Δήμος Αβδελιώδης: η Τέχνη οδηγός διαμέσου των αιώνων

Αιτία η αγάπη μας στο κινηματογραφικό του βλέμμα. Αφορμή η παράσταση Το μόνον της ζωής του ταξείδιον που ξεκινάει στις 24 Νοεμβρίου στο Θέατρο ΌΡΑ. Ιδού τι διημείφθη:

- Το μόνον της ζωής του ταξείδιον, ένα κείμενο που έχει δραματοποιηθεί αρκετές φορές [έγινε ακόμη και ταινία]. Γιατί το διαλέξατε;

Η πρώτη φορά που ανέβηκε ένα μεγάλο μέρος του, όχι όλο το διήγημα αυτό του Γεωργίου Βιζυηνού, ήτανε το 1992 στην παράσταση Μορφές από το έργο του Βιζυηνού που είχα κάνει στο Θέατρο Σφενδόνη με την Άννα Κοκκίνου. Έγινε μεγάλη επιτυχία και παίζονταν για πάρα πολλά χρόνια. Η τρέχουσα παράσταση αφορά μόνο αυτό το διήγημα στην πλήρη του μορφή.

- Ναι θυμάμαι ότι ήρθε και στη πόλη μας εκείνη η παράσταση, όπως έχουν ανέβει οι περισσότερες θεατρικές σας δουλειές. Την αγαπάτε πολύ την Θεσσαλονίκη!

Αυτό είναι αλήθεια. Έχω συνδεθεί με την Θεσσαλονίκη από τις ταινίες μου που ήρθαν στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου, Το Δέντρο που Πληγώναμε [1987], η Νίκη της Σαμοθράκης [1990], Η Εαρινή Σύναξις των Αγροφυλάκων [1999]. Είναι διπλή η σχέση μου μαζί της. Πρώτα ήταν κινηματογραφική από το 1986 με το Φεστιβάλ και κατόπιν έγινε και θεατρική όταν οι Μορφές από το έργο του Βιζυηνού ήρθαν γύρω στο 1993-94.

- Η σχέση σας με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος πως ξεκίνησε;

Είχα μία πρόσκληση από τον Σωτήρη Χατζάκη για να κάνω τη Βαβυλωνία το 2009 τον Οκτώβριο.

- Και πως αποφασίσατε να επιστρέψετε και πάλι στον Βιζυηνό μετά από τόσα χρόνια;

Πιστεύω ότι το έργο αυτό -και δεν είναι μόνο δική μου γνώμη- είναι ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας διότι εμπεριέχει αξιακό υλικό πολύ σπάνιο. Δεν αναφέρεται απλά σε μια ηθογραφική ιστορία, έχει μεγάλο πλεόνασμα εσωτερικής δύναμης. Διότι ο συγγραφέας κατέφερε με την τέχνη του αλλά και με την ίδια του τη ζωή να αποκρυπτογραφήσει το ελληνικό πνεύμα και την ουσία του, που είναι η ενατένιση προς την αλήθεια προς την υπέρβαση. Κατάφερε να αντιμετωπίσει το φόβο και όλες τις δυσκολίες της ζωής μέσα από ένα απαράμιλλο φαντασιακό κόσμο μέσω αυτής της δημιουργικής κατάθεσης προς την ίδια τη ζωή.

Δεν παραιτείται δε φοβάται αλλά κοιτάζει πάντα ψηλότερα κι έτσι ανάγεται ο ίδιος σε μια ανώτερη πνευματική σφαίρα που δίνει δύναμη και αισιοδοξία και ταυτόχρονα αυτό το μεταφέρει και σε μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος αυτός κυριολεκτικά μαρτύρησε στη ζωή του. Ό,τι κατάφερε κατορθώθηκε με τρομερές δυσκολίες. Κυνηγήθηκε πάρα πολύ και κατέληξε να πεθάνει μέσα στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο οδηγημένος από την ιντελιγκέντσια της εποχής διότι εκόμιζε καινούργιο πνεύμα, νέο ήθος, μεγάλη δύναμη. Δυστυχώς πολεμήθηκε πολύ άγρια αλλά κατάφερε να περάσει στην αθανασία και να είναι διαρκώς επίκαιρος γιατί το έργο του (μόλις 10 διηγήματα) ξεπερνά κατά πολύ την ηθογραφία.

- Τα επόμενα σχέδια σας είναι Η Νοσταλγός του Παπαδιαμάντη, η Ερωφίλη του Χορτάτση και Η Γυναίκα της Ζάκυνθος του Σολωμού. Κλασικά έργα που έχουν ακόμη πολλά να πουν και να μας δώσουν. Φαντάζομαι ότι οι επιλογές αυτές έχουν σχέση με την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα.

Ασφαλώς. Πιστεύω ότι μια περίοδος κρίσης όπως η σημερινή είναι είσοδος σε μια νέα κατάσταση για την ανθρωπότητα, γιατί τα πράγματα έχουν αλλάξει πάρα πολύ, αθόρυβα και χωρίς να τα πάρουμε είδηση όπως λέει κι ο Καβάφης (έχουνε χτιστεί τείχη γύρω μας, δηλαδή). Κι αυτό είναι το παράδοξο ότι σε έναν κόσμο που έχει θριαμβεύσει η "επικοινωνία" όπου οι τηλεφωνικές εταιρίες σωρεύουν θησαυρούς, έχει σταματήσει η ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ μας, τα πράγματα γίνονται χωρίς ουσιαστικά να τα ελέγχουμε.

Σε μια τέτοια χαοτική περίοδο θα πρέπει να πιαστούμε από κάποια δομικά στοιχεία της τέχνης, όπως οι μικρές φόρμες, υλικό πνευματικό που θα στηριχτούμε πάνω του, θα αντλήσουμε δύναμη, για να αντιμετωπίσουμε την απόλυτη πραγματικότητα. Η πραγματικότητα αντιμετωπίζεται με ιδέες, συγκροτημένο πνεύμα, περιεχόμενες αξίες και σκοπούς/στόχους. Αν δεν υπάρχουν αυτά, υπάρχει μόνο η ήττα. Όταν οι άνθρωποι έχουν ιδεώδη τότε υπάρχει πάντα κάποια αισιοδοξία. Δεν ξεχνάμε τα δύσκολα που περάσαμε και περνάμε αλλά μπορούμε να ανασυγκροτήσουμε τον πνευματικό μας χαρακτήρα και μέσω αυτού (του πνεύματος) να βρούμε διέξοδο προς τη νίκη. Η αισιοδοξία και η δύναμη που μας χρειάζεται θα έρθουν μέσα από την τεράστια κληρονομιά μας, πρωτοπόρα στο διηνεκές.

- Βλέπω με χαρά ότι έχετε εντρυφήσει σε όλο το εύρος της πολιτιστικής μας παράδοσης. Θέατρο σκιών, παραμύθια, τραγωδίες όχι κλασικές, βιβλικά κείμενα (Άσμα Ασμάτων). Πιστεύετε ότι εκεί εδράζεται η ουσία της σημερινής τέχνης;

Η Τέχνη δεν υπάρχει για να δημιουργεί απλά ωραία διάθεση και να ψυχαγωγεί (με την όποια σημασία του όρου). Είναι ένας οδηγός διαμέσου των αιώνων που τροφοδοτεί όλη τη σκέψη του ανθρώπου. Τα λεγόμενα κλασικά έργα δεν τα φθείρει ο χρόνος, όχι μόνο επειδή έχουν ωραία γλώσσα και αισθητική, αλλά γιατί συγκροτούν έναν κόσμο αξιών θελκτικό, γοητευτικό και κινητήριο μοχλό της ζωής... Αυτά τα αθάνατα έργα μας προσφέρουν τα όπλα τους. Η Τέχνη είναι πνευματική τροφή και το ζητούμενο αποτέλεσμα είναι η δράση. Μας προτρέπει να δράσουμε, να αντιδράσουμε.

- Με το σινεμά που βρίσκονται τα πράγματα; Είμαστε φαν του κινηματογραφικού σας έργου από τον Αθέμιτο Συναγωνισμό [1982] μέχρι την Εαρινήν Σύναξιν [1999] η οποία, μάλιστα, ήτανε στην δεκάδα των καλύτερων ελληνικών ταινιών όλων των εποχών σύμφωνα με την ΠΕΚΚ. Υπάρχει κάποιο σχέδιο για επόμενη ταινία;

Δυο φορές ματαιώθηκαν τα σχέδιά μου λόγω των καταστάσεων. Η πρώτη απόπειρα ήταν το 2003, μια ταινία με το πνεύμα του ελληνισμού που λέγεται Θανάσης Βέγγος, μια Πρόβα στην Τρικυμία. Με αφορμή το σαιξπηρικό έργο, ήταν ένα σενάριο γραμμένο και ραμμένο πάνω στον μεγάλο μας Θανάση Βέγγο.

Από το 2009 τρέχει ένα δεύτερο σχέδιο, μια πρόταση στο ΕΚΚ για μια ταινία που λέγεται Θα 'ρθω κοντά σου για να σε ξεχάσω. Δυστυχώς η ρευστότητα των καταστάσεων δεν μας επιτρέπει να ξέρουμε πότε θα ξεκινήσει. Είναι μια αναζήτηση που διατρέχει την πραγματικότητα της πόλης και φτάνει σε μυθικές δομές και αρχετυπικές καταστάσεις για να δείξει ότι οι σχέσεις μας με το θάνατο και την εξουσία είναι αλληλένδετες και διαρκώς στο προσκήνιο.

- Γιατί διαλέξατε το μικρό αυτό θεατράκι για να ανεβάσετε την παράσταση;

Η παράσταση γίνεται από δύο νέα παιδιά, μαθητές μου (Γιώργος Νικόπουλος και Δανάη Ρούσσου). Είναι ιδανικό να παιχτεί σε μικρό θέατρο γιατί είναι πολύ ωραίο να αφουγκραστεί κανείς από κοντά την ανάσα τους, το βλέμμα τις μάσκες του προσώπου τους, το σώμα και τη φωνή τους. Δίνονται σ' αυτήν την παράσταση. Είναι διαφορετική εμπειρία από μια μεγάλη σκηνή και μια μεγάλη απόσταση.

- Παίζουν και οι δυο μαζί, ταυτόχρονα; Αγόρι / Κορίτσι;

Παίζουν εναλλάξ. Μια βδομάδα ο ένας και μια βδομάδα ο άλλος. Τον ίδιο ρόλο τον αποδίδει μια ανδρική φιγούρα στη μια εκδοχή και μια γυναικεία στην άλλη.

- Πολύ ενδιαφέρουσα ως ανάλυση και ως προσέγγιση του έργου του Βιζυηνού. Καλή επιτυχία και στην Θεσσαλονίκη λοιπόν.

Πληροφορίες

Θέατρο ΌΡΑ, Τσιμισκή & Αντ. Καμάρα 3, έναντι ΧΑΝΘ [κρατήσεις: 2310-232799 & 6945-373811]. Το μόνον της ζωής του ταξείδιον ξεκινάει στις 24 Νοεμβρίου και παίζει παρασκευοσαββατοκύριακα στις 21.30 με τα εισιτήρια να κυμαίνονται από 15 ως 5€.

Πρακτορείο

Οι 10+1 καλύτερες όλων των εποχών
Το της ζωής του ταξείδιον και μόνον
Γ. Βιζυηνού βιογραφικό σημείωμα