Στην μουσική δεν υπάρχει "φόβος" και "αναμέτρηση"

Αφού άκουσα την μουσική σύνθεση του Γιώργου Χριστιανάκη, η οποία είναι βασισμένη στην "Εποχή στην Κόλαση" του Ρεμπώ, ενός από τα πιο εμβληματικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ξαναδιάβασα μετά από χρόνια το κείμενο του Ποιητή. Δύσκολο και επίπονο στην ανάγνωση, καθώς ξύνει το επίπλαστο της προσωπικότητας του εκάστοτε αναγνώστη μέχρι να βγάλει αίμα. Και μετά τον αναγκάζει να βυθιστεί μέσα στον εαυτό του-είτε του αρέσει αυτό που βλέπει, είτε όχι. Αν λοιπόν δεχτούμε ότι "το χέρι που βαστά την πέννα είναι ισάξιο αυτού που κρατά τ' αλέτρι", όπως γράφει ο Ποιητής, το χέρι που γράφει τη μουσική είναι, με τη σειρά του, ισάξιο αυτού που βαστά την πέννα.

Εξ όσων γνωρίζω, ξεκινήσατε σπουδές μουσικής στα 17 σας, ηλικία που θεωρείται γενικά "μεγάλη", για να ξεκινήσει κανείς την ενασχόλησή του με τη μουσική. Είχατε μουσικές γνώσεις πριν από εκείνη τη στιγμή; Ποιός ήταν ο λόγος που σας ώθησε να ξεκινήσετε τόσο απαιτητικές σπουδές σε αυτή την ηλικία;
Ας αρχίσουμε από το τελευταίο σκέλος της ερώτησης σας: ξεκίνησα με την μουσική για να απαλλαγώ από μια εφηβική ανία που με είχε κυριεύσει. Πιο μικρός, στα πέντε μου, είχα κάνει μερικά μαθήματα ακορντεόν, αλλά η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Άσε που δεν μπορούσα και να το κουμαντάρω ως μέγεθος, ήμουν και μικρός το δέμας τότε. Όταν πήγα να δώσω εξετάσεις για να περάσω στο Ωδείο, αυτή την φράση άκουσα και από την επιτροπή: "είστε αρκετά μεγάλος, γιατί δεν ασχολείστε με κάποιο άλλο χόμπυ, την φωτογραφία φερ' ειπείν;". Τους ευχαρίστησα για τον χρόνο τους, έφυγα και προφανώς δεν έλαβα υπόψη την συμβουλή τους...

Έχετε υπάρξει και μέλος συγκροτημάτων και σόλο καλλιτέχνης. Τι διαφορές έχει η μία μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης/δημιουργίας από την άλλη;
Η καλλιτεχνική έκφραση, η πράξη, είναι η ίδια - η δημιουργία μουσικής. Απλά ως μέλος ενός συγκροτήματος πρέπει να συνυπάρξεις και να συμπράξεις με τους υπόλοιπους μουσικούς, να δώσεις και να πάρεις χώρο και ιδέες, να αφουγκραστείς, να μοιραστείς. Το να είσαι μέλος ενός συγκροτήματος είναι μεγάλο σχολείο. Και όχι μόνον μουσικά. Σε ένα solo project σαφώς και είσαι πιο ελεύθερος.. και πιο μόνος όμως...

Εδώ και πολλά χρόνια συνεργάζεστε με το ΚΘΒΕ, επενδύοντας μουσικά πολλές παραγωγές του. Τι αλλάζει στη δημιουργική διαδικασία όταν η μουσική γράφεται "κατά παραγγελία" για ένα θεατρικό έργο ή για μια ταινία;
Δεν αλλάζει κάτι, εκτός από το γεγονός ότι και στο θέατρο και στον κινηματογράφο υπάρχει σύμπραξη τεχνών. Πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνεις υπ' όψιν σου όλες τις συνιστώσες και να κρατάς πολλές φορές λεπτές και εύθραυστες ισορροπίες. Επίσης, λόγω του περιορισμένου και πολύ συγκεκριμένου χρόνου που έχεις για να γράψεις και να παραδώσεις, πρέπει να είσαι σε μια συνεχή εγρήγορση, πολύ οργανωμένος και πολύ συγκεντρωμένος, έτσι ώστε να μην υπάρχει και καμία έκπτωση στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα .

Έχετε σκοπό να κυκλοφορήσετε κάποτε τις δουλειές που έχετε κάνει για το ΚΘΒΕ; Ή θεωρείτε ότι είναι αναπόσπαστες από την εκάστοτε θεατρική παράσταση;
Έχω γράψει τη μουσική για περισσότερες από 70 παραστάσεις στο θέατρο τα τελευταία 20 χρόνια. Η μουσική για το θέατρο είναι ο ηχόκοσμος της παράστασης, είναι απόλυτα συνδεδεμένη μαζί της. Ίσως κάποια στιγμή να κάνω μια έκδοση με επιλογές από κομμάτια που θα μπορούν να σταθούν από μόνα τους, χωρίς το έτερον ήμισυ τους, και να έχουν ένα νόημα και ένα λόγο ύπαρξης για να κυκλοφορήσουν. Δεν το έχω σκεφτεί, να σας πω την αλήθεια.

"Το Κύμα" κυκλοφόρησε ως free download. Θεωρείτε ότι η "έκρηξη" του διαδικτύου τα τελευταία χρόνια έχει δυσκολέψει ή διευκολύνει τα πράγματα για όσους ασχολούνται με τη μουσική;
Και ναι και όχι. Από τη μια μεριά έχεις ένα βήμα από όπου μπορείς να επικοινωνήσεις τη δουλειά σου πιο μαζικά, μία τεράστια δεξαμενή από την οποία μπορείς να ενημερώνεσαι, να συλλέγεις και να ανταλλάσεις ιδέες. Από την άλλη βέβαια υπάρχει και μια άναρχη υπερπληροφόρηση που μπορεί να σε αποπροσανατολίσει. Επίσης θεωρώ ότι με τις διάφορες πλατφόρμες όπου ανεβαίνουν μουσικά κομμάτια ο κόσμος οδηγείται πλέον σε μια αποσπασματική και επιπόλαιη πολλές φορές ακρόαση, πράγμα το οποίο δεν είναι και ό, τι καλύτερο. Γνωρίζω κόσμο και κυρίως νέους ανθρώπους που δεν έχουν ακούσει έναν ολόκληρο δίσκο από την αρχή έως το τέλος. Αυτό μου φαίνεται τρομακτικό. Είναι σαν να ανοίγεις ένα βιβλίο και να διαβάζεις την σελίδα 14, 18 ,27, 32 και το τέλος και να έχεις και την ψευδαίσθηση ότι έχεις διαβάσει το βιβλίο. Αλλά όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι "ουδέν κακόν αμιγές καλού".

Εκτός από τον Ρεμπώ, στο παρελθόν έχετε μελοποιήσει Καβάφη και Καψάλη. Με ποιό κριτήριο επιλέγετε τα ποιήματα με τα οποία θα ασχοληθείτε; Ή πιστεύετε ότι αυτά σας "επιλέγουν", κατά μία έννοια;
Είναι τελείως υποκειμενικό και προσωπικό το κριτήριο. Επιλέγω να ασχοληθώ μαζί τους επειδή με αγγίζουν, μου ψιθυρίζουν κάτι, με συγκινούν και με παρακινούν. Μου κλείνουν το μάτι, θα έλεγα, δημιουργώντας αυτήν την ακατανίκητη έλξη. Και τότε αρχίζει το περιπετειώδες ταξίδι...

Ας μιλήσουμε για την "Εποχή στην κόλαση". Η ηχογράφησή της κράτησε περί τα δυο χρόνια. Αυτό σε ποιούς λόγους οφείλεται;
Η ιστορία αρχίζει από πιο παλιά. Από το 1984. Από τότε και μέχρι το 2011 είχα αποπειραθεί την μουσική προσέγγιση του κειμένου τέσσερις φορές. Και αυτό όρθωνε τα τείχη του πεισματικά και δεν με άφηνε να το πλησιάσω. Και έσβηνα ό, τι έγραφα. Και ξανά από την αρχή. Το 2011 το έπιασα πάλι- για πέμπτη φορά- και με την πολύτιμη συνδρομή της εξαιρετικής μετάφρασης του Χριστόφορου Λιοντάκη ολοκλήρωσα την διαδρομή μου. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν υπάρχει νότα από τις προηγούμενες απόπειρες. Το ξεκίνησα από άγραφο χαρτί. Και ήθελε τον χρόνο του, τις παύσεις για να παίρνεις μια απόσταση, την συνεύρεση με τους φίλους μουσικούς και ηχολήπτες που συμμετείχαν στις ηχογραφήσεις και συνετέλεσαν τα μέγιστα στο τελικό αποτέλεσμα.

Τόσο ο Ρεμπώ, όσο και το "Μια εποχή στην κόλαση", ανήκουν στο πάνθεον της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Σας φόβισε η "αναμέτρηση" μαζί τους; Αν ναι, πώς αντιμετωπίσατε αυτό το γεγονός;
Στην μουσική δεν υπάρχει "φόβος" και δεν υπάρχει "αναμέτρηση", το μέγεθος της είναι πολύ πιο μεγάλο από αυτές τις έννοιες.

Γιατί επιλέξατε να κυκλοφορήσουν δυο cd, με το πρώτο να περιέχει μόνο τη μουσική και το δεύτερο τη μουσική με την αφήγηση; Πώς αποφασίσατε εσείς να διαβάσετε το κείμενο και ο Αγγελάκας τα έμμετρα ποιήματα;
Στο πρώτο cd υπάρχει ο ηχόκοσμος που γεννήθηκε από την ανάγνωση του κειμένου, στο δεύτερο cd με την αφήγηση του κειμένου ο κόσμος αυτός επανενορχηστρώνεται και ολοκληρώνεται. Το κείμενο αποφάσισα να το διαβάσω εγώ όπως το διάβαζα όταν έγραφα την μουσική, οπότε η φωνή εκτός από το ρόλο του αφηγητή προστίθεται και σαν ένα επιπλέον όργανο στην ροή της μουσικής. Τα έμμετρα ποιήματα που παρεμβάλλονται στον πεζό λόγο των "Παραληρημάτων" ήθελα να διαφοροποιηθούν, να ακουσθούν σαν ένα alter ego, και θεωρώ ότι η χροιά της φωνής και ο τρόπος απαγγελίας του Γιάννη έφεραν ένα ιδανικό αποτέλεσμα.

Για ποιούς λόγους πιστεύετε ότι οι "καταραμένοι ποιητές" ασκούν τόση γοητεία και τόσο μαγνητισμό στο κοινό, ακόμα και σήμερα;
Ίσως επειδή έζησαν και δημιούργησαν στα περιθώρια της λογοτεχνικής και κοινωνικής νομιμότητας της εποχής τους, ασυμβίβαστοι, λειτουργώντας πολλές φορές εμμονικά και φτάνοντας στα όρια τους στην αναζήτηση της "φωνής" τους, του παράδεισου ή της κόλασης τους, θύτες και θύματα ταυτόχρονα, διαλέγοντας δρόμους και διαδρομές χωρίς την ασφάλεια της επιστροφής, αρνητές της κατεστημένης ευτυχίας, απόμεροι και ξεκομμένοι, δημιουργώντας εντάσεις, σιωπές και συνεχείς ρήξεις σε μια παλινδρόμηση μεταξύ σκότους και φωτός.

Σε κάποιο σημείο της "Εποχής στην Κόλαση", ο Ρεμπώ γράφει "Με φαντάζομαι στην Κόλαση, επομένως είμαι". Συμφωνείτε με αυτό; Για εσάς, τι είναι η Κόλαση;
Από τη στιγμή που η δημιουργικότητα λειτουργεί με έναν τέτοιο τρόπο ώστε το φαντασιακό να ισχυροποιείται τόσο ώστε να υπερβαίνει το πραγματικό, συμφωνώ. Για εμένα κόλαση σήμερα είναι η ψευτιά, η αγένεια και χυδαιότητα που συναντώ όλο και πιο συχνά, η έπαρση και το δήθεν που γίνονται βασικά συστατικά της κοινωνίας μας, ο παραγκωνισμός και εξοστρακισμός των αυτόφωτων ανθρώπων, η επικράτηση του άκρατου κυνισμού, η παραίτηση και μοιρολατρική αποδοχή.

Ας κλείσουμε με την κλασική ερώτηση: πώς θα ήταν η ιδανική παρουσίαση της "Εποχής στην κόλαση" για εσάς;
Επειδή υπάρχει μια συγκεκριμένη ιδέα, η οποία όμως είναι ακόμη στα σπάργανα, και την οποία αρχίσαμε να δουλεύουμε με τους συνεργάτες της "Εποχής στην κόλαση" αυτές τις ημέρες, θα μου επιτρέψετε να μην απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση και να το κρατήσω σαν μια μικρή έκπληξη.