Ανασκόπηση 2015

Περίεργη χρονιά. Σίγουρα όχι βαρετή. Δηλαδή ανάσα δεν πήραμε, μέχρι να χωνέψεις το ένα γεγονός έπαιρνε τη σκυτάλη το άλλο. Εκλογές, ξανα-μανα εκλογές, δημοψηφίσματα αντί καλοκαιρινών διακοπών και συνεχόμενα δείγματα παγκοσμίως της τελικά αναλλοίωτης στο χρόνο μανίας του ανθρώπου να καταβροχθίζει τον άνθρωπο (είτε σημαιοστολισμένα, είτε με μαχαίρι, είτε με εμότικον, είτε με βόμβες, είτε με πέτρες). Προτού περάσω στο κυρίως πιάτο, στο σάουντρακ της χρονιάς δηλαδή, θέλω να σταθώ σε ένα συγκεκριμένο στιγμιότυπο.

Σε γενικές γραμμές αυτό που ονομάζεται σήμερα street art και graffity δεν μου αρέσει. Δεν μου αρέσει να μου επιβάλουν με το στανιό το όποιο καλλιτεχνικό έργο. Επίσης στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι απόπειρες αυτές είναι κακές. Νιώθεις έντονα ότι ο καλλιτέχνης δεν προσπαθεί να εκφραστεί ακριβώς αλλά να πουλήσει μαγκιά (άκρως ενοχλητικό). Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με μια πράξη τόσο δραματικά έντονη, προκλητική και τελικά ιδιαίτερα συμβολική, τα πράγματα δυσκολεύουν για τον αυστηρό κριτή. Πόσο μάλλον όταν βρισκόμαστε στη δυσάρεστη-ευχάριστη θέση να παραδεχτούμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα πολύ δυνατό έργο και από άποψη αισθητική. Μιλάμε για το γκράφιτι στο Πολυτεχνείο. Τι μπορεί στ' αλήθεια να πει κανείς για κάτι τέτοιο; Τι να κάνεις όταν δεν μπορείς να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου ούτε να το δεχτείς ούτε να το απορρίψεις; Βρίσκω αυτό το έργο πολύ δυνατό γιατί διακρίνω ότι αυτοί που το έκαναν "μελέτησαν" τις κινήσεις τους. Χρησιμοποίησαν πολύ σωστά το άσπρο και το μαύρο τοποθετώντας τα σε ιδιαίτερα έξυπνη συνθετικά διάταξη πάνω στο κτίριο, κάτι που είναι τρομερά δύσκολο σε τόσο μεγάλη επιφάνεια. Το σύνολο μου θυμίζει αυτά τα εξαιρετικά ιαπωνικά έργα που πολλές φορές απεικονίζουν κύματα με μεγάλη δύναμη και ένταση. Επίσης μου θυμίζει τον τρόπο που δούλευαν επάνω στα πήλινα αγγεία οι αρχαίοι τεχνίτες-ζωγράφοι έτσι όπως η "παράσταση" αγκαλιάζει το κτίριο. Από κει και πέρα όμως, τι σημαίνει η επιλογή του συγκεκριμένου κτιρίου; Tι οδηγεί κάποιον να επέμβει σε ένα είδη μεγάλο έργο (ειδικά όταν δεν μιλάμε για κάποιον ανόητο ο οποίος απλώς πήγε να καταστρέψει σαν βλαξ); Αναρωτιέμαι γιατί αυτούς τους ανθρώπους (τους καλλιτέχνες) δεν τους αποδέχεται η κοινωνία; Η τέχνη στην καλύτερη των περιπτώσεων στα χρόνια μας είναι η κουδουνίστρα των πλουσίων και στη χειρότερη δεν υφίσταται με κανένα τρόπο στη συνείδηση των ανθρώπων. Γι' αυτό όσο κι αν διαφωνώ με την επιλογή του κτιρίου εξοργίζομαι με αυτούς που αμέσως μιλάνε με τέτοια ευκολία για βανδαλισμούς (κι ας είναι το Πολυτεχνείο έτσι κι αλλιώς βανδαλισμένο με ηλίθιες μουντζούρες εδώ και πάρα πολλά χρόνια και για αυτές δεν άκουσα παράπονα) και τρελαίνονται με την τάχα μου κακοποίηση της αισθητικής τους, πράγμα που δεν συμβαίνει με περιπτώσεις όπως των ανεκδιήγητων Ατενίστας ας πούμε. Το να δηλώσεις την παρουσία σου επεμβαίνοντας σε ένα δεδομένης ιστορικής σημασίας έργο, με ήδη φανερή την πάντα απαραίτητη στην τέχνη πατίνα του χρόνου, έχει το συμβολισμό του και τη σημασία του και είναι τροφή για ανησυχία και προβληματισμό. Όχι άλλος ένας λόγος για να μπαίνουμε σε απόλυτα στρατόπεδα και στεγανά σκέψης. Καλό θα ήταν (λέω 'γω τώρα) να αποφασίσουμε τι είδους κοινωνία θέλουμε, αφού δούμε τι κοινωνία έχουμε και τι ρόλο παίζουμε εμείς και κατ' επέκταση η τέχνη μέσα σε αυτήν.

Ουφ, τα 'πα και ξαλάφρωσα ολίγον. Ας πάω τώρα στο υποκειμενικό μου τοπ 11 με τα καλύτερα που άκουσα μέσα στο 2015, διαλεγμένα μέσα από εκατοντάδες (που δεν άκουσα).

11. Blanck Mass - Dumb Flesh (Sacred Bones)

Άλλο ένα αριστουργηματικό εξώφυλλο από τη Sacred Bones, εταιρία με υψηλές προδιαγραφές. Όμως... Tο ζήτημα δεν είναι μόνο το εξώφυλλο. Είναι ότι ακούμε κάτι που ζυγίζει 56000 τόνους παρά τη ρευστότητα του. Ένας καταρράκτης παχύρρευστου μοβ υγρού. Η γεύση του είναι τόσο γλυκιά που παθαίνεις ζάχαρο. Μια εξωγήινη ουσία που μόλις εγκαταστάθηκε πάνω από την γήινη ατμόσφαιρα σε έκταση πολλών χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων και έτοιμη να χυθεί πάνω στον πλανήτη... No fear όμως, δεν είναι δω για να φέρει την καταστροφή αλλά το απόλυτο trance.

10. King Midas Sound/Fennesz - Edition 1 (Ninja Tune)

Πάντα είχα μια ιδιαίτερη συμπάθεια για αυτές τις μουσικές. Ξέρετε, αυτή την ομιχλώδη παραίσθηση του ambient dub (λέγε με και illbient κάποτε, τώρα dubstep με πολλά πλοκάμια). Ο πιο ενδιαφέρων κατά τη γνώμη μου εκπρόσωπος του είδους είναι ο Kevin Martin. Πως να το κάνουμε, το παιδί έχει βγάλει μέσα στα χρόνια τεράστιες δισκάρες. GOD, ICE, TECHNO ANIMAL,THE BUG!! Τώρα King Midas Sound, όπου με το πιο πρόσφατο άλμπουμ επιστρέφει ουσιαστικά στο προαναφερθέν illbient μετά από διάφορα περάσματα στη hip hop και στο dub τα τελευταία χρόνια. Κρατώντας τα φωνητικά των αγαπημένων του φίλων τραγουδιστών, μαζί με τον άλλο μέγα μάγιστρο-συνένοχο Fennesz, τους κάνει να ακούγονται σαν μέσα από ένα γκρίζο τοπίο που η ατμόσφαιρα του μυρίζει μπαρούτι και έχει υγρασία. Επίσης σαν πρωταγωνιστές του Alien 16 που θα βγει στις αίθουσες το Δεκέμβρη του 2028.

9. Socratis Sinopoulos Quartet - Eight Winds (ECM)

Όταν κάποιος είναι ικανός μέσα σε ένα ζοφερό περιβάλλον που οι συνάνθρωποι του φροντίζουν καθημερινά να μην εκλείψει, να το παραμερίζει και να βλέπει την αληθινή ομορφιά του κόσμου, χωρίς να ενδιαφέρεται για τις τρομοκρατικές μόδες, τις αδυσώπητες επιταγές και διαταγές του συμπεριφορικού πολίτικαλι κορρέκτ γίγνεσθαι, δεν έχει παρά να οδηγηθεί σε κάτι μεγαλειώδες. Σε αυτό που υπερβαίνει το ατομικό. Η μουσική του Σωκράτη Σινόπουλου κουβαλάει τις χιλιετίες στην πλάτη της σαν να είναι άνεμοι. Οι 8 άνεμοι που τον συντροφεύουν στα όνειρα του και του δίνουν την έμπνευση και το έναυσμα να παίξει τόσο καθάρια και απλά σαν τον άνεμο και αυτός. Χωρίς βάρος με τη λαϊκότητα και την αγνότητα ενός αμόλυντου πνεύματος.

8. Berangere Maximin - Dangerous Orbits (Made to Measure)

H Berangere Maximin είναι μια συνθέτης. Σπάει τις παγωμένες μεμβράνες ιστούς του χωροχρόνου εκεί στις επικίνδυνες τροχιές των εξώτερων πλανητών. Έχει ταξιδέψει σε αυτά τα μέρη πολλές φορές αλλά τώρα έμεινε εκεί, σαν φύλακας άγγελος o οποίος αναμετρήθηκε με το σκοτάδι εγκαταλείποντας το φυσικό κόσμο. Η ισχυρή της ματιά καρφώνει τα στοιχεία το ένα δίπλα στο άλλο ώστε να γίνεται πάνω στην επιφάνεια του πλανήτη ένα ανεξίτηλο κολάζ απέθαντων- χωρίς φωνή- ασμάτων. Λαμπυρίζει αυτή η κραυγή η άφωνη μέσα στο σκοτάδι του σύμπαντος εκεί που είναι η σκοπιά της. Τα σύννεφα του κάταχνου νεφελώματος δεν θα πλησιάσουν τους κόσμους της εποπτείας της. Μόνο μια μέρα έμεινε να διανυθεί και το σκάφος θα έφτανε σε ένα προορισμό γνώριμο. Εκεί που ο πλανήτης μας θα υποδεχόταν τη ζωή που ανάβλυζε από το στόμα της. Κανένας δεν την πολιορκεί, κανείς δεν τη διαφεντεύει. Ο λογισμός της τρέχει μακριά για να συλλέξει τις πολύτιμες εμπειρίες - υλικά του πλασίματος αυτής της κραυγής. Σαν νανούρισμα ικανό και κατάλληλο για να χρησιμοποιείται ως μέτρο, ως παράδειγμα μιας αστραφτερής τελειότητας.

7. Ramleh - Circular Time (Crucial Blast)

Διάφοροι επιχειρούν τις τελευταίες δεκαετίες να αναστήσουν το δήθεν πεθαμένο πνεύμα του rock. Ένα θα σας πω. Όχι μόνο δεν έχει πεθάνει αλλά οι Ramleh που το έχουν φάει με το κουτάλι, φτιάχνουν ένα σχεδόν δίωρο δίσκο που ακούγεται άνετα μονορούφι παρά τη διάρκεια του και αποτελείται από το πιο μεστό καλοκουρδισμένο psychedelic rock που θα μπορούσε να ακούσει κανείς μέσα στο 2015. Φορτισμένο πράγμα. Τύφλα να χουν οι Acid Mothers Temple.

6. ΑΓΟΡΙ ΓΙΩΡΓΟΣ - S/T (Tenant)

Ήθελα να βάλω στα τοπ το άλλο πολύ καλό άλμπουμ που έβγαλαν ο Αλέξανδρος Βούλγαρης με τον Κτίρια τη Νύχτα, ονόματι The Boy-Καλό Παιδί, το οποίο είχε γραφτεί μια κι έξω τις ημέρες του δημοψηφίσματος και είχε έντονο το ίχνος της συναισθηματικής ανησυχίας (εσωτερικής, όχι σχετικά με το δημοψήφισμα ) εκείνων των ημερών, όμως με αιφνιδίασαν στο τέλος της χρονιάς και κυκλοφόρησαν κι άλλο το οποίο ίσως να μου αρέσει λίγο περισσότερο μιας και φαίνεται να έχει απεμπλακεί κάπως από τον έντονο συναισθηματισμό και αφήνει της λέξης να λάμψουν πιο δυναμικά και ορθά κοφτά. Με τίτλους τραγουδιών όπως "Το ντότζο του Χάρυ Κλυν", φαίνεται πως έχουν πάρει φόρα και θα μας πάρουν και τα σώβρακα. Τραγούδια που με μια αφοπλιστική άνεση και ευθύτητα εκφράζουν την άμεσα δρώσα γενιά αλλά και την επόμενη, τέτοια που μου δημιουργούν την εντύπωση ότι το σημάδι τους, κάπου θα το αφήσουν.

5. Junko - The Void (Erratum)

Θέλω να ξεκινήσω από το εξώφυλλο. Μια απλή φωτογραφία. Πόση αξία αρχίζει να παίρνει κάποιες φορές αυτή η πολυφορεμένη λέξη, απλότητα. Η σύνθεση σε μεγάλες στιγμές. Όπου και μια φωτογραφία καταφέρνει να υποβάλει (και για αυτό είναι τέχνη) αυτή την αίσθηση της ποιητικής του άδειου χώρου έτσι όπως αυτός αποκτά δραματική υπόσταση αυτομάτως, γεμίζοντας με τα στοιχεία της δημιουργίας όταν τοποθετούμε σε αυτόν τη φιγούρα. Μια φιγούρα ισχνή αλλά παντοδύναμη στο κέντρο μέσα στο φως που υπάρχει για να την υπηρετήσει πάνω στο βάθρο που την αναδεικνύει κάπως σαν υπέρπυκνη φιγούρα γλυπτού του Giacometti. Και από πάνω με μια γραφιστική διατύπωση εξ ίσου απλή και παντοδύναμη το όνομα της δεσπόζει για να καταλάβουμε ότι -και περνάμε πια στο ηχητικό μέρος- εδώ τα πράγματα είναι δύσκολα. Θα δοκιμαστούμε. Όλα όσα βλέπουμε στο εξώφυλλο παίρνουν υπόσταση. Ο ήχος της φωνής γεμίζει και αδειάζει το χώρο με τέτοια μανία που θα ματώσεις. Εδώ είναι το κενό. Σχεδόν το βλέπεις να παίρνει μπροστά σου ορατή μορφή. Οροθετείται από το γεμάτο των πνευμόνων. Δεν είναι η φωνή εδώ το σημαντικό. Η Junko το ξέρει αυτό και το εκμεταλλεύεται. Είναι αυτό που αφήνει να υπονοηθεί αυτή η φωνή. Ο κενός χώρος γύρο της. I DARE YOU.

4. Ivo Perelman/Matthew Shipp - Callas (Leo)

Οι δυσκολίες της δουλειάς σχεδόν πάντα οδηγούν την τέχνη σε συναρπαστικούς νέους δρόμους. Ο Ivo Perelman, ένας πολύ σπουδαίος σύγχρονος σαξοφωνίστας της free jazz, αναγκάστηκε να σταματήσει για λίγο να παίζει μιας και η τεχνική του που είναι απαιτητική, τον κούρασε. Κατά τη διάρκεια αυτής της αποχής άκουσε πολύ Maria Callas. Έτσι, σαν σοβαρός αυτοσχεδιαστής που είναι δε θα μπορούσε να μην επηρεαστεί από αυτό και το καινούριο του έργο, μαζί με τον επίσης σπουδαίο πιανίστα Matthew Shipp, είναι αφιερωμένο στη μεγάλη καλλιτέχνιδα. Η απλότητα ξανά αλλά και ένας ιδιότυπος αφαιρετικός λυρισμός είναι το κόλπο εδώ σε αυτό το πραγματικά άριστο διπλό άλμπουμ που δε χορταίνεις να ακούς.

3. Keiji Haino/Mitsuru Nasuno/Yoshimitsu Ichiraku-After Seijaku (Doubt Music)

Θα πω κάτι κλισέ αλλά σ αυτή την περίπτωση ισχύει ακριβώς. Ο Keiji Haino μεγάλωσε (πέρασε τα 60) και ωρίμασε. Στο Last live (ο δίδυμος δίσκος του After Seijaku-με τον οποίο δεν ασχολούμαστε αυτή τη στιγμή) ακούει κανείς αυτή την ωριμότητα, στα μεταλλαγμένα γνώριμα πια, εξωγήινα γκαραζομπλουζ που παίζει τούτο το τρίο. Ο ήχος έχει ζυμωθεί, έχει μαλακώσει. Περνώντας όμως στο After Seijaku καταλαβαίνεις ότι αυτή η ωριμότητα της πολύχρονης μαθητείας του και της τριβής του με τον μαγικό κόσμο των άυλων πραγμάτων (τη μετουσίωση του ήχου σε ζωντανό οργανισμό) τoν οδηγεί τελικά στην πλήρωση (αν και μάλλον θα μας απασχολήσει για κάμποσα χρόνια ακόμα). Δεν είναι και πολύ εύκολο να περιγράψεις την κατάσταση εκείνη που ο καλλιτέχνης καταφέρνει να σε απαγάγει στην κυριολεξία. Έχεις ένα κομμάτι μιας ώρας, τελειώνει και νομίζεις ότι πέρασε κάνα δεκάλεπτο. Τι άλλο θα μπορούσες να πεις; Απαγωγή. Τα ηλεκτρονικά, η κιθάρα και το μπάσο συνειδητά οδηγούνται σε μια ώσμωση όπου όλα γίνονται ένα σαν να βγαίνουν από μια πηγή, και εκεί φαίνεται η πραγματική ωριμότητα, σε ένα τεράστιο ambient έπος που όλο το σύμπαν έχει πολτοποιηθεί και έχει μείνει μόνο ο ήχος. Ο λαξευμένος ήχος του δημιουργού που αντικατοπτρίζει μια ψευδαίσθηση της εικόνας αυτού που ήταν ύλη. Αυτό που ακουγόταν παλιότερα σαν ένα τελετουργικό πικραμένης ερώτησης προς τον δημιουργό από τους Nijiumu (το παλιότερο σχήμα του Haino), στο After Seijaku γίνεται απάντηση.

2. Leadbelly - The Smithsonian Folkways Collection (Smithsonian Folkways)

Κανονικά θα έπρεπε να είναι πασίγνωστος. Όμως το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου των μουσικόφιλων (για τους άλλους άστο να πάει καλύτερα) ξέρει μόνο το Where did you sleep last night και αυτό λόγω Nirvana. Έτσι αυτή η αριστουργηματική και χορταστική συλλογή της Smithsonian Folkways είναι απολύτως ευπρόσδεκτη για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, δηλαδή να συστήσει σε ένα μεγαλύτερο κοινό έναν από τους σημαντικότερους folk singers όλων των εποχών, τον Leadbelly.

1. Η Τσιάι ΄σι Λουλούντι - Τραγούδια και σκοποί των Ελλήνων Ρομά από τους Σοφάδες Καρδίτσας (Εκδοτική Δημητριάδος)

Έρευνα, ηχογράφηση, έκδοση. Η σειρά της αγίας τριάδας της προστασίας των μουσικών μεγαλείων που συνήθως είναι καταδικασμένα να μην φαίνονται την ώρα της γέννησης τους παρά μόνο σε ένα μικρό κλειστό κύκλο. Σε ένα χωριό έξω από την Καρδίτσα ας πούμε τι είδους ιδιαιτερότητες και ομορφιά έχει η μουσικοί των τσιγγάνων που ζουν εκεί; Μάλλον μόνο αυτοί γνώριζαν μέχρι τώρα που εκδόθηκε επιτέλους αυτό το (επιτρέψτε μου-δεν υπερβάλω) μουσικό μνημείο. Οι πάντα κυνηγημένοι ουσιαστικά από την κοινωνία Ρομά (πανεύκολα θα ακούσει κανείς και πολύ συχνά την έκφραση "ουστ παλιόγυφτοι" και φυσικά τις περισσότερες φορές χωρίς λόγο) βγάζουν μέσα από τα σπλάχνα τους (επιτρέψτε μου και τον υπέρμετρο ρομαντισμό-γιατί έτσι) το λεγόμενο ντουέντε που έλεγε και ο Λόρκα, το απόλυτο ποιητικό τρυφερό και ίσως και ζωώδες πολύ συχνά άγνωστο πνεύμα, σε αυτή τη μελέτη και καταγραφή από τους Βαγγέλη Μπαντενά και Κωστή Δρυγιανάκη.

Αυταααά. Άντε χρόνια μας πολλά και πάντα να έχουμε σπουδαίες μουσικές να ακούμε μαζί με ότι άλλο θέλουμε.
________________________________________________________

ΑΡΧΙΚΗ <---> ΘΑΝΑΣΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ