Εμένα πάντως δεν μ’ αρέσει

Δεν μου είναι εύκολο να μιλάω αρνητικά για μουσική και μουσικούς και προσπαθώ να αποφεύγω αντιπαραθέσεις που δεν έχουν κάποιο εποικοδομητικό αποτέλεσμα και τελικά μετατρέπονται σε μία ανταλλαγή 'δεδομένων' ή γκρίνιας παρά απόψεων. Δεν έχω πια καν διάθεση να υπερασπιστώ το αγαπημένο μου συγκρότημα, δηλαδή, τι νόημα έχει όταν έχεις απέναντι σου ένα απόλυτο και αδιάλλακτο ΄εμένα δεν μ' αρέσει'...

Κάποτε βέβαια το έλεγα κι εγώ με σχετική ευκολία χωρίς να έχω δώσει αρκετό χρόνο ή προσοχή στο τι ακούω. Εδικά όταν επρόκειτο για μουσική που θεωρούσα παλιά, άσχετη με εμένα, τότε που ακόμη δεν είχε αναπτυχθεί αρκετά η κριτική μου ικανότητα ώστε να αναγνωρίζω αυτές τις τόσο σημαντικές επιρροές οι οποίες είναι παντού και κάνουν την αυθεντικότητα να μοιάζει ανόητη λέξη καμιά φορά. Αυτό το άφηνα στον αγαπημένο μου μπαμπά που δεν παρέλειπε να μου τις επισημαίνει σε κάθε καινούρια ανακάλυψη που του παρουσίαζα. Και σίγουρα δεν ήμουν ακόμη όσο καλή στην έρευνα όσο νόμιζα ώστε να μην αντικρούονται τα επιχειρήματά μου και να έχω πάντα δίκιο.

Μια μέρα λοιπόν αποφάσισα ότι είναι εξίσου σημαντικό να ακούσω δισκογραφίες που μπορεί να είχα κατατάξει αρχικά στα δικά μου 'εμένα δεν μ'αρέσει' προσεγγίζοντας το θέμα λίγο διαφορετικά. Δηλαδή θέτοντας πρώτα ένα πλαίσιο. Προσπάθησα να συγκεντρωθώ και να ακούσω πολλή παλαιότερή μου μουσική και να σκεφτώ κατά πόσο είναι κάποια πράγματα ακόμη σχετικά, σημαντικά ιστορικά και πολιτικά, αλλά και το πώς 'γέρασαν'. Ή πόσο ωρίμασα ίσως εγώ σαν ακροάτρια.

Έτσι η εποχή που το 'πνεύμα αντιλογίας' κόντευε να γίνει middle name μου έφυγε ανεπιστρεπτί (ελπίζω). Στα 30+ χρόνια μουσικών μου αναζητήσεων και συζητήσεων, επιμορφωτικών, δραματικών και κωμικοτραγικών, έμαθα να σταματάω όταν πια είναι προφανές ότι δεν θα συμφωνήσω.

Επίσης δεν με ικανοποιεί η γενική και αόριστη δυσαρέσκεια, προτιμώ να γίνομαι πιο συγκεκριμένη, δηλαδή να διαχωρίζω το 'ναι μεν δεν μου αρέσει, αλλά εν μέρει το εκτιμώ' ή μπορώ να αναγνωρίσω τις αρετές του τέλος πάντων, αλλά δεν είναι για μένα. Όλα αυτά φυσικά στα πλαίσια της μουσικής που με ενδιαφέρει.

Και εδώ θα έρθω στο θέμα μας με αφορμή το οποίο εγώ (μου) έθεσα το ερώτημα 'τι είναι κλασσικό και πώς μπορούμε να το αμφισβητήσουμε'. Για να καταλήξει κάτι να θεωρείται κλασσικό είναι απαραίτητη μία χρονική απόσταση. Ο όρος instant classic δεν πίστεψα ποτέ πως ισχύει, έτυχε σε κάποιες περιπτώσεις απλά να πέσει μέσα.

Το κλασσικό γίνεται δείγμα, παράδειγμα, είναι αυτό καθαυτό αλλά και ό,τι αφήνει πίσω του. Και σε 5-20-50 χρόνια θα εξακολουθεί να επιβιώνει κάθε ανασκόπηση-αναθεώρηση για λόγους προφανείς και αναγνωρίσιμους. Η βασική μου ένσταση σε σχέση με το 'κλασσικό' είναι το να καταλήξει να θεωρείται και υπεράνω κριτικής και αναθεώρησης. Βέβαια για αυτό δεν φέρουν ευθύνη οι δημιουργοί του.

Κάθε 'έργο' (τέχνης-λογοτεχνίας, οτιδήποτε) εκτός από την δημιουργική του αξία, την οποία προτιμώ από την παρωχημένη έννοια αισθητική αξία, έχει και την αξία του ως προϊόν. 'Έτσι για παράδειγμα υπάρχουν δίσκοι που αγόρασαν εκατομμύρια άνθρωποι στο πέρασμα του χρόνου και σε κάποιο βαθμό αυτό από μόνο του τους κάνει κλασσικούς. Ακολουθεί ερωτήματα όπως τι είναι τέχνη, τι είναι ψυχαγωγία, τι θεωρείται escapism, αποβλάκωση των μαζών ακόμη, ελαφρύ, σοβαρό κτλ, πού μπαίνουν οι διαχωριστικές, ποιος θέτει τα όρια κτλ.

Για την ποπ μουσική το canon είναι λίγο βαριά λέξη. Από την άλλη έχουμε την περίπτωση της ροκ με μία ευρύτερη κατηγορία που τα χωράει όλα και εκεί τα πράγματα μπερδεύονται και δεν βοηθάνε πλέον ελιτίστικες κατηγοριοποιήσει του παρελθόντος.

Η δε περίπτωση της ηλεκτρονικής μουσικής αποτελεί ένα πολύ ωραίο παράδειγμα του πώς ένα είδος που με το ζόρι θεωρούνταν ισάξιο των υπολοίπων ή ικανό να συνυπάρξει μαζί τους μέχρι πρόσφατα, όχι μόνο απέκτησε την δική του ιστορία και ιστορικότητα, αλλά έχει πια νονούς, μπαμπάδες και μαμάδες.

Αν πιάσουμε κυρίως την αγγλοαμερικανική μουσική από το '50 και μετά, λίγο πολύ όλοι και όλες μπορούμε να ονομάσουμε τους κλασσικούς και τα κλασσικά τους άλμπουμ. Αναρωτήθηκα λοιπόν πολλές φόρες πώς μπορώ εγώ να κριτικάρω έναν δίσκο των Beatles ή π.χ. πώς να ερμηνεύσω την ανύπαρκτη σχέση μου με τους Led Zeppelin.

Οι Rolling Stones από παιδί με δυσκόλευαν, αλλά συνεχίζω να προσπαθώ λόγω μακροβιότητας του γκρουπ και ίσως πριν με θάψει ο Keith Richards να καταφέρω να βρω κι εγώ κάτι μέσα στην δισκογραφία τους.

Ερχόμενη λίγο πιο προς τα γούστα μου, μπορώ πλέον να εκφράσω το πρόβλημα που αντιμετώπιζα πάντα με τους Stranglers, δηλαδή τον άβολο βαθμό αρρενωπότητας που βρίσκω στην μουσική τους. Δεν τρελαίνομαι για την Björk γενικά, αλλά την εκτιμώ σαν καλλιτέχνη και βαριέμαι αφόρητα την PJ Harvey - με τρόπο που με παραπέμπει στην βαρεμάρα που μου προκαλεί συνήθως η Patti Smith -από το πρώτο λεπτό που την είδα ως new face στο MTV να τραγουδάει το 'Sheila Na Gig'. Κυρίως μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι δεν μου αρέσει ο Bryan Ferry. Ο άνθρωπος όταν τραγουδάει είναι σαν κουνούπι στο όμορφο καλοκαιρινό μου βράδυ, με ενοχλεί, μου χαλάει τη διάθεση και δεν προσδίδει κανέναν ρομαντισμό στην ατμόσφαιρα. Είναι μία παρεμβολή στη συχνότητα μου. Δεν υπάρχει πλέον λόγος να προσπαθώ. Την αξιολόγηση της καριέρας του λοιπόν την αφήνω στους/τις φανς του. Το ότι η Polly όπως και όλο το σόι του Bryan Ferry είναι υπέρ του fox hunting είναι απλά ένας έξτρα λόγος να μην τους έχω σε εκτίμηση και σε καμία περίπτωση δεν επηρέασε την γνώμη μου για την μουσική τους. Αυτή την αποκλειστικότητα την έχει ο Morrissey.

Μετά υπάρχουν και οι ενίοτε 'κακοί' δίσκοι αγαπημένων μουσικών που όμως συγχωρούνται μέσα σε ένα σύνολο κλασσικής δισκογραφίας και η προσωπική μου ειδική κατηγορία ' κλασσικοί δίσκοι Radiohead που δεν με αγγίζουν συναισθηματικά'. Με όλα αυτά είμαι οκ.

Άρα τι μένει...

Ένα κλασσικό άλμπουμ της δικής μου μουσικής γενιάς.
 

Το 1997 ήρθε το άλμπουμ που όλοι και όλες περιμέναμε να μας σώσει από την μάστιγα της brit pop και να δώσει νόημα στην μουσική ύπαρξη κάθε απογοητευμένου/ης πλέον shoegazer. Αυτή τουλάχιστον είναι μία από τις ιστορίες που επικράτησαν αν και για μένα όλα αυτά τα πέτυχαν εκείνη την εποχή οι Mogwai.

To 'Ladies and gentlemen we are floating in space' των Spiritualized είναι σύμφωνα με την πρόσφατη μουσική ιστορία μία καλλιτεχνική αλλά και εμπορική επιτυχία, το αποκορύφωμα της δημιουργικότητας του Jason Pierce, παίρνει και έξτρα πόντους λόγω των προσωπικών δαιμόνων που το ενέπνευσαν. Είναι επίσης για μένα ένα reccuring θέμα συζήτησης την οποία παραδόξως δεν θυμάμαι ποτέ να έχω επιδιώξει εγώ και ξεκινάει πάντα με την απορία μα πώς γίνεται να μην σου αρέσει εσένα.

Ως μεγάλη φαν των Spacemen 3 ομολογώ πως έβρισκα πάντα πολύ λογικό να μου αρέσει οτιδήποτε έκανε ο Sonic Boom με ολοκαίνουριο παράδειγμα και το τελευταίο του άλμπουμ. Δεν ήξερα όμως τι να περιμένω από εκείνο το επόμενο πρότζεκτ του Jason. Εξάλλου αν βρήκα ποτέ 'μαλ(θ)ακά' κάποια από τα κομμάτια των Spacemen 3, ήταν τα δικά του.

Συνολικά έχω στην δισκοθήκη μου ένα και μόνο Spiritualized βινύλιο, το 'Run', 1992 ήταν άλλωστε, όλα τα άκουγα και αγόραζα με ενδιαφέρον. Το άλμπουμ δεν με ενθουσίασε κι έτσι ξανα ασχολήθηκα με τους Spiritualized λόγω του 'Ladies and gentlemen...'

Για το άλμπουμ λοιπόν αυτό είχα βγάλει τα συμπεράσματα μου εξ αρχής, το άκουσα και ξανάκουσα και δεν ένιωσα τίποτα απολύτως. Για την ακρίβεια με έχει εκνευρίσει κι όλας αρκετές φορές το ότι δεν μπορώ με τίποτα να το ΄πιάσω', μέχρι και τις προάλλες που είπα να το ακούσω άλλη μία μπας και άλλαξα γνώμη και πάω να γράψω ανακρίβειες.

Μετά ήταν και η όλη διάθεση απέναντί του, λες και ήταν κάτι που έπρεπε να συμβεί, να κάνει ο Jason Pierce μία υπερπαραγωγή για να δούμε τι δυνατότητες υπήρχαν πίσω από όλες τις lo fi απόπειρες της νιότης του και την καλλιτεχνική αλλά και τεχνική του ιδιοφυΐα.

Εν συντομία, Lord could hear him και απ' ό,τι φαίνεται του έδωσε την απάντηση: budget Jason. Και βάλε και έναν παραγωγό της προκοπής να γίνεις το άλμπουμ της χρονιάς, να ξεπεράσεις και το 'OK Computer' και τον Richard Ashcroft που σου έκλεισε και το σπίτι.

Τι ήταν αυτό το άλμπουμ τελικά και τι θέλει να δείξει ότι είναι; Εδώ μάλλον ισχύει το είσαι ό,τι δηλώσουν οι άλλοι ότι είσαι. Δηλαδή, τι εννοούμε post rock και ψυχεδέλεια, είναι μήπως όλα μία δοκιμασμένη τεχνική, ή είναι χάρισμα, έχει σημασία αν έγραψε τα καλύτερά του κομμάτια με σπασμένη την καρδιά ή πριν αυτή σπάσει και αν πήρε ή δεν πήρε ναρκωτικά και γιατί τα πήρε αυτή τη φορά; Όσες και όποιες να είναι οι απαντήσεις στα παραπάνω, το βασικό μου πρόβλημα με αυτό το άλμπουμ είναι πως δεν με έπεισε ποτέ η συναισθηματικοπειραματική ποιότητα του.

Με εξαίρεση το ‘Electricity’ το οποίο έχει μία ξεχωριστή ενέργεια και το ‘Broken Heart’ το οποίο είναι κατά βάση ένα love song το οποίο μπορώ να φανταστώ ως αγαπημένο κομμάτι (όχι δικό μου), είναι ένα άλμπουμ που στα δικά μου αυτιά ακούγεται ανειλικρινές και ως προς τον αυθορμητισμό αλλά και ως προς τις προθέσεις του. Πόσες αλλαγές σηκώνει πραγματικά το 'I think I'm in love', πού προσπαθεί να καταλήξει το 'Stay with me' και πόσο δένουν όλα μαζί με τις αναφορές πίσω από το 'Cop shoot cop' τον ίδιο τον τίτλο του άλμπουμ;

Προσπάθησα να γίνω δίκαιη στην κριτική μου απέναντί του και να ξεχάσω και τους Spacemen 3, να το δω ουδέτερα. Με αφήνει… όχι δεν με αφήνει. Γιατί ειδικά αυτό το άλμπουμ είναι μέρος της υστεροφημίας του δημιουργού του ως το ένα από τα δύο geniuses formerly known as.

 Με τους Spiritualized, ο Jason Pierce φαίνεται πως αποφάσισε ότι η μεσσιανική αποστολή του ήταν να σώσει τα ίδια του τα κομμάτια από τον υποχθόνιο κόσμο της ψυχεδελικής επανάληψης και του ελάχιστου πνευστού, να τα τυλίξει σε βιρτουόζικα σολαρίσματα με μπόλικη ορχηστρική σάλτσα, με ένα 'Come Together' πιο φιλικό στα αυτιά, που να βγαίνει άνετα και σε βίντεο, όχι σαν το άλλο. Ίσως να μην ήταν υπερβολικός ο Kember όταν τον κατηγορούσε ότι του κλέβει τις ιδέες και τις αλλάζει λίγο όταν ακόμη ήταν στην ίδια μπάντα...

Αν οι Spacemen 3 ανήκουν σε κάποιο underground 'canon' θα είναι κάτι σαν κανόνας χωρίς κανόνες, ένα παράδειγμα όχι προς μίμηση αλλά προς έμπνευση. Οι Spiritualized είναι μία εναλλακτική μπάντα που μπορεί εμένα να μην μου κάνει αίσθηση αλλά καταλαβαίνω γιατί θα μπορούσε κιόλας. Το 'Ladies and gentlemen we are floating in space' δεν το βρίσκω ούτε πειραματικό, ούτε τολμηρό, ίσα ίσα μου ακούγεται σαν να θέλει ο ίδιος του να τα απλοποιήσει όλα προς χάριν ενός κοινού που βασανίστηκε αρκετά προσπαθώντας να ακούσει τους Spacemen 3 δίσκους που αγόρασε καταλήγοντας να γίνει αυτό δογματικό.

 Δεν ειρωνεύομαι αυτό ούτε κάποιο άλλο κοινό. Αυτά συμβαίνουν όταν ακαδημαϊκοποιείται κάτι που κατά την αρχική του δημιουργία δεν έχει ιδέα για το τι πάει να κάνει, όπως οι Spacemen 3. Δεν μπορώ να πω ότι ο Jason Pierce μου είναι συμπαθής ή αντιπαθής και τον εκτιμώ σαν μουσικό. Και σίγουρα υπάρχουν λόγοι που ένα άλμπουμ θεωρείται κλασσικό, είτε μας αρέσει είτε όχι. Ίσως δεν έχει νόημα να τα βάζουμε με το ίδιο το άλμπουμ αλλά με την υπερ-ενθουσιώδη υποδοχή, την επιθυμία και ανάγκη να υπάρχει ανά τακτά χρονικά διαστήματα κάτι που ξεχωρίζει, κάτι που θα μπορούσε να γίνει σημείο αναφοράς και διαχρονικό. Όταν αυτό το κάτι βρεθεί όσο και να το αμφισβητήσουμε πιθανότατα θα παραμείνει κλασσικό.

 Σε αυτή την περίπτωση όμως φαίνεται πως εγώ δεν θα καταλάβω ποτέ πώς και γιατί we're floating in space.