Don’t know much about geography
Ο χαμηλότερος βαθμός μου σε όλο το Γυμνάσιο ήταν στη Γεωγραφία. Δεν ξέρω αν έφταιγε η καθηγήτρια, τα βιβλία, ο τρόπος διδασκαλίας ή ότι καθόμουν δίπλα στο παράθυρο, αλλά ποτέ δεν συμπάθησα το εν λόγω μάθημα. Όταν με το καλό τέλειωσα το σχολείο και άρχισαν ν’ ανοίγουν οι μουσικοί μου ορίζοντες, «αναγκαστικά» άρχισα σιγά σιγά να μαθαίνω που βρίσκονται όλες αυτές οι χώρες που γνώριζα μόνο ως όνομα (άντε μερικές και από τα μουντιάλ…).
To θέμα που πρότεινε γι’ αυτόν τον μήνα ο αρχισυντάκτης, επανέφερε στο προσκήνιο τις παιδικές τραυματικές εμπειρίες του σχολείου, μια που όλη αυτή η ethnic ή world ή –πείτε την όπως θέλετε–, μουσική εξακολουθεί να μην είναι το καλύτερό μου για μηνιαίο διαγώνισμα.
Βέβαια, το εξαιρετικό ενδιαφέρον με όλα αυτά τα τραγούδια είναι πως μας αρέσουν αποκλειστικά λόγω της μουσικής. Δεν καταλαβαίνουμε τίποτα από τα λόγια, μια που οι στίχοι τους είναι σε μια εντελώς άγνωστη, στους περισσότερους από εμάς, γλώσσα. Μάλιστα, αν δεν υπήρχε το διαδίκτυο, ούτε και θα μαθαίναμε ποτέ τι πραγματεύονται (εκτός αν γνωρίζαμε κανέναν Σενεγαλέζο σε κάποιο Erasmus).
Επιλέγοντας τις μουσικές, μου γεννήθηκε μια ιδέα. Μήπως να προωθήσουμε το αφιέρωμα στο Υπουργείο Παιδείας, για να γίνει σενάριο μαθήματος; Τόσα και τόσα εγκρίνονται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής καινοτομίας…
Violeta Parra - Gracias a la vida (1966, Χιλή)
Η Parra ήταν μια πολύ ιδιαίτερη καλλιτέχνιδα της Νότιας Αμερικής. Πρωτοπόρος αλλά και αυτοκαταστροφική, με μια ζωή γεμάτη διακυμάνσεις, συνέθεσε το τραγούδι «Ευχαριστώ τη ζωή» δυο χρόνια πριν προβεί στο απονενοημένο διάβημα το 1967. Ένας ύμνος στη ζωή ή ένα ειρωνικό σχόλιο για τις πικρίες που αυτή μας προσφέρει; Μόνο η ίδια η τραγουδίστρια ξέρει και ποτέ δε θα μας πει. Τα επόμενα χρόνια το ερμήνευσε η Αργεντίνα Mercedes Sosa, κάνοντάς το γνωστό σε όλη την Λατινική Αμερική, στη συνέχεια η Joan Baez το γνωστοποίησε στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο. Όποιος έχει διάθεση να μάθει περισσότερα για την Parra, μπορεί να δει την πολύ καλή ταινία του 2011 «Η Βιολέτα πήγε στον ουρανό».
Jose Larralde - Quimey Neuquen (1967, Αργεντινή)
Αν και είναι συνάδελφος ο ήρωας της σειράς Breaking Bad, το σενάριό της ποτέ δε με παρακίνησε να την παρακολουθήσω και να εθιστώ στις ιστορίες της, όπως εκατομμύρια άλλοι τηλεθεατές. Έφτασε όμως στ’ αυτιά μου αυτό το τραγούδι το οποίο ακούστηκε σε ένα από τα τελευταία επεισόδιά της. Ο ερμηνευτής του ο Jose Larralde είναι ένας πολιτικοποιημένος τραγουδιστής της Αργεντινής ο οποίος δεν τα πηγαίνει καλά με τις δημόσιες σχέσεις και τις λαμπερές διαφημίσεις και γι’ αυτό έπρεπε να περιμένει 46 χρόνια για να δει όλο τον κόσμο ν’ αναρωτιέται σαν τρελός ποιος στο καλό λέει αυτό το τραγούδι. Επιλέγουμε, για ιστορικούς λόγους, την πρώτη εκτέλεση και όχι το remix του Chancha via Circuito που ακούστηκε στη σειρά.
Os Mutantes - A Minha Menina (1968, Βραζιλία)
Αν υπάρχει ένα χαμένο κομμάτι στο παζλ της ψυχεδέλειας, το οποίο ξεκινά από τις ανατολίτικες νότες του σιτάρ του Ravi Shankar και καταλήγει στους χίπις του Σαν Φρανσίσκο, αυτό είναι οι Βραζιλιάνοι Os Mutante. Ο πρώτος και καλύτερος δίσκος τους εκδόθηκε το 1968 και για 30 χρόνια κυκλοφορούσε μόνο σε χώρες τις Λατινικής Αμερικής μεγεθύνοντας τον μύθο του. Μια μίξη πειραματικής ψυχεδέλειας, ανέμελης ποπ και βραζιλιάνικων ηχοχρωμάτων που απολαμβάνεται από την αρχή μέχρι το τέλος. Από τον Kurt Cobain μέχρι τον Beck πολλοί σύγχρονοι αστέρες έχουν υποβάλει, ποικιλοτρόπως, τα σέβη τους.
Maria Marquez & Frank Harris - Canto Del Pilon (1985, Βενεζουέλα)
Μια ατμοσφαιρική διασκευή σε ένα παραδοσιακό τραγούδι το οποίο σίγουρα ζήλεψαν όσοι το άκουσαν τότε στην 4AD. Κυκλοφόρησε σε 7” σε μια ανεξάρτητη εταιρία και όπως γράφει στο οπισθόφυλλο του σινγκλ, είναι ένα τραγούδι εργασίας βασισμένο στον ρυθμό του πλυσίματος του καλαμποκιού πάνω σε ένα μεγάλο ξύλινο γουδί. Συνταγή με απλά υλικά!
Ladysmith Black Mambazo – Ikhaya Lamaqhawe (1987, Νότιος Αφρική)
Όταν οι «πολιτισμένες» ΗΠΑ φτάνουν σε τέλμα όσον αφορά τις πηγές και τις ρίζες τους, απευθύνονται στην «πρωτόγονη» Αφρική. Κάπως έτσι το 1986, ο Paul Simon ταξίδεψε μέχρι την Αφρική για να δώσει μια διαφορετική πνοή στα νέα του τραγούδια. Εκεί βρήκε τους Ladysmith Black Mambazo με τους οποίους έφτιαξε το πολύ επιτυχημένο άλμπουμ του “Graceland”. Τον επόμενο χρόνο το συγκρότημα, υπό τις ευλογίες του Simon, κυκλοφόρησε τον πρώτο του δίσκο για πολυεθνική εταιρία με τίτλο “Shaka Zulu”. Η φήμη που απέκτησαν τότε ήταν τόσο μεγάλη, ώστε μέχρι τις μέρες μας συνεχίζουν να περιοδεύουν και να κυκλοφορούν δίσκους.
Στον απολογισμό όμως της καριέρας τους, την πιο τιμητική θέση κατέχει η δήλωση του Nelson Mandela (λίγο μετά την αποφυλάκισή του), ότι οι Ladysmith Black Mambazo είναι οι πρεσβευτές της νοτιοαφρικάνικης κουλτούρας. Μάλιστα, ύστερα από αίτημα του ίδιου του Mandela, τραγούδησαν στην τελετή απονομής του για το Νόμπελ Ειρήνης το 1993, αλλά και την επόμενη χρονιά στην –μεγάλης ιστορικής σημασίας– τελετή ορκωμοσίας του ως Προέδρου της Νότιας Αφρικής.
Ali Farka Touré - Diaraby (1994, Μάλι)
Σύμφωνα με τον Martin Scorsese, o Touré είναι το DNA των μπλουζ. Η μουσική του αρχικά διαδόθηκε, όχι μόνο στη γενέτειρά του, αλλά σε όλη την Αφρική από κασέτες. Πιθανόν κάποια από αυτές έφτασε και στα χέρια του Ry Cooder, ο οποίος ψάχνοντας στους ήχους και στους καλλιτέχνες της Μαύρης Ηπείρου τις ρίζες των μπλουζ, εντυπωσιάστηκε από τις αφρικανικές κιθαριστικές τεχνικές του Touré. Το αποτέλεσμα ήταν η συνεργασία των δυο τους στο άλμπουμ “Talking Timbuktu”. Μέσα εκεί βρίσκεται και το “Diaraby”, ένα από αυτά τα καταπληκτικά τραγούδια που… δεν καταλαβαίνουμε ούτε μία λέξη!
Huun-Huur-Tu - Eki attar (1994, Ρωσία)
Για έναν διαφημιστή είναι επιτυχία να διαλέξει ένα καλό τραγούδι και να φτιάξει ένα έξυπνο σλόγκαν για τη διαφήμισή του. Ελλοχεύει βέβαια ο κίνδυνος να κερδίσει τις εντυπώσεις το τραγούδι και το σλόγκαν και μετά από χρόνια όλοι να θυμούνται μεν τη διαφήμιση, αλλά όχι το τι διαφημιζόταν! Κάτι τέτοιο ίσως συμβαίνει με το “Eki attar” των Huun-Huur-Tu. Το συγκεκριμένο τραγούδι το ακούσαμε για πρώτη φορά σε μια τηλεοπτική διαφήμιση για το ΠΡΟΠΟ (αλήθεια παίζει κανείς σήμερα ΠΡΟΠΟ;) Σε πολλούς έμεινε σίγουρα το κομμάτι στο νου, αλλά δεν ξέρω σε πόσους το προϊόν. Οι Huun-Huur-Tu προέρχονται από την Δημοκρατία της Τουβά, η οποία ανήκει στη Ρωσία και βρίσκεται στα σύνορα με την Μογγολία. Τραγουδάνε όχι μόνο με τη φωνή, αλλά και με το λαρύγγι τους, παράγοντας τελικά έναν πολύ ιδιόμορφο ήχο. Μπορεί να σας ακουστεί τραχύ το τραγούδι, είναι όμως ερωτικό. Αξίζει δε μια ακρόαση και στα υπόλοιπα κομμάτια τους.
Buena Vista Social Club – El cuarto de Tula (1997, Κούβα)
Όπως προδίδει και το όνομα, οι Buena Vista δεν είναι ακριβώς ένα συγκρότημα, αλλά μια λέσχη. Μια λέσχη μουσικών που μεσουρανούσε τη δεκαετία του ’40 στην Κούβα και πενήντα χρόνια αφού σταμάτησε να λειτουργεί «αναστήθηκε» ουσιαστικά κατά τύχη. Ο Αμερικάνος Ry Cooder μετά από πρόσκληση του παραγωγού Nick Gold, επισκέφτηκε την Κούβα με σκοπό να κάνει μια ηχογράφηση με δυο μουσικούς από το Μάλι. "Ευτυχώς" όμως, στους Αφρικανούς μουσικούς δεν εκδόθηκε βίζα και έτσι δεν μπόρεσαν να ταξιδέψουν στην Αβάνα. Επειδή όμως ο χρόνος πίεζε, μέσα σε τρεις μέρες ο Cooder με τον Gold δημιούργησαν μια μεγάλη ομάδα καλλιτεχνών που αποτελούταν από παλαίμαχους και νέους μουσικούς και μέσα σε έξι μέρες ηχογράφησαν τον πρώτο τους δίσκο. Το άλμπουμ έγινε η αφορμή να διαδοθεί παγκοσμίως η λαϊκή κουβανέζικη μουσική, να χορευτεί παντού και να φάει ο Coοder πρόστιμο 25.000 $ επειδή έσπασε το εμπάργκο των ΗΠΑ κατά της Κούβας! Το τραγούδι μιλά για την κρεβατοκάμαρα της Tula, η οποία πήρε φωτιά και τρέχουν διάφοροι για να τη σβήσουν…
Natacha Atlas – Gafsa (1997, Αίγυπτος)
Η καταπληκτική ταινία “3-Iron” (στα ελληνικά «Ολομόναχοι μαζί»), του Νοτιοκορεάτη Kim Ki-duk, περιγράφει τη ζωή ενός ιδιόμορφου διαρρήκτη ο οποίος εισβάλει στα σπίτια όταν οι ιδιοκτήτες τους λείπουν διακοπές, ζει κανονικά σε αυτά, χωρίς να κλέβει τίποτα, απλά τρώει, κοιμάται και ξεπληρώνει την ιδιότυπη φιλοξενία κάνοντας δουλειές του σπιτιού. Σε μια από τις διαρρήξεις του εισβάλει σε μια πολυτελή έπαυλη, η οποία θεωρεί πως είναι άδεια, όμως μέσα βρίσκεται μια κακοποιημένη γυναίκα. Δεν υπάρχει περίπτωση να δεις την ταινία και να μην αποτυπώσεις για πάντα στη μνήμη σου το “Gafsa” της Αιγύπτιας Natacha Atlas.
Light in Babylon - Hinach yafa (2010, Τουρκία)
Τρεις πλανόδιοι μουσικοί με έδρα την Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι κυκλοφορούν μόνοι τους δίσκους τους, ερμηνεύουν με περισσή ψυχή «Είσαι όμορφος». Τους ανακάλυψα εντελώς τυχαία, ένα ήσυχο απόγευμα που περπατούσα στα μονοπάτια του… διαδικτύου. Αν κρατήσει την υπόσχεσή του ο Andrew Eldritch, ότι σε περίπτωση που κερδίσει τις εκλογές ο Trump, οι Sisters θα βγάλουν νέο δίσκο μετά από 25 χρόνια, τότε πρέπει να ψάξει να βρει την Michal Elia Kamal, τραγουδίστρια των Light in Babylon, για να κάνει κανένα ντουετάκι, από εκείνα τα παλιά…
Tinariwen - Iswegh attay (2011, Μάλι)
Τα μέλη των Tinariwen (το όνομα σημαίνει «Έρημοι») είναι Τουαρέγκ, δηλαδή Βερβερικός νομαδικός λαός της κεντρικής και νότιας Σαχάρας. Σχηματίστηκαν αρχικά στη Νιγηρία, αλλά επέστρεψαν στην γενέτειρά τους το Μάλι, μετά τη λήξη του εμφυλίου, στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Και επειδή η τέχνη θέλει θυσίες, σημειώνουμε πως για τις ανάγκες της μουσικής ξεσκέπασαν ακόμα και τα πρόσωπά τους, μια που σύμφωνα με τις παραδόσεις τους, οι άντρες –και όχι οι γυναίκες– σκεπάζουν όλο το πρόσωπό τους και αφήνουν ακάλυπτα μόνο τα μάτια τους (για προφύλαξη από τις αμμοθύελλες και την ζέστη, όχι από ταπεινότητα).
Και 5 ορχηστικά κομμάτια για επιδόρπιο, μιας που η γλώσσα της μουσικής είναι διεθνής.
Mulatu Astataque – Yegelle tezeta (1969, Αιθιοπία)
Astor Piazzolla – Libertango (1974, Αργεντινή)
Gustavo Santaolalla – Iguazu (1998, Αργεντινή)
