Τα θυμάται όλα
Συνέντευξη με το Διονύση Γαντζία στις 27 & 31 Ιουλίου στη Λέρο
Δεν ξέρω πόσον καιρό έχεις ν' ασχοληθείς με το γκρουπ.
- Απ' το '92, τότε που σταματήσαμε.
Πάντως υπάρχει ενδιαφέρον απ' τον κόσμο, έχουν γραφτεί και κάποια πράγματα στο ίντερνετ πρόσφατα. Μάλιστα, κάποια αντίτυπα του δίσκου εμφανίζονται κατά καιρούς στο Discogs και μοσχοπουλιούνται.
- Να τό 'χουμε υπόψη μας, τώρα με την οικονομική κρίση (γέλια).
Το δικό σας το βινύλιο μπορεί να το βρεις και κάνα ογδοντάρι.
- Άκου... άκου τι λέει Σπύρο. Ογδόντα ευρώ λέει μπορείς να βρεις το δίσκο. Έχεις κάνα κομμάτι να βάλουμε βενζίνη στ' αμάξι; (γέλια)
Οπότε θεωρώ ότι θα ήταν καλό να πιάσουμε το νήμα της ιστορίας των Η.Ε.Κ.Θ.Ε. από την αρχή.
- Ναι, βέβαια, ό,τι θέλεις.
Ξεκινάτε λοιπόν πότε περίπου;
- Είχαμε ξεκινήσει το '87, στη Θεσσαλονίκη. Στην αρχή με το Βασίλη τον κιθαρίστα, οι δυο μας. Κάτσαμε κάνα χρόνο έτσι, ντουέτο ας πούμε, και ηχογραφούσαμε στο σπίτι μου, είχαμε πάρει ένα τετρακάναλο, με ντραμ μασίν, ο Βασίλης έπαιζε κιθάρα και μπάσο. Και μετά είπαμε να γίνουμε συγκρότημα και βρήκαμε τους δυο Μιχάληδες.
Αν θυμάμαι καλά δεν κατάγεστε από τη Θεσσαλονίκη.
- Ναι, ο Βασίλης είναι απ' το Βόλο κι οι υπόλοιποι τρεις είμαστε απ' την Αθήνα.
Ως τετράδα λοιπόν, από το '88 περίπου.
- Ναι, νοικιάσαμε ένα χώρο για στούντιο, στα Λαδάδικα, πλακωθήκαμε στις πρόβες γιατί χωρίς πρόβες δε γίνεται... και κάναμε την πρώτη συναυλία την ίδια χρονιά, στο Βόλο. Στο άσχετο ας πούμε, με τον Τουρκογιώργη, τα Μωρά στη Φωτιά και τον άλλο που έλεγε το "Τσικαμπούμ", πώς τον λένε... το Γιοκαρίνη!
Ωραίο πρόγραμμα.
- Ναι, ναι (γέλια). Εμείς, εντάξει τώρα, ψαρωμένοι, πρώτη συναυλία, ξέρεις. Αλλά μετά από το δεύτερο, τρίτο λάιβ άρχισε να δένει το γκρουπ.
Βγαίνετε ως Η.Ε.Κ.Θ.Ε. από το ξεκίνημα;
- Ναι, απ' την αρχή. Το όνομα βγήκε... είχαμε κι ένα τραγούδι ομώνυμο... αλλά αργότερα κι εγώ που το σκεφτόμουνα, λέω πως ίσως και ασυνείδητα μπορεί να είχε βγει από ένα τραγούδι των Joy Division. Από το Atrocity Exhibition, τον τελευταίο στίχο που λέει "what was and will be". Ξέρεις, μπορεί να μην ήτανε και συνειδητό αλλά μ' άρεσε αυτός ο στίχος και κάπως έτσι το έδεσα σαν έκφραση. Στους πιο πολλούς τότε θυμάμαι δεν άρεσε (γέλια), ήταν μεγάλο, ήταν έτσι, ήταν αλλιώς... αλλά εντάξει, αυτό έκατσε.
Μια κι αναφέρθηκες στους Joy Division, θυμάσαι τι ακούγατε εκείνη την εποχή;
- Ακούγαμε πολύ Barrett, Sonic Youth, Jesus & Mary Chain τα πρώτα LP, John Cale. Πολλά indie γκρουπ, Echo & the Bunnymen, Cure, Psychedelic Furs, εκείνη τη φουρνιά.
A.R. Kane; My Bloody Valentine;
- Ναι, My Bloody Valentine, τους άλλους πώς τους έλεγαν... Telescopes. Αλλά αυτά τ' ακούσαμε πιο μετά, αφού είχαμε φτιάξει το γκρουπ. Κυρίως ακούγαμε ψυχεδελορόκ, ή παλιά ή καινούρια. Γενικά ακούγαμε τα πάντα, εγώ είχα μια πολύ μεγάλη δισκοθήκη, γύρω στο '85-'86 είχα πάει δυο-τρεις φορές στο εξωτερικό κι είχα μαζέψει πολύ πράμα. Αλλά μετά αποφάσισα και τους πούλησα, γιατί δεν είχαμε όργανα. Βρεθήκαμε με το Βασίλη κι είπαμε πρέπει να πάρουμε όργανα κι ήμασταν κι άφραγκοι (γέλια)... οπότε τους βγάλαμε στη φοιτητική λέσχη και σε δυο μήνες είχανε φύγει όλοι. Κι έτσι μαζέψαμε φράγκα και πήραμε ένα τετρακάναλο και μια κιθάρα, αν θυμάμαι καλά.
Θεωρείς ότι υπήρχανε κι άλλες επιρροές, εκτός μουσικής, στους Η.Ε.Κ.Θ.Ε.;
- Δηλαδή;
Ξέρω 'γώ, κάτι που μπορεί να διαβάζατε φανατικά.
- Α, εννοείς από άλλες τέχνες. Ναι βέβαια, υπήρχανε ταινίες, βιβλία που μας εκφράζανε... Κάφκα, Ντοστογιέβσκη, εεε... Το Άρωμα είχε βγει τότε, το οποίο μάλιστα το είχαμε κάνει και τραγούδι.
Του Ζίσκιντ;
- Ναι, προοριζότανε για το δεύτερο δίσκο που δε βγήκε ποτέ. Κι ήτανε λόγια του βιβλίου, η ιδέα ήτανε παρμένη από κει. Όταν έχεις μια αίσθηση, ας πούμε, καλλιτεχνική, είτε είναι μουσική είτε είναι από βιβλίο, όλα είναι αλληλένδετα και αλληλοεπηρεαζόμενα. Τότε βέβαια ήτανε μια εποχή ελαφρώς... όχι death αλλά ήτανε μετά... λίγο μετά...
Μετά θάνατον...
- Ναι (γέλια), ήτανε μεταβατική, μετά από το dark wave, ξέρεις Joy Division, Cure κτλ. Ήτανε λίγο πιο μετά, εκεί γύρω στο '90 κι ο κόσμος ψαχνότανε για κάτι διαφορετικό, ας πούμε.
Ελληνική μουσική ακούγατε καθόλου;
- Πώς δεν ακούγαμε, φυσικά. Κάνα καλό ρεμπέτικο, Ξυδάκη πολύ, άλλα ελληνικά συγκροτήματα. Όχι στην αρχή-αρχή, αλλά πιο μετά μας άρεσε αυτή η μουσική η ψιλοταξιδιάρικη ας πούμε, κάπως έτσι, του Ξυδάκη. Παίζαμε κι ένα τραγούδι του στις πρόβες, το "Στην Αρχή των Τραγουδιών"... "Στ' αρώματα, στα χρώματα, στις μουσικές χαρίσου". Ήταν από μια ταινία, απ' το Μανία του Πανουσόπουλου.
Για την κατεύθυνση που παίρνει ο ήχος, μπορούμε να πούμε ότι ήταν υπεύθυνος ο Βασίλης κυρίως;
- Όχι, ναι, το συζητάγαμε από κοινού, τι θέλαμε να κάνουμε, και με το Βασίλη τα βρίσκαμε πολύ, είχαμε κοινά ακούσματα, τις ίδιες ιδέες, τις ίδιες εμπειρίες. Τώρα το θέμα είναι τι έβγαινε, γιατί το δύσκολο δεν είναι να βρεις τι θέλεις, το δύσκολο είναι να το φτιάξεις (γέλια). Εντάξει, πιστεύω ότι ο Βασίλης ήτανε αυτό που λέμε ταλέντο, ήταν ένα ταλέντο σπάνιο δηλαδή. Έψαχνε τον ήχο με τις ώρες, και στο σπίτι ασχολιόταν συνέχεια με τα εφέ, με τα πετάλια, ξέρεις, κι εδώ σ' αυτόν το στίχο να κάνουμε αυτό το γύρισμα κτλ. Αφού θυμάμαι ένας φίλος που άκουσε το δίσκο μετά από χρόνια, νόμιζε ότι σε κάποια σημεία είχαμε συνθεσάιζερ, δεν το πίστευε ότι όλα έβγαιναν απ' την κιθάρα.
Πρέπει να είχε και κάποια περίεργα κουρδίσματα.
- Ναι, τα κουρδίσματα, τα ακκόρντα... έφτιαχνε δικά του ακκόρντα ας πούμε. Δηλαδή δεν έπαιζε ποτέ Λα ματζόρε, Μι ματζόρε κτλ. Όλα του τα ακκόρντα ήτανε -καλά, ήτανε πάρα πολύ ψαγμένος- ήτανε Λα εβδόμη μινουίτα τέσσερα, ξέρω 'γώ (γέλια). Είχαμε όλοι ακούσματα φυσικά και το συζητάγαμε, αλλά ο ήχος ήταν δημιούργημα του Βασίλη κυρίως... Ό,τι και να του έλεγα συνεννοούμασταν με κλειστά μάτια. Μπορούσε να φανταστεί τον ήχο που ταίριαζε με τους τάδε στίχους ας πούμε, κι επειδή ήταν ταλέντο μπορούσε και να το φτιάξει. Αυτό είναι πολύ δύσκολο, και αυτό για μένα είναι η δουλειά του μουσικού, να πάρει τα λόγια και να τα κάνει εικόνες, αίσθηση μέσα από τις νότες.
Φαντάζομαι ότι περνούσατε και πολύ χρόνο μαζί, το γκρουπ ήτανε και παρέα.
- Ναι, με το Βασίλη ειδικά ήμασταν κολλητοί, αυτοκόλλητοι. Δε γίνεται να μην είσαι φίλος όταν παίζεις με κάποιον σ' ένα γκρουπ, ας πούμε γράφεις κάποιους στίχους και τους φέρνεις στην πρόβα, αυτό δε γίνεται αν δεν μπορείς να μοιραστείς το συναίσθημα, όλο αυτό που βγαίνει, δηλαδή γράφεις κάτι εσύ αλλά εκφράζει και τους υπόλοιπους. Και βέβαια προβάραμε και συνέχεια... πεντάωρες πρόβες, σχεδόν κάθε μέρα.
Με τους στίχους τι γινόταν; Προϋπήρχαν, τους έγραφες για κάποια συγκεκριμένη μελωδία, αυτοσχεδίαζες;
- Κάποιοι προϋπήρχαν, το "Προσωρινά" ας πούμε, που ήταν κι από τα πρώτα τραγούδια που γράψαμε. Μετά κάποια άλλα πράγματα βγαίνανε ταυτόχρονα, μπορεί να έβγαζα και κάτι στην κιθάρα.
Συμμετείχες και στη σύνθεση δηλαδή;
- Ναι, ο "Φαροφύλακας" για παράδειγμα ήτανε δικιά μου ιδέα, ο νησιώτικος σκοπός, αυτός ο ελληνικός "δρόμος" που έχει, ας πούμε. Βέβαια οι στίχοι δεν ήτανε στίχοι νησιώτικου τραγουδιού, ίσα ίσα... αντί-νησιώτικο ήταν (γέλια). Με παίδευαν πολύ πάντως [οι στίχοι], τους έψαχνα, ακόμα κι όταν είχα βρει το θέμα του τραγουδιού, ν' αποφασίσω πού θα μπει ποια λέξη, να βρω ακριβώς τη λέξη που ήθελα... αφού οι άλλοι μου λέγανε στις πρόβες "Πάλι τους άλλαξες;" (γέλια). Θυμάμαι κάποιος είχε γράψει, ο Πάκης νομίζω, ότι οι στίχοι τού θύμιζαν αυτόματη γραφή, αλλά ακριβώς το αντίθετο ήταν, ήτανε πάρα πολύ... αργή γραφή. Και πολύ περισσότερο οι στίχοι του δεύτερου δίσκου που δε βγήκε.
Επιρροές; Διάβαζες κάποιους ποιητές, έλληνες ή ξένους;
- Πώς δε διάβαζα, απ' όλα διάβαζα... Καρυωτάκη, Καββαδία πολύ. Το δίσκο της Πλάτωνος με τα ποιήματα του Καρυωτάκη θυμάμαι τον άκουγα απ' το γυμνάσιο. Και τότε είχα αρχίσει να γράφω, σιγά-σιγά. Ξένους διάβαζα αλλά όχι και τόσο γιατί πάντα στη μετάφραση κάτι χανότανε. Αλλά εντάξει, είχα επιρροές κι από μυθιστορήματα, διάβαζα κάτι και αν μ' άρεσε μια φράση, δυο λέξεις μαζί ας πούμε, τις έπαιρνα και τις έβαζα μέσα σ' ένα ποίημα. Γενικά δεν κώλωνα να πάρω στίχους από διάφορες πηγές, να αντιγράψω μια φράση για παράδειγμα. Θυμάμαι το "Όσα παίρνει ο άνεμος τα παίρνει και τα πάει όπου γουστάρει" το είχα δει σε μια συνέντευξη των Mushrooms, το είχε πει ο Γιώργος, ο τραγουδιστής.
Είναι μάλλον απίθανο αλλά διάβαζες καθόλου Αλέξη Τραϊανό; Γιατί έχετε μια συγγένεια. Εντάξει, λίγο μακρινή, αλλά στο "Προσωρινά" για παράδειγμα υπάρχουν σημεία που μοιάζουν πολύ.
- Με τον Αλέξη Τραϊανό; Τον είχα ακουστά, τον θυμάμαι σαν όνομα, αλλά σαν ποιήματα δεν είχα... Το "Προσωρινά" συγκεκριμένα το είχα πάρει θυμάμαι από μια ελληνική ταινία.
Τη φράση; Το ρεφραίν;
- Όχι, όλη την ιδέα του ποιήματος. Από μια ελληνική ταινία με... τον Χορν, μου φαίνεται. Όπου κάποιος πάει σ' ένα γραφείο, δημόσιος υπάλληλος ας πούμε, και λέει εκεί του άλλου υπαλλήλου "Καλά, εγώ ήρθα εδώ προσωρινά" (γέλια). Και περάσαν τα χρόνια... περάσαν τα χρόνια και τελικά έμεινε για πάντα.
Πηγές έμπνευσης για τα υπόλοιπα τραγούδια;
- Η "Βουτιά στον Άνεμο" είναι αυτή η φάση της Θεσσαλονίκης, η παραλία, η μόνιμη συννεφιά που έχει το χειμώνα, ο αέρας... και τα αισθήματα, στις σχέσεις, στις παρέες. Το "Θαλασσί και Πράσινο" είναι απογευματινά χρώματα, θυμάμαι ήμουνα ένα καλοκαίρι στη Θεσσαλονίκη κι είχε τέτοια χρώματα, τέτοια αίσθηση ας πούμε που βγαίνει στο τραγούδι, ένα καλοκαιρινό απόγευμα στην πόλη. Το "Ήταν Είναι Και Θα Είναι" περιγράφει μια παλιά φωτογραφία που έβλεπα και η οποία είχε έτσι κιτρινίσει με τον καιρό, δείχνει και καλά την αίσθηση του χρόνου, πώς περνάει ο χρόνος μέσα στη ζωή του καθενός. Στο "Δεσποινίς Χορεύετε" η ατάκα "Μετριότητες του κόσμου" κτλ είναι από το Αμαντέους, την ταινία. Έχει αυτή την ατάκα "Μετριότητες του κόσμου", όχι να πα να γαμηθείτε βέβαια (γέλια). Η ταινία ήτανε για τον ανταγωνιστή του Αμαντέους, το Σκιβά, Σκιλά...πώς τον λέγανε, ο οποίος ήτανε στη σκιά του Μότσαρτ, και παρουσιάζει την ψυχοσύνθεση, τη φάση ενός μουσικού που βρίσκεται στη σκιά κάποιου άλλου, καλύτερου μουσικού ας πούμε.
