Cover To Cover

Δεν γνωρίζω κάποιον σοβαρό ακροατή ροκ μουσικής που να μην τον αφορά προσωπικά η αισθητική των εξωφύλλων των δίσκων που του αρέσουν ή/και αγοράζει. Το artwork είναι αναπόσπαστο μέρος της συνολικής εμπειρίας ακρόασης μουσικής, και δεν είναι λίγες οι φορές που έχει κλέψει την παράσταση από την ίδια τη μουσική που καλέστηκε να συνοδεύσει εικαστικά. Πολλά εξώφυλλα δίσκων έχουν καταφέρει να περάσουν στην ιστορία ως αυτόνομα έργα Τέχνης, ακόμα και να διηγηθούν ιστορίες που είχαν αντίκτυπο κοινωνικό ή ακόμη και πολιτικό. Στο παρακάτω κείμενο θα παραθέσω μια σειρά από εξώφυλλα τα οποία μου αρέσουν για πολλούς και διάφορους λόγους, δεν είναι τα πιο ωραία που φιλοτεχνήθηκαν ποτέ, επειδή είναι μάλλον αδύνατον να κατασταλάξει κανείς σε μία απόλυτη λίστα. Είναι τόσα πολλά αυτά που μου αρέσουν, ή ακόμη και που έχουν στιγματίσει τις ακροάσεις μου, ώστε να καταλήγω να παραθέτω εδώ κάποια τα οποία μου έρχονται πρώτα στο μυαλό, χωρίς πολλές πολλές σκέψεις για τα πώς και τα γιατί.

1. Ηeidi Berry – Love
Ας αρχίσουμε από τα βασικά, για να ξεκαθαρίζουμε εξ αρχής τους λογαριασμούς μαζί τους. Ο Vaughan Oliver διεύθυνε καλλιτεχνικά τα ομορφότερα εξώφυλλα από καταβολής κόσμου, κι έντυσε με γραμματοσειρές κι εικόνες απείρου κάλλους τις πιο καταπληκτικές μουσικές. Μπορεί αυτός να μην είναι ο καλύτερος δίσκος από τον κατάλογο της 4AD, μα η αισθητική του εξωφύλλου του συνοψίζει αρκετά τη φιλοσοφία της – σέπια αποχρώσεις, λουλούδια φωτογραφημένα σε περίεργες κι άκρως δημιουργικές συνθήκες που δίνουν απρόσμενα χρωματικά αποτελέσματα, έκθεση του φωτογραφικού φιλμ στο φως ώστε να δώσει αποτελέσματα διαφορετικά του προσδοκώμενου, καλλιγραφία από τον Chris Bigg και μεταλλικά μελάνια στην εκτύπωση. Απλά θεσπέσιο!

2. Joy Division – Unknown Pleasures
Συνεχίζουμε με το ιερό τέρας της Βρετανικής γραφιστικής νούμερο 2. Ο Peter Saville έβαλε κάτι παραπάνω από ένα λιθαράκι στη διαμόρφωση μιας νέας γραφιστικής γλώσσας, κι ετούτο εδώ είναι ένα από τα πολλά κλασικά εξώφυλλα που φιλοτέχνησε. Σαράντα χρόνια σχεδόν μετά της κυκλοφορία του δίσκου, ακόμη δίνει συνεντεύξεις για τη φιλοσοφία πίσω από τη δημιουργία του. Μια γραφιστική απεικόνιση ραδιοσημάτων από ένα βιβλίο αστρονομίας, αντιστρέφεται χρωματικά, τοποθετείται σε μαύρο φόντο και αφήνεται χωρίς καμία πληροφορία τίτλου και συγκροτήματος να κάνει ένα νέο Dark Side Of The Moon. Να δώσει δηλαδή μια ιστορική εικόνα ως αντιπροσωπευτική μιας μουσικής που τίναξε πολλά μυαλά στον αέρα, από την εποχή έως και σήμερα.

3. Echo And The Bunnymen – Heaven Up Here
Υπάρχει καμία περίπτωση να αντικρίσεις αυτό το εξώφυλλο και να μη θες να το αποκτήσεις; Ή ακόμα, να το δεις και να μην είσαι σίγουρος ότι η μουσική που θα περιέχεται εντός θα είναι κάτι λιγότερο από αριστουργηματική; Εγώ πάντως αυτά σκέφτηκα κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’80, και δεν έπεσα σε τίποτα από αυτά έξω… Η δύναμή του βρίσκεται στη φωτογραφία του Brian Griffin, κι οπτικοποιεί σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο του δίσκου: η μπάντα έχει γυρισμένη την πλάτη της σ’ εμάς, αποξενωμένη, σ’ ένα περιβάλλον σκοτεινό, υγρό, μ’ ένα αχνό φως στο βάθος του ορίζοντα. Η ακτή βρίσκεται στη Νότια Ουαλία, και κάπου είχα διαβάσει ότι για να μαζευτούν οι γλάροι στον ουρανό, το team του φωτογράφου είχε ρίξει στα ανοιχτά της θάλασσας ψάρια! (fun fact)

4. Catherine Wheel – Happy Days
Ακολουθεί φόρος τιμής σ’ ένα άλλο κολοσσιαίο όνομα στο χώρο των εξωφύλλων, την Hipgnosis. Η γνωστότερη ίσως γραμμή παραγωγής εξωφύλλων, είναι υπεύθυνη όχι μόνο για εκατοντάδες τέτοια, αλλά και γνωστή επειδή πολλά από αυτά ήταν για κάποιες από τις μεγαλύτερες μπάντες του ροκ (Pink Floyd, Led Zeppelin, Peter Gabriel, Cranberries). Αυτό είναι από τα πιο ενδιαφέροντα, επιπρόσθετα λόγω του ότι το κρεβάτι που απεικονίζεται στο εξώφυλλο δεν είναι προϊόν επεξεργασίας στο κομπιούτερ, μα αληθινή κατασκευή – όπως και τα περισσότερα αντίστοιχα «περίεργα» αντικείμενα που βλέπει κανείς στα εξώφυλλά της. Είχαν ένα μοναδικό τρόπο να μετουσιώνουν κάποιες από τις αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου σε ποιητικές εικόνες ο Storm Thorgerson και το εκάστοτε team του, κι εδώ βλέπουμε μια τυπική τέτοια.

5. Jarvis Cocker – Further Complications
Άλλη μια μεγάλη της Βρετανικής γραφιστικής σχολή είναι οι The Designer’s Republic από το Sheffield. Που σημαίνει ότι ο λόγος που σας αρέσουν τα εξώφυλλα της ετικέτας Warp είναι επειδή οι παραπάνω τα επιμελούνται. Αντί για τα μινιμαλιστικά κομψοτεχνήματα δίσκων από τους Autechre ή τους LFO (όπου η σημασία δίνεται κυρίως στις γραμματοσειρές παρά στις χτυπητές εικόνες ή τα έντονα χρώματα), επιλέγω εδώ ένα δίσκο από τον Jarvis που εντυπωσιάζει με την εικόνα του καλλιτέχνη στο εξώφυλλο, ένα φωτογραφικό εύρημα που κάνει όλη τη διαφορά. Ακόμη και για την εταιρεία δεν είναι ενδεικτικό σα δουλειά – αγαπούσαν πάντοτε την πληθώρα πληροφορίας στο χώρο που τους δινόταν – αλλά δεν είχαν κανένα πρόβλημα να δίνουν λίγα μα ουσιαστικά όποτε χρειαζόταν, όπως τώρα.

6. David Crosby – If I Could Only Remember My Name
Δε βρισκόμαστε εδώ για να μη μιλήσουμε για τη μουσική αξία των δίσκων υπό συζήτηση, αλλά ας αρκεστούμε στο ότι πρόκειται ξανά περί ενός αριστουργήματος που «ντύθηκε» από καταπληκτικό εξώφυλλο. Απλή φαινομενικά η ιδέα πίσω του, δίνει όμως άπλετη τροφή για σκέψη και ονειροπόληση με το ένθετο ηλιοβασίλεμα στο πρόσωπο του καλλιτέχνη. Αντίστοιχη ιδέα υλοποιείται επίσης στα εξώφυλλα των Hejira της Joni Mitchell και Primrose Hill του Ryley Walker, μεταξύ πολλών άλλων υποθέτω (αν έχει κανείς το χρόνο και τη διάθεση να ψάξει το ζήτημα διεξοδικότερα) με αντίστοιχα εξαιρετικά αποτελέσματα. Ιδέα, τέλος, που για κάποιο λόγο παραπέμπει σε συγκεκριμένα ηχητικά ακούσματα, χωρίς περιθώριο λάθους.

7. 23 Skidoo – Seven Songs
Δε θα κρυφτώ και θα παραδεχτώ ότι έχω διαμορφώσει κάποια προσωπικά κολλήματα από τότε που ασχολήθηκα διεξοδικότερα με το artwork των δίσκων. Ο Neville Brody είναι ένα από αυτά κι εδώ παραθέτουμε ένα από τα χαρακτηριστικά του εξώφυλλα, ένα από τα πολλά που φιλοτέχνησε για την ετικέτα Fetish (έχει κάνει πολλά και για τους Cabaret Voltaire, μεταξύ άλλων). Λατρεύω τα πάντα γύρω από αυτό: τις αποχρώσεις, τα ζωγραφισμένα χέρια, τις χειροποίητες γραμματοσειρές… Ένας ακόμη γκουρού της γραφιστικής που έκανε τη δική του επανάσταση στο χώρο στις αρχές των ‘80ς, με τον ίδιο τρόπο που επαναστατική ήταν και η μουσική που έντυνε.

8. Radiohead – Amnesiac
Όχι που θα τη γλυτώνατε! Δε χρειάζεται να κουράζουμε λέγοντας ότι στο πρόσωπο του Stanley Donwood οι Radiohead βρήκαν τον τέλειο art director, κάποιον που να μπορεί να ενσαρκώνει περίφημα τις στιχουργικές τους ιδέες σε εικόνες. Κάθε τους εξώφυλλο (από το ΟΚ Computer και μετά) είναι έργο Τέχνης, ετούτο εδώ ακόμη περισσότερο όταν μιλάμε για την περιορισμένη του έκδοση που αποτελεί πιστό αντίγραφο βιβλίου που προέρχεται από μια παράξενη δανειστική βιβλιοθήκη και επιστρέφεται σε άτακτα, απίθανα χρονικά διαστήματα. Κι αν δε σας συγκινεί η ιδέα που μόλις περιέγραψα, περιμένετε μέχρι να πιάσετε στα χέρια σας η περιορισμένη έκδοση του περυσινού A Moon Shaped Pool…

9. Talking Heads – Fear Of Music
Μην αρχίσετε να γελάτε, αν έχετε αντικρύσει μονάχα την ελληνική κόπια του δίσκου! Ένα κατάμαυρο εξώφυλλο με πράσινα γράμματα στη γωνία δεν είναι οπωσδήποτε κάτι θελκτικό. Στην κανονική του κόπια όμως, το χαρτόνι είναι ανάγλυφο με ένα σχέδιο αντιγραμμένο από μια λαμαρίνα βιομηχανικής χρήσης, όπως εκείνες που θα συναντούσε κάποιος στο πάτωμα ενός ασανσέρ ή μιας βιοτεχνίας. Το αποτέλεσμα ήταν – κι εξακολουθεί να είναι, κατά τη γνώμη μου – εντυπωσιακό, και για ακόμη μια φορά, δίνει άμεσα κάποια πληροφορία για το τι πρόκειται να ακούσει εντός του ο ακροατής. Στη θέση επίσης του δίσκου αυτού θα μπορούσε κάλιστα να βρίσκεται εκείνο του Remain In Light.

10. Red Snapper – Redone
Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι οι δίσκοι βινυλίου υπερτερούν των cd σε επίπεδο ποιότητας των εξωφύλλων τους. Ακριβώς όμως επειδή οι γραφίστες είχαν μικρότερο πεδίο να δημιουργήσουν, άφησαν τη φαντασία τους να οργιάσει και να παρουσιάσει αξεπέραστα έργα. Αυτό είναι ένα απ’ αυτά, και μια δικαιολογία να χώσω στο κείμενο αυτό κάτι από το δίδυμο των Non-Format. Το εξώφυλλο του cd είναι πάνινο, ουσιαστικά μια μεγάλη ετικέτα με την πληροφορία ραμμένη επάνω στο πανί. Σχεδόν δεν το πιστεύεις ότι μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, εκτός αν έχεις και το ομώνυμο άλμπουμ του σπουδαίου γκρουπ, όπου και πάλι, μια ετικέτα με το όνομά τους ήταν γαζωμένη κατά μήκος του χαρτονιού του εξωφύλλου! Απίστευτο, θα ξαναπώ…

11. Spiritualized – Ladies And Gentlemen We’re Floating In Space
Ξανά, δε μιλάω για την κλασική του έκδοση σε cd και το πλαστικό του κουτί αλλά την αυθεντική του έκδοση που περιεχόταν σε ένα χάρτινο κουτί, όμοιο μ’ εκείνο των φαρμάκων. Ακόμη και το δισκάκι που περιείχε τη μουσική, ήταν σφραγισμένο στη χαρακτηριστική συσκευασία των φαρμάκων, οπότε έπρεπε να κόψεις το αλουμινόχαρτο που το κρατούσε σφραγισμένο για να το βγάλεις και να το ακούσεις. Μεγαλοφυής ιδέα, εμπνευσμένη και υλοποιημένη από τον Mark Farrow. Αν θέλετε να το τερματίσετε, ψάξτε την περιορισμένη έκδοση όπου το άλμπουμ τεμαχίζεται σε δώδεκα cd των τριών ιντσών (όσα και τα κομμάτια του δίσκου), όλα σφραγισμένα με τον ίδιο τρόπο. Θα σας κοστίσει κατιτίς παραπάνω, αλλά, για μία ακόμη φορά, θα έχετε κάτι εξαιρετικά ιδιαίτερο στα χέρια – και δε μιλάμε καν για τη μουσική του…