13 ερωτήσεις για 13 τραγούδια

Οι Κόρε. Ύδρο. έβγαλαν στις 29 Απριλίου τις "Απλές ασκήσεις στον υπαρξισμό". Για περισσότερα σας παραπέμπω στη σχετική κριτική του Άρη Καραμπεάζη, την άποψη του οποίου ασπάζομαι απόλυτα. Και για να μη σας κουράζω, ακολουθούν αμέσως οι απαντήσεις του Παντελή Δημητριάδη στις 13 ερωτήσεις που του έθεσα, μία για κάθε τραγούδι του δίσκου, με αφορμή ένα στίχο/νότα/στιγμή από το καθένα:

1. "Όταν έρχονται οι Τέκτονες": "στα ενδότερα της γνώσης, όπου υποβόσκει το γελοίο και το μυστήριο".

Τελικά, ποιός είναι ο ορισμός της Γνώσης; Το γελοίο και το μυστήριο είναι έννοιες αλληλοσυμπληρούμενες ή αντίθετες;

Μέσα στο context του συγκεκριμένου τραγουδιού είναι σίγουρα αλληλοσυμπληρούμενες. Γενικά πάντως θεωρώ πως το μυστήριο εμπεριέχει εξ ορισμού μια γελοιότητα, υπό την έννοια ότι τη παρουσία του καταργείται η λογική. Αν δεχτούμε όμως ότι ο Λόγος, ως αρχέγονη έννοια, είναι κάτι που μας ξεπερνά, τότε η όποια γελοιότητα περιορίζεται στα αυστηρώς ανθρώπινα πλαίσια, εκεί όπου η γνώση είναι πεπερασμένη.

2. "Τα βράδια της κρίσης": "θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες... σιγά μην κλάψω, σιγά μην φοβηθώ... θα πλανηθούμε μοναχοί".

Αυτά τα τραγούδια τι σημαίνουν για εσάς; Και για ποιόν λόγο τα επιλέξατε για το συγκεκριμένο κομμάτι;

Στο συγκεκριμένο τραγούδι χρησιμοποιώ κάποια λεκτικά "κειμήλια" της νεοελληνικής πολιτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, σε μια προσπάθεια να δομήσω μέσα από αυτή την περιδιάβαση ένα ενιαίο νόημα μέσα στο σύγχρονο ιστορικό πλαίσιο. Η επιλογή των τραγουδιών ήταν απολύτως αυθόρμητη και ενστικτώδης. Σε μια εκ των υστέρων θεώρηση, ό, τι κι αν σημαίνουν ή δεν σημαίνουν για εμένα προσωπικά, διαπίστωσα ότι κουβαλάνε μηνύματα, από τον Μακρυγιάννη και το Σύνταγμα της 3ης Σεπτεμβρίου, την καπηλεία και την απαγόρευση μετά τον εκφυλισμό του "Σοσιαλιστικoύ Κινήματος", μέχρι την "προφητεία" περί "μοναχικής περί-πλάνησης" και την "άρνηση της δειλίας", που, δεδομένης της κοινωνικοπολιτικής συγκυρίας, είναι πιο επίκαιρα από ποτέ.

3. "Ποτέ δεν ήμουν μόνος τελικά": "ένιωσα τρόμο, αρκουδάκια να με τρώνε/ μα πίσω από όλα-δεν το κρύβω-μια ηδονή".

Για ποιο λόγο έχουμε αυτή την τάση να υπερτονίζουμε τις δυσκολίες-και δη την κρίση που βιώνουμε; Η δημιουργία του δίσκου κατά πόσο επηρεάστηκε από το περιρρέον κλίμα;

Κατά πολύ. Είχα περίπου δύο χρόνια να γράψω. Ήταν κινητήριος δύναμη αυτό το κλίμα, μαζί με ό, τι μου συνέβαινε εσωτερικά. Ωστόσο δεν θεωρώ πως εδώ υπερτονίζω κάποια δυσκολία, απλά περιγράφω την ψυχολογική μου αντίδραση στο ενδεχόμενο επιστροφής στο "εθνικό νόμισμα", και αυτό στα πλαίσια ενός (πραγματικού) ονείρου, με χαρακτηριστικά τόσο εφιαλτικά όσο και ηδονικά. Εξάλλου, το τελικό στίγμα του στιχουργήματος θα έλεγα πως είναι αισιόδοξο.

4. "Χωριστός βίος": "πόσες φορές "θα περάσει κι αυτό";".

Οι Smiths λένε "So tell me how long before the last one?/ And tell me how long before the right one?", ο Ρίτσος "καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα". Είναι υποχρεωτικά ο έρωτας μια ατέρμονη μοναχική πορεία προς κάτι που δεν υπάρχει; Ή απλά είναι θέμα χρόνου και υπομονής;

Ο έρωτας είναι μια κατάσταση που για μένα λειτουργεί απολύτως αυτοαναφορικά. Και νομίζω πως θα αποφεύγονταν πολλές παρανοήσεις, προστριβές, εγκλήματα, αν ως τέτοια την εξελάμβαναν όλοι. Είπε κάτι πρόσφατα ο Γιάννης Πάριος σε μια συνέντευξή του, που με άγγιξε: "Νομίζω πως όλα τα "σ' αγαπώ" που έχω πει είναι ένα".

5. "Ο δρόμος μου για σένα": "ένα στρουμφάκι που σου μοιάζει με σημαδεύει στην καρδιά".

Είναι τα πιο ακίνδυνα πράγματα αυτά που μπορούν να μας πληγώσουν με το χειρότερο τρόπο;

Να μας πληγώσουν, βαρύ. Να πληγωθούμε, ως αυτοπάθεια, από τον έρωτα που μπορούν να μας εμπνεύσουν, ναι. Πέσατε διάνα πάντως ως αίσθηση και χαίρομαι γι' αυτό.

6. "Χάδια": "μέσα στο δικό σου σώμα θα πάψω να είμαι θνητός".

Αν αυτό το κομμάτι είναι η ελπίδα μετά το χωρισμό, θα μπορούσε να είναι προοίμιο του τελεσίδικου που αποπνέει το "Όχι πια έρωτες"; Ή τα κομμάτια λειτουργούν εντελώς ανεξάρτητα;

Είναι το μοναδικό κομμάτι του δίσκου που οι στίχοι δεν είναι δικοί μου - είναι του Αλέξανδρου (σ.σ. Μακρή), ο οποίος και το ερμηνεύει. Χωρίς να ξέρω τι εννοεί, νομίζω πως λειτουργεί εντελώς ανεξάρτητα από το "Όχι πια έρωτες".

7. "Μια ανοιχτή πληγή":

Μότο του τραγουδιού είναι το "Το όχι είναι καύλα" του Καλοδήμου. Ισχύει τελικά αυτό που λένε ότι η καλύτερη φάση μιας σχέσης είναι το "ψήσιμο" που προηγείται; Ή κάτι τέτοιο είναι μύθος;

Της Καλοδήμου (το πρόσωπο δεν είναι επώνυμο).

Προσωπικά νομίζω πως προτιμώ τη συγκεκριμένη φάση της σχέσης, με την έννοια ότι δε βαριέμαι, ή μάλλον βαριέμαι λιγότερο. Όσο το "αντικείμενο" παραμένει άγνωστο, είναι και πιο ενδιαφέρον, χωρίς να αποκλείω κάτι τέτοιο να συμβαίνει και μέσα σε ένα καθεστώς οικειότητας (προσοχή, όχι μονιμότητας ή αποκλειστικότητας), όπως στο τραγούδι. Από την άλλη είναι και το πώς ορίζει κανείς τη σχέση. Για μένα, για παράδειγμα, σχέση είναι οποιαδήποτε συνθήκη μέσα στην οποία "κάνουμε παρέα", τουτέστιν περνάμε μαζί τον μη προσωπικό μας χρόνο. Από κει και πέρα, υπάρχουν διαβαθμίσεις στις συναισθηματικές/ερωτικές επενδύσεις που γίνονται.
Κάποτε το έλεγα "για ένα πείσμα" και συχνά ενοχοποιούσα τον εαυτό μου, τώρα το βλέπω στις γάτες μου - όσοι έχουν παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς την περίοδο της αναπαραγωγής τους καταλαβαίνουν τι εννοώ. Η κοινωνική σύμβαση θα ονόμαζε κάτι τέτοιο "ερωτική ανωριμότητα", προσωπικά θεωρώ ότι η φύση είναι κάτι πολύ σοφό για να το χαρακτηρίσεις ανώριμο.

8. "Πένθος για το τέλος του Καλοκαιριού(;) ή Οι τελευταίες ώρες ή Τ' απομεινάρια μιας σχέσεως": "η Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας".

Δεδομένου ότι επιμένετε στον ελληνικό λόγο, ποιους Έλληνες λογοτέχνες αγαπάτε; Έπαιξαν αυτοί κάποιο ρόλο στις "Απλές ασκήσεις στον υπαρξισμό";

Ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία είναι η "Μυστική Ζωή" του Τερζάκη. Νομίζω ότι, από τότε που το διάβασα, μου άφησε πολλά στο υποσυνείδητο για να μην επηρεάσει και την προσωπική μου παραγωγή. Από την άλλη, είδα τον εαυτό μου εκεί, οπότε είναι λίγο δύσκολο να διακρίνω το βαθμό της επιρροής από κάτι που ήμουν ήδη εγώ. Από τη νεοελληνική λογοτεχνία αγαπάω πολλά πράγματα, από ποίηση το Σολωμό, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη, τον Ελύτη, το Χριστιανόπουλο, τον Ηλία Λάγιο. Θα συμπεριλάβω στους ποιητές και το Λευτέρη Παπαδόπουλο, το Μάνο Ελευθερίου, το Σαββόπουλο, το Ρασούλη. Από πεζογραφία ο αγαπημένος μου είναι ο Βιζυηνός. Θα ανέφερα δύο βιβλία, το "Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας" του τελευταίου και το "Ο Ήλιος του Μάρτη" του κερκυραίου λογοτέχνη Νάσου Μαρτίνου, που έχουν αφήσει πολύ έντονο το στίγμα τους, καλύτερα: την ατμόσφαιρά τους, πάνω μου.

9. "Ο Σατανάς της γειτονιάς": "δεν είχε τίποτα που δεν είχε ο Θεός, μα ήταν άνθρωπος".

Είμαστε όλοι μικροί Θεοί ή μπορούμε να φτάσουμε με κάποιον τρόπο στη θέωση; Τι χωρίζει τον Θεό από τον άνθρωπο;

Στο συγκεκριμένο τραγούδι αναφέρομαι κυρίως στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, στη μορφή ενός ανθρώπου, που τον καθιστά "πειρασμό". Θα έλεγα ότι είναι ένας ύμνος στην ομορφιά, στη γοητεία γενικότερα. Φυσικά και υπάρχουν προδιαγραφές, αισθητικής και άλλης φύσεως, που μπορούν υπό προϋποθέσεις να μας καταστήσουν "μικρούς θεούς". Όσο για το τι χωρίζει το Θεό από τον άνθρωπο, αυτό δεν κατάφερε να το απαντήσει ένας Σοφοκλής, σε μια εποχή πολύ πιο κοντά στο θείο από ό, τι η σημερινή.

10. "Ζεστασιά πριν το τέλος":

Το τζαζ στοιχείο είναι χαρακτηριστικό αυτού του κομματιού. Πώς προέκυψε σε αυτό το κομμάτι; Θέλατε να κινηθείτε στο χώρο της τζαζ ή προέκυψε κατά τη δημιουργία του κομματιού;

Προέκυψε κατά τη μελοποίηση του ομώνυμου ποιήματός μου από τον Αλέξανδρο.

11. "Συμφιλίωση": "δεν είσαι κακός και το ξέρω, απλά μια πίστη σε τύφλωσε/ και σ' ένα τέτοιο επίπεδο δεν νοείται συζήτηση".

Οι τυφλοί από την πίστη (στο Θεό, στην πολιτική, σε κάποια οποιαδήποτε ιδεολογία) πώς μπορούν να βρουν το φώς τους όμως, αν όχι με τη συζήτηση;

Μόνον ο τυφλός που αναγνωρίζει ότι είναι τυφλός έχει κάποια ελπίδα να βρει το φως του, αν θέλει να το βρει. Όσο ο ίδιος αρνείται την τύφλωσή του, γιατί δεν υποφέρει προσωπικά από αυτήν, τότε δεν υπάρχει και ανάγκη θεραπείας, από τη στιγμή που δεν υπάρχει ασθένεια.

12. "Η παλαιότητα": "διερωτήθηκα πάνω στο ρόλο της και στην αξία της στη ζωή μου".

Να κάνω μια προέκταση στον τίτλο του τραγουδιού, αν επιτρέπεται. Το στοιχείο του "παλιού", ποιόν ρόλο και ποια αξία έχει στις ζωές μας γενικά και στη μουσική ειδικά; Σαφώς και το παρελθόν μας παίζει μεγάλο ρόλο στο παρόν και στο μέλλον μας, αλλά πώς μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ξεπερνώντας το σκόπελο της παρελθοντολαγνείας;

Η "παλαιότητα" στο συγκεκριμένο τραγούδι έχει να κάνει πάλι με τον έρωτα, είμαστε πολύ κοντά στην ερώτηση 7 δηλαδή.
Προσωπικά, έχω πολύ καλή σχέση με το παρελθόν, παρακολουθώ τις παραδόσεις, και δη της ιδιαίτερης πατρίδας μου, πιστεύω στη δύναμη του πολιτισμού στη διαχρονία του, της γλώσσας, της οικογένειας, της κοινωνίας. Εξάλλου, η εξέλιξη δεν είναι παρά μια αλυσίδα που νομοτελειακά εμπεριέχει και το παρελθόν. Αν κρατήσουμε την αγνή αγάπη χωρίς καθηλώσεις τύπου ζηλωτή, πιστεύω μπορούμε να ξεπεράσουμε κάθε σκόπελο.

13. "Τραγούδι με ανάστροφο μήνυμα": "για πάντα να χωρίσουνε τα χέρια μας, για πάντα να ξεχάσω τ' όνομά σου".

Μου θύμισε το "My only friend" των Magnetic Fields- "δεν πιστεύουμε στο ευτυχισμένο τέλος". Δεδομένου ότι έχετε μεταφέρει στην ελληνική το "All my little words", έχω την αίσθηση ότι ο Stephin Merritt είναι μια μεγάλη σας αγάπη. Ποιες μουσικές αγαπήσατε πολύ τον τελευταίο καιρό;

Ο Stephin Merritt υπήρξε αγαπημένος μου τραγουδοποιός σε μια συγκεκριμένη περίοδο, στην αρχή της προηγούμενης δεκαετίας. Κάτι που μπορώ να πω πως με ενέπλεξε πολύ έντονα συναισθηματικά τον τελευταίο καιρό ήταν ο δίσκος του Bill Fay, "Life Is People", ενώ γνώρισα συγκινήσεις εμβαθύνοντας για πρώτη φορά στη δισκογραφία του Μάνου Λοΐζου. Επίσης, κάθε τέτοια εποχή (Πάσχα) επιβεβαιώνω πως η "Ερωτική Πρόβα" του Δημήτρη Λάγιου είναι ο αγαπημένος μου ελληνικός δίσκος όλων των εποχών.