Bojan Boskovic: It΄s our lucky number. 13.

EXIT: Έξοδος, εξέρχομαι έξω [όπως είπε και η υπηρέτρια της "γυναίκας που τρελάθηκε"], βγαίνω απ' το λούκι.

Η Χώρα της Εξόδου [το μουσικό Φεστιβάλ State of EXIT] χτίστηκε λιθαράκι-λιθαράκι: Το μηδενικό EXIT ξεκίνησε μέσα στο πανεπιστήμιο του Novi Sad το 2000, στην αυγή του νέου αιώνα, ως διαμαρτυρία των 100 ημερών. Το 1ο ΕΧΙΤ πέρασε το Δούναβη και εγκαταστάθηκε στο μεσαιωνικό κάστρο Πετροβαράντιν. Το 2ο εισήγαγε το μάντρα "Σερβία, είσαι έτοιμη για το μέλλον;" Το 3ο άνοιξε προς τα μεγάλα εμπορικά ονόματα. Το 4ο καθιέρωσε το Balkan Fusion Stage, τη σκηνή βαλκανικού εκλεκτικισμού. Το 5ο έφτασε τους 150χιλ. θεατές και καλύφθηκε από το BBC Radio1.

Το 6ο αρίθμησε 22 σκηνές και 600 καλλιτέχνες. Το 7ο χτύπησε 190χιλ. θεατές. Το 8ο βραβεύτηκε ως Καλύτερο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ με το UK Festival Award for Best European Festival. Το 9ο στράφηκε στην οικολογία και επέκτεινε το χώρο κατασκήνωσης θεατών [Exit Village]. Το 2010 έφερε τους Exploited. Το 2011 είχε Anti-Nowhere League και Kreator. Το 2012 έχει New Order, Gossip, Wolfmother, Richie Hawtin, Guns n' Roses, Duran Duran, Erykah Badu, Laurent Garnier LBS, Luciano, Miss Kittin, Plan B, Suicidal Tendencies, Hatebreed, Planet of Zeus κ.α.π.

Ρωτήσαμε 11 φορές έναν από τους τρεις ιδρυτές του καστρόβιου Φεστιβάλ, τον Bojan Boskovic.

- Ποιο μάντρα προτείνετε για το φετινό EXIT; Τι σας ανησυχεί και τι περιμένετε;
Το EXIT Festival συναποτελείται από κάθε άτομο που ήρθε εδώ και πέρασε καλά μαζί μας. Η φετινή πρόκληση είναι να αντέξουμε την πίεση των μεγάλων ευρωπαϊκών φεστιβάλ και να επιβιώσουμε. Θέλουμε να είμαστε διαφορετικοί και να επαναπροσδιοριζόμαστε κάθε χρόνο ξανά. Συνεχείς αδιάλειπτες βελτιώσεις... λοιπόν.

- Αφότου εξήλθατε του καθεστώτος Μιλόσεβιτς τι άλλαξε πάνω σας ως άτομα και ως διοργανωτές;
Η δικτατορία ήταν μια σκληρή περίοδος για όλους μας. Μπήκα στο πανεπιστήμιο το δεύτερο μισό του '90 και η Σερβία βρίσκονταν τότε στο λούκι της δικτατορίας που εξακόντιζε στα ύψη ξενοφοβία και εθνικισμό. Οι περισσότεροι νέοι ήταν παγιδευμένοι ανάμεσα στις τεχνικές καθημερινής επιβίωσης και τη μεγάλη απάθεια. Εμείς, οι φοιτητές, ζητούσαμε κυρίως ελευθερία του λόγου, δικαιώματα του πολίτη, δημοκρατικές εκλογές, ελευθερία και ανεξαρτησία του τύπου και πανεπιστημιακή αυτονομία. Εκείνες τις ταραγμένες μέρες, μεγάλη ελπίδα και πρότυπο ήταν για μας ο κύριος Ζόραν Τζίτζιτς του οποίου τις ιδέες ακολουθούσαμε (πρωθυπουργός της Σερβίας που δολοφονήθηκε από δυνάμεις ασφαλείας το 2002, δυο χρόνια μετά την πτώση του καθεστώτος).

Το EXIT ξεκίνησε λοιπόν ως διαμαρτυρία, ως εκατονταήμερη καμπάνια υπέρ της ελευθερίας. Όταν άλλαξε η κατάσταση και απαλλαγήκαμε, η Σερβία άρχισε να πλέει προς την ανάπτυξη με κατεύθυνση την ευρωπαϊκή οικογένεια και οι ζωές μας βελτιώθηκαν. Τα οικονομικά εξακολουθούσαν να είναι ζόρικα αλλά τουλάχιστον είχαμε ειρήνη. Η ύφεση μπορεί να πυροδοτήσει την έμπνευση αλλά η ειρήνη είναι βασική προϋπόθεση στη βιομηχανία διασκέδασης για να υπάρξει ανάπτυξη.

- Ενώ η πολιτική αστάθεια ενδέχεται να οδηγήσει την Ελλάδα εκτός, εσείς προσπαθείτε να βρεθείτε εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης! Πως το βλέπετε αυτό και πως το σχολιάζετε;
Παρακολουθούμε όλα όσα συμβαίνουν. Και φυσικά δεν πιστεύω στις φήμες, ούτε θεωρώ πως έτσι θα γίνουν τα πράγματα. Θα δούμε τι θα βγει εντέλει κι ελπίζω ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι ο προορισμός μας. Αισθάνομαι ότι όλοι μας θα είμαστε πιο ασφαλείς στη γειτονιά μας κι ότι οι άνθρωποι θα έχουν καλύτερο μέλλον. Φυσικά, δεν τρέφω ευρω-αυταπάτες, αλλά είμαι πεπεισμένος ότι η Σερβία έχει περισσότερα να κερδίσει παρά να χάσει. Αναμφίβολα.

- Επηρεάζεται το EXIT, το Novi Sad και η χώρα σας από την λιτότητα και την παγκόσμια κρίση;
Θα έλεγα ναι. Είμαστε ήδη το φθηνότερο μουσικό Φεστιβάλ στην Ευρώπη γιατί θέλουμε να προσελκύσουμε πολλούς ευρωπαίους επισκέπτες. Το εισιτήριο μας θα 'πρεπε να είναι τρεις φορές ακριβότερο με βάση το πρόγραμμα των μετακλήσεων αλλά και συγκρινόμενο με τα άλλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Οι άνθρωποι εδώ δυσκολεύονται στη ζωή τους, αλλά αγαπούν το EXIT και έρχονται συχνά. Και υπάρχουν αρραγείς δεσμοί ανάμεσα στους διοργανωτές, τους καλλιτέχνες και τους επισκέπτες θεατές διασκεδαστές. Χωρίς διακρίσεις και χωρίς σύνορα.
- Η δέκατη τρίτη διοργάνωση θα είναι τυχερή ή γουρσούζικη; Ποιος είναι ο τυχερός σας αριθμός;
Αυτός είναι ο τυχερός μας αριθμός. Το 13. [Το Φεστιβάλ ανοίγει την Πέμπτη 12 Ιουλίου 2012, ξημερώνοντας Παρασκευή και 13.]

- Υπήρξατε μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας. Διατηρείτε αυτούς τους δεσμούς σήμερα;
Σπούδασα μηχανικός τηλεπικοινωνιακών συστημάτων κι έδωσα το δίπλωμα στη γιαγιά μου που το κρέμασε στον τοίχο της κουζίνας της. Με πολύ καμάρι ώστε να το βλέπουν οι γείτονες. :)
Το EXIT όπως προείπα ξεκίνησε ως φοιτητική προσπάθεια. Πιστεύουμε ότι παραμένουμε ένα καλό πρότυπο για τους φοιτητές, μια που είμαστε ο νούμερο ένα εργοδότης φοιτητών της Σερβίας. Πάνω από τρεις χιλιάδες άνθρωποι δουλεύουν για μας στο φεστιβάλ.

- Ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερο προσωπικό κατόρθωμα της διοργάνωσης; Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας καλλιτέχνες που σας τίμησαν με την παρουσία τους;
Στον κόσμο μας, το να υπάρχεις 13 χρόνια τώρα, είναι από μόνο του μια επιτυχία. Έχουμε γίνει ένας σημαντικός και καθοριστικός παράγοντας της ευρωπαϊκής συναυλιακής αγοράς. Θεωρώ πλεονέκτημα το γεγονός ότι η χώρα μας βρίσκεται εκτός επιρροής των μεγάλων εκδοτικών μιντιακών κολοσσών, οπότε δεν υπήρξε ποτέ πίεση να φέρουμε στο Φεστιβάλ κάποιο όνομα που δεν θα μας άρεσε. Οι προτιμήσεις μας διαμορφώνονται χωρίς παρεμβάσεις λοιπόν...
Αγαπημένοι μου οι: Iggy Pop, White Stripes, Patti Smith, Beastie Boys, Peaches, Sex Pistols...

- Και μια προτίμηση από το επερχόμενο EXIT;
Οι New Order.

- Κινηματογραφικές προβολές και εκπλήξεις διαθέτει το φεστιβάλ;
Υπάρχει υπαίθρια Κινηματογραφική Σκηνή [Cinema City Cafe del Dunabe].

- Πείτε μας περισσότερα για τη Σκηνή Mitar Subotic Suba!
Ο Mitar Subotic Suba [1961-1999] ήταν συνθέτης, παραγωγός και οραματιστής. Ένας από τους πρωτοπόρους της ηλεκτρονικής μουσικής στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Στις αρχές του '90 μετακόμισε στη Βραζιλία και επηρέασε δραματικά τη σύγχρονη μουσική της χώρας αυτής, φέρνοντας πολύ κοντά τη βραζιλιάνικη ηλεκτρονική μουσική στους μουσικούς των άλλων πιο παραδοσιακών ή κλασικών ρευμάτων. Πέθανε σε μια πυρκαγιά που ξέσπασε στο στούντιό του, αμέσως μόλις είχε τελειώσει το μουσικό του αριστούργημα, Sao Paolo Confessions, και κατόπιν έκανε τεράστια επιτυχία με την παραγωγή του Tanto Tiempo της Bebel Gilberto [το υλικό της οποίας διέσωσε και κάηκε ο ίδιος]. Ένας άνθρωπος που συνεχίζει να μας εμπνέει. Δώσαμε το όνομά του σε μια μουσική μας Σκηνή και την αφιερώσαμε στους ταξιδευτές και τους ερευνητές της μουσικής.

- Ποιες οι κοινωνικές δράσεις σε συνεργασία με την πόλη και το πανεπιστήμιο του Νόβι Σαντ;
Η κοινωνική διάσταση είναι πολύ σημαντική και συνυφασμένη με τη διοργάνωση. Ξεκινήσαμε ως φοιτητική διαμαρτυρία και φτάσαμε να γίνουμε ένα μεγάλο ευρωπαϊκό φεστιβάλ αλλά παραμένουμε σταθεροί στις κοινωνικές μας αξίες. Μετά την πτώση της δικτατορίας, αποστολή(ες) μας ήταν να στηρίξουμε την ελεύθερη μετακίνηση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς βίζα, να προωθήσουμε την ευρωπαϊκή μας εικόνα ενάντια στην ξενοφοβία, τον εθνικισμό, την ομοφυλοφοβία και άλλες αγκυλώσεις. Κάθε χρόνο το EXIT είναι αφιερωμένο σε κάποιο διαφορετικό κοινωνικό ζήτημα. Ιδού μερικά δείγματα:


* Το 2004 ξεκινήσαμε μια καμπάνια από κοινού με το MTV που λεγόταν EXIT: End Human Trafficking and Exploitation [Βάλτε Τέρμα στη Διακίνηση και Εκμετάλλευση Ανθρώπων] (καμπάνια που συνεχίστηκε αργότερα στην Ανατολική Ασία με κύρια πρέσβειρα την Angelina Jolie).

* Το 2005 το EXIT υπενθύμισε τη θλιβερή επέτειο των 10 χρόνων από τη σφαγή στην Σρεμπρένιτσα (πόλη της Βοσνίας όπου οι σερβικές δυνάμεις εξολόθρευσαν σε μια επιχείρησή τους πάνω από 8.000 μουσουλμάνους το 1995). Αυτή η πρωτοβουλία έγειρε αντιφατικά συναισθήματα και πολλά ερωτήματα. Το EXIT επικρίθηκε και δέχθηκε επιθέσεις από μέσα επικοινωνίας και ακροδεξιούς σέρβους πολιτικούς, ποδοσφαιροχούλιγκανς και σκίνχεντς. Πέρασαν πέντε χρόνια (2010) ώσπου το Σερβικό Κοινοβούλιο να ψηφίσει δήλωση συγνώμης και συμπαράστασης στα θύματα.

* Το 2007 το EXIT τέθηκε επικεφαλής της προσπάθειας εξασφάλισης του δικαιώματος νέων βαλκάνιων ανθρώπων που θέλουν να ταξιδέψουν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Καταφέραμε να φέρουμε στο EXIT τον κύριο Όλι Ρεν (κορυφαίο επίτροπο της Διευρυμένης Ευρώπης) ο οποίος δεσμεύτηκε σε δημόσιο ντιμπέιτ σχετικά με τη δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης. Η κατάργηση της βίζας επιτεύχθηκε το 2009. Ο κ. Ρεν, μιλώντας στο Ευρωκοινοβούλιο, είπε ότι αισθάνεται πολίτης της Δημοκρατίας του EXIT [State of EXIT] και ότι η επίσκεψή του στο Φεστιβάλ υπήρξε καταλυτική στην κατάργηση της βίζας.

* Το 2010 το EXIT προώθησε τα δικαιώματα των ανθρώπων με διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις [lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) rights] στη Σερβία και στην περιοχή μας ειδικότερα. Μετά το Φεστιβάλ οργανώσαμε το πρώτο Pride Parade στη Σερβία και είχαμε της ευθύνη της ασφαλούς διεξαγωγής του. Το ρίσκο ήταν πολύ μεγάλο καθώς μαζεύτηκαν στο Βελιγράδι χιλιάδες θερμοκέφαλοι χούλιγκανς διψασμένοι για αίμα. Κανείς από τους συμμετέχοντες δεν τραυματίστηκε αλλά εικόνες ντροπής από τους τραμπουκισμούς έκαναν το γύρο του κόσμου.

Τελικά οι πολιτιστικές συνιστώσες και τα πολιτιστικά μας επιτεύγματα είναι ίσως σημαντικότερα. Η αισθητική της ζωής και της κουλτούρας μας καθορίζει την ποιότητα των τάσεων της κοινότητας και επηρεάζει ή διαμορφώνει τη σύγχρονη πολιτική σκέψη μας. Τη δεκαετία του '90 το καθεστώς Μιλόσεβιτς το κατάλαβε αυτό όταν προέβαλε εμφατικά έναν ειδικό τύπο μουσικής υποκουλτούρας που λεγόταν turbo folk -φτηνιάρικη έθνο-φολκ μουσική παιγμένη με ροκ μουσικά όργανα που μιλά για σερβικές νίκες και εθνικισμό, εκθειάζει τη σύγκρουση ως τελική λύση επέκτασης και επιβολής, προάγει στρεβλά συστήματα αξιών και πρότυπα- εμφορούμενη από εγκληματίες πολέμου με ναρκωτικά, συμμορίες, όπλα και μαύρα τζιπ. Αυτή η υποκουλτούρα επιβλήθηκε από τα κρατικά μέσα μαζικής επικοινωνίας και καθόρισε (δηλητηρίασε) γενιές νέων παιδιών.

Αποστολή του EXIT είναι λοιπόν να προβάλλει μουσικές και αισθητικές αντίθετες προς την turbo folk υποκουλτούρα, οι οποίες υμνούν την ανομοιογένεια και την προσωπικότητα, ως αντίδοτο στη νοσηρή ομοιομορφία της κυβερνητικής άποψης για τη διαπαιδαγώγηση των νέων σέρβων. Πολλοί νέοι άνθρωποι, που μοιράζονται τον ίδιο πολιτισμικό χώρο (και την ίδια γλώσσα) της πρώην Γιουγκοσλαβίας, νιώθουν πολίτες της αισθητικής και της Δημοκρατίας του EXIT και μας επισκέπτονται αρκετά συχνά. Ως τα τώρα έχουμε δεχθεί συνολικά πάνω από δυο εκατομμύρια άτομα.