11 ταινίες 1931-1991

Καθώς περιμένω να μπω στην τελευταία προβολή του Τζόνυ που πήρε το όπλο του, βλέπω τα πρόσωπα αυτών που αποχωρούν από την αίθουσα. Είναι χλωμά, αμίλητα, βουρκωμένα. Κάτι σημαντικό τους συνέβη το προηγούμενο δίωρο. Κάτι που θα τους επηρεάσει, πιθανόν να τους αλλάξει λίγο, κάτι που τους συγκίνησε, τους προβλημάτισε, τους έκανε να θυμώσουν. Σινεμά που είναι γροθιά στο στομάχι, κάτι σαν την πρώτη ακρόαση του "Never mind the bollocks" ας πούμε. Αυτό δεν είναι το ιδανικό σινεμά;

Για τις ανάγκες του άρθρου έψαξα στα ντουλάπια της μνήμης μου για σκηνοθέτες, ηθοποιούς, αίθουσες, τηλεοράσεις, βίντεο κλαμπ, dvd εσχάτως και άρχισα το κοσκίνισμα. Διαπίστωσα ότι έχω περάσει πολλές ώρες της ζωής μου μπροστά σε οθόνες, μάλιστα πρόσεξα πως σε πάρα πολλές περιπτώσεις θυμάμαι και την αίθουσα που είδα την αντίστοιχη ταινία. Δεν ξέρω ποιο αόρατο χέρι με καθοδηγούσε όταν επέλεγα αυτές τις ταινίες αφήνοντας έξω κάποιες άλλες δεκάδες. Όμως έτσι δε γίνεται πάντα; 60 χρόνια ταινίες λοιπόν, χρονολογικά.

1. Charlie Chaplin : City lights (Τα φώτα της πόλης, 1931)
Η τελευταία βουβή ταινία του Chaplin που γυρίστηκε τρία χρόνια μετά την εφεύρεση του ομιλούντος και ενώ οι ανταγωνιστές (Keaton, Lloyd κλπ) είχαν γυρίσει μιλητές. Τρεις χαρακτήρες (μια τυφλή υπάλληλος ανθοπωλείου που χρειάζεται χρήματα για εγχείρηση, ο μοναχικός αλητάκος, ένας εκατομμυριούχος που τον αναγνωρίζει μόνο όταν είναι μεθυσμένος) και μια ιδιοφυϊα, όχι μόνο στην καρέκλα του σκηνοθέτη αλλά και στον πρωταγωνιστικό ρόλο αρκούν για ένα αριστούργημα που δεν μπορείς να πεις αν είναι κωμωδία ή μελόδραμα αφού τα δάκρυα γέλιου ακολουθούνται από δάκρυα συγκίνησης. Μέγας ήσουν κύριε!

2. Orson Welles : Citizen Κane (Πολίτης Κέιν, 1941)
H ιστορία του... Λαμπράκη της εποχής, ενός μεγιστάνα του τύπου που απ'τη σκιά δήλωνε 'πάντα παράνυμφος, ποτέ νύφη', που πίστευε πως 'ο κόσμος θα σκεφτεί αυτό που θα του υποδείξω' που πίστεψε πως μπορεί να επιβάλλει ακόμα και την ατάλαντη πριμαντόνα του, που κατέστρεφε τις ζωές όσων των πλησίαζαν, που έχασε την ευκαιρία να γίνει κυβερνήτης όταν ο αντίπαλός του έβγαλε στη φόρα σκάνδαλο με γυναικοδουλειά τιμωρώντας τον με τα ίδια του τα μέσα, που δεν ξανάνοιωσε ευτυχία ανάλογη μ'αυτή που του χάρισε το παιδικό του έλκυθρο. Η σκηνοθεσία, η φωτογραφία, οι γωνίες της κάμερας σ'αυτό το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Όρσονα εξυμνούνται ακόμα και σήμερα. Το Hollywood κατέστρεψε την καριέρα του πετσοκόβοντας τις επόμενες ταινίες του χωρίς την έγκρισή του. Μεγάλος μάγκας κι ο Orson.

3. Dalton Trumbo : Johnny got his gun (Ο Τζόνυ πήρε τ'όπλο του, 1971)
Ο Johnny (Timothy Bottoms) τραυματίζεται στον πόλεμο και χάνει χέρια, πόδια, αυτιά, πρόσωπο. Όμως είναι ζωντανός και αντίθετα απ'αυτό που πιστεύουν οι γιατροί, αισθάνεται. Μια νοσοκόμα καταφέρνει να επικοινωνήσει μαζί του γράφοντας με το δάχτυλο γράμματα στο στήθος του και λαμβάνοντας τα σήματα Μορς που της στέλνει με κινήσεις του κεφαλιού. Κανένα απ'τα αιτήματά του δεν ικανοποιείται και η 'ζωή' συνεχίζεται παρά την προσπάθεια της νοσοκόμας να την διακόψει.
Ο σεναριογράφος Dalton Trumbo έγραψε και κυκλοφόρησε σε βιβλίο μια ιστορία επηρεασμένη από πραγματικό γεγονός του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, που είχε την ατυχία να κυκλοφορήσει δυο μέρες μετά την έναρξη του δεύτερου κι αμέσως αποσύρθηκε απ'την κυκλοφορία. Αργότερα ο Trumbo μπήκε στη μαύρη λίστα επειδή δεν πήγε να καταθέσει στην επιτροπή του McCarthy, αυτοεξορίστηκε στο Μεξικό όπου έγραφε και πουλούσε σενάρια μέσω τρίτων. Ο Kubrick ήταν ο πρώτος που τόλμησε να τον επαναφέρει στη νομιμότητα σκηνοθετώντας το σενάριο του 'Σπάρτακου' και χρησιμοποιώντας το πραγματικό του όνομα. Ο Luis Bunuel σχεδίαζε να μεταφέρει το βιβλίο στην οθόνη αλλά ευτυχώς άφησε τον Trumbo να το κάνει στα 65 του. Ήταν η μοναδική σκηνοθετική του προσπάθεια και πάτωσε εμπορικά παντού εκτός Ιαπωνίας.

4. Rainer Werner Fassbinder : Die Bitteren Tranen der Petra von Kant (Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ, 1972)
Η τριανταπεντάρα Margit Carstensen είναι διάσημη αλλά μόνη σχεδιάστρια και περνάει τη μέρα πίνοντας και εξευτελίζοντας την βοηθό - υπηρέτριά της που δε βγάζει άχνα. Γνωρίζει την μικρούλα Hanna Schygulla που προσπαθεί να κάνει καριέρα μοντέλου, την σπιτώνει και την ερωτεύεται. Γίνεται άλλος άνθρωπος, μαλακώνει, φτάνει να την υπηρετεί αλλά εκείνη παραμένει άπιαστο όνειρο. Δε θυμάμαι να είδα σε άλλο φιλμ τον πόθο τόσο ανάγλυφο, την ερωτική μοναξιά, την απελπισία του να βρίσκεις την πηγή αλλά να μη σου επιτρέπεται να ξεδιψάσεις.

5. Franklin J. Schaffner : Papillon (Ο Πεταλούδας, 1973)
Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή. Η ιστορία ενός κατάδικου (Steve McQueen) που προσπαθεί να δραπετεύσει από μια απάνθρωπη φυλακή της γαλλικής Γουιάνας, μπαίνει σε απομόνωση, βγαίνει, δραπετεύει, ξανασυλλαμβάνεται, τελικά οδηγείται στο Devil's Island όπου ο πρώην συγκρατούμενός του (Dustin Hoffman) απολαμβάνει την 'ελευθερία' του έχοντας την καλύβα του και τα ζαρζαβατικά του. Ο Πεταλούδας (απ'το tattoo του που συμβολίζει την ελευθερία) φεύγει κι από κει με αυτοσχέδια βάρκα. Το είδα και το ξαναείδα σε τρυφερή ηλικία και με επηρέασε βαθιά. Πρόσφατα έμαθα πως είναι η αληθινή ιστορία του Γάλλου Henri Charriere που μετά από οκτώ απόπειρες, μεταξύ 1931 - 1944,κατάφερε να μείνει ασύλληπτος και να ανοίξει ρεστωράν στην Βενεζουέλα. Έγραψε την ιστορία του το 1968, την έκανε σενάριο ο Dalton Trumbo και πέθανε το 1973 μόλις κυκλοφόρησε η ταινία. At last, i am free.

6. Roman Polanski : The tenant (Ο ένοικος, 1976)
Την είπαν καφκική, την είπαν ντοστογιεφσκική και δεν έχω λόγο να διαφωνήσω. Σ'αυτό κρίνουν πως συνέβαλε ο κινηματογραφιστής του Igmar, Sven Nykvist, κι έτσι θα είναι. Το μαύρο χιούμορ κι αυτό το παρατήρησα. Την εξουσία των ιδιοκτητών την έχω αισθανθεί στο πετσί μου, πρέπει να βάλεις καλά στο μυαλό σου ότι σου κάνουν χάρη που σε επιλέγουν, σε λένε δε σε λένε Τρελκόφσκι. Για τους γείτονες και την ανεκτικότητά τους ουδείς λόγος. Δεν μου ανέφεραν βέβαια ποτέ ότι βούτηξε καμιά προνοικιάρισα γιατί τότε θα ήμουν ο σεναριογράφος. Κι ευτυχώς εδώ που τα λέμε γιατί θα προσπαθούσα να ξεπεράσω τις βουτιές κατά μία. Άσε που θα έπρεπε να τρέχω στα περουκάδικα και τα γυναικείων ενδυμάτων για να ικανοποιήσω το πνεύμα της ή στην καλύτερη περίπτωση να τρέχω στον Friedkin να μου συστήσει τον προσωπικό του εξορκιστή. Ο εφιάλτης στο δρόμο με τις κατίνες.

7. Akira Kurosawa : Dersu Uzala (Ουζαλά, 1977)
Δεν είμαι θαυμαστής του συνολικού του έργου, αυτή όμως η ταινία με επηρέασε ως σκηνοθέτη, ιδιαίτερα στις μικρού μήκους ταινίες μου "If lux could kill" (ελληνικός τίτλος "H εκδίκηση των οικολόγων") και "H επιτυχία είναι μια παραφωνία στη χιονισμένη στέππα". Κόβω την πλάκα και γράφω το spoiler άνευ alert. Μια διμοιρία Ρώσων στρατιωτών πηγαίνει να χαρτογραφήσει μια ανεξερεύνητη περιοχή και εκεί συναντά ένα γεράκο κυνηγό που κερδίζει τους πάντες με τη σοφία του και τον τρόπο που βρήκε να επιβιώνει στην άγρια φύση με ελάχιστα εφόδια. Δημιουργείται δυνατή φιλία μεταξύ του Dersu Uzala που είναι το όνομά του και του αξιωματικού που τον παίρνει να ζήσει στην πόλη και στις ανέσεις του σπιτιού. Μπορεί να ζήσει ο άγριος στα σαλόνια; Τρομερός χαρακτήρας, αγνή φιλία, ο πολιτισμός και οι περιορισμοί του, οι οικολογική ευαισθησία, οι δεισιδαιμονίες, όλα σχολιάζονται έντεχνα και χωρίς να χάνεται στιγμή το ενδιαφέρον. Η σκηνή που οι δύο φίλοι χάνονται στους πάγους και μαζεύουν χόρτα σαν μανιακοί για να φτιάξουν πρόχειρη καλύβα πριν πέσει η νύχτα είναι από τις κορυφαίες της εβδόμης (μου).

8. Stanley Kubrick : The shining (Η λάμψη, 1980)
Δεν σπαταλάωτο χρόνο μου στην ανάγνωση των τετράπαχων βιβλίων, με τις λεπτομερείς περιγραφές, του βασιλιά Στήβεν, αλλά βλέποντας τη λίστα του Παυλίδη πρόσεξα ότι έχω δει τα περισσότερα φιλμ που βασίστηκαν σε βιβλία του. Η Λάμψη βέβαια είναι η κορυφαία επιλογή πράγμα που χωρίς αμφιβολία οφείλεται στον διάδοχοτου Alfred που σκηνοθέτησε το έπος και στον large Jack που του πήγε γάντι ο ρόλος. Τέτοιες ταινίες σε σοκάρουν, σοκ που κουβαλάς και στον τάφο σου.

9. Γιώργος Πανουσόπουλος : Μανία (1985)
Μια γιάπισσα γύρω στα τριάντα, πριν φύγει για σεμινάριο στην Αμερική βγαίνει μια βόλτα στον Εθνικό Κήπο και σιγά σιγά αγριεύει. Ο Άρης Ρέτσος που ζει εκεί σαν Ταρζάν βοηθάει σ'αυτό και σταδιακά το φιλμ απογειώνεται με μουσικές του Ξυδάκη με πολλά κρουστά, χορό, τρεχαλητά από ζώα και παιδιά και την οικογένεια που αρχίζει το κυνήγι της αγνώριστης μάνας. Θα την θυμάμαι πάντα σαν όνειρο, σαν μεταφυσική εμπειρία.

Με την ευκαιρία να θυμηθώ μερικές ακόμα ελληνικές 'εκτός συναγωνισμού'. "Η φωτογραφία" του Παπατάκη, o "Δράκος" του Κούνδουρου, η "Λούφα και παραλαγή" του Περράκη, "Το δέντρο που πληγώναμε" του Αβδελιώδη, η "Γλυκιά συμμορία" του Νικολαϊδη, η "Παραγγελιά" του Τάσιου, οι "Ήσυχες μέρες του Αυγούστου" του Βούλγαρη και όλες του γίγαντα Βέγγου.

10. Emir Kusturica : Dom za vesanje (O καιρός των τσιγγάνων, 1989)
Βλέπω την ημερομηνία και τρομάζω. Τα θυμάμαι όλα. Να κάθομαι στην πρώτη θέση απ'το διάδρομο του Έσπερου, να μην μπορώ να συγκρατηθώ στο απελπισμένο ζεϊμπέκικο ή ότι άλλο ήταν του Περχάν, την αναμονή του σάουντρακ που έφερνε το Ροκ 100 απ'τη Γιουγκοσλαβία, αφού η εταιρεία εδώ περίμενε να κυκλοφορήσει σε κάποια μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά για να το εισάγει, την υστερία που προκάλεσε δικαιολογημένα, τις επαναλήψεις, τις επανεκδόσεις των παλιών του. Λαϊκό σινεμά με χαρακτήρες, τρέλα, χιούμορ, ρομάντζο, άψογη φωτογραφία, μουσικάρα... γιατί εδώ κάνουμε safe sex;

11. Jonathan Demme : The silence of the lambs (Μούγκα στη στρούγκα, 1991)
Jonathan, o σκηνοθέτης που μετά από ελαφρότητες τύπου "Something wild" και "Married to the mob" άφησε τον κόσμο με στόμα ανοιχτό όταν του σύστησε τον Dr. Hannibal Lecter, την Clarice Starling, τον Jame 'Buffalo Bill' Gumb και τα άλλα παιδιά. Απίστευτοι χώροι συν τοις άλλοις... Αθάνατο.

Δε χόρτασα. Συνεχίζω...

1. Tod Browning : Freaks (pinheads, σιαμαίοι, ασώματοι, ανδρογυναίκες κι ένας ερωτευμένος νάνος που πέφτει θύμα μιας ψηλής...)
2. Randa Haines : Children of a lesser god (κωφάλαλη η όμορφη Marlee Matlin και εκτός ρόλου)
3. Jim Sheridan : My left foot (ο Daniel Day-Lewis εντυπωσιακός με ένα αριστερό πόδι... μόνο)
4. Bruce Robinson : Jennifer 8 (τυφλή η Uma Thurman πέφτει όμως στα καλά χέρια του Andy Garcia)
5.Lars Von Trier : Dancing in the dark (για εκεί οδεύουν Bjork & υιός αλλά έχει... happy end)
6. Martin Brest : Scent of a woman (τυφλός κι ο Al Pacino αλλά έχει μύτη)
7. Oliver Stone : Born on the fourth of July (ο Tom Cruise βετεράνος μεν, καθηλωμένος σε καροτσάκι δε)
8. Alan Parker : Birdy (κι άλλος που γύρισε απ'τον πόλεμο, τρελλαμένος όμως)
9. Milos Forman : One flew over the cuckoo's nest (O Jack τα έχει 400, πολλοί από τους υπόλοιπους τρόφιμους του ασύλου όμως...)
10. David Lynch : Elephant man (Βασισμένο στην αληθινή ιστορία του John Merrick με το οικτρά παραμορφωμένο, λόγω αρρώστιας,πρόσωπο)
11. Barry Levinson : Rain man (αυτιστικός αλλά με ειδικές ικανότητες ο Dustin Hoffman)

Και συνεχίζω...

1. Talk radio. Ενθουσιάστηκα και ξαναπήγα την επόμενη με πέντε φίλους. «Σε τι φέσι μας έφερες».
2. «Ο γιος σου μπαίνει στο σινεμά απ'το παραθυράκι της τουαλέτας». Ψέμα, αλλά ο μπαμπάς δεν πίστεψε εμένα. Πίκρα και αγανάκτηση. Τί κόσμος είναι αυτός!
3. «Το δεύτερο μέρος της ταινίας δε θα παιχτεί γιατί είναι κρίμα να προβάλλουμε για δυο άτομα μόνο. Θα σας σφραγίσουμε τα εισιτήρια να' ρθετε να το δείτε αύριο».
4. Φρίτς ο πονηρόγατος. «Δε μπαίνεις, αποκλείεται να είσαι δεκαοχτώ». Φυσικά και δεν ήμουν. Τελικά έγινα και έδειχνα για καμιά πενταετία ταυτότητα για να πείσω.
5. Πρώτη προβολή σε θερινό, μέρα ακόμα. «Δεν ξεχωρίζω τίποτα στην οθόνη». «Κουράγιο, θα σκοτεινιάσει».
6. Σε ακατάλληλο έργο με τη μαμά και τη γειτόνισσα. «Είναι πολύ μικρός και δεν καταλαβαίνει». Όντως.
7. Σκοτωμός ποιος θα φέρει το ταμπλό με τις φωτογραφίες απ'την πλατεία του χωριού στο σινεμά για να δει τζάμπα το τελευταίο ημίωρο.
8. Καταραμένοι ινδιάνοι. Σκοτώνετε τους καουμπόηδες χωρίς λόγο. Καμάν!
9. Κι ένας νεκρός στα τελευταία καθίσματα. Ο ξηροκαρπάς του χωριού δεν ξαναξύπνησε. The end.
10. Η Πριγκήπισα της Τσαρντάς. The worst film ever.
11. Κρόνιον, Αστέρια, Αλέξανδρος, Χάρις, Πάνθεον, Διονύσια.

Αφήνω κι αυτό το στικάκι εδώ:

Σινεμά και Ροκ - τυχαίες (;) συναντήσεις

Μερικοί τίτλοι ταινιών που είναι και ονόματα συγκροτημάτων:

42nd Street (1933), All About Eve (1950), Babes in Toyland (1934), Band of Outsiders (1964), Beguiled (1971), Big Sleep (1946), Blackmail (1929), Calamity Jane (1953), Cul-de-sac (1966), Dead or Alive (1921), East of Eden (1955), The Searchers (1956), Gigi (1958), Golden Earrings (1947), Go West (1940), Greatest Show On Earth (1952), Honeymoon Killers (1970), Love Is Colder Than Death (1969), Marnie (1964), The Miracle Worker (1962), Motorpsycho (1965), Mudhoney (1965), Psycho (1960), Public Enemy (1931), Roman Holiday (1953), Sea Urchin (1913), The Birds (1963), Barefoot Contessa (1954), The Cure (1917), They Go Boom! (1929), Thursday's Children (1954), Towering Inferno (1974), Way Out West (1937), Maximum Overdrive (1986), Guandalcanal Diary (1943), The Misfits (1961), The Mission (1986), The 400 Blows (1959), Grapes of Wrath (1940), Bloodfist (1989), White Zombie (1932), The Godfather (1972), Blow-Up (1966)

Σχεδόν : All the Fine Young Cannibals (1960), Invasion of the Body Snatchers (1956), The day of the Triffids (1963), What's up, Tiger Lily? (1966), The seven year itch (1955), Dr. Strangelove (1964), Heaven 17 - φανταστική μπάντα στο A clockwork orange (1971), 2,000 Maniacs (1964)

Μερικοί τίτλοι ταινιών που είναι και τίτλοι δίσκων:

Angels with dirty faces (1938) - Tricky & Sham 69, Lust for life (1956) - Iggy Pop, Flesh and blood (1922) - Roxy Music, Never say die (1939) - Black Sabbath, Babes in arms (1939) - MC5, Grand Hotel (1932) - Procol Harum, Wild in the streets (1968) - Circle Jerks, A night at the opera (1935) - Queen, From here to eternity (1953) - Nick Cave "From her to...", The lost weekend (1945) - Danny and Dusty, On the beach (1959) - Neil Young, Days of wine and roses (1962) - Dream Syndicate, In cold blood (1967) - Johnny Thunders, Stage fright (1950) - Band, Sabotage (1936) - John Cale, The lodger (1927) - David Bowie, Mixed up (1915) - Cure, A day at the races (1937) - Queen, Down to earth (1947) - Nektar & Rainbow & Ozzy κ.α., Up the river (1930) - Band of Outsiders, On the waterfront (1954) - συλλογή της εταιρείας Waterfront, The day the earth stood still (1951) - Kim Fowley

Μερικοί τίτλοι ταινιών που είναι και τίτλοι τραγουδιών:

All that jazz (1979) - Echo and the Bunnymen, The lady vanishes (1938) - Thin White Rope, Torn curtain (1966) - Television, In a lonely place (1950) - Joy Division, Body and soul (1931) - Sisters of Mercy, A place in the sun (1951) - Triffids, Imitation of life (1959) - R.E.M., It's a mad mad mad mad world (1963) - James Brown "It's a man's, man's..", Guess who's coming to dinner (1967) - Black Uhuru, Five easy pieces (1970) - Green on Red, Ninotchka (1939) - Tuxedomoon, Wuthering heights (1939) - Kate Bush, Shadow of a doubt (1943) - Sonic Youth, Jacob's ladder (1990) - Chumbawamba, The black hole (1979) - New Christs, Great expectations (1946) - New Model Army, Stella Maris (1918) - Einsturzende Neubauten, Love at first sight (1974) - The Gist, Stowaway (1936) - Die Haut / Nick Cave 'Stow-a-way', High noon (1952) - DJ Shadow, The big parade (1925) - 10,000 Maniacs, See no evil (1971) - Television, Knock on wood (1954) - Eddie Floyd, Dr. Mabuse (1922) - Propaganda, The magnificent seven (1960) - The Clash, Ostia (1970) - Coil, Loneliness of a long distance runner (1962) - Angelic Upstarts & Iron Maiden

Ακόμα : Lon (Leonidas) Chaney 1883-1930. Ηθοποιός ταινιών τρόμου και τραγούδι του Paul Roland, Bela Lugosi 1882-1956. Ηθοποιός ταινιών τρόμου, 'Bela Lugosi's dead' τραγούδι των Bauhaus, Steve McQueen 1930-1980. Ηθοποιός και τίτλος δίσκου των Prefab Sprout. Vertigo (1958) ταινία αλλά και εταιρεία δίσκων, The Citadel (1938) ταινία αλλά και εταιρεία δίσκων...

...συν χιλιάδες άλλα.