"Διαβασμένη" pop

Κάποιοι ίσως να μην γνωρίζουν ότι ο Ian Curtis εμπνεύστηκε το 'Attrocity Exhibition' απ' το βιβλίο του J.G. Ballard με τον ίδιο τίτλο, οι λόγοι όμως που ο Curtis κι οι Joy Division είναι σημαντικοί δεν έχουν καμία σχέση με την μικρή αυτή πληροφορία. Με τον ίδιο τρόπο δεν επηρεάζεται ο συναισθηματικός δεσμός μου με το 'Untitled' των Mecano επειδή χρησιμοποιεί τους στίχους του Mayakovsky ή τους Eyeless In Gaza επειδή πήραν τ' όνομά τους απ' το βιβλίο του Aldus Huxley και, η μοναδική τελικά χρησιμότητα τέτοιων αναφορών περιορίζεται σε παιχνίδια τύπου "Trivia Pursuit" ή την επίδειξη "εξωτικών" γνώσεων (για την ιστορία, ο Curtis εμπνεύστηκε και το 'Colony' απ' το Penal Colony του Franz Kafka -ήταν επίσης και ένθερμος οπαδός της Manchester City, για όποιον ενδιαφέρεται).

Φαίνεται παράξενο σε πρώτη εντύπωση ότι στο εξωτερικό ασχολούνται ακόμη με την λογοτεχνία και τα βιβλία, ίσως επειδή εδώ γεμίζουμε τον χρόνο μας με δημιουργικότερες ασχολίες (... -συμπληρώστε το κενό κατά περίπτωση). Εμείς άλλωστε προηγηθήκαμε στον πολιτισμό, φροντίσαμε λοιπόν να μελοποιήσουμε συλλήβδην και τους ποιητές μας από νωρίς (πολλά τα παραδείγματα, σημαντικότερο χωρίς αμφιβολία το 'Άξιον Εστί', ο ανεπίσημος δηλαδή εθνικός μας ύμνος, όπως βέβαια και ο επίσημος).

Με αρκετή λοιπόν καθυστέρηση όπως φαίνεται περνούν απ' αυτό το στάδιο και στην υπόλοιπη, μέχρι σχετικά πρόσφατα "βαρβαρική" Ευρώπη, και βέβαια τις κατά πολύ νεώτερες Πολιτείες. Το φαινόμενο όμως εκεί είναι μαζικό, κι έτσι βρίσκουμε λογοτεχνικές αναφορές ακόμη και σε τραγούδια που, κατά τα άλλα, θεωρούσαμε πιο ρηχά κι απ' τα νερά της χθεσινής βροχής. Μερικά λοιπόν ενδεικτικά παραδείγματα (που επίσης δεν πρόκειται ν' ανεβάσουν στην εκτίμησή μας τους δημιουργούς τους):

Eagles: Get Over It (Henry VI, William Shakespeare)
Green Day: Basket Case (The Catcher In The Rye, J.D. Salinger)
Franz Ferdinand: Love And Destroy (The Master And The Margerita, Michail Bulgakow)
Iron Maiden: Sign Of The Cross (The Name Of The Rose, Umberto Eco)
Yes: The Gates Of Delirium (War And Peace, Leon Tolstoy)
Coldplay: Clocks (Wilhelm Tell, Friedrich Schiller)
Mark Knopfler: Sailing To Philadelphia (Mason & Dixon, Thomas Pynchon)
Eurythmics: 1984 - For The Love Of Big Brother (1984, George Orwell)
Kajagoogoo: The Neverending Story (The Neverending Story, Michael Ende)
Guns N' Roses: November Rain (The Language Of Fear, Del James)
Metallica: For Whom The Bell Tolls (For Whom The Bell Tolls, Ernest Hemingway)
Rush: Tom Sawyer (The Adventures Of Tom Sawyer, Mark Twain)

Υπάρχουν ακόμη κι οι ABC (The Lexicon Of Love), όπου η προφανής αναφορά του ονόματός τους στο αναγνωστικό της πρώτης δημοτικού καταδεικνύει και την -συχνά παραγνωρισμένη- εκπαιδευτική αξία της pop και, βέβαια, τα έπη των Rick Wakeman (Journey To The Center Of The Earth, Jules Verne) και Alan Parsons Project (βασισμένα στους Edgar Allan Poe και Isaac Asimov). Παραπέρα, μια μικρή βόλτα στο Google θα δείξει αμέτρητες αναφορές στο Lord Of The Rings, προτού φυσικά πιάσουμε τις βιβλικές παραπομπές όπου μόνος του ο φίλος μας ο Ευγένιος (κατά κόσμον David Eugene Edwards) θα γέμιζε ολόκληρη λίστα κι όπου πρέπει επίσης ν' αναφέρουμε και το 'Wormwood' (την κατώτερη κατά την γνώμη μου δουλειά των Residents).

Όλοι λοιπόν αδιακρίτως διαβάζουν βιβλία και οι περισσότεροι τα συζητούν με τους φίλους τους, μερικοί όμως δανείζονται την έμπνευση για να γράψουν και τραγούδια που θα έχουν αξία ή δεν θα έχουν, θα βρούν κάποιες ευαίσθητες χορδές μέσα μας για να συντονιστούν ή θα είναι αδιάφορα. Τα πρώτα βέβαια υπερκαλύπτονται οπωσδήποτε στα άλλα τμήματα του αφιερώματος (στις δικές μου προτιμήσεις πρέπει να συμπεριλάβω ολόκληρο το 'When God Was Famous (A Tribute To Poetry)' των Samy Birnbach & Benjamin Lew), ενώ τα δεύτερα θα παραμείνουν ακριβώς φληναφήματα όσο "διαβασμένοι" κι αν είναι οι υπαίτιοί τους καθώς, τελικά, η επίδραση της λογοτεχνίας στην μουσική φαίνεται πως είναι συνολικά επιπόλαιη όσο και αναπόφευκτα τετριμμένη.

Υπάρχει όμως κι η αντίστροφη όσμωση, λιγότερο συμπτωματική και μάλλον πιο ενδιαφέρουσα, η εισχώρηση δηλαδή των τραγουδιών στην λογοτεχνία διαμέσου συγγραφέων που ασχολήθηκαν παράλληλα και με την μουσική είτε την άφησαν να ενημερώσει την δουλειά τους. Ανάμεσα στις -αισθητά λιγότερες- τέτοιες περιπτώσεις, οι παρακάτω έχουν την θέση τους στην δική μου βιβλιοθήκη:

Ο William Burroughs που δεν χρειάζεται φυσικά συστάσεις είχε αμέτρητες συνεργασίες, συνήθως για την επένδυση των απαγγελιών του. Ανάμεσά τους: Laurie Anderson ('Mister Heartbreak' -'84), Tom Waits ('The Black Rider' -'92 αλλά και 'Smack My Crack' -'87), Kurt Cobain ('The "Priest" They Called Him' -92).

Ο Boris Vian (J' Irai Cracher Sur Vos Tombs -Θα φτύσω στους τάφους σας, Les Morts Onts Tous La Meme Peau -Όλοι οι νεκροί έχουν το ίδιο χρώμα, κλπ), υπήρξε ταυτόχρονα σημαντική μορφή στην jazz σκηνή του μεταπολεμικού Παρισιού σαν κριτικός αλλά και μουσικός. Ανάμεσα στα τραγούδια του και το 'Pourquoi Que Je Vis' που ανέσυραν οι Birnbach και Lew στην προαναφερόμενη δουλειά τους.

Ο Michael Moorcock, συγγραφέας science fiction και fantasy, υπήρξε ο ηγέτης και κινητήριος μοχλός στα '60's και '70's της αναγέννησης του ιδιώματος που ονομάστηκε New Wave, στους συντελεστές του οποίου περιλαμβάνονταν κι ο J.G. Ballard. Ταυτόχρονα είχε μακρόχρονη συνεργασία με τους Hawkwind για τους οποίους έγραφε στίχους, όπως και με τους Blue Oyster Cult.

Ο Norman Spinrad (Οι πράκτορες του χάους, Τζάκ Μπάρον), περιέγραψε στην "Μηχανή του rock 'n' roll" (Little Heroes) του '87 μια κοντινά μελλοντική δυστοπική κοινωνία όπου κάθε τραγούδι που γίνεται επιτυχία κατασκευάζεται και λανσάρεται με συγκεκριμένες συμπαγείς διαδικασίες και μηχανισμούς (κάτι μας θυμίζει αυτό), ενώ στην κορυφή της πυραμίδας τοποθέτησε μια φιγούρα που έμοιαζε ανησυχητικά με την Patti Smith (εδώ υπήρξε μάλλον άδικος).

Ο George Pelecanos, εκτός από την παράλληλη αρθρογραφία του στα Uncut και Mojo, δημιουργεί κάθε φορά το δικό του soundtrack που τυλίγεται αναπόσπαστα γύρω απ' την πλοκή των αστυνομικών μυθιστορημάτων του. Στο King Suckerman μια δευτερεύουσα πλοκή αφορά το ερώτημα αν οι δίσκοι του Hendrix ανήκουν στο λευκό ή το μαύρο τμήμα ενός δισκάδικου (καταλήγουν στο τελευταίο), ενώ στο Hard Revolution παρακολουθεί όλες τις πρώιμες κυκλοφορίες της Stax (πληροφορίες χρήσιμες για τους Detroit Cobras), εξηγώντας διεξοδικά την υπεροχή τους απ' τα τραγούδια της Motown. Το βιβλίο αυτό συνοδεύονταν κι από cd με τα αντίστοιχα τραγούδια.

Ο Thomas Pynchon, απ' τους σημαντικότερους αμερικανούς συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα (στο βιβλίο του Gravity's Rainbow αναφέρεται και το ομώνυμο τραγούδι της Laurie Anderson), έμεινε πάντα μακριά από οποιαδήποτε δημοσιότητα κι έτσι ελάχιστα είναι γνωστά για την ζωή του, αποτέλεσμα κυρίως εντατικών ερευνών από ενοχλητικούς δημοσιογράφους. Ανάμεσα σ' αυτά κι η πληροφορία ότι συνεργάζεται με -ελάχιστα γνωστούς- rock μουσικούς για τους οποίους γράφει liner notes ή στίχους.