Ανοχές και Αντοχές

Μάλλον συγκαταλέγεται σε εκείνες τις συζητήσεις που δεν τελειώνουν ποτέ, αφού κάποιοι παίρνουν αποφάσεις νωρίς, άλλοι αργότερα, ενώ μερικούς το διάβα του χρόνου τους βρίσκει μια εδώ, μια εκεί. «Δεν υπάρχει θεωρία, ούτε τρένα, ούτε πλοία», όπως λέει και το άσμα του Γιώργου Νταλάρα· ο οποίος φιγουράρει συχνά ως εγχώριο παράδειγμα, κάθε που πέφτει το θέμα έργο και καλλιτέχνης στο τραπέζι.

Το ποιος είναι ο καθένας, παίζει νομίζω τον ρόλο του. Πρώτη φορά το κουβέντιασα σοβαρά σε τσιπουράδικο στα Γιάννενα, μεταξύ ρετσίνας, τηγανιάς και τυρογεμιστών πιπεριών (Φλωρίνης) –σε ένα τραπέζι από εκείνα του πρώτου έτους, όταν βγαίναμε τσούρμο άγνωστα άτομα, ξένοι όλοι στην ίδια φοιτητούπολη, με ό,τι κουβαλάγαμε στο κεφάλι από τα σπίτια μας και την πρώιμη κοινωνικοποίηση του σχολείου. Αρκετοί, θυμάμαι, το θεωρούσαν ζήτημα συνυφασμένο με την παιδεία, καθώς την αποτιμούσαν ως κρίσιμο παράγοντα για να διακρίνει κανείς ότι η ζωή (άρα και η τέχνη) δεν είναι άσπρο/μαύρο. Και είναι μια θέση που τη βρήκα ξανά μπροστά μου, σε μεταγενέστερες συζητήσεις.

Εμένα, πάλι, ίσως γιατί δεν με πολυπείθουν οι επικλήσεις στην παιδεία, μου έμεινε μια εντύπωση (η οποία ποτέ δεν έφυγε) ότι το θέμα είναι πιο ευαίσθητο για όσους αυτοτοποθετούνται από την Αριστερά και πέρα και πιο αδιάφορο για όσους κλίνουν προς τα Δεξιά. Παρότι δηλαδή δεν πρόκειται για αυστηρά πολιτικό ζήτημα, εξαρτάται και από ιδεολογικές παραμέτρους.

Δεν υπερασπίζομαι πάντως τον πλήρη διαχωρισμό έργου και καλλιτέχνη, γιατί δεν γίνεται: οι περισσότεροι δημιουργοί, δεν είναι σχιζοφρενείς. Αντίστοιχα, όμως, επιθυμώ σαφείς αποστάσεις τόσο από τις «guilty pleasure» γελοιότητες, όσο και από τη στάση «αν δεν τα λέει στα τραγούδια του, δεν με πειράζει», η οποία μου θυμίζει υποκριτικές νοοτροπίες τύπου «στο κρεβάτι τους, ας κάνουν ό,τι θέλουν». Προσωπικά, πιστεύω ότι αν κάτι σου αρέσει, σου αρέσει. Και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι' αυτό, όση θεωρία κι αν επιστρατεύσεις. Η τελευταία χωράει μόνο σε μια διαφορετική συζήτηση, για τους λόγους π.χ. που σου αρέσει ή δεν σου αρέσει κάτι, οι οποίοι μερικές φορές δεν είναι τόσο απλοί όσο δείχνουν –ως γνωστόν, άλλωστε, τίποτα δεν εμποδίζει περισσότερο την επαφή μας με την τέχνη από τις συνήθειες και τις προκαταλήψεις.

Εν τέλει νομίζω ότι καθείς θεσπίζει τα (όποια) όρια βάσει των ανοχών του. Άρα και των αντοχών του.