Dark entries

In the garden of the gothic delights...
Του Αντώνη Ξαγά

Ήταν ψηλή... Ήταν και εξωτικά εντυπωσιακή... Και έβαζε στο πρόσωπο μια περίεργη άσπρη σκόνη η οποία δεν ήταν καλλυντικό ακριβώς... Απέπνεε και μια αύρα ερωτισμού με υπαινιγμούς διαστροφικών αποκλίσεων... Ήταν η αφορμή για την πρώτη επαφή με την μουσική που έχει την ταμπέλα "γοτθική"! Θυμάμαι και την πρώτη μου αντίδραση: μια κρυάδα του τύπου "ποιών; των Βησιγότθων ή των Οστρογότθων;"

Στην πραγματικότητα ο όρος "gothic" δεν ήταν άγνωστος στην τέχνη. Ως γοτθικά π.χ. χαρακτηρίζονταν τα αλλόκοτα για την εποχή μυθιστορήματα του Bram Stoker, της Mary Shelley και του Poe. Η γοτθική μουσική από την άλλη, είναι πολύ πιο νέα και ξεπήδησε ουσιαστικά σαν ένα παρακλάδι του punk. Ο χαρακτηρισμός όπως μας πληροφορούν τα ιστορικά κιτάπια, πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Αντώνη Wilson της Factory για να διαχωρίσει τη μουσική των Joy Division από τον πιο mainstream ήχο του punk της εποχής. Την ίδια εποχή τον ίδιο χαρακτηρισμό χρησιμοποίησε και η Siouxsie για τη δική της μουσική άποψη. Και από εδώ ξεκίνησαν όλα...

Πράγματι το πνεύμα του gothic ξεπετάχτηκε από το ίδιο ...λυχνάρι απ' όπου βγήκε και το punk. Τόσο από κοινωνικής όσο και από μουσικής άποψης. Το αίσθημα της απογοήτευσης ήταν το σπερματικό κύτταρο αυτών των κινημάτων. Οι punks εξέφρασαν αυτή την απογοήτευση με έναν πιο δυναμικό τρόπο, επιθετικό και προκλητικό. Από το "no future" των Pistols όμως ως τον αυτοκαταστροφικό πεισιθάνατο ρομαντισμό των γότθων η απόσταση δεν είναι και τόσο μεγάλη. Και τα δύο κινήματα ήταν εξίσου α-πολιτίκ, με ελάχιστες εξαιρέσεις εκατέρωθεν. Οι ομοιότητες πολλές... Και ας αντιμετώπιζαν οι punks τους γότθους σαν μια εχθρική φυλή (στη δεκαετία του '80 τα εκατέρωθεν επεισόδια και "πεσίματα" δεν ήταν διόλου ασυνήθιστα)!

Οι goths εξέφρασαν αυτή την απογοήτευση με εξίσου προκλητικό και επιθετικό τρόπο, αλλά συνοδευμένο με τάσεις φυγής, με όνειρα για έναν άλλο κόσμο, σε μια φαντασιακή αρχαιότητα ή σε έναν ανύπαρκτο κόσμο κατοικημένο από ...βαμπίρ, νεράϊδες και ξωτικά! Μόνο που τώρα η επιθετικότητα στρέφεται κυρίως προς τον εσωτερικό κόσμο και όχι προς μια "κακούργα κενωνία". Το gothic ήρθε έτσι να "φωτίσει" την πλευρά του ανθρώπου που θέλουμε να ξεχνάμε, την dark side, την πλευρά του ανθρώπου που βρίσκει ηδονή και δύναμη στην πρόκληση του πόνου, και την διαστροφική γοητεία που ασκεί το Κακό (έντονες εδώ οι επιδράσεις των Γάλλων ρομαντικών ποιητών του 19ου αιώνα όπως του Μπωντλέρ και του Λωτρεαμόν). Την δύναμη όμως που οι πιο ευαίσθητοι τελικά στρέφουν εναντίον του ίδιου τους του εαυτού (ελάχιστοι ευτυχώς διάβηκαν ανεπιστρεπτί αυτό το κατώφλι-και μεταξύ μας δεν ξέρω αν είχαν το μεγαλύτερο θάρρος)!

Το gothic ήρθε επίσης και σαν μια αντίδραση στην αδιέξοδη επαναστατικότητα της γενιάς του 60, η οποία ούτε τα κοινωνικά προβλήματα έλυσε αλλά ούτε τους ανθρώπους έφερε πιο κοντά. Ήρθε να δώσει έκφραση στους ανικανοποίητους ή ανομολόγητους πόθους μιας ψυχής που σκιρτάει να εκφραστεί, που βιώνει τη μοναξιά ή ακόμη χειρότερα το φόβο της μοναξιάς, την αβάστασχτη ...βαρύτητα του είναι, το φόβο του τραυματισμού, ειδικά όταν τα ..αιμοπετάλια της ψυχής δεν επαρκούν για την επούλωση, και σε τελική ανάλυση να ξορκίσει τον αρχέγονο φόβο του θανάτου, που είναι ριζωμένος σε κάθε φόβο. Και βέβαια θα είναι πάντα μια μουσική που έλκει το νεανικό κοινό (όπως και το punk και το ροκ άλλωστε), δίνοντας διέξοδο στις μικρές απογοητεύσεις της εφηβικής ηλικίας οι οποίες πάντα φαίνονται τεράστιες όταν βιώνονται (δεν είναι τυχαία η επιτυχία σχημάτων όπως οι HIM και οι Evanescence σε ένα ευρύτερο, όχι και τόσο ψαγμένο, εφηβικό κοινό).

Όπως όμως κάθε μαζική υποκουλτούρα, το gothic ξέφυγε και πολλές φορές ξεπέρασε το μεταίχμιο της υπερβολής φτάνοντας στο κιτς και στη γραφικότητα. Είναι ίσως το πιο ..."μοδόπληκτο" είδος μουσικής, το πιο υποταγμένο στους κανόνες του "φαίνεσθαι", με την όποια ουσία να αντικαθίσταται από τον επιτηδευμένο "πόνο" και την διαδηλούμενη "θλίψη", σε μορφή καρικατούρας (σε αυτά τα ...fashion victims είναι αφιερωμένος ο Δεκάλογος του "προβλεπόμενου" Γότθου!). Φτάνοντας μάλιστα και σε επίπεδα φαιδρότητας. Πως αλλιώς δηλαδή να αντιμετωπίσεις αστεία μακάβριες πράξεις όπως τις προβολές με slides από κηδείες στο παλιό Interzone ή το μοίρασμα ...κόλλυβων; Δίνοντας μάλιστα έτσι λαβή στον κάθε τυχάρπαστο ημιμαθή δημοσιογράφο να μιλά για σατανισμούς και μαύρες μαγείες...

Τα όρια της "σκοτεινής" μουσικής είναι ασαφή. Σε μια βόλτα στα stands των δισκοπωλείων βλέπεις στην κατηγορία dark, ονόματα από την Laurie Anderson και τους Depeche Mode μέχρι τους XTC και τους Residents! Ζήτημα προσωπικής πρόσληψης είναι και αυτό τελικά! Πάμε λοιπόν για μια κατάδυση στα σκοτεινά βάθη της ψυχής (έχετε δει ποτέ εικόνες από ψάρια της αβύσσου; γοητευτικά και τρομακτικά συγχρόνως)! Κι αν είμαι goth μη με φοβάσαι...

Peter Murphy - A strange kind of love
Οι Bauhaus ήταν ίσως η μπάντα που ταυτίστηκε περισσότερο με αυτό τον ήχο, αν κρίνουμε κι από το γεγονός πόσες "μαϊμούδες-Bauhaus" ακολούθησαν. Και ο μέγας Peter Murphy είναι ο αρχιερέας στην ιεραρχία της γοτθικής ...εκκλησίας. Στη solo πορεία του δεν ευτύχησε ιδιαίτερα,. αλλά περιστασιακά ξανασυναντούσε την μούσα της Έμπνευσης. Όπως σ' αυτό το πανέμορφο λιτό κομψοτέχνημα, όπου ακούγεται λιγότερο θεατρικός, πολύ πιο γήινος και ανθρώπινος, σχεδόν συγκινητικός...

Virgin Prunes - Bau-dachong
Αριστουργηματικός δίσκος, απίστευτο artwork αυτό το "If I die I die"! Απόκοσμη ατμόσφαιρα, σκέψεις, φόβοι και ονειροπλάσματα σε καταδιώκουν και πέφτουν πάνω σου σαν τα πουλιά στην ταινία του Χίτσκοκ, το μπάσο ρίχνει λάδι στη φωτιά των φόβων που ξυπνούν, και η ερμηνεία του Gavin, θεατρικά σπαρακτική, βασανισμένη..."So afraid of the dark, there's nothing there, you're mad, you're a weirdo" This men shall never understand... Γνωστό αλλά πάντα πικρό να το διαπιστώνεις...

Clan of Xymox - Back door
Μελωδία που σε σαγηνεύει, σε αιχμαλωτίζει και σε σέρνει μια ζωή πίσω της... Σα μοιραία γυναίκα... Η ολλανδική μπάντα του dark wave σε μια από τις μεγαλύτερες τις στιγμές. Και φυσικά άλλο ένα μεγαλειώδες εξώφυλλο του Vaughan Oliver! H μορφή να πέτρωσε άραγε στη θέα της ομορφιάς ή της φρίκης;

Current 93 - Happy birthday pigface christus
Αυτή κι αν είναι ιδιάζουσα και ιδιόρρυθμη περίπτωση! Το λιγότερο που μπορώ να πω.. Αχανής η δισκογραφία του κύριου David Tibet, ενός από τους πιο ταλαντούχους συνθέτες που έχω ακούσει ποτέ, που με μια μόλις ακουστική κιθάρα μπορεί να βγάλει θαύματα. Το είδος της μουσικής αυτής έχει βαφτιστεί "αποκαλυπτική folk" και αφορά κυρίως την ομάδα της World Serpent Τούτου του τύπου η εμμονή είναι ο Ιησούς Χριστός η οποία εκδηλώνεται και σε αυτό κομμάτι που ξεκινά με την ...Άγια Νύχτα για να καταλήξει... Ο Tibet πάντως δεν έχει το απροκάλυπτο ναζιστικό κόλλημα του φίλου του Douglas P. των Death in June. Παρένθεση σημαντική: το φλερτ της gothic κουλτούρας με το ναζισμό είναι κάτι γνωστό και διαπιστωμένο. Είναι η παγανιστική ατμόσφαιρα και η παραπομπή σε ένα αρχαίο ένδοξο παρελθόν που τραβά τους ναζί στο gothic, όπως η λάμπα τα κουνούπια. Και δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβεις που τελειώνει η πρόκληση και που αρχίζει η προπαγάνδα (θυμίζω την Siouxsie που είχε ξεκινήσει φορώντας τη σβάστικα, μέχρι που μια προτροπή φίλου την έπεισε να βάλει το ...άστρο του Δαυίδ!). Προσωπικά, δεν με ενδιαφέρει τι κάνει ο εκάστοτε καλλιτέχνης στην προσωπική του ζωή. Αν προσκυνάει το εικόνισμα του Χίτλερ ή του Μπους, αν είναι gay ή πηδάει ...πρόβατα! Με ενοχλεί αφάνταστα όμως όταν προσπαθεί να περάσει απροκάλυπτα την προπαγάνδα του και την αρρώστια του μέσω της τέχνης όπως π.χ. οι Laibach ή οι Kirlian Camera. Το τραγελαφικό της ιστορίας πάντως είναι ότι στην ουσία τους οι δύο "κοσμοθεωρίες" είναι μάλλον ασύμβατες, καθώς ο ναζισμός προϋποθέτει την ένταξη σε ένα στρατιωκοποιημένο (δηλ. προβατοποιημένο) ομοιόμορφο σύνολο ("they walk in line" που έλεγαν και oι Joy) σε αντίθεση με το τον άκρατο ατομικισμό και την ενδοσκόπηση των Γότθων, οι οποίοι μάλλον έρχονται πιο κοντά στην αναρχία. Μύλος η ιστορία και άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου...

X-Mal Deutschland - If only
Μεγάλη περίπτωση αυτή. Παραγνωρισμένη επίσης... Κι ας έγραψαν δύο μοναδικούς δίσκους για την πάλαι ποτέ βασίλισσα της εκλεκτικότητας 4AD (μεταξύ μας, χαίρομαι γι' αυτό, κι ας ακούγεται ελιτίστικο-κάποια πράγματα δεν είναι για όλους!). Ανελέητες κιθάρες-ξυράφια σε χαρακώνουν, ασφυκτικά σκοτεινή ατμόσφαιρα, υποβλητικά πλήκτρα και μια φωνή που ακούγεται ψυχρά σπαρακτική... Και αλήθεια, τι εκθαμβωτικό πλάσμα αυτή η Anja Huwe! Αλλά και η Manuela Rickers...

The Vyllies - Babylon
Αν πας διακοπές στην Ίο τη σωστή εποχή και τα "φτιάξεις" με τον σωστό τύπο, μπορεί να βγάλεις και ...δίσκο στο τέλος! Αυτό ακριβώς συνέβη και με αυτές τις Ελβετίδες. Μία από αυτές βρέθηκε στο εν λόγω νησί όπου γνωρίστηκε στενά με τον αδικοχαμένο Phil των περίφημων Yell-O-Yell. Η συνέχεια τις βρήκε στο στούντιο της Creep όπου ηχογράφησαν τον πρώτο τους δίσκο με εντελώς φτωχικά μέσα... Ένα Casio πληκτροφόρο κουτί, με ενσωματωμένο rhythm box και μια δαιμονικά τσιριχτή φωνή έφταναν για αυτό το μικρό ηχητικό πετράδι γοτθικής αισθητικής...

Blutengel - Seelenschmerz
Εδώ ο τίτλος τα λέει όλα από μόνος του! Για όσους δεν πέρασαν από το Ινστιτούτο Γκαίτε μιλάμε για τον "πόνο της ψυχής" ερμηνευμένο από τους "Αγγέλους του Αίματος". Όλα τα κλισέ του είδους είναι εδώ... Tα πλήκτρα κυριαρχούν σαν ένα κακό πνεύμα, γυναικεία απόκοσμα φωνητικά και μια ηλεκτρονική ατμόσφαιρα που γέρνει προς το EBM. Κατευθείαν από τη μητρόπολη του είδους, τη Γερμανία...

Ikon - For eternity
Δεν είναι μπάντα μεγάλης κλάσεως οι Αυστραλοί Ikon... Γνήσια εγγόνια της post-punk γενιάς ευτύχησαν σε αυτό το απίστευτης εσωτερικής έντασης κομμάτι να αγγίξουν τα προσωπικά τους ...βάθη. For eternity... Ακούγεται σχεδόν ειρωνικό σε αυτή τη ζωή που μετράται όχι μόνο με ώρες και χρόνια αλλά κυρίως με απώλειες... Ίσως έτσι να δικαιολογείται και η λατρεία των γότθων για πλάσματα της αιώνιας ζωής... Όσο η καβαφική σειρά των σβησμένων κεριών όλο και μακραίνει, όλο και ψάχνεις την παρηγόρια σε ψευδαισθήσεις... Α! Φοβερό το ξέσπασμα στο τέλος του κομματιού!

In The Nursery - The seventh seal
Πρόκειται ίσως για μια από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές του παγκόσμιου κινηματογράφου. Η σκηνή από την ταινία του Bergman "Η έβδομη σφραγίδα" όπου ο ιππότης (Max von Sydow) παίζει σκάκι με τον θάνατο με έπαθλο την ίδια του την ζωή. Το εμπνευσμένο από την ταινία τραγούδι ανήκει φυσικά στον Scott Walker. Όμως οι In the Nursery, δηλαδή τα δίδυμα αδέλφια Humberstone, το μεταμόρφωσαν σε ένα μελανότροπο αριστούργημα. Το παιχνίδι ζωής και θανάτου, αυτό το αιώνιο δίπολο, το υπαρξιακό κενό, το δέος μπροστά στην ανυπαρξία... "My life's a vain pursuit of meaningless miles- why can't God touch me with a sign?"...

Cocteau Twins - Shallow then halo
Ένα από τα πιο τρομακτικά σκοτεινά κομμάτια που έχω ακούσει ποτέ... Αγχωτικό, υποχθόνιο μπάσο, ομιχλώδεις παραμορφωμένες κιθάρες, παράξενοι ακαθόριστοι ήχοι, παγωμένος αισθησιασμός, ανάσα νύχτας, λέξεις που χάνουν ή που δεν έχουν νόημα, τρέμουλο στη φωνή που σηκώνει την τρίχα. Αν είστε τολμηροί δοκιμάστε να το ακούσετε νύχτα με ακουστικά... Στο σκοτάδι... Τότε που βγαίνει ο πραγματικός εαυτός...

Modern English - Grief
"Τears are moving down your face, etching lines across your skin"... Ποτέ δεν θα μάθεις ότι ήταν για σένα... Αναμνήσεις που καλύτερα να μείνουν στο προσωπικό μνημοντούλαπο, με τα κλειδιά πεταμένα. Παρηγοριά σε δύσκολα ξενύχτια στοχαστικής θλίψης τέτοιοι δίσκοι... "Mesh and lace". Αν ο Robbie είχε αυτοκτονήσει θα μιλάγαμε για άλλο ένα "Closer"...

Και αν ...επιμένετε ελληνικά, να και κάτι χαμένο από το παρελθόν:
Rehearsed Dreams - The dance (Teenage suicide)
Σαν να τραγουδάνε ξεδοντιασμένα βαμπίρ με ηπατίτιδα είχε γραφτεί τότε και δεν θυμάμαι πια τρελαμένη γραφίδα το είχε εμπνευστεί για να αποδώσω το ...copyleft! Ήχοι σαν να βγαίνουν από τα πιο βαθιά ανήλιαγα μπουντρούμια, άρρωστα πλήκτρα, άναρθρα θρηνητική φωνή και στίχοι βουτηγμένοι στην απελπισία... Μπροστά τους ο ...Καρυωτάκης φαντάζει ελαφρύ ανάγνωσμα!

Και μερικά που αγαπώ ακόμη πιο πολύ...
Joy Division - She's lost control (single)
Cure - Strange day
Siouxsie & the Banshees - Nightshift
Sisters of Mercy - Alice
Dead Can Dance - In power we entrust the love advocated
...And Also the Trees - Shaletown
Deine Lakaein - Love me to the end
Bauhaus - The passion of lovers
Coil - The first five minutes after death
Danse Society -We're all so happy
Minimal Compact - Childhood's end