsie. Η ιέρεια του goth (άνοιξα το ...λεξικό των κοινοτοπιών) υιοθετώντας την "πρόκληση για την πρόκληση" στάση του πανκ γενικότερα, με την ίδια συγχισμένη ευκολία μπορούσε να φοράει τη σβάστικα και το άστρο του Δαυίδ.

:: Όλοι οι εθνικοί ύμνοι του κόσμου μοιάζουν να έχουν γραφτεί πάνω στο ίδιο μοτίβο είχε πει κάποτε η Bjork. Ένα μοτίβο κατά κανόνα επικό, πομπώδες και φανφαρόνικο, βιολιά τρομπόνια και στρατιωτικά τύμπανα, έτσι για να τονωθεί το φρόνημα του μελλοντικού ήρωα πριν ριχτεί στη μάχη ή την υπέρ πάντων ...ποδοσφαιρική αναμέτρηση. Ο εθνικός ύμνος του Ισραήλ μοιάζει ως εξαίρεση, καθώς η Hatikva όπως και λέγεται (δηλαδή: ελπίδα), είναι μια πένθιμη μινόρε μελωδία η οποία κουβαλάει στο σπέρμα της κάτι από τη μελαγχολία των klezmer και της διασποράς.

:: Hatikva λεγόταν και ο πρώτος δίσκος των 17 Pygmies, διάδοχου (κατά κάποιο τρόπο) σχήματος των Savage Republic, ο οποίος ανέδειξε πιο έντονα τα μεσανατολικά αρώματα που πάντοτε γοήτευαν τη μπάντα από το Ελ-Έι. Στα μέρη μας ο δίσκος βγήκε σε CD παρέα με το "Jedda by the sea" από τη δική μας Lazy Dog.