Τα θυμάται όλα #2
Το "Κρασί"... και γενικά οι συχνές αναφορές στη θάλασσα; Είχες καθόλου τέτοια βιώματα;
- Όχι, παιδί της πόλης ήμουνα, στην Αθήνα μεγάλωσα και 18 χρονών ήρθα Θεσσαλονίκη. Αλλά μου άρεσε η θάλασσα, στη Θεσσαλονίκη έμενα στη Μητροπόλεως και συνήθως στην παραλία πήγαινα βόλτες, και η θάλασσα όπως νά 'ναι πάντα είναι πηγή έμπνευσης, βλέπεις μπροστά και ανοίγει το μάτι σου, ανοίγει η διάθεση. Και στο δεύτερο δίσκο θα είχε περισσότερες αναφορές.
Ναι, σαν αυτό που λέει ο Σεφέρης, τό 'χε πάρει από μια αρχαία τραγωδία αν δεν κάνω λάθος, που λέει "Τη θάλασσα τη θάλασσα, ποιος θα μπορέσει να την εξαντλήσει;". Η μια γενιά διαδέχεται την άλλη και συνεχίζουν να βγαίνουν τραγούδια, ποιήματα, βιβλία...
- Nαι, και γενικά μ' άρεσε η θεματολογία γύρω από τη φύση. Θέματα όπως ο άνεμος, η θάλασσα, όπως μ' αρέσει ας πούμε από ζωγραφική ο Βαν Γκογκ που έχει θέματα μόνο από τη φύση, εκτός από λίγες προσωπογραφίες. Ναι, όχι, ελάχιστα βιώματα είχα... από εξοχή ας πούμε.
Λειτουργούσε η φαντασία πιο πολύ.
- αι, η φαντασία... και η επιθυμία. Θυμάμαι τότε, όχι μόνο εγώ αλλά και άλλοι, ήμασταν Θεσσαλονίκη και λέγαμε "Αχ και νά 'μασταν πουθενά, σε καμιά εξοχή, σε κάνα βουνό, σε κάνα νησί" (γέλια). Και γι' αυτό μπορεί να περιέγραφα κάποιο τοπίο ή κάτι τέτοιο αλλά κοιτούσα να το συνδέσω με τα αισθήματα. Να προσαρμόσω τη φύση στα αισθήματα, σε μια εμπειρία. Αν γράφεις κάτι για τη φύση έτσι σκέτο, δε λέει τίποτα.
Πιο κάτω, το "Ματζόρε";
-Το "Ματζόρε" ήτανε μια φάση, ξέρεις, όπου δεν είχες κοιμηθεί όλη τη νύχτα και γυρνούσες μέχρι το πρωί με τα λεωφορεία γύρω-γύρω στην πόλη. Το "Δικός Σας" ήταν από τα πρώτα τραγούδια που γράψαμε σαν συγκρότημα όλοι μαζί, και σαν σύνθεση θεωρώ ότι είναι αρκετά καλή. Ήτανε αυτοπεριγραφικό, δηλαδή για τη φάση του να παίζεις σ' ένα συγκρότημα, όπου οπωσδήποτε βγάζεις τον εαυτό σου προς τα έξω, πράγμα που δεν είναι ούτε εύκολο ούτε ανώδυνο... βγάζεις τον εαυτό σου προς τα έξω και στην κοινή θέα. Και πολύ περισσότερο όταν παίζεις λάιβ.
Στο μεταξύ, λάιβ εκείνη την εποχή πού παίζατε; Στη Θεσσαλονίκη ας πούμε ποιοι χώροι υπήρχαν;
- Στη Θεσσαλονίκη είχαμε κάνει πολλές συναυλίες σε διάφορα μαγαζιά, αλλά πότε το ένα ήταν πολύ μεγάλο, πότε το άλλο πολύ μικρό, το άλλο πολύ περίεργο, είχε κάτι κολόνες μπροστά στην ορχήστρα... Κι έτσι κάποια στιγμή το πήραμε απόφαση και κάναμε τη φάση στη Φιλοσοφική. Εμείς και οι Γκούλαγκ με τους οποίους ήμασταν αρκετά κοντά, είχαμε και τα στούντιο δίπλα-δίπλα. Τότε, εκείνη την εποχή η Θεσσαλονίκη δεν είχε καθόλου ένα μέρος για να παίξεις. Δε θυμάμαι τώρα ποιανού ιδέα ήτανε, πάμε βλέπουμε το χώρο, ήταν σχεδόν ιδανικός, χωρούσε καμιά τρακοσαριά άτομα, όποτε γίνονταν συναυλίες ήταν σχεδόν πάντα γεμάτος.
Πρέπει να ήταν το παλιό κυλικείο της Φιλοσοφικής. Τώρα ξέρεις, έχει χρόνια δηλαδή, έχουνε χτίσει και την πόρτα, αν περάσεις απ' έξω δε φαίνεται τίποτα.
- Δε θυμάμαι καν πού ήταν.
Ήταν στην αριστερή μεριά, όπως βλέπεις το κτίριο της παλιάς Φιλοσοφικής από την Εθνικής Αμύνης. Έτσι, στο πλάι αλλά από την πίσω πλευρά, δε φαινόταν απ' το δρόμο. Πότε μπήκατε εκεί, ποια χρονιά;
-Το '88, το '89; Βάλαμε τα μηχανήματα που είχαμε στις πρόβες, στην αρχή τουλάχιστον, ρίξαμε όλο το τρέξιμο εμείς βασικά και οι Γκούλαγκ, και αρχίσαμε να οργανώνουμε συναυλίες. Κάθε Σάββατο, βγάζαμε και αφισσούλες για να το διαφημίσουμε. Ήταν καλός συναυλιακός χώρος, είχαμε φτιάξει αρκετά καλό ήχο και δεν ήταν και μπαράκι.
Θυμάσαι πώς υπογράφατε ως ομάδα διοργάνωσης;
-Δε θυμάμαι... 4Χ4;
3Χ2;
- Όχι, 3Χ4 μου φαίνεται. Ήταν οι διαστάσεις της σκηνής, κάτι τέτοιο.
Οι αντιδράσεις του κόσμου όταν παίζατε λάιβ ποιες ήταν; Υπήρχε επικοινωνία με το κοινό;
- Μερικές συναυλίες ήταν πολύ καλές. Είχαμε κάνει γύρω στα σαράντα-πενήντα λάιβ Θεσσαλονίκη και Αθήνα, είχαμε παίξει στη Μύκονο σ' ένα διήμερο φεστιβάλ το '88 όπου είχανε παίξει σχεδόν όλα τα ελληνικά συγκροτήματα. Και παρότι ήταν από τις πρώτες μας συναυλίες, είχαμε κάνει πολύ καλή εντύπωση κι από τότε άρχισαν διάφοροι να ενδιαφέρονται. Στον Πειραιά, ένας τύπος που είχε ένα μπαρ μάς καλούσε δυο φορές το χρόνο. Πού αλλού... Βόλο, Σέρρες, Καβάλα. Στο Κιάτο είχαμε παίξει, είχαμε κατέβει με τους Noise Promotion Company. Ήτανε μια εταιρεία, η Fifth Dimension, κάτι καλά παιδιά απ' το Κιάτο, που είχανε κάνει μετά μια συλλογή με βίντεο από τις συναυλίες. Ωραία συναυλία ήταν και στην παραλία στη Θεσσαλονίκη, στο φεστιβάλ της Ουτοπίας το '92. Ήταν από τις καλύτερες που είχαμε κάνει, και δεν έχω και καμιά κασέτα -θυμάμαι, την ώρα που παίζαμε γράφανε διάφοροι, αλλά τι έχουν γίνει... Παίζαμε αρκετά συχνά πάντως, στον Ελλήσποντο είχαμε κάνει μια φάση με τους Last Drive και τους Deus Ex Machina. Με τους Pixies είχαμε παίξει σαπόρτ...
Ο κόσμος όμως πώς αντιδράει; Δε θυμάσαι κάτι συγκεκριμένο.
- Πώς δε θυμάμαι, θυμάμαι πολύ συγκεκριμένα. Γενικά ο κόσμος γούσταρε, πιστεύω. Είχε έρθει ένας τύπος θυμάμαι στον Πειραιά, μου λέει "Να σου πω κάτι;". Λέω "Πες μου". "Να σου πως τις πέντε δικές μου αγαπημένες λέξεις;". Λέω "Τι;". "Ήταν είναι και θα είναι" μου λέει (γέλια). Είχαμε καλή επαφή με τον κόσμο και πιστεύω ότι ήταν και ειλικρινής επαφή.
Έτσι φτάνουμε σιγά-σιγά στο Μ' Όλα τα Χρώματα στην Τσέπη, το οποίο ηχογραφείται πότε;
- Καλοκαίρι του '89. Η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο του Γιώργου του Μάνιου και κράτησε περίπου δυο βδομάδες. Ο Μάνιος ασχολήθηκε τότε πολύ με το γκρουπ, το "Ματζόρε της Αυγής" ήθελε να το προωθήσει στο εξωτερικό. Αλλά εμείς δεν είχαμε εμπειρία σε στούντιο γραψίματος, παρόλο που οι δυο Μιχάληδες είχανε αρχίσει να ψάχνονται με ηχοληψίες κτλ. Οπότε κάποια πράγματα δε βγήκαν... δηλαδή ήμασταν αρκετά "μαζεμένοι" σε σχέση με το πώς παίζαμε στις πρόβες ή στα λάιβ. Βάλαμε ας πούμε λιγότερα εφέ, γιατί λες αν βάλω τόσο delay θ' ακούγεται τίποτα ή... Και άλλα πράγματα βγήκαν αλλιώς, ας πούμε το "Πέντε Λέξεις" μπορούσε να μη βγει τόσο πανκέ.
Αν δεν κάνω λάθος, κυκλοφορεί το '90 με δικά σας έξοδα, έτσι;
- Ναι, ο Μπάμπης είχε πει ότι θα το βγάλει, μας έφερε σ' επαφή ένας κοινός φίλος... Πέτρος Μαυρίδης λεγόταν, αν θυμάμαι καλά. Ο Μπάμπης είχε πει θα κάνω τη διανομή κτλ, αλλά δεν έχω χρήματα για την κοπή. Ξηγήθηκε έτσι ας πούμε κι εμείς είπαμε, 'ντάξει, θα το κάνουμε μόνοι μας. Και βγήκε ο δίσκος... ναι, το '90 ήταν, θεωρήθηκε ότι ήταν έτσι ξεκίνημα της δεκαετίας, αλλά στην πραγματικότητα γράφτηκε πάνω στο κλείσιμο της προηγούμενης δεκαετίας.
Ο τίτλος του δίσκου; Το λευκό εξώφυλλο πώς προκύπτει σαν ιδέα;
- Ο τίτλος ήταν ένας στίχος από καινούριο τραγούδι, που βγάλαμε μετά την ηχογράφηση. Τώρα το εξώφυλλο... ε, 'ντάξει παίζανε διάφορες ιδέες, τελικά διαλέξαμε αυτή, περισσότερο εγώ την ήθελα δηλαδή. Δεν ξέρω αν ήτανε πάρα πολύ πετυχημένο.
Ίσως δεν πέτυχε πολύ και σαν εκτέλεση.
- Kαι θυμάμαι το είχαμε χρυσοπληρώσει, σ' έναν αρχιτέκτονα τότε, γιατί είχε διάφορα ανάγλυφα επάνω κτλ. Ίσως άμα το είχαμε ζωγραφίσει, έτσι λίγο τα... Θυμάμαι όταν είχε πρωτοβγεί το είχε πάρει ο Ρύκιος, και το Η.Ε.Κ.Θ.Ε. και τον τίτλο του δίσκου τα είχε ζωγραφίσει μόνος του, και ο Μιχάλης, ο ντράμερ, μου λέει "Βλέπεις τι ωραία που φαίνεται τώρα;" (γέλια).
Το υλικό που ετοιμάζατε μετά από το δίσκο ήταν πιο πολύ στο ύφος του "Φαροφύλακα", υπήρχε κάποια στροφή στον ήχο;
- Όχι ακριβώς. 'Ντάξει μπορεί να πήγαινε και λίγο προς τα κει αλλά γενικά ήταν έτσι πιο ροκ, πιο δεμένα. Είχαμε αρκετά που ήταν πιο πολύ στο στυλ των Sonic Youth. Είχαμε και δυο-τρία σ' αυτή τη φάση αλλά τα πιο πολλά ήτανε έτσι, ροκέ.
Σώθηκε κάτι άλλο εκτός από το "Φαροφύλακα";
- Είχα κάτι κασέτες από συναυλίες, ήτανε μία με τα πιο πολλά καινούρια τραγούδια. Τα πρώτα χρόνια την άκουγα, τώρα πού στο διάλο χάθηκε, ή την έδωσα κάπου ή την έχω μπουρδουκλώσει. Καμιά φορά το σκέφτομαι κι εγώ, λέω να τό 'χαμε εκεί πέρα αυτό το τραγούδι... Τώρα τελευταία ένας φίλος μου είπε ότι άκουσε τις "Ταράτσες", ένα από τα τελευταία που είχαμε γράψει...
Πώς πήγαινε αυτό; Ο στίχος δηλαδή;
- "Να κοιμηθούμε απόψε στις ταράτσες"... Μου είπε το άκουσε στο Τρίτο Πρόγραμμα, είχε ένα αφιέρωμα στο Στέκι της Φιλοσοφικής και ήταν ηχογράφηση από μια από τις τελευταίες συναυλίες. Τώρα τελευταία, πριν κάνα-δυο μήνες. Δεν τό 'γραψες του λέω, να τό 'χουμε (γέλια).
Το τέλος έρχεται δύο χρόνια μετά απ' την κυκλοφορία του δίσκου, το '92, όπως μου είπες. Τι συμβαίνει και αποφασίζετε να τα παρατήσετε;
- Ε, εντάξει, τώρα... έτυχε ένα θέμα στην ουσία άσχετο με το γκρουπ, ένα προσωπικό θέμα, και το διαλύσαμε. Η αλήθεια είναι ότι το διαλύσαμε πάνω στο φόρτε μας, ήταν αρκετά επώδυνο δηλαδή. Ήταν ακριβώς πάνω στη φάση που ετοιμαζόμασταν να γράψουμε το δεύτερο δίσκο και ήταν η εποχή που... παίζαμε καλά, είχαμε δουλέψει πολύ ως γκρουπ. Ε, ήτανε γραφτό να διαλυθούμε πάνω στην άνθιση ας πούμε. Και ψιλό-απότομα κάπως.
Θυμάμαι μια κουβέντα από μια παλιά σας συνέντευξη: "Ξυπνάς και μέχρι να έρθει η ώρα να παίξεις, όλα είναι χρονοτριβή". Πώς γίνεται κάποιος που νιώθει έτσι για τη μουσική ξαφνικά να τα παρατήσει και να μην ξαναπαίξει ποτέ;
- Είχαμε πει τέτοιο πράγμα; Μπορεί, ναι... Ε ναι, βέβαια, για μένα αυτό είναι, γι' αυτό και δεν κάνω πλέον μουσική, αν κάνεις κάτι αξίζει να το κάνεις ολημερίς κι οληνυχτίς που λένε, ν' αφοσιώνεσαι εκατό τα εκατό. Εγώ τότε ήμουνα φοιτητής αλλά δεν ήμουνα φοιτητής στην ουσία, στο Πολυτεχνείο είχα περάσει ελάχιστα μαθήματα. Αλλά με το που διαλύθηκε το συγκρότημα πήγα φαντάρος, και μετά κάνω ένα μπρουμ και μέσα σ' έξι μήνες τέλειωσα με τα μαθήματα και ήρθα στη Λέρο. Γιατί έλεγα ότι κάτι πρέπει να κάνουμε και για τα προς το ζην (γέλια). Είχα σκεφτεί αν μπορούσα να γίνω μουσικός... μετά το γκρουπ ήμουνα και δυο-τρία χρόνια ψάλτης.
Άντε...
- Ναι, βέβαια, είχα κάνει και φωνητική τρία χρόνια με μια δασκάλα καλή, εκεί στην Άνω Πόλη, και άλλα τρία χρόνια έκανα βυζαντινή. Αλλά η μουσική θέλει αποκλειστική ενασχόληση, για να κάνεις κάτι καλό. Να παίζεις πού και πού, έτσι λίγο, δεν κάνεις τίποτα. Ύστερα στο ροκ κάποια πράγματα έχουν και ημερομηνία λήξης... Έμαθα τώρα τελευταία, το διάβασα στην εφημερίδα, ότι διαλύθηκαν οι Rolling Stones. Λέω "Δόξα τω Θεώ" (γέλια), μεγάλε λέω, επιτέλους το αποφάσισαν. 'Ντάξει, το ροκ εκφράζει και μια νεανική ορμή και τάση ας πούμε που δεν μπορεί να είναι πάντα το ίδιο. Δεν μπορείς στα 43-44 που είμαι εγώ τώρα να είσαι στην ίδια φάση που ήσουνα στα είκοσι. Γι' αυτό και όλες αυτές οι επανασυνδέσεις, οι Sex Pistols ας πούμε που ξαναπαίξανε... να σου πω την αλήθεια μού τη δίνουνε λίγο.
Παρ' όλ' αυτά σου λείπει το γκρουπ; Εκείνη η εποχή γενικά; Αυτό που λες στο "Θαλασσί & Πράσινο": "Κι αυτά που πέρασαν και έφυγαν χωρίς ποτέ να ξαναρθούν / ίσως και να τα ζήσω θέλω πάλι... Μα θά 'χουν μια άχνα κίτρινο".
- Ναι, αυτό είναι, "μα θά 'χουν μια άχνα κίτρινο" (γέλια). Μερικές φορές τη θυμάμαι τη φάση και μάλιστα αρκετά έντονα, γιατί είχαμε ζήσει αρκετά δυνατές εμπειρίες και 'ντάξει, ειδικά αυτή η ηλικία από τα 20 ως τα 25 είναι πολύ χαρακτηριστική. Αλλά θεωρώ ότι ήταν αρκετό αυτό που έγινε με τους Η.Ε.Κ.Θ.Ε., κράτησε πέντε χρόνια και μπορώ να πω ότι το 'φχαριστήθηκα και χόρτασα. Δηλαδή ήταν τόσο έντονη η φάση, συναισθηματικά έντονη βασικά αλλά και παικτικά, 24 ώρες το 24ωρο εκεί πέρα ήταν το μυαλό μας... 'Ντάξει, μερικά πράγματα γίνονται μία φορά. Δεν είναι πάντα και θα είναι (γέλια).