Ακραία μουσικο(συναισθηματικά) φαινόμενα

Θεωρητικά αυτό είναι ένα αφιέρωμα στην πειραματική μουσική, όπου μπορεί κανείς να αναφέρει noise, industrial, ατονικές, αυτοσχεδιαστικές και πάει λέγοντας μουσικές. Το θέμα που ανακύπτει όμως εδώ είναι το εξής: μπορεί κανείς ή καμιά να μιλήσει για τόσο εξειδικευμένα μουσικά ρεύματα, τα οποία μάλιστα έχουν και γερό θεωρητικό υπόβαθρο από πίσω και διδάσκονται σε πανεπιστήμια, χωρίς να έχει καμία απολύτως γνώση μουσικής; Προσωπικά δεν μπορώ να ξεχωρίσω το σι από το ντο, ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω τι διαφορά έχει το κλειδί του σολ από αυτό του φα και πραγματικά δεν έχω ιδέα για τη διαφορά μεταξύ δεσπόζουσας και επιτονικής συγχορδίας. Τούτου λεχθέντος, δεν θεωρώ ότι έχω τη δυνατότητα να μιλήσω για πειραματική μουσική. Είναι ένα πεδίο πέραν των γνώσεών μου – και στα πεδία αυτά, προτιμώ να σωπαίνω. (Εδώ βέβαια μπορεί να ξεκινήσει μια άλλη συζήτηση – κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για την οποιαδήποτε μορφή τέχνης αν δεν είμαστε γνώστες της; Θέλω να πω, κανείς δεν τολμάει να μιλήσει για τον κονστρουκτουβισμό στη ζωγραφική ή για το free cinema στον κινηματογράφο αν δεν είναι επαγγελματίας κριτικός. Εμείς γιατί το κάνουμε στη μουσική; Βαριά τροφή για σκέψη, που δεν αρκείται στο κλασικό «μου αρέσει – δεν μου αρέσει»).

Ως εκ τούτου, προτίμησα να αντιμετωπίσω την έννοια «ακραία μουσική» όπως αντιμετωπίζω κάθε είδος μουσικής: με βάση τα συναισθήματα που μου προξενεί. Ακραία λοιπόν μουσική είναι για μένα αυτή που μου προξενεί ακραία συναισθήματα: τρόμο, δέος, ανησυχία, προβληματισμό, ανησυχία, φόβο, θαυμασμό. Με άλλα λόγια, κάθε μουσική που με βγάζει (με κλοτσιές ή με χαστούκια) από την comfort zone μου. Και 11 από τους δημιουργούς που το πετυχαίνουν αυτό για μένα κάθε φορά που τους ακούω είναι οι ακόλουθοι:

Diamanda Galás
Ακραία, γιατί με μαγνητίζει και με τρομοκρατεί την ίδια στιγμή. Μου είναι οδυνηρό να την ακούω, αλλά και μαγικό ταυτόχρονα. Ιέρεια του σκότους, δαιμονική, διαβολογυναίκα, σατανική, μαινάδα, θεά: όπως και να την πεις, μέσα θα πέσεις από τη μια - και από την άλλη, πάλι δεν θα είναι αρκετός ο χαρακτηρισμός για να την περιγράψεις. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Orders from the dead”: κάθε φορά που το ακούω, εγώ νιώθω βαθιά στο πετσί μου τη φρίκη και την απελπισία της μικρασιατικής καταστροφής, η «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα ζωντανεύει, οι νεκροί αποκτούν φωνή και απαιτούν δικαίωση και μνήμη.

Rotting Christ
Ακραίοι, γιατί το να ονοματίζεις το συγκρότημά σου «Σηπόμενος Χριστός» εν έτει 1987 στη χώρα της οποίας το Σύνταγμα ξεκινάει με επίκληση στην Αγία Τριάδα θέλει κότσια, αν μη τι άλλο. Το να γίνεσαι όμως ένα από τα σημαντικότερα metal ονόματα σε παγκόσμιο επίπεδο ξεκινώντας από αυτή τη χώρα για πάνω από τριάντα χρόνια θέλει καντάρια ταλέντου – και αυτό το παραδεχόμαστε και όσοι δεν είμαστε του metal. Ενδεικτικό παράδειγμα, το «Κατά τον Δαίμονα Εαυτού»: οι μυθολογίες των Ίνκας, των Μάγια, των Σλάβων και των αρχαίων Ελλήνων πηγάζουν όλες από την ίδια μήτρα και όλες φέρουν το ίδιο σκότος.

GG Allin
Ακραίος, γιατί προσπάθησε (άσχετα το αν το πέτυχε) να επαναφέρει το ροκ στην αρχική του μορφή: επικίνδυνο, αντιαυταρχικό, επαναστατικό. Κοπροφαγία, αυτοτραυματισμοί και επιθέσεις στο κοινό, με θεματολογία του την παιδοφιλία, το μισογυνισμό, το ρατσισμό. Και ο άρχων της ειρωνείας: ενώ κάθε χρόνο ανακοίνωνε ότι θα αυτοκτονούσε επί σκηνής το Χάλοουιν, κάθε χρόνο εκείνη την ημέρα βρισκόταν (τυχαία;) στη φυλακή και κατέληξε να πεθάνει εκτός σκηνής από υπερβολική δόση ηρωίνης. Ενδεικτικό παράδειγμα, το Bite It You Scum: σε ζωντανή εκτέλεση, για να δούμε και τι γινόταν στις συναυλίες του – απλά δεν θα ήθελα να ήμουν στην πρώτη σειρά τους.

Marilyn Manson
Ακραίος, γιατί επεχείρησε – και το πέτυχε απολύτως – να εκφράσει τις θέσεις μιας εναλλακτικής κουλτούρας μέσα από το mainstream, ούτως ώστε τα 16χρονα να μην ακούνε μόνο ποπ και r’n’b. Κι αν έχει πραγματικά πολύ καιρό να βγάλει έναν καλό στο σύνολό του δίσκο (τα έγραφα στο «Προτιμώ τα παλιά του», να μην επαναλαμβάνομαι), τούτο δεν αναιρεί το ότι ακόμα και σήμερα αποτελεί μια persona non grata, που με χαρακτηριστική ευκολία μπορεί να τρομοκρατήσει όποιον-α δεν τον γνωρίζει. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Sweet Dreams (Are Made Of This)”: είκοσι χρόνια μετά, αποτελεί υλικό από το οποίο φτιάχνονται οι φρικτότεροι εφιάλτες.

Jenny Hval
Ακραία, γιατί η θεματολογία της, ενώ είναι οικεία σε κάθε γυναίκα, παραμένει άβολη για κάθε άντρα. Σε έναν τάχα δήθεν απελευθερωμένο δυτικό κόσμο, όπου όμως η λέξη «περίοδος» συνεχίζει να καλύπτεται με ντροπή και όπου η γυναικεία σεξουαλικότητα χαρακτηρίζεται από το δίπολο «μαντόνα-πόρνη», η Jenny Hval παίζει με τα ταμπού αυτά και τα τραβάει στα όριά τους, ακριβώς για να τα αποδομήσει. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Female Vampire”: μη σας ξεγελάει η αγγελική φωνή και η απόκοσμη μελωδία. Η Jenny είναι έτοιμη να βουτήξει στο αίμα και θα μας πάρει όλους μαζί της, όπως η Κάρι του Στήβεν Κινγκ.

Rammstein
Ακραίοι, γιατί αν μη τι άλλο δεν διστάζουν να ασχοληθούν με θέματα όπως η νεκροφιλία, ο κανιβαλισμός, ο σαδομαζοχισμός, η παιδοφιλία, η αιμομιξία και πάει λέγοντας. Και όχι μόνο αυτό, αλλά τα εμπλουτίζουν με μια διεστραμμένη αίσθηση του χιούμορ (η deluxe edition του “Liebe ist für alle da” περιείχε χειροπέδες, λιπαντικό και έξι διαφορετικά dildo) και με λογοπαίγνια που επιτρέπουν στον εκάστοτε ακροατή να δώσει τη δική του ερμηνεία στα τραγούδια. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Mein Teil”: εμπνευσμένο από την υπόθεση Μάιβες (γνωστή και ως αυτή του «κανιβάλου του Ρότενμπουργκ»), δίνει νέο (ανατριχιαστικό) νόημα στην φράση «είμαστε ό, τι τρώμε».

The Residents
Ακραίοι, γιατί απλά υπάρχουν και δημιουργούν εδώ και σχεδόν πενήντα χρόνια υπό καθεστώς (σχεδόν) πλήρους επικοινωνίας, αποδομώντας μέχρι κεραίας την δυτική ποπ κουλτούρα. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το πρώτο τους album “Meet The Residents” ήταν μια παρωδία του “Meet The Beatles”, σε σημείο που να ψιθυρίζεται ότι πίσω από τους Residents κρύβονταν όντως οι Beatles! Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Gingerbread Man”: με κόνσεπτ τον πόθο και την επιθυμία για κάτι (τη ζωή, την αγάπη, τη δόξα), οι Residents υπηρετούν τον υπαρξισμό και προσπαθούν να νοηματοδοτήσουν την έννοια της ύπαρξης – κι αυτή είναι μόνο μία από τις ερμηνείες του κομματιού.

Xiu Xiu
Ακραίοι, γιατί, όπως μου είχε πει ο Jamie Stewart πριν μερικά χρόνια σε μια συνέντευξη, «το μόνο καθήκον ενός μουσικού ή ενός καλλιτέχνη είναι να δίνει κομμάτια του εαυτού του και να είναι ειλικρινής σε αυτό που ο ίδιος είναι». Αν κάτι χαρακτηρίζει τους Xiu Xiu, είναι η ειλικρίνεια – και η εμμονή σε θέματα όπως ο ναρκισσισμός, η πολιτική, η θρησκεία. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Dear God, I Hate Myself”: με την Angela Seo να κάνει εμετό και τον Jamie Stewart να τρώει μια σοκολάτα πλάι της, εστίασαν στις διατροφικές διαταραχές και έδωσαν νέο νόημα στον τίτλο του τραγουδιού.

Sonic Youth
Ακραίοι, γιατί έκαναν τον θόρυβο μουσική, επαναπροσδιόρισαν τη θέση της γυναίκας στη ροκ μουσική, πειραματίστηκαν όσο λίγοι με τα όρια του ήχου, αποτέλεσαν τον προπομπό για την έκρηξη του indie και alternative ήχου στα τιμημένα 90’s και αποτελούν ίσως-ίσως το επιδραστικότερο συγκρότημα όλων των εποχών, παρά το διαζύγιο Thurston-Kim (αν χωρίζουν ΚΑΙ αυτοί, εμείς καμιά ελπίδα δεν έχουμε). Ενδεικτικό παράδειγμα, το “Death Valley '69”: εδώ οι Sonic Youth συναντούν το (ιερό;) τέρας της no wave Lydia Lunch, τους σκηνοθέτες Judith Barry και Richard Kern, το μοντέλο Lung Leg και δημιουργούν το πιο εμβληματικό κομμάτι της τεράστιας δισκογραφίας τους.

John Cage
Ακραίος, γιατί κατά τα λεγόμενά του «ό, τι κάνουμε είναι μουσική». Και αυτό το απέδειξε με την αντισυμβατική χρήση των μουσικών οργάνων, την ανάπτυξη της έννοιας του αλεατορισμού (μουσική του τυχαίου) και με τη δραστική συμμετοχή του στην εξέλιξη του μοντέρνου χορού μέσω της σχέσης του με τον Merce Cunninghum. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “4'33”: δεν είναι ο ήχος της σιωπής, είναι ο ήχος του περιβάλλοντος κατά την ακρόασή της, και ως εκ τούτου, η κάθε ακρόασή του είναι μοναδική και ανεπανάληπτη. (Άσε που η παρτιτούρα του είναι το πλέον πρωτότυπο δώρο για κάθε ντιπ άμουσο μουσικόφιλο, σαν εμένα).

The Birthday Party
Ακραίοι, γιατί μπλέξανε τη free jazz, το rockabilly και τα blues με τις σκοτεινές και βίαιες ιστορίες του Nick Cave και του δώσανε το πάτημα για να γίνει ο Βασιλιάς Μελάνι που θα λατρεύουμε με πάθος για πάντα, από αυτούς ξεπήδησαν και ο Mick Harvey και ο Roland S. Howard και το “Release the Bats” έδωσε - ίσως άθελα - την τότε αναγκαία ώθηση στην gothic σκηνή και το συγκρότημα. Ενδεικτικό παράδειγμα, το “She`s Hit”: αποτελεί την πλήρη απόδειξη του ότι το παιχνίδι με τα όρια είναι ο πλέον ουσιαστικός λόγος για να ανεβεί κανείς στη σκηνή.