15 ερωτήσεις για τα Παιδιά του '78

Την εποχή που έγραφα αυτούς τους στίχους άκουγα πολύ τον δίσκο Endless Summer του Fennesz, ο οποίος μάλιστα με τη σειρά του είχε δανειστεί τον τίτλο από ένα ντοκιμαντέρ. Οι τελευταίες μέρες του καλοκαιριού ήταν στο μυαλό μου ταυτισμένες με κάτι κυρίως επώδυνο. Τα «Απέραντα Θέρη» μου θα μπορούσαν να είναι η ατέρμονη παράταση αυτών των ημερών ή μια απέλπιδα πορεία γεμάτη κακουχίες μέσα στην τροπική ζέστη, σκέφτομαι τώρα, κάτι σαν το προσωπικό μου Lost. 

4. "Πικρή Γεύση" - "Και πώς να μείνει/τέτοιο έγκλημα κρυφό/μεταξύ μας;" - Μότο η "Αντιγόνη" στο τραγούδι και ο πρωταγωνιστής του μου φαίνεται να είναι ο Οιδίπους ο ίδιος. Με αφορμή αυτό, θέλω να σου κάνω μια ερώτηση που μας την είχαν κάνει στο μεταπτυχιακό του ποινικού δικαίου: αν υπάρχει άραγε ενοχή χωρίς Θεό. Ο Οιδίπους είναι Τύραννος, η ανώτατη αρχή, κανείς δεν μπορεί να τον τιμωρήσει ό, τι κι αν κάνει. Γιατί λοιπόν να νιώθει ενοχή και να τυφλώνεται για να τιμωρηθεί, αν δεν υπάρχει κάτι ανώτερο από αυτόν; 

Προφανώς υπάρχει ένας προσωπικός ηθικός κώδικας, το Υπερεγώ, που γεννά τις ενοχές. Και εδώ πρόκειται για τον κατεξοχήν δίσκο των Κόρε. Ύδρο. γραμμένο μέσα σε καθεστώς ενοχής, ένα συναίσθημα που θα βρούμε και στο επίκεντρο τραγουδιών όπως το «Π+Μ = Κ-Μ», το «1.000.000 Χειμώνες» ή το επόμενο... 

5. "Εδώ Μιλάνε Για Λατρεία" - "εδώ το μόνο πεπρωμένο/είναι η ζωή με μυστικά" - Αν δεχτούμε ότι οι άνθρωποι, όπου και όπως κι αν ζούμε, πάντα έχουμε μυστικά (ακόμα και από εμάς τους ίδιους και τις ίδιες), μήπως τελικά η "απλή επαρχία" είναι τελικά όλος ο κόσμος, κατά το "όπου γης και πατρίς", στην οποία κουβαλάμε τον εαυτό μας ή την εαυτή μας πάντα μαζί, θέλοντας και μη; 

Απολύτως! Πολλοί μου λένε ότι όταν ακούνε «απλή επαρχία» σκέφτονται την Κέρκυρα. Όχι! Το τραγούδι το έγραψα στο Leeds. Μάλιστα, ο «Ήλιος» είναι παραφθορά εξ ακοής και... δέους του αγγλικού ονόματος “Sam”! 

6. "Όταν Είμαι Μαζί Σου/Όταν Είσαι Μαζί Μου" - "στα μαλλιά και στα ρούχα σου, γίνεται φρίκη η χαρά/και γυρνάω στην «αλήθεια» μου ξανά..." - Θέλω να σου πω ότι αυτό το τραγούδι το έχω δει να το χορεύει ζευγάρι στο γάμο του, αλλά το έκοψαν στο πιάνο πριν τις δυο τελευταίες στροφές... Οι στροφές αυτές σε ποια στιγμή αναφέρονται: σε εκείνη που σου περνάει ο πρώτος ερωτικός ενθουσιασμός και συνειδητοποιείς ότι τελικά δεν υπάρχει έρωτας; Σε εκείνη που το άλλο πρόσωπο χάνει τη μοναδικότητά του και νιώθεις τη "γενική αγάπη", όπως λέγαμε για το "Η καλοσύνη σου"; Σε εκείνη που τελειώνει η αγάπη; Σε ποιαν άραγε; 

Στη στιγμή που συνειδητοποιείς ότι αυτό που είχες ονομάσει έρωτα δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα κρεσέντο ενθουσιασμού και εξιδανίκευσης, που συνήθως κορυφώνεται ή/και καταρρέει κατά την ερωτική επαφή. Ως αποτέλεσμα, απαντάω καταφατικά επαυξάνοντας τα λόγια σου, το άλλο πρόσωπο χάνει τη μοναδικότητά του και νιώθεις τη «γενική αγάπη». Είναι ένα τρομακτικό, αλλά και λυτρωτικό ταυτόχρονα, συναίσθημα. Όλη μου η ζωή. 

7. "Πρωινή Διερώτηση (Για Να Μην Κάθομαι Άνεργος) - άτιτλο"  - "Αράχνες στο κρεβάτι μου, γυναίκες το πρωί να ψιθυρίζουν:" - Προφανής η αναφορά στον Καρούζο που για να μην κάθεται άεργος βασανίζεται από μόνος του για το αν τα ποιήματα είναι ίαση ή τραύμα. Ο πρωταγωνιστής όμως για να μην κάθεται άνεργος βασανίζεται (ή γελάει;) με τις γυναίκες που βρίσκουν ευκαιρία να περιαυτολογήσουν για τα παιδιά τους. Και η κουβέντα τους αυτή να είναι άραγε τραύμα ή ίαση για εκείνες; 

Για εκείνες, προσεγγίζοντάς τες μόνο ως ρόλο, θεωρώ πως είναι ίαση. Για μένα, πάντως, ήταν τραύμα αλλά και ίαση ταυτόχρονα, καθώς πυροδότησε τραγούδια όπως αυτό, αλλά και ένα γενικότερο πείσμα να δώσω τις δικές μου απαντήσεις. 

 8. "Χωρίς Επίκληση" - "εμείς που τόσο προσπαθήσαμε/να μείνουμε παιδιά μέχρι το τέλος,/μα τώρα κάτι άλλαξε"- Έχουμε ξαναμιλήσει για την παιδικότητα και για το ότι όσο μεγαλώνουμε, πρέπει να ξαναπλησιάζουμε το παιδί μέσα μας για να μπορέσουμε να υποδεχτούμε την αναπόφευκτη μοίρα μας: το τέλος. Με άλλα λόγια, το να προσπαθείς να μείνεις (αντί να ξαναγίνεις ή να ξαναπλησιάσεις) το παιδί, είναι η άρνηση να αποδεχτείς τη μοίρα σου; 

Είμαι 45 κλεισμένα και -όσοι με ξέρουν καλά ξέρουν ότι- αυτή είναι μόνο η βιολογική μου ηλικία… Πολλοί είναι αυτοί που, μόλις μαθαίνουν την πραγματική μου ηλικία, σοκάρονται. Είναι μεγάλο παράσημο αυτό για μένα, ότι κατάφερα να μην αλλοιωθώ, έχοντας αρνηθεί ελάχιστα πράγματα επί της ουσίας. Δεν ξέρω ποια είναι/ήταν η μοίρα μου, αλλά νομίζω πως πλέον είναι αναπόφευκτο να μείνω παιδί μέχρι το τέλος. 

Στο συγκεκριμένο είναι οι «ροζ ελπίδες» (Σ.τ.Σ.: ροζ χρώμα στο πρωτότυπο) του στίχου, σε μία λέξη. Το βιβλίο που αναφέρεις δεν το ήξερα, αλλά, ναι, είναι τέτοιας φύσεως παρέμβαση. 

Ο τίτλος του τραγουδιού προέκυψε ως ένα εσωτερικό «αστείο», μεταξύ εμού και του τότε συνεργάτη μου, σε έναν περίπατο μετά συζητήσεως καθώς πλησίαζε το Πάσχα. Είναι από τα τραγούδια που ο τίτλος προϋπάρχει του περιεχομένου τους. 

11. "1.000.000 Χειμώνες (ενηλικίωση)" - "Τόσα άδεια πιάτα και ακόμα να χορτάσουμε" - Στο "Περί Πάθους '05" μιλάγαμε για τη δίψα για τον Άλλο ή την Άλλη. Εδώ μιλάμε όχι απλά για πείνα, αλλά για βουλιμία, που δεν κορεννύεται με τίποτα. Μήπως τελικά η ενηλικίωση είναι η αποδοχή ότι δεν θα χορτάσουμε ποτέ (το φαγητό, την αγάπη, τη ζωή); 

Δύσκολο να σ’ το απαντήσω αυτό. Κάποιος άλλος θα έλεγε ότι ενηλικίωση είναι η αποδοχή ότι κάποια μέρα θα χορτάσουμε ή, ακόμα χειρότερα, ότι έχουμε ήδη χορτάσει. Εγώ, όπως είπαμε, ανήκω στην κατηγορία της ενηλικιωμένης μη ενηλικίωσης. 

12. "13 Μήνες σε 3 Λεπτά" - "Κι όταν ο δίσκος μας θα βγει/(από την Ε.Μ.Ι. ή τον Περικλή),/εσύ θα λάβεις ένα δέμα/(αχ, νά ’τανε το τέλος ψέμα)" - Φαντάζομαι ότι αυτό το κομμάτι αναφέρεται στην διαδικασία της ηχογράφησης και της κυκλοφορίας του δίσκου. Τι θυμάσαι πιο έντονα από εκείνη την περίοδο και τι έχεις κρατήσει από τότε; 

Θυμάμαι την προσωπική μου σφοδρή επιθυμία να αποδεσμευτούμε από την ΕΜΙ, που μας είχε προτείνει τότε να συμμετάσχουν στον δίσκο κάποιοι καλλιτέχνες του… κεντρώου χώρου, και να τον βγάλουμε με τον Περικλή (Inner Ear), με τον οποίο μιλούσα την ίδια γλώσσα, έχοντας ήδη αναπτύξει μία στενή φιλική σχέση. Τελικά, για διάφορους λόγους, που δεν σχετίζονται ούτε με την ΕΜΙ ούτε με τον Περικλή, η «μεταγραφή» καθυστέρησε κατά έναν δίσκο, ενώ η Inner Ear επανακυκλοφόρησε το 78 σε βινύλιο τρεις μήνες μετά την κυκλοφορία σε CD από την ΕΜΙ, και ξανά σήμερα. 

13. "Ήταν Όλα Αποφασισμένα"  - "Ήταν όλα προδιαγεγραμμένα/και ευλογημένα τα γονίδια της τεμπελιάς" - Ο Λαφάργκ στο "Δικαίωμα στην Τεμπελιά" γράφει (το αναφέρω από μνήμης) ότι θα είμαστε ευτυχισμένοι και θα ζούμε ουσιαστικά όταν θα εργαζόμαστε τρεις ώρες τη μέρα και θα κάνουμε ό, τι θέλουμε τις υπόλοιπες. Η δική σου σχέση με την τεμπελιά ποια είναι; Και τι είναι η τεμπελιά σ' αυτό το τραγούδι; 

Εδώ αναφέρομαι σε μια φράση που μου έλεγε η μάνα μου όταν ήμουνα μικρός: «Είσαι τεμπέλης σαν τον πάππου σου». Επρόκειτο για τον άλλο παππού μου, τον πατέρα του πατέρα μου, τον Παντελή, ο οποίος ήταν τσαγκάρης και η εικόνα του που έχω κρατήσει πιο πολύ είναι να κάθεται στο μπαλκόνι και να πίνει ούζο καπνίζοντας. Θυμάμαι μου άρεσε πολύ να μυρίζω τόσο το ούζο όσο και τα τσιγάρα του, μάρκας ASSOS, συμπεριλαμβανομένων και των πακέτων. Στα μάτια μου ήταν μία αγαπημένη μορφή και τίποτα λιγότερο. Τα δικά του γονίδια, λοιπόν, είναι τα ευλογημένα του στίχου. Και το ούζο σήμερα το αγαπημένο μου π(ι)οτό. 

14. "Απολογισμοί" - "σαν το μήλο το χάρτινο οι ελπίδες μας/ στα χέρια των ανθρώπων που σκότωσαν την Τέχνη" - Όσο ωραίο και αν είναι να είσαι "το γάλα μες στις μύγες", σε πιάνει ποτέ κούραση ή στεναχώρια με τη διαπλοκή της Τέχνης που εν τέλει τη σκοτώνει; Και πώς το αντιμετωπίζεις; 

Δε με απασχολεί πια. Πολλές φορές νιώθω ακόμα μια απώθηση αισθητικής φύσεως, όταν, για παράδειγμα, πέφτω πάνω σε συγκεκριμένη μουσική εκπομπή, παρά οτιδήποτε άλλο. Βαδίζω ακριβώς στο δρόμο που επέλεξα να βαδίσω και που διαμόρφωσε η ιδιοσυγκρασία μου, και είμαι πολύ ικανοποιημένος μ’ αυτό. 

Ήταν οι μέρες του Leeds και είχα πάρει μαζί μου «Τα Αρχαία Βρέφη», τα άπαντα του Χρονά. Ένα βράδυ, διαβάζοντας το συγκεκριμένο ποίημα, ένιωσα ότι έχει ενσωματωμένη τη μουσική. Εγώ απλά έκατσα στο πιάνο και την κατέγραψα.