Ελληνόφωνα ροκ άλμπουμ #1
"Σαν άδεια γραφομηχανή χτυπάω την ζωή μου ..."
Του Πάνου Πανότα
Απεχθάνομαι την πολυλογία για να γεμίσει το κενό. Κάποιες φορές, όπως όλοι, την ανέχομαι, άλλοτε τη μισώ, όμως κατά βάθος δεν με εκφράζει. Αυτό το αφιέρωμα ήταν μάλλον το δυσκολότερο που έχουμε κάνει, νομίζω θα συμφωνήσουν μαζί μου και οι υπόλοιποι.
Ξέρετε, στα χρόνια της εφηβείας και σε αυτά που έπονται αμέσως μετά, πρέπει κανείς να είναι εξωστρεφής, να εκδηλώνεται, να βγάζει από μέσα του ό,τι πιέζει για να βγει. Όσο ακόμη τα γρανάζια των "γιατί έτσι μόνον;", των "αντί", των "όχι" και των εκφράσεων με το στερητικό "α-" μπροστά είναι καλογυαλισμένα και μπορούν να δουλεύουν στο κόκκινο, χωρίς να ρετάρουν.
Όταν οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν προς κάτι που θεωρείται και το σωστό, χρειάζονται εκείνες οι λίγες αποκλίνουσες που θα σπάσουν το γυαλί και τον πάγο, που θα χαράξουν την εκάστοτε εποχή και θα ανοίξουν μια νέα. Όλα αυτά με το πλήρωμα του χρόνου τα καταλαβαίνο
υμε καλύτερα, αν και μερικά πιθανόν να έχουν εν τω μεταξύ μερικώς σκουριάσει. Θέματα πολιτικής και κοινωνιολογίας, θα μου πείτε. Δεν θα διαφωνήσω.
Έτσι αιτιολογούμε, πάντως, το σφοδρό έρωτα που νιώσαμε κάποτε για συνθήματα που δεν βρήκαν το δρόμο για κάποια πλακάτ ή γκράφιτι σε τοίχους, όπως το "ακούγεται πιωμένος"(1), το "η Νορβηγία κατεβαίνει στη Μεσόγειο"(2), το "έχω ένα τσίρκο στην καρδιά μου"(3), το "(πάντα είναι κάποια άλλη αυτή που έχεις αγαπήσει)"(4), και άλλα αμέτρητα που ξύπνησαν μέσα από τη διαδικασία των ακροάσεων γι' αυτό το κείμενο.
Γνωρίζω πια απέξω κάθε τραγούδι και κάθε στίχο από την αγαπημένη μου εντεκάδα που ακολουθεί. Αβίαστα, ευθέως, χωρίς κανένα κώλυμα. Τη συγκίνηση μου μόνον αδυνατώ να μετρήσω (όπως και τότε), μαζί με το ρίγος του να τα ξανακούς και του να κόβεις τα ράμματα και να αισθάνεσαι τις παλιές πληγές να ξανανοίγουν.
Ψάξτε για οτιδήποτε από τα κάτωθι μπορείτε να βρείτε, έστω και αν χρειαστεί να δουλέψει υπερωρίες το λουρί από το πικάπ του μπαμπά σας!!
Για τραγούδια σκέτο πότε θα γράψουμε;
(1): από το οπισθόφυλλο του μοναδικού δίσκου που έβγαλαν οι Εν Πλω
(2): στίχος από το 'Νορβηγία' (Χωρίς Περιδέραιο)
(3): στίχος από το 'Ένα Τραγούδι Για Το Χειμώνα' (Μουσικές Ταξιαρχίες)
(4): στίχος από το 'Αδελφικός Ιστός' (Σάρκα)
11 ΔΙΣΚΟΙ
1. ΕΝ ΠΛΩ - Εν Πλω
2. ΤΡΥΠΕΣ - Πάρτυ Στον 13ο Όροφο
3. ΣΤΕΡΕΟ ΝΟΒΑ - Στέρεο Νόβα
4. ΝΤΙΝΟΣ ΣΑΔΙΚΗΣ - Μολυβένιες Ιστορίες
5. ΛΕΝΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ/ ΣΑΒΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ - Καρυωτάκης-13 Τραγούδια
6. ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΕΣ - Αν Η Γιαγιά Μου Είχε Ρουλεμάν
7. ΑΓΑΠΗ ΠΙΟ ΚΡΥΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ - Αγάπη Πιο Κρύα Από Το Θάνατο
8. ΓΚΟΥΛΑΓΚ - Στην Αυλή Των Θεαμάτων
9. ΣΑΡΚΑ - Εσωτερικότητα Στο Άγριο Έξω
10. ΗΤΑΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΘΑ ΕΙΝΑΙ - Μ' Όλα Τα Χρώματα Στην Τσέπη
11. ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ - Χορός Για Μουσική
* * *
Eλληνόφωνο ροκ
Του Βασίλη Παυλίδη
Tο ελληνόφωνο ροκ από τις πρώτες μέρες του έχει απασχολήσει επανειλημμένα το μουσικό Tύπο. Αποτελούσε κάτι ξενόφερτο, κάτι μη συμβατό με την παράδοσή μας και γι' αυτό τα αφιερώματα τις περισσότερες φορές ήταν στο στυλ "οι μεν μιμούνται τους Deep Purple και οι δε του Clash". Η πιο επιτυχημένη ελληνική μπάντα που θυμάμαι ως έφηβος ήταν οι Socrates αλλά στις αρχές των eighties είχαν ήδη εγκαταλείψει τον ελληνικό στίχο. Γνωρίζω αμυδρά την πολύ αξιόλογη sixties ελληνική παραγωγή, έζησα όμως ως μαθητής τον Σιδηρόπουλο, τον Πουλικάκο και τους λοιπούς πιο κλασικούς ροκάδες. Περιορίζομαι στο ελληνόφωνο ροκ που βίωσα και, κατά κάποιο τρόπο, συμμετείχα και αφήνω απ' έξω όλες τις υποκειμενικές αδυναμίες μου. Η εντεκάδα μου:
1. Εν Πλω - Εν Πλω
2. Τρύπες - Τρύπες
3. Μουσικές Ταξιαρχίες - Μουσικές Ταξιαρχίες
4. Γκούλαγκ - Είσοδος Κινδύνου 0ο C
5. Λευκή Συμφωνία - Μυστικοί Κήποι
6. Παύλος Σιδηρόπουλος και Απροσάρμοστοι - Εν Λευκώ
7. Metro Decay - Υπέρβαση
8. Μωρά στη Φωτιά - Μωρά στη Φωτιά
9. Παύλος Σιδηρόπουλος και Σπυριδούλα - Φλου
10. Δημήτρης Πουλικάκος - Μεταφοραί Εκδρομαί ο Μήτσος
11. Ήταν Είναι Και Θα Είναι - Ήταν Είναι Και Θα Είναι
Ο δωδέκατος παίκτης: Στέρεο Νόβα - Στέρεο Νόβα
Και εκτός συναγωνισμού: Lost Bodies - Ζωή
Πιστεύω ότι τα παραπάνω άλμπουμ είναι ενδεικτικά της περιόδου '77-97 και δεν αντιπροσωπεύουν το σύνολο του ελληνόφωνου ροκ από την αρχαιότητα (!) έως σήμερα. Το άλμπουμ των Εν Πλω βρίσκεται με μεγάλη διαφορά στην πρώτη θέση και νομίζω ότι αποτελεί τον ογκόλιθο της ελληνικής μουσικής ιστορίας. Ο Παύλος Σιδηρόπουλος, ο Δημήτρης Πουλικάκος και οι Μουσικές Ταξιαρχίες είναι οι πρωτοπόροι του νεότερου ελληνικού ροκ. Οι Τρύπες και τα Μωρά στη Φωτιά έδειξαν που χτυπάει δυνατότερα η ελληνική καρδιά και έχουν γράψει τα περισσότερα από τα τραγούδια που με συγκίνησαν. Οι Metro Decay και η Λευκή Συμφωνία με άγγιξαν στις πιο ρομαντικές στιγμές μου ενώ οι Ήταν Είναι Και Θα Είναι αποτελούν μάλλον μια αυστηρή προσωπική επιλογή. Όσο για τους Γκούλαγκ...
* * *
Ελληνόφωνο ροκ
Της Νάντιας Πούλου
Αν αυτό ήταν μια έκθεση μπορεί και να μην την έπιανε τη βάση, ν' αποκλειόταν ως εκτός θέματος. Ελληνόφωνο ροκ, ναι, ωραίος τίτλος, αλλά βρίσκεται λίγο μακριά απ' τα χωράφια των ενδιαφερόντων μου. Και καλά, για το "ελληνόφωνο" θα μπορούσαμε να βρούμε μια αντικειμενική βάση ταξινόμησης, το άτιμο το "ροκ" από πού αρχίζει και πού τελειώνει;
Αδιάβαστη η μαθήτρια λοιπόν, δύσκολο και το θέμα... αλλά θα κάνω χρήση του άλλοθι που μου παρέχει ο χαρακτηρισμός 'αγαπημένος' και παραθέτω -σε τυχαία σειρά- μια λίστα με τα αγαπημένα μου ελληνόφωνα 'ροκ' άλμπουμ. Χωρίς ίχνος προσποίησης ότι αυτά και μόνο είναι τα καλύτερα.
Τι κοινά έχουν μεταξύ τους; Το ότι τη στιγμή της κυκλοφορίας τους διεκδίκησαν με αξιώσεις έναν λόγο ύπαρξης κι ότι όλα έχουν μια ιστορία να πούνε -στα Ελληνικά. Κι όχι με τον τρόπο που λένε ιστορίες στα παιδάκια πριν παν για ύπνο, αλλά με τη μαστοριά του ποιητή που βρίσκεται στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή και καταφέρνει να σπρώξει την γλώσσα του λίγο παραπέρα.
Ιδού τα άλμπουμ, σε απολύτως τυχαία σειρά -κι αν δεν είναι όλα ροκ, μην τα φοβάστε.
1. ΤΡΥΠΕΣ : Τρύπες (1984)
2. ΤΡΥΠΕΣ : Πάρτυ στον 13ο όροφο (1987)
Πείραμα: αντιγράψτε τους στίχους από τους δυο αυτούς δίσκους σε λευκό χαρτί και διαβάστε τους δυνατά. Θα διαπιστώσετε ότι στέκονται αντάξια και από μόνοι τους, χωρίς μουσική. Εικόνες, ιδέες, μεταφορές και λαϊκοί μύθοι της αστικής νεολαίας της εποχής, όλα ειπωμένα με το νι και με το σίγμα. Ακόμα και τόσα χρόνια μετά εξακολουθούν να λένε κάτι στη νέα φουρνιά των εφήβων ενώ αντέχουν πολλαπλά αναγνώσματα από τους "παλιότερους". Πέρα από γλωσσολογικές και μουσικολογικές αναλύσεις, τούτοι οι δίσκοι έμειναν στην ιστορία ακριβώς για την αίσθηση που προκάλεσαν όταν πρωτοκυκλοφόρησαν: σαν να περπατάς στο πεζοδρόμιο και να σου προσγειώνεται στο κεφάλι το στερεοφωνικό από τον 13ο όροφο.
3. ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ : Το Φορτηγό (1966)
Ο συνειρμός με τον Bob Dylan έρχεται αυτόματα, όσο καλά κι αν το γνωρίζω ότι τόσο ο Dylan όσο κι ο Σαββόπουλος από δεκαετίες έχουν πάψει να χωράνε στο κλισέ "μοναχικός-τύπος-με-μια-κιθάρα". Πολλοί θα πουν ότι αυτό το άλμπουμ είναι 'έντεχνο' ή δεν ξέρω εγώ τι άλλο, κάνοντας το γνωστό λάθος του να βάζουν ονόματα που εφευρέθηκαν αργότερα σε μουσικές του παρελθόντος, τότε που κάποια πράγματα τραγουδιόντουσαν για πρώτη φορά μ' αυτόν τον τρόπο. Ας μην ξεχνάμε η ετικέτα του 'έντεχνου' είναι σήμερα ο πιο εύκολος τρόπος για να ξεφορτωθείς μια μπαλάντα.
Ο συγκεκριμένος δίσκος όμως είναι κάτι παραπάνω από την εφαρμογή μιας αρχέτυπης Americana στα ελληνικά, ή από την εφεύρεση μιας νεοκυματικής ελληνικής country. Eίναι ένα καθαρό μήνυμα από μια γενιά που αποφάσισε να πολεμήσει με τη μελαγχολία της ένα παιχνίδι που ήταν γραφτό να χάσει σ' άλλα επίπεδα (πολιτικό π.χ.). Ένα μήνυμα που καβάλησε κάποτε ένα φορτηγό κι έμεινε καταδικασμένο να περιφέρεται σαν φάντασμα τους δρόμους της Ελλάδας, αόρατο στους πολλούς ταξιδιώτες όπως κάθε ιστορία αντίστασης.
4. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ : Βραχυκύκλωμα (1984)
Ιδού ένα παιχνιδάκι για όσους έχουν χρόνο να σκοτώσουν: πόσους (εγχώριους και διεθνείς) τραγουδιστές μπορείτε να αναφέρετε οι οποίοι σπούδασαν ή εργάστηκαν σαν μαθηματικοί; Ο Γερμανός τα κατάφερε και παράτησε νωρίς το δασκαλίκι για να συνεχίσει σαν μουσικός. Κάποιοι στίχοι αυτού του άλμπουμ όπως "ανοίγω το ραδιόφωνο κι ακούω μια φωνή - να λέει για τον Καντάφι και τον Χομεϊνί", τείνουν ν' ακουστούν ξεπερασμένοι, αλλά κατά την γνώμη μου δεν είναι. Ο δίσκος μεταδίδει ακόμα με εξαιρετική πιστότητα την αρχή μιας νέας εποχής για τα ελληνικά δεδομένα, τότε που τα κάθε λογής "μέσα" πήραν το πάνω χέρι κι άρχισαν να σερβίρουν τη μιζέρια με τις χούφτες. Δείχνει, με άλλα λόγια, το πέρασμα του μέσου λογικού ανθρώπου σε θέση άμυνας: παύει σιγά σιγά να ακούει, κατόπιν να βλέπει και τελικά το ρίχνει στο τραγούδι.
5. MODE PLAGAL ΙΙ (1998)
Διαλέγω το δεύτερό τους, γιατί είναι ο πιο funk, στιβαρός και καινοτόμος δίσκος τους. Μετά το αξεπέραστο ντεμπούτο τους στην Ano Kato, αυτό το δεύτερο άλμπουμ τους είναι η καταγραφή της περιόδου όταν οι Mode Plagal πέρασαν άνετα από την άμυνα στην επίθεση. Όσοι ντόπιοι ανακάλυψαν τους πλάγιους τρόπους της παράδοσης από πρόσφατες "έθνικ" προσπάθειες ή τις προσφορές του compact disc club (οι ίδιοι που στη δεκαετία του ογδόντα ακούγαν κλαρίνο κι έφτυναν τον κόρφο τους) είναι αδύνατον να καταλάβουν το μεγαλείο που κρύβει τούτη η μουσική. Όπως κάθε τι ευφυές φαίνεται απλό και φυσικό σαν το κρασάκι στο τραπέζι της παρέας, αλλά μην ξεγελιέστε: ελάχιστοι μπορούν να καυχηθούν ότι μπορούν αυτό που κάνουν οι Mode Plagal. Είναι μουσική για τα τέκνα μιας δευτερογενούς παράδοσης: από τα πανηγύρια στο χωριό όπου δεν μέναμε αλλά επισκεπτόμασταν τακτικά, μέχρι τις μουσικές του εξωτερικού τις καταδικασμένες να φτάνουν από μακριά, συνοδευμένες από μύθους κι υπερβολές. Την ώρα που πολλοί τριαντάρηδες αποφασίζουν εκ των υστέρων ν' αποτινάξουν τα αισθήματα ενοχής τους σε μια νεόκοπη επίσκεψη στις "πίστες", η παρέα των Mode Plagal συνεχίζει ν' αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να σέρνει χορούς φτιαγμένους μ' αγνά υλικά κι αγάπη. Το πανηγύρι άρχισε, όσοι πιστοί προσέλθετε, αρκεί να ξέρετε το δρόμο.
6. ΚΡΙΣΤΗ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ : Ηχοτρόπια (1999)
Πολύ πριν ο Παπαϊωάννου τοποθετήσει το Datsun με τα καρπούζια στην αρένα της (Ολυμπιακής) αναπαράστασης, η Κρίστη κι ο Στάθης είχαν ήδη πατήσει το rec και το ηχογράφησαν. Μια απλή ιδέα, που ήρθε κι έδεσε με τις πολλές άλλες καλές ιδέες του δίσκου. Άλλο ένα γαϊτανάκι ήχων από την Κρίστη, σ' έναν δίσκο για το οποίο οι κριτικοί ακόμα ψάχνουν να του βρουν ένα όνομα να το κατατάξουν. Δεν πρόκειται μόνο το σάουντρακ μιας εποχής που αρνήθηκε επίμονα να παραδεχτεί το χάσιμο της αθωότητας, δίνοντάς της ένα τελευταίο φιλί της ζωής. Είναι, πολύ περισσότερο, μια προσπάθεια να μπολιαστεί το συλλογικό ασυνείδητο με τις τελευταίες μαρτυρίες της Μάνας Γης. Κι όλα αυτά σε Ελληνικά ξεχωριστής ευκρίνειας κι ελαφρότητας, σαν τον αφρό των κυμάτων. Χορεύεται πάνω στην άμμο, με γυμνά πόδια.
7. ΣΤΕΡΕΟ ΝΟΒΑ : ομώνυμο (1992)
Θυμάμαι ακόμα που όταν βγήκε αυτός ο δίσκος είχε έρθει μια φιλενάδα στο σπίτι: "Θα σου βάλω κάτι καινούριο ν' ακούσεις" μου είπε, "αλλά δεν θα πεις τη γνώμη σου πριν το ακούσεις ολόκληρο". Κι έβαλε μια κόπια του εν λόγω άλμπουμ στο κασσετόφωνο κι εγώ ακόμα θυμάμαι σε πια σημεία μου σηκώθηκε -κυριολεκτικά- η τρίχα κάγκελο. Κι αν τότε δεν είπαμε τίποτε, ακόμα και σήμερα είναι δύσκολο να βάλω στο χαρτί την αίσθηση της πρώτης επαφής με τον ήχο των Στέρο Νόβα. Πρόκειται για τη γνωριμία με κάτι που πολλοί αναγνωρίσαμε αλλά κανείς δεν είχε σκεφτεί πιο πριν να το βάλει μ' αυτόν τον τρόπο σε λέξεις. Ο πρώτος Ελληνικός δίσκος χωρίς αυταπάτες -μια "νέα τάξη" που χτύπησε ξαφνικά, ένα μικρό αγόρι που άργησε να μιλήσει, αλλά σαν άνοιξε το στόμα του φρόντισε να τα πει όλα.
8. ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΕΣ : Αν η γιαγιά μου είχε ρουλεμάν (1984)
Ας σκεφτούμε λίγο το γνωστό στίχο: "τα πιο ωραία λαϊκά σε σπίτια με μωσαϊκά"... Πρόκειται για άλλη μια ιδεατή εικόνα μιας εποχής που σταμάτησε να υπάρχει με το που τραγουδήθηκε από τους νοσταλγούς της. Ακόμα και σήμερα, στην εποχή των θερμαινόμενων πατωμάτων και του γρανίτη στην εντοιχιζόμενη κουζίνα, ο Τζίμης εξακολουθεί να είναι η βρώμικη σφουγγαρίστρα που λερώνει αυτούς και άλλους απαστράπτοντες μύθους μιας ολόκληρης τάξης. Κι αν σήμερα, στην αχλή των πολλών εικόνων, κάποιοι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τη γραφικότητα της Ελένης Λουκά από την γραφικότητα του Τζίμη, είναι γιατί αυτοί οι κάποιοι είναι παιδιά της ίδιας μικροαστικής, νεόπλουτης "μάνας τραβεστί". Σ' αυτόν το δίσκο ο Τζίμης κι η παρέα του προσπαθούν να κρατήσουν τον καθρέφτη απέναντι σ' εκείνο που επικρατεί ακριβώς επειδή δε ονοματίζεται: στο συντηρητισμό της κραταιάς τάξης. Αν δεν το κατάφερε τελικά δε φταίει αυτός, αλλά το γεγονός ότι τα βαμπίρ δεν αφήνουν είδωλο. Το κοινό του ήταν (και είναι;) εκείνοι που επειδή "βλέπουν το matrix δε δύνανται ποτέ να να χωρέσουν μέσα του" (κατά μια ρήση του πρωταγωνιστή του φιλμ "the edukators")
9. ΠΟΥΛΙΚΑΚΟΣ : Μεταφοραί εκδρομαί ο Μήτσος (1976)
Σίγουρα δεν το εννοούσε έτσι όταν τον έφτιαχνε, αλλά τούτο το δίσκο το θεωρώ μια ροκ όπερα. Με αρχή, μέση και τέλος. Ένας από τους δίσκους για τους οποίους θ' αποφύγω περαιτέρω αναλύσεις, ακριβώς λόγω της οπερετικής μορφής του. Τα λέει όλα μόνος του και να ζητάς στο τέλος encore δεν έχει νόημα. Το μόνο πάντως που επισήμανα όταν το ξανάβαλα να παίξει με την ευκαιρία αυτού του αφιερώματος είναι ότι οι στίχοι του παραμένουν καίρια επίκαιροι ακόμα και μετά από τόσα χρόνια...
10. ΚΟΥΛΕΣ : Τα λέμε (1991;)
Μια τραγουδιστή απαγγελία του Πουλικάκου στο 'Βίβα Λάρισα' δεν αρκεί για να κάνει ένα δίσκο ροκ. Ούτε κι η α λα Joan Jett κιθάρα στο τελευταίο τραγούδι του δίσκου, "Πέτσινη Αγάπη". Αλλά όταν δυο γυναίκες με κλασσικές σπουδές και υποδειγματική ανατροφή αποφασίσουν να το ρίξουν έξω και να εξομολογηθούν τις αστικές αταξίες τους, ο αυθόρμητος grrl χαρακτήρας του αποτελέσματος είναι εγγυημένος. Ποπ, χιπ χοπ, θεατρινισμός και ραπάρισμα των Ελληνικών μ' έναν τρόπο που πατάει στο νόημα και το σαρκασμό που αυτό περικλείει. Κάτι που διαφέρει από αυτό που διακρίνει την μετέπειτα γενιά των εγχώριων ράπερ. Αναφέρομαι στο ψυχαναγκαστικό, σοβαροφανές κόλλημα των στίχων στους συγκοπτόμενους ήχους. Ο δίσκος είναι επίσης μίλια μακριά από την εξίσου καταναγκαστική γελοιότητα συμπαθών κατά τα άλλα "χιουμοριστικών" προσπαθειών (βλ. Ημισκούμπρια). Στην μοναδική τους δισκογραφική παρουσία οι Κούλες αποδεικνύουν ότι ήταν μπροστά από την εποχή τους, ακριβώς όπως και τα κορίτσια των κακών αγοριών του ενενήντα. (Τα οποία κακά αγόρια επιδιδόντουσαν στις ταρζανιές στυλ jackass για να την πέσουν στα κορίτσια και μόνο, όχι στην κάμερα).
11. PANX ROMANA : Αντάρτες Πόλεων (1989;)
Λίστα με ελληνόφωνο ροκ δεν είναι πλήρης δίχως αναφορά στην ελληνόφωνη πανκ σκηνή. Ο συγκεκριμένος δίσκος είναι εκείνος που ξεχωρίζει με ευκολία στη μνήμη μου από έναν αχταρμά παρόμοιων σινγκλ, συλλογών κλπ. Τώρα όποιος ακούσει σήμερα το δίσκο και υποστηρίξει ότι άλλαξε την ροή του ελληνικού ροκ ή ότι αυτό είναι το καλύτερο πανκ παγκοσμίως, θα ψεύδεται. Αυτό όμως δεν αλλάζει καθόλου το γεγονός ότι οι Panx Romana σ' αυτό τουλάχιστον το δίσκο προσπάθησαν με τιμιότητα κι αξιοπρέπεια να κολλήσουν ελληνικούς στίχους σε ένα στυλ που λες και φτιάχτηκε αποκλειστικά για δισύλλαβες λέξεις.
Και μια ιστοριούλα για το τέλος: είμαι σε μια παμπ κάπου εκτός συνόρων και τα λέω με την Ολλανδέζα τραγουδίστρια ενός πανκ γκρουπ με κοινό στη Γερμανία και τα περίχωρά της. Κάπου στη μέση με ρωτάει: "Τους Panx Romana τους ξέρεις;" "Ναι" λέω κι εννοώ ότι έχω ακούσει τη μουσική τους. "Να τους πεις χαιρετίσματα όταν τους δεις, εντάξει;".
