«Ακραία» / «Πειραματική»: WTF?

Δεν είμαι σίγουρος ποια μουσική είναι πειραματική ή ακραία. Εμένα όλες ίδιες μου φαίνονται. Βέβαια, ο Αντώνης Κλειδουχάκης μου θύμισε μια σειρά εκπομπών στο αλήστου μνήμης Ράδιο Ουτοπία, γύρω στο 1990, όπου είχα βάλει τον δρα Ροκφώρ να επιμελείται και να παρουσιάζει τη μεταμεσονύχτια εκπομπή «Αρρώστιες». Αυτά που έβαζες εκεί, αυτά θα βάλεις ως πειραματικά ή ακραία κι εδώ, αποφάνθηκε. Α, συνεπώς πειραματικά/ακραία είναι όσα ξεφεύγουν από το σύνηθες, το αναμενόμενο, το εμπορικό, το ευκολοχώνευτο, το συνοδευτικό. Αν το τερματίσω, το πειραματικό/ακραίο είναι κάτι που δεν πατάει στη νόρμα, δεν τραγουδιέται ή χορεύεται με τους προϋπάρχοντες τρόπους. Τα αυτιά θα τα ξενίσει. Κάποιες μούρες θα ξινίσουν κιόλα. Στατιστικά, ελάχιστοι δεν θα σκεφτούν «αχ βγάλτο σε παρακαλώ, μ’ αρρωσταίνει» ή δεν θα αρχίσουν να σε ειρωνεύονται «τί μαλακία είναι πάλι αυτή που έβαλες».

Ένα πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι εκείνη η εκπομπή θα μπορούσε κάλλιστα να λέγεται και «Μαλακίες». Ένα δεύτερο είναι ότι τελικά, ιν ε γουέη, ισχύει, η μουσική που ακούμε θα μπορούσε πράγματι να χαρακτηριστεί ως εύκολη και δύσκολη, για τους πολλούς και για τους λίγους, ποπ και ακραία. Π.χ. Iron Maiden και Slayer, Strauss και Webern, Abba και Coil. Περιπτώσεις όπως οι Beatles, στην ωρίμανσή τους βέβαια, δείχνουν να προσβάλλουν απευθείας την αποπάνω διαπίστωση: Δε φτάνει που τους σιγοτραγουδάει ακόμα η υφήλιος, χάρη π.χ. στο I Am the Walrus φτιάχτηκαν οι Can και απέκτησαν, τριάντα χρόνια μετά, credit οι Oasis! Ορίστε, και αρέσουν και είναι πρωτοποριακοί, τί ακριβώς λέγαμε λοιπόν; Χώρια που εμένα μ’ αρέσουν όλοι οι παραπάνω, αλλά αυτό είπαμε είναι το πρόβλημά μου από την αρχή σ' αυτό το αφιέρωμα, μη χαωθούμε πάλι. Που χαωθήκαμε.

Σκέφτηκα λοιπόν να σας παραθέσω δέκα (+) δίσκους από την πορεία ενός κατεξοχήν, χμ, «πειραματικού»/«ακραίου» μουσικού που δεν ζει πια, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε πώς διάολο κάποιος (καταλήγει να) εκφράζεται παίζοντας «μαλακίες». Ψήνεστε; Πάμε:

Όνομα παραδείγματος: DEREK BAILEY
Ο Derek Bailey γεννήθηκε στο Σέφηλντ το 1930 κι άρχισε να μαθαίνει κιθάρα στα δέκα του με διάφορους δασκάλους, ώσπου απόειδε και συνέχισε να μαθαίνει μόνος του. Ξεκίνησε την καριέρα του στις αρχές της δεκαετίας του πενήντα ως σέσιον μουσικός σε τηλεοπτικά κωμικά σκετς ή σε ανερχόμενες τραγουδίστριες των χορευτικών κέντρων της εποχής, παίζοντας «κανονικά». Όμως παράλληλα τζάμαρε με μουσικούς της γενιάς του σε ολοένα και πιο ελεύθερους τζαζ αυτοσχεδιασμούς, τότε must για τους μοντέρνους μετα μπήμποπ τζαζίστες, ξεφεύγοντας από πράγματα όπως επαναλαμβανόμενη μελωδία και τετράγωνη δομή, γιατί εν ολίγοις από μπούσουλες ακρόασης είχαν καταλήξει χειροπέδες έκφρασης.

ΑΠΟ ΜΙΚΡΟΣ ΦΑΙΝΟΤΑΝΕ
Το 1963 με δυο απ’ αυτούς, τον Gavin Bryars στο μπάσο και τον Tony Oxley στα ντραμς (αργότεροι εξέχουσες φιγούρες της πειραματικής ο πρώτος και της τζαζ ο δεύτερος) θα φτιάξουν το τρίο "Joseph Holbrooke" (ένας μεταρομαντικός βρετανός συνθέτης κλασικής μουσικής που είχε πεθάνει τρία χρόνια πριν, του οποίου ουδέποτε έπαιξαν κάτι!). Εδώ είναι που το πράγμα αρχίζει ν’ αποκτά άλλη διάσταση. Τζαζ ήχος, Miles (Davis) μέχρι και στους τίτλους των κομματιών, αλλά παίξιμο …αλλού. Αρχίσαμεεεε.

ΗΤΑΝΕ ΣΤΡΑΒΟ ΤΟ ΚΛΙΜΑ
Εκτός από Miles Davis και Ornette Coleman, o ήρωάς μας ένιωθε και με τους δωδεκαφθογγιστές, μια μουσική σέχτα της Βαϊμάρης (μεσοπολεμικό Βερολίνο) που άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου στην κλασική μουσική, ανατρέποντας θέσφατα αρμονίας χιλιετηρίδων κι επιτρέποντας (σχεδόν) τα πάντα όλα στο όνομα της ελευθερίας έκφρασης. Γοητευμένος ο Bailey γράφει κομμάτια στο στυλ του Schoenberg και του Webern. Τα ακούμε εδώ από έναν όψιμο θαυμαστή του, τον Rob McKillop, μια και δεν έχω βρει πουθενά να υπάρχουν παιγμένα απ' τον ίδιο. (1965)

ΨΑΧΝΟΜΑΣΤΕ
The Spontaneous Music Ensemble ‎– Karyōbin - Are The Imaginary Birds Said To Live In Paradise (1968)
Ο Bailey θα πάει Λονδίνο το '66 όταν το swingin’ London είναι στο απόγειό του, με τα ροκ γκρουπ που όλοι αγαπήσαμε κι αγαπάμε ακόμα. Η καλλιτεχνικά οργιαστική ατμόσφαιρα όμως ευνοεί και την άνθιση κι άλλων μουσικών κατευθύνσεων. Έτσι, το 1968 θα τον βρούμε στα credits ενός θεμελιακού βρετανικού φρη τζαζ δίσκου που μεταξύ άλλων εξαιρετικών μουσικών περιλαμβάνει τον σαξοφωνίστα Evan Parker. Δεν περιείχε σινγκλς, ούτε καν κομμάτια. Περιλάμβανε έξη αποσπάσματα από ηχογραφήσεις δυο ημερών χμ, ελεγχόμενου αυτοσχεδιαστικού ντελίριου. Η χμ χμ, τζαζ πρωτοπορία απόκτησε ευρωπαϊκή ταυτότητα, αφήνοντας το αμερικάνικο διαβατήριό της στο Μανχάτταν και θα την δείχνει σε κάθε ευκαιρία πλέον τα επόμενα χρόνια με εταιρίες σαν την ECM π.χ. να κυκλοφορούν αριστουργηματικούς δίσκους (και του ίδιου του Bailey, αργότερα). Στην cd επανέκδοση, χρόνια αργότερα, θα βρείτε σημείωμα του Robert Wyatt που εξηγεί την άμεση επιδραστικότητα αυτού του δίσκου στους Soft Machine, την «σκηνή του Canterbury» και προσωπικά στον ίδιο.

ΓΕΝΕΣΙΣ
Derek Bailey ‎– Solo Guitar (1970)
Derek Bailey - Lot 74 (1974)
Derek Bailey - Improvisation (1975)
Derek Bailey ‎– Aida (1980)
Το 1970 πλέον έχουμε αυτό που ξέρουμε ως όρο με το όνομα Derek Bailey, χημικώς καθαρό από μουσικές ταμπέλες: Αδιευκρίνιστη Μουσική. Παιγμένη σε μια κοινή εξάχορδη Gibson. Θα μπορούσε ο καλλιτέχνης να 'χει σταματήσει εκεί. Τα 'πε όλα (και μάλιστα αρκετές φορές, τα παραπάνω είναι ενδεικτικά).

ΔΙΑΔΙΔΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ
Αλλά όχι. Ο Bailey λάτρευε να παίζει με άλλους και οι άλλοι λάτρευαν να παίζουν με τον Bailey. Καθένας απ' τους παρακάτω ενδεικτικούς δίσκους είναι κι από ένα διαφορετικό σύμπαν εκφραστικών δυνατοτήτων Αδιευκρίνιστης Μουσικής. Όσο για τους μουσικούς που συμπράττουν μαζί του, άλλοι απίστευτοι τύποι.
ISKRA 1903 (1972)
Derek Bailey / Jamie Muir - Dart Drug (1981)
Derek Bailey & Han Bennink - Han (1986)
Arcana - The Last Wave (1996)
Derek Bailey & DJ Ninj - Guitar, Drums 'n' Bass (1996)
Derek Bailey feat. Jamaaladeen Tacuma & Grant Calvin Weston – Mirakle (2000)
Keiji Haino & Derek Bailey ‎– Songs (2000)

ΑΠΟΗΧΟΣ
Ο Derek Bailey φτερούγισε γι' αλλού τα Χριστούγεννα του 2005. Δεν ξέρω αν έπαιζε πειραματική/ακραία μουσική. Ούτε ξέρω αν ο ίδιος πίστευε ότι παίζει πειραματική/ακραία μουσική. Νομίζω ότι απλά έπαιζε. Και κανείς δεν έπαιξε πριν ή μετά σαν αυτόν.
Ας τον θυμόμαστε κάπως έτσι. Ακμ(ρ)αίο.