Κι όλα θα είναι τέλεια / κι όλα θα είναι ετοιμόρροπα

Κάποτε ήταν οι Λώλαμα, σήμερα είναι οι Λώλαμα δύο... ως μετατροπέας, γάντι στην τρελή μας εποχή. Η ποίηση του Χρήστου Τζιώκου έγινε δερμάτινος άνθρωπος, έγινε ανάσα από τη φτερούγα ενός σπουργίτη και τώρα επιστρέφει, πιο λιτή και πιο μεστή, μέσα από τα ξεροκόμματα της τρίτης ποιητικής του έκδοσης με τον επίκαιρο τίτλο Ο φτωχός. Σχεδόν ταυτόχρονα κυκλοφορεί και η νέα δουλειά των Λώλαμα δύο, σχεδόν ετοιμόρροπα. Έξι κομμάτια... αλλά ας μιλήσει ο ίδιος.

Η ποίηση και η μελο-ποίηση είναι αδερφές τέχνες;

Οι λέξεις από μόνες τους πατάνε πάνω σε ρυθμό. Κάθε άνθρωπος έχει μέσα του τον δικό του ρυθμό, έχει την καρδιά του, έχει και την ανάσα του. Η ανάσα από μόνη της είναι τραγούδι. Όλα γίνονται τραγούδι, με ή χωρίς μουσική. Βλέπεις, και το τραύλισμα ακόμα έχει ρυθμό, μουσικότητα. Στην εφηβεία μου αντιμετώπισα αυτό το πρόβλημα, τραύλιζα. Μ' έστελνε η μάνα μου να πάρω π.χ. ένα τρίλετ από τον μπακάλη και δεν μπορούσα να το ζητήσω, κολλούσα. Οπότε αναγκαστικά το "ραπάριζα". Κάπου εκεί, λοιπόν, έγραψα το πρώτο μου τραγούδι. Επομένως όλα στέκονται... φτάνει μόνο να έχεις κάτι να πεις, ας είναι κι ένα τρίλετ...

Οι στίχοι είναι εύκολο να λειτουργούν από μόνοι τους αφηγούμενοι την ιστορία τους. Είναι κάτι ξεχωριστό. Όταν όμως μπλέκουν με τη μουσική, είναι σαν μια χημική αντίδραση. Η μουσική είναι το σκηνικό, το ένδυμα κι η ατμόσφαιρα που δραματοποιεί τον στίχο. Από την άλλη όμως και η μουσική από μόνη της αφηγείται τη δική της ιστορία. Έτσι έχουμε δύο ιστορίες να τρέχουν παράλληλα, τον λόγο (τους ανθρώπους) και τη μουσική (την ψυχή τους). Και φυσικά η μουσική λειτουργεί και από μόνη της όταν χρειάζεται και μάλιστα με τεράστια δύναμη.

Η ποίηση του δερμάτινου είναι επίκαιρη; Αυτό που μας λείπει δεν υπάρχει πουθενά;

Η ποίηση των Λώλαμα και του δερμάτινου ανθρώπου τότε φάνταζε, λίγο πολύ, σαν επιστημονική φαντασία ή σαν εφιάλτης. Οι στίχοι, για παράδειγμα, η χειρότερη τιμωρία είναι η απειλή ή το ασημένιο δέντρο αν γράφονταν σήμερα θα ήταν κάτι το προφανές, αλλά τότε... τότε δεν υπήρχε απειλή και αφού δεν υπήρχε απειλή... γιατί να υπάρξει τιμωρία;

Είναι επίκαιρη γιατί ποτέ δεν φτιάχτηκε για να αρέσει ή να στρογγυλέψει τα πράγματα, ποτέ δεν φτιάχτηκε για να πάρει κάποιο αντάλλαγμα, φτιάχτηκε για να πηγαίνει κατευθείαν από καρδιά σε καρδιά, στα ίσια. Αυτό που μας λείπει, λοιπόν, ίσως, μάλλον, υπάρχει. Υπάρχει όμως τόσο κοντά μας που τελικά είναι ανεύρετο. Μέσα μας. Κι εμείς το ψάχνουμε μακριά, όσο πιο μακριά γίνεται, κι ακόμα μακρύτερα, αυτό που μας λείπει...

Τι σε ώθησε να ξαναγράψεις μετά τους Λώλαμα; Μεσολάβησαν 12 χρόνια "απουσίας"!

Το 1997 τελειώσαμε με τους Λώλαμα. Τέλος. Ο καθένας πήρε το δρόμο του. Θυμάμαι, συναντώ μια μέρα τυχαία στο δρόμο τον κ. Ρύκιο (Δρ Ροκφώρ) εκεί περίπου στα 2006, από αυτές τις συναντήσεις των ανθρώπων που έχουν χαθεί, "άντε τα λέμε" και τέτοια πράγματα... και μου λέει "Τι κάνεις, παίζεις καθόλου μουσική;" "Καθόλου" του απαντάω "πάει, αυτό τέλειωσε για μένα" και άλλα τέτοια. Και γυρνάει και μου λέει "Αυτό, δεν τελειώνει ποτέ. Θα με θυμηθείς μια μέρα".

Κι έρχεται το 2009 κι αρχίζει κάτι να με τρώει και σκαλίζω τα ποιήματα, τις σημειώσεις τις παλιές, τα γραφτάρια μου... και με παροτρύνει η Γεωργία Θεοδοσίου (η οποία έκανε και το εξώφυλλο της συλλογής) σιγά-σιγά να τα κάνω κάτι. Η πρώτη μου σκέψη, βέβαια, ήταν να πιάσω και να τα πετάξω όλα για να τελειώνω μια και καλή. Αλλά καθώς ξεψάχνιζα ένιωθα ότι παρόλο που είχαν περάσει τόσα χρόνια (από το 1989) κάτι είχαν να πουν, ακόμα, τουλάχιστον σε μένα. Κάθομαι, λοιπόν, τα ξεψειρίζω και από αυτή τη δουλειά απέμεινε ο δερμάτινος άνθρωπος. Τραβάω μια γραμμή και τελειώνω πια οριστικά με τον παλιό (μου) κόσμο.

Μεσολάβησαν 12 χρόνια σιωπής, όχι απουσίας. Σιωπή γιατί δεν είχα να πω τίποτε. Κι όταν δεν έχεις να πεις τίποτε καλύτερα να σωπαίνεις κι όχι να τσιρίζεις.

Υπάρχει συνεκτικό στοιχείο στη συλλογή Ανάσα από τη φτερούγα ενός σπουργίτη;

Η Ανάσα χωρίζεται, αόρατα, σε τέσσερα μέρη: εμείς-μέσα μας, οι άλλοι-έξω μας, το παιδί-μέσα κι έξω μας, και τέλος αυτό το λίγο που χρειάζεται, το λίγο για να πάρουν τα πράγματα μπροστά, το λίγο που θα μας παρηγορήσει, αυτή η ανάσα από τη φτερούγα ενός τόσο μικρού πλάσματος, το χάδι του σπουργιτιού, το τίποτα κι όμως τα πάντα. Αυτή η ανάσα είναι που τα δένει όλα μαζί. Νομίζω ότι τελικά πάντα υπάρχει κάτι που κρατά ενωμένη μια ομάδα ποιημάτων. Ηθελημένα ή όχι. Είναι σαν σχοινί που σε κρατά δεμένο με τα ποιήματα, σαν σε τροχιά.

Ο φτωχός είναι αφηγηματικό ποίημα δομημένο σε τρίστιχα. Θυμίζει εφιαλτικό παραμύθι, αληθινό όπως Το Αγόρι Τρώει το Φαγητό του Πουλιού!

Αυτό το "αγόρι" πολύ θα ήθελα να το δω, δυστυχώς δεν τα κατάφερα ακόμα, ο τίτλος του είναι πραγματικά μια δυνατή εικόνα...

Ο φτωχός είναι ένα ποίημα για την απώλεια, το να συνεχίζεις να ζεις χωρίς (κάτι), το να μιλάς χωρίς να μιλάς, το να ζητάς το λίγο, το να πέφτεις και να (ξανά)σηκώνεσαι... είναι ένα ποίημα για τον ρατσισμό, για τον ρατσισμό της φτώχειας, ένα ποίημα για τα όνειρα, ένα ποίημα για τα μικροπράγματα...

Τα πρόσωπα των συλλογών [δερμάτινος, σπουργίτης, φτωχός] είναι φάσεις της ζωής σου;

Ίσως να είναι προβολές του εαυτού μου. Όπως δηλαδή θα ήθελα να ήμουν ή όπως ήμουν ή όπως ονειρεύτηκα να είμαι ή όπως θα είμαι. Όπως το λες, φάσεις... Ο σπουργίτης πάντως είναι ο φίλος, αυτός που σου δίνει κάθε μέρα το λίγο, την παρουσία του. Είναι από τα πιο πολύτιμα πράγματα· βλέπεις το χελιδόνι έρχεται στα ωραία, έρχεται στο πάρτι, και μετά φεύγει, πάει σε άλλο πάρτι... ενώ ο σπουργίτης μένει, μένει μαζί στο συμμάζεμα και δεν ζητάει τίποτα, λίγα ψίχουλα μόνο. Ο σπουργίτης μού είναι πολύτιμος! Ο φτωχός είναι ακίνητος, στωικός, δυνατός, σοφός. Ο δερμάτινος άνθρωπος είναι ο στόχος... όλων. Ή για να γίνουν σαν κι αυτόν ή για να τον φάνε, να τον εξαφανίσουν.

Ο Χρήστος Χατζηαθανασίου υπήρξε ντράμερ των Λώλαμα! Πως χρίστηκε εικονογράφος του φτωχού;

O Χρήστος πολύ πριν γίνει ο ντράμερ των Λώλαμα ήταν συμμαθητής μου και παιδικός μου φίλος. Παραμένει φίλος μου και μου είναι πάντα σαν μια "φωνή" της συνείδησης, που λέει την αλήθεια. Μαζί με τον Χρήστο και τον Στέλιο φτιάξαμε το 1989 τους Λώλαμα. Ζωγράφιζε και γενικά έκανε κατασκευές από πάντα και με τα πάντα... Είχε ζωγραφίσει το εξώφυλλο του Βωμού της μοναξιάς το δισκάκι που κάναμε με τη Fifth Dimension και επίσης είχε φωτογραφίσει και φτιάξει το εξώφυλλο της πρώτης μας κασέτας Στα καμαρίνια της υπομονής.

Εντωμεταξύ είχαμε χαθεί μετά τους Λώλαμα. Είχαμε χρόνια να βρεθούμε. Με αφορμή την κυκλοφορία του δερμάτινου ανθρώπου ξαναβρεθήκαμε... Από τα πρώτα πράγματα που συζητήσαμε ήταν το αν συνεχίζει να ζωγραφίζει... Και μου έδειξε κάτι μοναδικά καράβια που έφτιαχνε από πεπιεσμένο χαρτί... Μόλις, λοιπόν, τα είδα του είπα ότι αυτό είναι το καράβι που θα ταξίδευε ο δερμάτινος άνθρωπος... Και ήρθε η ώρα, τώρα δηλαδή, που μαζί κάναμε τον φτωχό. Οι ζωγραφιές του έχουν συναίσθημα, έπιασε κατευθείαν το κλίμα του φτωχού. Ένα είναι σίγουρο ότι το βιβλίο θα ήταν πιο "φτωχό" χωρίς τις ζωγραφιές του.

Εικονογραφήγημα ή Εικονιστόρημα; Σου αρέσουν τα κόμικς;

Τα κόμικς μου άρεσαν πολύ από μικρό παιδί. Διάβαζα Μίκυ Μάους, Μπλεκ, Τιραμόλα και διάφορα άλλα της εποχής. Από εκείνη την περίοδο είχα ξεχωρίσει το Βαβούρα, μου άρεσε πολύ η τρέλα που έβγαζε στην τελευταία σελίδα με την πολυκατοικία, νομίζω λεγόταν οδός τρέλας... Αργότερα Αστερίξ, Αντιρίξ και Συμφωνίξ (αυτούς τους δύο τους λάτρευα!!!), Βαβέλ. Με ταξίδευε, θυμάμαι, πολύ ο Manara. Προτιμώ το εικονογραφήγημα γιατί είναι σαν την ποίηση, κατευθείαν στο ψαχνό, χωρίς πολλά πολλά.

Θα 'θελες Ο φτωχός να γίνει περιπετειώδες κόμικ από τον Θανάση Πέτρου;

Οτιδήποτε μπορεί να εμπνεύσει κάποιον και να το πάει παραπέρα ή να λειτουργήσει σαν μια δεύτερη ανάγνωση (άποψη) θα ήθελα πολύ να συμβεί. Ειδικά με τον Θανάση με τον οποίο είμαστε αδερφικοί φίλοι (και για ένα μεγάλο διάστημα ήταν ο μπασίστας των Λώλαμα) πιστεύω ότι θα έβγαινε κάτι πολύ ενδιαφέρον! Δεν ξέρω όμως αν θα ήταν περιπετειώδες... Ο Θανάσης πάντως είναι μεγάλο ταλέντο και έχει δουλέψει πάρα πολύ. Νομίζω ότι είναι η ώρα να ανοίξει τα φτερά του για παραέξω· γιατί εδώ σ' αυτή τη χώρα... Έχει την ικανότητα να σε χτυπάει κατευθείαν στην καρδιά κάνοντας εκπληκτικές ατμόσφαιρες με σκίτσα του.

Τι/ποιοι είναι οι Λώλαμα δύο; Πώς σας κατατάσσεις σήμερα;

Το Λώλαμα δύο είναι η συνέχεια των Λώλαμα μετά από 17 χρόνια σιωπής. Αφορμή για αυτό ήταν ο Λαβύρινθος, ο Νίκος Στυλίδης (Labyrinth Of Thoughts), ο οποίος πριν από κα'να-δυο χρόνια μας πρότεινε να τυπώσει τα παλιά τραγούδια των Λώλαμα σε βινύλιο. Κάναμε, λοιπόν, ένα ραντεβού με τον Χρήστο και τον Στέλιο για να κουβεντιάσουμε για το τι θα κάνουμε. Εγώ από την αρχή ήμουν αρνητικός γιατί το έβλεπα σαν μνημόσυνο, το να πάρω μια δουλειά πριν από 20-25 χρόνια και να την αναβιώσω. Την ίδια άποψη είχαν και οι υπόλοιποι, εκ των προτέρων, επομένως, παμψηφεί αρνηθήκαμε. Ο Χρήστος όμως το πήγε λίγο παραπέρα και πρότεινε να συναντηθούμε και να παίξουμε μερικά κομμάτια από τα παλιά, με ότι όργανο έπαιζε ο καθένας μας σήμερα (αυτό ήταν ένα είδος όρου-δοκιμασίας). Έτσι δοκιμάσαμε την Καταιγίδα με ούτι, που έπαιζε πλέον ο Στέλιος, κλαρίνο ο Χρήστος και εγώ ακουστική κιθάρα. Αυτό μας άρεσε, κάπως, είχε ενδιαφέρον, ας πούμε...

Αργότερα μείναμε οι δυο μας με τον Στέλιο. Κι έτσι συνεχίσαμε κι ετοιμάσαμε τα κομμάτια που αποτελούν τη νέα μας δουλειά. Στη συνέχεια γνωρίσαμε τον Μπαμπίνο (Μπάμπης Ιωακειμίδης - Music Kitchen Studio) και μαζί κάναμε την παραγωγή και γενικά την τελική επεξεργασία του δίσκου, του οποίου η συμβολή, πρέπει να πω ότι ήταν παραπάνω από πολύτιμη. Στις ηχογραφήσεις παίζει μαζί μας και ο Χ. Χατζηαθανασίου κλαρίνο σε δύο τραγούδια.

Τώρα, γι' αυτό που με ρωτάς, τι είδος μουσικής παίζουμε σήμερα; Χμ δύσκολα. Δεν ξέρω. Περίμενα να μου πεις εσύ... Δεν τα πάω και πολύ καλά με τις κατατάξεις. Ακόμη και τότε με τους Λώλαμα, δεν ξέρω τι ακριβώς παίζαμε. Δεν ήταν πανκ, δεν ήταν ροκ, ήταν μάλλον κάτι άλλο. Ήταν βέβαια το κλασικό σχήμα (μπάσο, ντραμς, ηλεκτρικές κιθάρες) αλλά και δεν ήταν. Τώρα τα πράγματα είναι πιο δύσκολα για να κατηγοριοποιηθεί η μουσική μας. Δεν ξέρω... Ας το κατατάξει ο καθένας όπου θέλει...

Επίκειται, λοιπόν, κυκλοφορία των Λώλαμα δύο; Σχεδιάζετε εμφανίσεις;

Η νέα μας δουλειά έχει τον τίτλο Σχεδόν ετοιμόρροπα είναι ένα αντίδωρο για τους φίλους μας που μας αγαπάνε όλα αυτά τα χρόνια. Περιέχει 6 τραγούδια (2 επανεκτελέσεις των Λώλαμα και 4 νέα τραγούδια) και κυκλοφορεί ανεξάρτητα και δωρεάν (free download) τον Μάιο του 2014 μόνον διαδικτυακά σε υψηλή ανάλυση μαζί με τα artwork (εξώφυλλα κ.λπ.) μέσα από την ιστοσελίδα Lolama2.com. Όσο για ζωντανές εμφανίσεις, δεν είναι στα σχέδιά μας. Αυτό που θέλουμε είναι να συνεχίσουμε να γράφουμε τραγούδια και να επικοινωνούμε με τους ανθρώπους.

Χάρισέ μας έναν στίχο από ένα τραγούδι.

Κι αν έρθει να με βρει η ζωή και λείπω / θα ξεκουράζομαι στα ετοιμόρροπα όνειρά μου.
Κι άμα δεν βλέπω και τόσο καλά / θα φοράω τα καλειδοσκόπια στα μάτια.
Κι όλα θα είναι τέλεια / κι όλα θα είναι ετοιμόρροπα.

Έχω την αίσθηση ότι όλη σου η ποίηση είναι νουάρ!

Το φιλμ νουάρ μου αρέσει αρκετά, έχει αυτές τις φοβερές ατμόσφαιρες, αυτό το ονειρικό... Αλλά η ταινία που με έχει σφραγίσει δεν είναι νουάρ είναι μάλλον ταινία δρόμου. Είναι Τα Φτερά του Έρωτα του Wim Wenders...
____

Tα ποιήματα του Χρήστου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις University Studio Press.

Ο δίσκος των ΛΩΛΑΜΑ ΔΥΟ, Σχεδόν Ετοιμόρροπα, κυκλοφορεί στις 9 Οκτωβρίου, σε περιορισμένη έκδοση 250 αριθμημένων αντιτύπων από την Labyrinth of Thoughts (Lot 023). Όλα σε μαύρο βινύλιο.