Ιεροκλής Μιχαηλίδης: είμαι εραστής του φιλμ νουάρ
[Μέρος της συνέντευξης αυτής έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Φιλμ Νουάρ]
ΚΘΒΕ, κεντρική σκηνή Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Παρασκευή 11/11/11 στις εννέα το βράδυ. Πρεμιέρα για τη σατιρική μουσικο-θεατρική παράσταση "οι Άγαμοι Θύται ...στο Δημόσιο". Μια Κυριακή πριν, απόβραδο στις 8μιση, μετά την εξουθενωτική πρόβα, ο Ιεροκλής μάς μιλά για το νέο ξε-κίνημα των Θυτών:
Καταρχήν είμαι εραστής του φιλμ νουάρ ως κινηματογραφικού είδους οπότε ο τίτλος του περιοδικού σας [Φιλμ Νουάρ] είναι ιδανικός ως συνέχεια του Εξώστη.
- Είσαι και φίλος του Τάσου Μιχαηλίδη. Πώς προέκυψε αυτή η σχέση;
Με τον Τάσο βρεθήκαμε μάλλον σε κάποιο μπαράκι, όπως όλες οι γνωριμίες στη Θεσσαλονίκη που γίνονται στο πεζοδρόμιο. Τον πρωτογνώρισα την εποχή που έβγαλε τον Εξώστη [Νοέμβριος του '87] και ξεκινήσαμε να κάνουμε παρέα. Του πρότεινα το '88, μεταξύ άλλων -νέων τότε- εκδοτών και συγγραφέων της πόλης (ήμασταν όλοι κάτω των τριάντα χρονών), να παίξει σε ένα θεατρικό (Τζο ο Λεμονάδας) που ανεβάζαμε με τον πειραματικό μας θίασο. Κάναμε δουλειές με επαγγελματισμό αλλά χωρίς αμοιβή, ως γνήσιοι ερασιτέχνες - εραστές της τέχνης.
Αργότερα μας υποστήριξε μέσα από τον Εξώστη, το πρώτο φρι-πρες στην Ελλάδα (πολύ ωραία ιδέα), έντυπο που μας βοήθησε να "διαφημίσουμε" την αγάπη μας για το θέατρο και το σινεμά.
- Μίλησέ μας λίγο γι' αυτήν την παράσταση "οι Άγαμοι Θύται ...στο Δημόσιο".
Είναι ένας συνδυασμός. Τα διαχρονικά κείμενα είναι βασισμένα στην τελευταία παράσταση που κάναμε στο Πρίνσιπαλ. Η "γιαγιά" και ο "Νονός" είναι φρέσκοι, σχολιάζουν πάντα την επικαιρότητα. Έχει επίσης ανανεωθεί πλήρως ως προς το μουσικό και το σκηνοθετικό κομμάτι. Δηλαδή έπρεπε ν' αλλάξω όλο το στήσιμο της παράστασης για να προσαρμοστεί στο θέατρο, σε μια σκηνή όπως αυτή του Κρατικού Θεάτρου Βόρειας Ελλάδας που έχει πολλά πλεονεκτήματα και ευκολίες σε σχέση με τις μουσικές σκηνές των μαγαζιών.
Παρόλο που την τελευταία φορά ξεπεράσαμε τον εαυτό μας (φτάσαμε πέρσι τα 19 άτομα), τώρα είμαστε 26 οι συντελεστές επί σκηνής και τουλάχιστον 10 που δουλεύουν από πίσω της. Νομίζω ότι αισθητικά η παράσταση έχει προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα (δε θα έλεγα παραπάνω) διότι ο χώρος μας έδωσε νέα ερεθίσματα, χωρίς να αλλάξει ο κώδικάς μας και με δεδομένη την αφαίρεση που έχω τολμήσει στο σκηνοθετικό τομέα. Άρα, στην ουσία, έχουμε μια καινούργια παράσταση που πατάει σε μια παλιότερη.
- Από την παιδική σου ηλικία, από τη γενέτειρα Χαραυγή [πόλη φάντασμα πια], τι έχει αποτυπωθεί στην παράσταση;
Ο "κουρέας" και η "γιαγιά" σίγουρα πηγάζουν απ' αυτές τις μνήμες. Αλλά κάθε νέα δουλειά προϋποθέτει μια εσωτερική βουτιά στο παρελθόν. Τα επίκτητα στοιχεία, καταγωγή οικογένεια περίγυρος, είναι σημαντικά. Περνάνε μ' έναν τρόπο ίσως και μεταφυσικό. Στους Άγαμους, πέρα από το προσωπικό μας στοιχείο, υπάρχει και το στοιχείο της εντοπιότητας. Δηλαδή είμαι μεγαλωμένος στο περιβάλλον της Βόρειας Ελλάδας που έχει ομοιογένεια, ματιά συγκεκριμένη, χιούμορ ιδιόμορφο με συνειρμούς κάτω από τις λέξεις. Γι' αυτό και το χιούμορ των Αγάμων προσιδιάζει περισσότερο στους βορειοελλαδίτες, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο ή τυπικό. Είναι φυσιολογικό να συμβαίνει κι αυτό είναι το ζητούμενο, να έχει κάτι από την ταυτότητά μας.
Φέτος στην παράσταση υπάρχουν προφορές και διάλεκτοι (άξεντ νεοελληνιστί) στα: ποντιακά (ως συνήθως με ένα άνοιγμα στη νεοελληνική για να είναι πιο κατανοητά), θρακιώτικα, πηλιορείτικα, πελοποννησιακά, κρητικά. Έχω ιδιαίτερη αγάπη στις ντοπιολαλιές που παίζουν πάντα σημαίνοντα ρόλο στην κωμωδία, χωρίς να παράγεται το αστείο από την παραφθορά. Οι διάλεκτοι χρησιμοποιείται σχεδόν ως έχουν και το αστείο πηγάζει από τη μεταξύ τους αλλαγή ρυθμού και μουσικότητας της εκφοράς. Κάποια στιγμή θα ήθελα να δοκιμάσω μια διάλεκτο σε ένα δραματικό έργο. Το έχω πάντα κατά νου και κάποτε θα το κάνω.
Μερικές φορές η διαφορά στην προφορά ή την εκφορά του λόγου μπορεί να προκαλέσει τον χλευασμό (ο επαρχιωτισμός μάς δυναστεύει ακόμη). Αυτό είναι παράλογο. Στην Αγγλία ή στην Αμερική οι ρόλοι παίζονται με τις ντοπιολαλιές τους. Εκεί δε φαίνεται περίεργο που ένας τεξανός μιλά διαφορετικά από έναν νεοϋορκέζο ή ένας λαϊκός εγγλέζος διαφορετικά από έναν εστέτ. Εδώ τα έχουμε ισοπεδώσει λίγο. Το "με είπες, σε είπα" θεωρείται λάθος αν και σωστό, και φυσικά είναι δικό μας στοιχείο, μέρος της κουλτούρας μας. Πολλές φορές "με ξεφεύγει" κι έμενα παρόλο που είμαι αναγκασμένος λόγω δουλειάς να χρησιμοποιώ το πολιτικώς ορθό "μου ξεφεύγει". Αυτό το "τι με λες τώρα" ή το "έτσι με αρέσει" είναι ακρογωνιαίος λίθος της κουλτούρας της καθημερινότητάς μας και πρέπει να το διατηρήσουμε. Το βλέπω με λύπη να αποβάλλεται στις νέες γενιές.
- Με τους Άγαμους Θύτες πως γνωριστήκατε;
Ξεκίνησα με το Καφεθέατρο "Μπουλούκι" του Δημήτρη Τερζόπουλου που περιελάμβανε σκετσάκια και μικρά νούμερα, ως συνέχεια των παλιών μπουάτ. Στα μαγαζιά της εποχής που έπαιζε ορχήστρα, μας ζητούσαν να κάνουμε στο διάλειμμα των μουσικών ένα είδος θεατρικού γεμίσματος. Αφού το 'κανα αυτό 3-4 φορές με καλή αμοιβή (ήταν η πρώτη φορά που αμειβόμουν σωστά), αποφάσισα ότι θα το ξανακάνω πιο συγκροτημένα, πιο ολοκληρωμένα ως παράσταση έχοντας όμως της ευθύνη συνολικά.
Σ' αυτά τα μαγαζιά γνωρίστηκα με τον Σταρόβα, τον Μητρέντζη, την Μανισάνου που ήταν όλοι μουσικοί, γίναμε παρέα και είπαμε να στήσουμε ένα τέτοιο δρώμενο. Να κάνω εγώ τα θεατρικά, να παίζουν αυτοί τις μουσικές. Προέκυψε κι ο χώρος "Υψηλόν Βολτάζ" στη Μελενίκου, βάφτισα το σχήμα Άγαμοι Θύται και ξεκινήσαμε τον Οκτώβρη του '90 παίζοντας για τρεις μήνες χωρίς αμοιβή ώστε να μαζευτεί κόσμος. Είχαμε μεγάλο σουξέ κι είπαμε ότι το σχήμα πρέπει να διευρυνθεί. Κι ήρθαν και οι άλλοι συνεργάτες. Ξεκίνησε σχεδόν πειραματικά, ως πάρεργο με την καλή έννοια, ως παράλληλη ασχολία. Γι' αυτό και δεν σταματήσαμε ποτέ από τις άλλες μας δραστηριότητες.
Η ενασχόλησή μου με το θέατρο στάθηκε πολύτιμη ώστε να στήσω μια τέτοια δουλειά με καθαρότερους κώδικες ποιοτικής διασκέδασης σε ένα είδος "ελαφράς ψυχαγωγίας". Τελικά έγινε ουσιαστικό κομμάτι της ζωής μας, μέρος σημαντικό, το οποίο δε θέλαμε να εξαντλήσουμε παίζοντας ακατάπαυστα και διαρκώς. Κάναμε μεγάλα διαλείμματα, μεγάλες παύσεις, με αποχή απ' αυτό "που ζητάει η αγορά", ούτως ώστε κάθε φορά να επανερχόμαστε με περισσότερο κέφι, να έχουμε ξεκουραστεί (γιατί είναι εξοντωτικές οι παραστάσεις, απελευθερώνουν μεγάλη ενέργεια, είναι γοητευτικές και απολαυστικές και για μας), να έχουμε κάτι να πούμε και να μην φθαρούμε.
- Με το ΚΘΒΕ έχετε και λαϊκό εισιτήριο πια!!! [τιμές από 13 ως 20€]
Είναι σημαντικό ότι μπορούν να μας χαρούν και άνθρωποι που δεν έχουν την οικονομική άνεση ενός νυχτερινού κέντρου ή άνθρωποι που τους ενοχλεί το κάπνισμα και το συνολικό κόστος μιας τέτοιας εξόδου. Στα κέντρα είναι υποχρεωτικό το ποτό, στο θέατρο το αντίτιμο είναι κατά μέσο όρο 15€. Αυτό σημαίνει ότι έκαναν θυσίες όλοι οι συνεργάτες των Αγάμων, δέχτηκαν να συμμετέχουν με χαμηλότερες αμοιβές για να έχει η παράσταση φθηνό εισιτήριο. Και να έχουν τη δυνατότητα πολλοί περισσότεροι φίλοι μας να έρθουν χωρίς να τους πονέσει οικονομικά.
- Ο Δημήτρης Σταρόβας γιατί απουσιάζει;
Ήτανε μια κακή συνεννόηση και κάποιοι προσωπικοί του λόγοι που τον κράτησαν μακριά μας. Δεν διαφωνήσαμε ούτε χαλάσαμε τις σχέσεις μας, απλά έκανε διαφορετικό προγραμματισμό και δεν συνέπεσαν τα σχέδιά μας.
- Η ημερομηνία έναρξης των παραστάσεων, 11/11/11, κρύβει κάποιον συμβολισμό;
Τυχαίο ήταν. Είπαμε να ξεκινήσουμε μετά τις 9 Νοεμβρίου. Είδαμε ότι η Παρασκευή είναι 11 του μηνός και οι πρεμιέρες του Κρατικού, ως είθισται, γίνονται Παρασκευή. Εκ των υστέρων διαπιστώσαμε με τον Σωτήρη Χατζάκη ότι πέφτει 11/11 του 2011. Συνέπεσε και ήταν σημαδιακό αλλά και εύκολο να το θυμάται κάποιος.
- Έχω ακούσει ότι ετοιμάζετε [το ρόλο του] "Αλέξη Ζορμπά" με [σκηνοθέτη] τον κο Χατζάκη!
Αυτό είναι στον προγραμματισμό του θεάτρου, το έχει ανακοινώσει επίσημα ο καλλιτεχνικός διευθυντής του για το 2012. Όμως με όλη αυτήν κρίση και την πιθανή ματαίωση των επιδοτήσεων, όλα πια είναι ανοιχτά. Ζούμε μια καθημερινότητα τόσο ρευστή [τα πάντα γκρι, σχολιάζω και συμφωνεί] που δυστυχώς κάθε σχέδιο μπορεί να ματαιωθεί "για τεχνικούς λόγους".
- Γκρίζα είναι κι εκείνη η συμμετοχή στο "Πέταγμα του Κύκνου" του Νίκου Τζήμα. Τι έγινε αυτή η ταινία, ξέρουμε; Που χάθηκε;
Δεν την έχω δει την ταινία [μα κανείς δεν την έχει δει δημόσια, σχολιάζω! Α, ναι; εκπλήσσεται]. Έχω κάνει έναν μικρό ρόλο βασανιστή πλάι στον πρωταγωνιστή James D'Arcy, ένα πέρασμα που μου το ζήτησε τιμητικά ο σκηνοθέτης. Αυτό είν' όλο. Συμμετέχω συμβολικά και λέω δυο ατάκες.
- Έρχεται κάτι άλλο;
Δεν ετοιμάζω κάτι γιατί δεν γίνονται ταινίες τώρα, όπως έχουν τα πράγματα. Έχω πολύ μεράκι για τον κινηματογράφο αλλά οι παραγωγές έχουν παγώσει αυτό το διάστημα.
- Πες μας για την πρώτη σου παράσταση στο ΚΘΒΕ, την Εκάβη του 1981! Είναι η πρώτη καταρχήν;
Έχω παίξει κάποιους ρόλους κομπάρσων πριν μπω στο χορό της Εκάβης, όπως γίνεται με όλους τους σπουδαστές της Σχολής του ΚΘΒΕ. Με την Εκάβη, ως μέλος του χορού, ήτανε και η πρώτη φορά που πήγα στην Επίδαυρο. Η πρώτη μου εμπειρία σ' αυτό το αρχαίο θέατρο.
Από το '82 ως το '90 δούλεψα με ανεξάρτητους θιάσους. Το '90 ξαναγύρισα για λίγο στο Κρατικό ως το '92 που παραιτήθηκα.
- Πιστεύεις ότι ο πολιτισμός είναι ένα διαρκές ανακάτωμα, ένα ρημίξ; Ότι προάγεται κατ' αυτόν τον τρόπο η κουλτούρα;
Η αλληλεπίδραση, η ανοιχτή επικοινωνία και η "συνομιλία" με ό,τι συμβαίνει δίπλα, γύρω, πριν και μετά την εποχή (αν μπορείς να βλέπεις και πέρα από την εποχή σου) είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν την τέχνη, από την αρχαιότητα ακόμη. Σήμερα που η πληροφορία και οι πολιτισμοί συναντιούνται πολύ πιο γρήγορα και εύκολα, είναι αναγκαίο να γίνονται μίξεις. Απλά πρέπει να ορίζεις τη δική σου ταυτότητα μέσα σ' αυτό. Το ανακάτεμα γίνεται κυρίως ανάμεσα στην καθαρή τέχνη και τη μαζική κουλτούρα. Αυτό που κάποτε θεωρήθηκε μαζική κουλτούρα, αποκαθίσταται σε βάθος χρόνου ως καθαρή τέχνη.
- Ο πολιτισμός λειτουργεί, σώζει σε περιόδους κρίσης;
Η τέχνη είναι παρηγοριά και καταφυγή σε περιόδους κρίσης και για τους καλλιτέχνες και για το κοινό. Πιστεύω ότι ο πολιτισμός, όπως τον εννοούμε, όχι μόνο επηρεάζει αλλά οδηγεί τα πράγματα σε περιόδους κρίσης. Το πρόβλημα της ελληνικής κρίσης ξεκίνησε ως πολιτιστικό για να καταλήξει να γίνει κοινωνικό, πολιτικό και εντέλει οικονομικό. Το έλλειμμα ήταν κυρίως πολιτιστικό, χάσαμε την ταυτότητά μας. Κινηθήκαμε τυχαία, χωρίς να υπάρχουν στοχαστές και πνεύματα φωτεινά.
- Το σύνθημα "Ναζί τα φάγανε!" πως το ακούς;
Τα συνθήματα είναι ωραία, κάποια έχουν πολλή πλάκα, είναι ποιητικά και λεν περισσότερα από ένα πράγματα. Οι έλληνες αρέσκονται στα συνθήματα, τα μονοσήμαντα κι όχι τα πολυεπίπεδα. Πέρα από τη συνθηματολογία πρέπει να δούμε τα πράματα χωρίς δίπολα, να τα αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία και αλληλεγγύη για να προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω. Είναι πρόβλημα όλων μας. Χρειάζονται ρήξεις και συγκρούσεις άλλου επιπέδου, όχι μεταξύ μας.
Τα συνθήματα δεν είναι το ζητούμενο της παράστασης ούτε μπορούμε να απομονώσουμε μια φράση. Η [εσώτερη] πληρότητα κάθε θεατή και το σύνολο μάς ενδιαφέρουν πρωτίστως.
- Οι Άγαμοι Θύται στο Δημόσιο θα κάνουν περιοδεία;
Είναι πολύ νωρίς για να το δούμε αυτό. Είναι και δύσκολο να μετακινηθεί γιατί είναι σκηνοθετημένη πάνω στο χώρο της κεντρικής σκηνής του Κρατικού. Είναι τεράστιο το εγχείρημα. Μακάρι να βρεθεί τρόπος να περιοδεύσει. Δεν αγαπώ τους ανοιχτούς χώρους και πιστεύω ότι χάνει η παράσταση σε μη κλειστό χώρο.
Τους ευχόμαστε από καρδιάς καλή επιτυχία.
