Αόριστες στιχο-μυθίες

“I never even thought about whether or not they understand what I'm doing. Τhe emotional reaction is all that matters as long as there's some feeling of communication, it isn't necessary that it be understood.” Η παραπάνω δήλωση ανήκει στον John Coltrane και συνοψίζει τον τρόπο που θα έπρεπε να αντιλαμβανόμαστε τις τέχνες, είτε μιλάμε για κινηματογράφο, είτε για ποίηση, είτε για μουσική κτλ. Ο Coltrane εδώ μιλώντας για το δικό του είδος μουσικής (που δυστυχώς έχει αποκτήσει μια εστέτ ταμπέλα και θα την λέγαμε κομματάκι πιο δυσερμήνευτη από τους Monkees), αναγνωρίζει την έλλειψη δομής, γραμμικότητας και στίχων, χαρακτηριστικών της ποπ μουσικής όπως την ξέρουμε, και προσπαθεί μέσα από την δική του «γλώσσα» να μεταδώσει αυτή την οικουμενική αγάπη π.χ. στο “A Love Supreme”.

Στην τέχνη της μουσικής, και εν προκειμένω της ποπ, κάθε σύνθεση ή στίχος μπορεί να ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα τον άνθρωπο και τη στιγμή· όλα τα υπόλοιπα περισσεύουν. Τι σημασία έχει να ξεψαχνίζουμε τι ακριβώς θέλει να πει ο ποιητής Lennon όταν τραγουδάει για τη “Lucy in the Sky with Diamonds” ή ποιος είναι ο κύριος Jones του Dylan; Είναι θέμα προσωπικής επιλογής και συγκυρίας πώς θα αποφασίζουμε να ερμηνεύσουμε τους στίχους και αν αυτή η ερμηνεία θα μας... ικανοποιήσει. Άλλωστε μέχρι κι ο Buñuel, παρότι μεγάλος προβοκάτορας, χλεύαζε όσους τον ρωτούσαν με διανοουμενίστικη αφέλεια αν οι θεωρίες τους για την τάδε σκηνή εκείνου του έργου ήταν σωστές. Απάνταγε πως όλοι αυτοί που αναλώνονται σε διαφωνίες προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τις ταινίες του, χάνουν το νόημα. «Ό,τι κατάλαβε-κατάλαβε ο καθένας, αυτό ήθελα να πω.» έλεγε. Ποιοι είμαστε εμείς για να του πάμε κόντρα;

Έτσι ανοιχτά προς οποιαδήποτε ερμηνεία θα έπρεπε να είναι τα πράματα. Μερικές φορές όμως είναι και πολύ απλά: «[…] τι να το κάνω το τραγούδι που μου μιλά στα αλαμπουρνέζικα, όταν μπορώ να ταυτιστώ με πολύ πιο άμεσους τρόπους; Αν θέλω να διαβάσω Καρυωτάκη ή Έλιοτ θα το κάνω. Στη μουσική προτιμώ πιο απτούς τρόπους προσέγγισης όπως τις Supremes βρε αδελφέ!» μου έλεγε ο σύζυγος μιας φίλης πριν κάτι μήνες όταν πιάσαμε κουβέντα για την αμοιβαία αγάπη μας για τη soul. Και δεν είχε τελείως άδικο. Όλα χρειάζονται και όλα είναι στο πρόγραμμα. Στο δικό μου βιβλίο με τους στίχους, είναι ανάμικτα τα πράματα:

11) Dusty Springfield - The Windmills of Your Mind (στίχοι: Alan και Marilyn Bergman, μουσική: Michel Legrand, 1969)
Όταν η Dusty πήγε στο Μέμφις έγραψε ιστορία. Την συγκεκριμένη διασκευή την πρωτάκουσα στο πιστό μου discman στα είκοσι τρία μου, καθισμένος στο σκαλοπάτι ενός τιγκαρισμένου τρένου που επέστρεφε στην Αθήνα από το καρναβάλι της Πάτρας. Ενώ όλο το βαγόνι «έβλεπε κύκλους» από το χθεσινό βράδυ, το “… like the circles that you find in the windmills of your mind” με έκανε κομμάτια και με βρήκε βουρκωμένο να συναντώ μια απαξιωτική κριτική του τραγουδιού όταν θέλησα να μοιραστώ αυτή την εμπειρία με το περιβάλλον μου. Οι στίχοι αυτοί πάντα μου θυμίζουν πως ο καθένας μας κυνηγά τους προσωπικούς του ανεμόμυλους, που δεν είναι πάντα ορατοί από όλους. Και δεν χρειάζεται να ‘ναι.

10) The Shirelles - Will You Still Love Me Tomorrow (Gerry Goffin και Carole King, 1960)
Η ερώτηση της Shirley Owens “… so tell me now, and I won’t ask again, will you still love me tomorrow?” είναι η πιο σπαρακτική και ματαιόδοξη ερώτηση που έχω ακούσει ποτέ στη μουσική αλλά είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα εφηβικής ανησυχίας της εποχής. Δεν την ενδιαφέρει να το ξανακούσει αύριο ή στο μέλλον αρκεί το αγόρι με τον οποίο μοιράστηκε εκείνο το στενό κρεβάτι να την βεβαιώσει πως θα την αγαπά εσαεί. Δεν ξέρει αν ο έρωτας τους είναι εφήμερος ή θα διαρκέσει κι αφού ανατείλει ο ήλιος. Αλλά θέλει να μάθει τώρα. Κι αυτή η αγωνία της πάντα με σκότωνε και με έβαζε στη θέση της, κι ας μην είχα ποτέ την λαχτάρα της.

9) Wu-Tang Clan – Tearz (Wu-Tang Clan, Joseph W. Frierson και Mary Frierson, 1993)
Ένα μαύρο πιτσιρίκι πηγαίνει στον φούρνο της γειτονιάς που το έστειλε η μητέρα του. Περπατώντας τους κακόφημους δρόμους της Νέας Υόρκης, πέφτει πάνω σε μια συμμορία που το περνάει για βαποράκι και του ζητάει την χαρτοσακούλα με το «ψωμί». Το παιδί αρνείται και αμέσως πυροβολείται. Εκεί τον βρίσκει να κείτεται νεκρό ο μεγάλος του αδελφός (RZA) και αναρωτιέται οδυρόμενος “Aw man! How do I say goodbye? It's always the good ones who have to die, memories in the corner of my mind, flashbacks, I was laughin' all the time, I taught him all about the bees and birds, but I wish I had a chance to sing these three words...” Αμέσως μετά, μπαίνει η Wendy Rene και του θυμίζει πως “after laughter, comes tears”. Φροντίζει πάντα να μην ξεχνώ την ματαιότητα του «είμαστε», τα πράγματα που νιώθουμε και αμελούμε να πούμε και τον έμφυτο φόβο της απώλειας κάποιου αγαπημένου προσώπου.

8) Roy Harper – All You Need Is (Roy Harper, 1968)
Ένα τραγούδι που ακούγεται σαν μια βραδινή κουβέντα ενός ζευγαριού που έχει αράξει στην προβλήτα ενός λιμανιού και διαπιστώνει σιγά-σιγά πως δεν τους ένωναν ποτέ πολλά πράγματα, παρά μόνο η ελευθερία τους. Την συζήτηση την παρακολουθούμε από την σκοπιά του άντρα. Αυτή τον ρωτά αν ήταν κενή καθ’ όλη της διάρκεια της κοινής τους πορείας (όσο μικρή κι αν ήταν) και τι χρειάζεται να πράξει κανείς για να νικήσει τον προσωπικό εγωισμό. Αυτός της απαντά πως “All you need is… all you need is… all, you need is…” με τέτοιον κυκλικά ατέρμονο τρόπο που θαρρείς πως το λέει ο ίδιος στον εαυτό του, μη μπορώντας κι ο ίδιος να απαντήσει. Ή μήπως χρειάζονται τα πάντα; Διάλεξα το δεύτερο.

7) Billie Holiday - Strange Fruit (Lewis Allan, Maurice Pearl, Dwayne P. Wiggins, Abel Meeropol, 1939)
Αμέσως μόλις η Billie Holiday ξεκινά να τραγουδά το ποίημα του Meeropol: “Southern trees bear strange fruit, blood on the leaves and blood at the root, black bodies swinging in the southern breeze, strange fruit hanging from the poplar trees”, συνειδητοποιείς πως ένα λιτό και άμεσο ποίημα για τις δολοφονίες των μαύρων στην Αμερική, μελοποιείται με περηφάνια και αυταπάρνηση από την Billie με σκοπό να ευαισθητοποιήσει (στον ελάχιστο βαθμό) αυτούς που αρέσκονται να φωτογραφίζονται με τα «παράξενα φρούτα» που κρέμονται από τα δέντρα του νότου. Ακόμα και σήμερα μας φαντάζει τόσο μακρινή και απόκοσμη μια τέτοια εικόνα που δεν μπορούμε να την αντιληφθούμε, ούτε να νιώσουμε τον πόνο αυτών των ανθρώπων. Αλλά επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται, καλό είναι να μην τη ξεχνάμε.

6) David Bowie – Rebel Rebel  (David Bowie, 1974)
Ο David τραγουδά για το τέλος του glam rock και τον ερχομό του punk στην καθημερινότητα της νεαρής Αγγλικής εργατικής τάξης που θέλει να επαναστατήσει ενάντια στα χρηστά οικογενειακά ήθη. Για τον κάθε καταπιεσμένο από την καθημερινότητα, για όποιον θέλει να είναι διαφορετικός αλλά λαχταρά να είναι αποδεκτός, γράφει τον στίχο: “… rebel rebel, your face is a mess, rebel rebel, how could they know? Hot tramp, I love you so!”. Παράλληλα, μας παροτρύνει χρόνια τώρα να κάνουμε τις δικές μας επαναστάσεις, όσο μικρές κι αν είναι, όσο και να τις αναβάλλουμε συνεχώς. Πες τα ρε David!

5) Joan Baez – Here’s to You (στίχοι: Joan Baez, μουσική: Ennio Morricone, 1971)
Εδώ τα πράγματα είναι απλά και λακωνικά. Ένα τετράστιχο επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά σαν σύνθημα και δεν θες να τελειώσει: "Here’s to you, Nicola and Bart, rest forever here in our hearts, the last and final moment is yours, that agony is your triumph." Η τελευταία φράση βγαίνει πάντα τρεμάμενη από τα χείλη της Baez σαν να είναι η τελευταία της νότα πριν ξεψυχήσει (χτύπησα ξύλο). Αναφέρεται φυσικά στην καταδίκη σε θάνατο των αναρχικών Nicola Sacco και Bartolomeo Vanzetti που είχαν κατηγορηθεί για δολοφονία και ληστεία χωρίς αποδείξεις στις Η.Π.Α. του ‘20. Δεν είναι πως ξεχωρίζω τους ανθρώπους από τα μουσικά τους γούστα ή οτιδήποτε άλλο, απλά δεν θέλω να είμαι φίλος με κάποιον που δεν τον αγγίζει το μεγαλείο αυτού του τραγουδιού.

4) The Velvet Underground - Pale Blue Eyes (Lou Reed, 1969)
Όλοι ξέρουν πια πως το τραγούδι μιλά για την παράνομη σχέση του Lou με μια παντρεμένη (Shelley Albin) και για το πώς προσπάθησε να την κάνει δική του (και φυσικά τα κατάφερε με τέτοια κομματάρα). Στη δική μου φαντασιακή διάσταση όμως, έχω απομονώσει την θεϊκή παράκληση “linger on, your pale blue eyes” από το υπόλοιπο τραγούδι των Velvet και την έχω συνδυάσει με ένα πολυαγαπημένο μου γαλανομάτικο πρόσωπο όπου άντεξε και ξεπέρασε μια δύσκολη περίοδο πριν αρκετά χρόνια κι αυτό είναι το αγαπημένο του τραγούδι. ΟΚ, αυτό δεν είναι επανερμηνεία ενός τραγουδιού αλλά βιασμός του αλλά δεν βαριέσαι, whatever gets you thru the night.

3) Johnny Thunders – You Can’t Put Your Arms Around a Memory (Johnny Thunders, 1978)
Ο Johnny Thunders (τι ωραίο όνομα!) το έγραψε ή για τον εθισμό του στην ηρωίνη ή για κάποια παλιά του αγάπη που δεν είχε ξεπεράσει σύμφωνα με την βιογράφο του. Όποια και να ήταν η αφορμή, οφείλουμε να τον ευχαριστούμε αιωνίως γι’ αυτό το αριστούργημα. Το “you can’t put your arms around a memory” είναι ένα τόσο άμεσο και κάθετο ρεφραίν, που θα ‘πρεπε να επαναλαμβάνουμε όλοι που και που στον εαυτό μας και στους δικούς μας ανθρώπους, όταν αυτή η ανάμνηση έχει πάρει την μορφή βαριδίου που βυθίζει κάποιον όλο και πιο βαθιά στον βούρκο. Γιατί μετά, άντε βγες από ‘κει μέσα…

2) The Rolling Stones - Gimme Shelter (Mick Jagger και Keith Richards, 1969)
Μπορεί να γράφτηκε για το Βιετνάμ, μπορεί να το εμπνεύστηκε ο Keith παρατηρώντας από την πολυθρόνα του μερικούς πεζούς να αναζητούν εναγωνίως κάποιο υπόστεγο στους δρόμους του Λονδίνου έπειτα από το ξέσπασμα κάποιας ξαφνικής μπόρας, μπορεί να είναι διάφορα πράγματα αυτό το Άσμα, αλλά για μένα είναι και θα είναι πάντα το πρώτο πράγμα που θα ακούσω όταν χρειάζομαι ψυχολογικό καταφύγιο. Γιατί είναι μια αέναη υπενθύμιση πως τα “war, rape and murder are just a shot away” αλλά “… love sister, it's just a kiss away…” και εναπόκειται στον εγωισμό του καθενός μας να δώσει ένα απλό «φιλί», ένα χέρι βοηθείας σε όποιον το χρειάζεται. Γιατί δεν υπάρχει χειρότερος συμβιβασμός με το σκοτάδι από την αποποίηση της ατομικής ευθύνης.

1) Tim Buckley – Pleasant Street (Tim Buckley, 1967)
“… all the stony people, walking 'round in Christian licorice clothes, I can't hesitate, and I can't wait, for Pleasant Street. At twilight your lover comes to your room, he'll spin you, he'll weave you 'round his emerald loom, and softly you'll whisper all around his ear, sweet lover, I love Pleasant Street.” Κανένας στίχος δεν κατάφερε να περιγράψει πιο παραστατικά και παθιασμένα την δίψα ενός ανθρώπου να αποδράσει από την κίβδηλη κανονικότητα όπου φυτοζωεί και να βουτήξει ξανά στον έρωτα δηλαδή να επανενωθεί με το άλλο του μισό, όσο αυτός. Βέβαια εδώ που τα λέμε, μπορεί κι ο Tim να μίλαγε για ναρκωτικά αλλά είπαμε, ο καθείς με τις εμπειρίες του. Κι αν αυτές είναι οι σημαντικότερες τις ζωής του, η συγκεκριμένη «Οδός» είναι ο μοναδικός δρόμος που θέλει να διαβεί.