Σκοτία

Έκταση: 78.772 τετραγωνικά χιλιόμετρα

Πληθυσμός: 5.115.000

Πρωτεύουσα: το Εδιμβούργο, επονομαζόμενο η Αθήνα του Βορρά (Χα χα! Πλάκα έχει το πώς φαντάζονται οι αλλοδαποί την Αθήνα).

Νόμισμα: λίρα Αγγλίας και σκοτσέζικη λίρα (αλλά έτσι και κάνεις το λάθος να ξαναμπείς στην Αγγλία με σκοτσέζικες λίρες, τις κάνεις γαργάρα ή τις χαρίζεις στη Unicef, την Greenpeace και τους Γιατρούς του Κόσμου).

Γλώσσα: Μετά το 2005, επίσημη γλώσσα είναι τα σκοτσέζικα ή γαελικά (τα οποία αμφιβάλω αν τα καταλαβαίνουν και οι ίδιοι). Φυσικά, όλοι μιλάνε αγγλικά - το θέμα είναι ποιος τους καταλαβαίνει. (Tip: εκτός των άλλων, προφέρουν έντονα το ρ, π.χ., Sean Connerrrrrry drrrrrank a beerrrrr).

Κυριότερες πόλεις: Γλασκόβη (η μεγαλύτερη, η πιο ζωντανή, η πιο νεανική), Aberdeen (η Γρανιτένια Πόλη ή Ασημένια Πόλη με τις Χρυσές Αμμουδιές, πατρίδα της Annie Lennox), Inverness (όπου στις 28 Αυγούστου είδα να πέφτει χιόνι), Dundee (η πόλη των Εφευρέσεων, της Μαρμελάδας και των Associates), Perth (από κει πήρε το όνομά του και το άλλο της Αυστραλίας), Paisley (γενέτειρα του Gerry Rafferty και των λαχουριών που είναι γνωστά ως πέισλι).

Πώς φτάνει κανείς εκεί: Με αφετηρία το Λονδίνο, παίρνεις τρένο, λεωφορείο ή νοικιάζεις αυτοκίνητο (αν μπορείς να οδηγήσεις ανάποδα), και σε 4.30-5 ώρες μπαίνεις στη Σκοτία. Το καταλαβαίνεις διότι σ' ένα σημείο όπου στενεύει πολύ ο δρόμος, σου την έχει στημένη ένας πανύψηλος Σκοτσέζος με κιλτ και γκάιντα, ο οποίος σε υποδέχεται παίζοντας παραδοσιακούς σκοπούς, όπως το See you later, alligator και το Good Golly miss Molly. Επίσης, στα δεξιά σου συναντάς το πρώτο από τα δεκάδες σκοτσεζάδικα, ήτοι μαγαζιά όπου βρίσκεις τα πάντα σε καρό, από παλτό και κοστούμι έως γραβάτα και μποξεράκι, και από πλισέ φούστα (ανδρική και γυναικεία) έως νυχτικιά με ασορτί σκούφο - έξτρα μπόνους, τα προφυλακτικά με γεύση ουίσκι (δεν κάνω πλάκα).

Μερικές αλήθειες και μύθοι για τη Σκοτία:

1 Όλοι οι Σκοτσέζοι είναι τσιγκούνηδες σαν τον Σκρουτζ ΜακΝτακ. Μάλλον. Απόδειξη ο Rod Stewart. Πέρα από πλάκες, οι Σκοτσέζοι είναι ορεσίβιοι, και οι ορεσίβιοι δεν φημίζονται για τη γαλαντομία τους.

2 Όλοι οι Σκοτσέζοι φοράνε κιλτ. Ναι, και όλοι οι Έλληνες φουστανέλα. (Η αλήθεια είναι βέβαια ότι στο Εδιμβούργο βλέπεις συχνά άνδρες κάθε ηλικίας με καρό φούστα, από φοιτητές έως επιχειρηματίες. Και δείχνουν τρο-με-ρά σέξι - θυμηθείτε γνωστή διαφήμιση ουίσκι).

3 Φτιάχνουν το καλύτερο ουίσκι στον κόσμο. Ναι, ναι και πάλι ναι. Σε κάθε γωνιά της χώρας, θα συναντήσεις κι ένα παρασκευαστήριο ουίσκι, όπου έναντι μικρού ποσού μπορείς να παρακολουθήσεις τον τρόπο παραγωγής του και να δοκιμάσεις τζάμπα (μια λογική ποσότητα). Άσε που βρίσκεις χιλιάδες μάρκες σε μινιατούρες, για να κάνεις συγκριτικό τεστ χωρίς να σε μαζεύουν με το κουταλάκι.

4 Στη Σκοτία μπορείς να φας δυο από τα πιο αηδιαστικά φαγητά στον κόσμο. Πράγματι. Το ένα είναι η σοκολάτα Mars τηγανισμένη σε καυτό λίπος, και το άλλο το haggish, δηλ. αρνίσια εντόσθια ανακατεμένα με ψιλοκομμένο κρεμμύδι, βρώμη και λίπος, τα οποία βράζονται και σερβίρονται μέσα στο στομάχι του εν λόγω αρνιού - γιαααχ! (Εγώ πάντως συστήνω ζαρκαδάκι τρυφερό [εκτρέφεται] και καπνιστό σολομό [νορβηγικής αλιείας, υποθέτω]).

5 Όλα τα κάστρα κατοικούνται από φαντάσματα, τα οποία χτυπάνε τις αλυσίδες τους και ουρλιάζουν ολονυχτίς. Καλού - κακού προτιμείστε ένα bed and breakfast. Είναι φτηνά, έχουν πλάκα έτσι όπως είναι στολισμένα με κεντητά πετσετάκια και πορσελάνινες βοσκοπούλες, ενώ για πρωινό σερβίρουν τσάι και κόκκινα φασόλια σε τοστ.

6 Το Τέρας του Λοχ-Νες δεν μένει πια εδώ. Αν υποθέσουμε ότι έμενε ποτέ.

7 Τα Highlands (προφέρονται χόιλαντς) είναι ονειρεμένος τόπος. Ψέματα. Σαν των Ψαρών την ολόμαυρη ράχη είναι. Αλλά τα Lowlands είναι υπέροχα. Καταπράσινα και διάσπαρτα από λίμνες και ποτάμια.

8 Πώς ονομάζονται έξι βδομάδες βροχής στη Σκοτία; Καλοκαίρι.

9 Όλα τα καρό υφάσματα είναι ίδια. Λάθος θανάσιμο. Υπάρχουν γύρω στα 2700 διαφορετικά σχέδια, όσα και τα σκοτσέζικα κλαν, αφού το κάθε κλαν έχει το δικό του καρό. (Ή όπως είπε ο σερ Γουόλτερ Σκοτ "Let every man wear his tartan").

10 Ανάθεμα κι αν μπορεί να καταλάβει κανείς τι λένε οι Σκοτσέζοι. Σωστό. Δοκιμάστε να καταλάβετε τι διάολο λέει ο Robert Carlyle στο Τραγούδι της Κάρλας, για παράδειγμα. Και αν κάποιος σας προτείνει ένα Glasgow kiss, καλύτερα να αρνηθείτε (σημαίνει κουτουλιά).

Δυο λόγια πριν την ενδεκάδα μου. Παρότι το θέμα του αφιερώματος δεν είναι αν υπάρχει καθαρά σκοτσέζικη pop/rock/indie, η ερώτηση αυτή με απασχόλησε. Κι αυτό επειδή μια ιδιοτυπία των Σκοτσέζων είναι ότι θέλουν να κάνουν τα πάντα in their way, για να αποδείξουν στους "καταραμένους τους Εγγλέζους" ότι είναι ανώτεροι, εξυπνότεροι, κα-λύ-τε-ροι. Υπάρχουν άραγε ευδιάκριτες σχολές, αν εξαιρέσεις τον καθαρά gaelic ήχο συγκροτημάτων όπως οι Capercallie; Διότι τι κοινό έχουν μεταξύ τους οι Cocteau Twins και οι Del Amitri, εκτός του ότι είχαν ως έδρα τους τη Γλασκόβη; Τώρα, βέβαια, if push comes to a shove (όπως λένε οι καταραμένοι Εγγλέζοι), μπορεί κανείς να διακρίνει τη σχολή αυτών που έχουν επηρεαστεί από τη soul και το funk και δεν ντρέπονται να το δηλώσουν, αυτών που θα ήθελαν να είναι Simple Minds στη θέση των Simple Minds ή να γίνουν οι σκοτσέζοι U2, όσων θα ήθελαν να είναι ο Morrissey αλλά δεν ήταν επαρκώς νάρκισσοι, κ.ο.κ. Τέλος πάντων, εγώ ως "Σκοτσέζα" εξ επιλογής, αγαπάω πάρα πολλά σκοτσέζικα γκρουπ όλων των δεκαετιών, και για να χωρέσω όσο το δυνατόν περισσότερα στην ενδεκάδα μου, τα χώρισα σε σχολές, οι οποίες πιθανότατα βρίσκονται μόνο μέσα στο κεφάλι μου. Γι' αυτό πάντως που είμαι σίγουρη, είναι ότι ο καλύτερος τρόπος να τα ακούσει κανείς είναι in situ, με τη συνοδεία ενός καλού ουίσκι. Slaandjivaa! (στην υγειά σας).

1. All-time classic: Η Αυτού Μεγαλειότητά του, ο Πρίγκιπας των Λουλουδιών Donovan Leitch. Ξεχασμένος πια, υπήρξε από τους σημαντικότερους τραγουδοποιούς του ρομαντικού folk-rock της δεκαετίας του '60, με στίχους ψιλοδουλεμένους σαν δαντέλα, ψυχεδελικούς και πολιτικοποιημένους συγχρόνως, στους οποίους μπαινόβγαιναν τα ξωτικά και τις νεράιδες της Σκοτίας. Παρά το σνομπάρισμα που του ρίχνει ο Dylan στο Don't Look Back, επηρέασε τους πάντες, από την Joan Baez και τον Brian Jones ως τους Beatles. Εκτός των άλλων, έγραψε δύο ωραιότατα σάουντρακ: για τη μελό ταινία του Φράνκο Τζεφιρέλι Αδελφός Ήλιος, Αδελφή Σελήνη, και για το αριστούργημα του Κεν Λόουτς, Poor Cow. Τον έσβησε από το χάρτη η επέλαση του punk και η διακοπή της συνεργασίας του με τον παραγωγό Mickie Most. Τον ξανάκανε μόδα η τρέλα του rave τη δεκαετία του '90, και ειδικότερα οι περιοδείες του με τους Happy Mondays. Στους επιγόνους του ανήκουν οι Belle & Sebastian, οι οποίοι διαθέτουν ανάλογη γλυκόπικρη ειρωνεία και εκλεπτυσμένο στίχο. Θα έβαζα επίσης τους Aztec Camera και τους Camera Obscura (παρότι είναι πιο pop), τους Delgados. (Και τους River Detectives, αλλά ποιος τους ξέρει).

2. A league of their own: α. Οι Cocteau Twins. Αν και δηλωμένοι φαν των Birthday Party, της Siouxsie και των Sex Pistols, άφησαν πίσω τους τα συντρίμμια του punk, χωρίς να βουλιάξουν στον κυρίαρχο, ψευδο-new wave ήχο της δεκαετίας του '80. Τα αιθέρια κι αραχνοΰφαντα φωνητικά της Elizabeth Frazer, οι μινιμαλιστικές κιθάρες και οι ρυθμικές γραμμές του μπάσου, αποτελούσαν το ιδανικό ηχητικό πλαίσιο των σχεδόν ακατάληπτων στίχων τους. Μοναδικοί και αξεπέραστοι. β. Οι Jesus and Mary Chain. Η απόδειξη ότι όταν πατάς γερά στις ρίζες σου (όσο ανόμοιες κι αν είναι αυτές, π.χ., Velvet Underground, Stooges, Phil Spector και Brian Wilson) μπορείς να κάνεις θαύματα. Κατάφεραν μ' ένα μαγικό τρόπο να δοξάσουν και συγχρόνως να ανατρέψουν τις pop συμβάσεις. Σήμα κατατεθέν τους το εκκωφαντικό feedback και οι αντισυμβατικές έως άκρως βίαιες live εμφανίσεις τους. Η επιρροή τους στις μουσικές εξελίξεις υπήρξε αντιστρόφως ανάλογη της εμπορικής τους επιτυχίας.

3. Οι indie-pop που πολύ αγάπησαν τη soul και το funk - και δεν ντρέπονται γι' αυτό. Πρώτοι και καλύτεροι οι Orange Juice του αγαπημένου Edwyn Collins, και σε απόσταση αναπνοής οι Hipsway και οι παραγνωρισμένοι Love and Money. Προπάτορες του scottish funk θεωρούνται οι Average White Band, ένα γκρουπ των '70 που έγινε γνωστό από το χορευτικό Pick up the Pieces.

4. Οι ακραιφνείς pop-ίστες. Από τους Deacon Blue και τους Hue and Cry ως τους Wet, Wet, Wet, και από τους Texas ως τους El Presidente, η γλυκιά, μελωδική και καθαρή pop φαίνεται ότι ανθεί τόσο στα Highlands, όσο και τα Lowlands, στο Εδιμβούργο όσο και τη Γλασκόβη. Α! ξέχασα τους Travis, τους οποίους οι μουσικοκριτικοί αποκαλούν trad rock. Και τους Supernaturals.

5. Αυτοί που θα ήθελαν να είναι Morrissey στη θέση του Morrissey. It's elementary, my friend!, όπως έλεγε και ο Σέρλοκ Χολμς. Ο Lloyd Cole με τους (ή άνευ) Commotion. Να βάλω και τους ξεχασμένους πια Del Amitri; Να βάλω και τους νεανίες Cinematics; Όλοι ήταν επηρεασμένοι από τους Smiths, όλων οι τραγουδιστές κοιτούσαν το φακό με ναρκισσισμό - δεν είχαν όμως το ανάλογο ταλέντο κι έναν Johnny Marr από πίσω τους.

6. Οι δημιουργοί του gaelic punk. Σκοτσέζοι με οικολογικές ανησυχίες και αναρχικές πολιτικές θέσεις. Τραγουδούν στα γαελικά, διότι θεωρούν τις "μικρές" απειλούμενες γλώσσες σημαντικό στοιχείο της biocultural diversity (βιο-πολιτιστική ποικιλότητα, να την πω; Κάτι τέτοιο). Πιο γνωστοί οι Οi Polloi (οι οποίοι παρά το ελληνικό όνομα με την ερασμιακή προφορά, χρησιμοποιούν τα γαελικά στις καθημερινές τους συναλλαγές!). Των υπόλοιπων τα ονόματα ούτε να τα αντιγράψω δεν μπορώ. Για περισσότερες πληροφορίες, δες στο Gaelic punk

7. Τα γκρουπ της Big Music. Όπου Big Music είναι "όρος" που περιγράφει τη μουσική των Waterboys (αν και αυτοί είναι "μιγάδες" - μισοί Σκοτσέζοι, μισοί Ιρλανδοί), και των Simple Minds. Παρά το αδιαμφισβήτητο μουσικό και στιχουργικό ταλέντο και την προσφορά τους, είχαν -οι "μιγάδες" τον έχουν ακόμα- έναν κάποιο στόμφο, κάτι το υπερβολικά μεγαλειώδες και πομπώδες. Θα ήθελαν και θα μπορούσαν να είναι οι U2, αλλά δεν ήταν τόσο ψωνισμένοι για να τα καταφέρουν. Κάπου εδώ κολλάνε και οι Big Country, με τις κιθάρες που ακούγονται σαν γκάιντες, όπως και οι Silencers (τηρουμένων των αναλογιών, φυσικά!).

8. Τα κορίτσια. Είτε μόνα, είτε συνασπισμένα σε γκρουπάκια. Η Lulu, παχουλή και pop, εγκαινίασε τη μόδα του ενός σκουλαρικιού τη δεκαετία του '60. Η πρωθιέρεια της ηλεκτρονικής pop, με τη soul/σοπράνο φωνή, Annie Lennox. Η Lena Zavaroni, το παιδί-θαύμα με την "τεράστια" φωνή, η οποία πέθανε από νευρική ανορεξία στα 35 της. Tο ντουέτο των Strawberry Switchblade, που ήταν κάτι σαν σκοτσέζες Cindy Lauper. Η Shirley Manson των Garbage, η πρασινομάτα κοκκινομάλλα ταλεντάρα και φωνάρα. Η Helen Marnie, τραγουδίστρια των Ladytron. Τέλος, η Amy McDonald (η απάντηση της Σκοτίας στο μελοδραματισμό της Sinead O'). Υ.Γ. Ξέχασα την Eddie Reader, την κοκκινομάλλα ντε, των New Bohemians!

9. Οι κολλημένοι στις κιθάρες. Οι post-rock Mogwai, που είναι μια σχολή από μόνοι τους. (Οι κριτικοί αποκαλούν τη μουσική τους cosmic rock. ΟΚ). Και οι Arab Strap, βεβαίως-βεβαίως. Α, μια και λέμε για κιθάρες. Όσοι επιστρέφουν στο αρχετυπικό μοντέλο του rock: κιθάρα, μπάσο, ντραμς (με έμφαση στην κιθάρα). Οι Franz Ferdinand, τους οποίους το NME αποκάλεσε "τελευταίο κρίκο στη φθίνουσα -συμπληρώνω, εγώ- αλυσίδα συγκροτημάτων όπως οι Beatles, οι Stones, οι Who, οι Sex Pistols, οι Blur". Οι Teenage Fanclub, των οποίων οι κιθάρες (και οι φωνητικές αρμονίες) θυμίζουν Byrds και Flying Burrito Brothers. Οι Pastels. Οι Soup Dragons. Αν και οι δύο τελευταίοι μοιάζουν περισσότερο με την pop πλευρά των Teenage Fanclub. Μήπως βγήκα εκτός θέματος;

10. Όσοι εντάσσονται στον ασαφή χώρο του indie (και δεν μπορώ να τους κολλήσω πουθενά αλλού!) Οι Fratellis. Οι Twighlight Sad. Οι αγαπημένοι μου Snow Patrol (οι οποίοι κολλάνε και στο 1 ή στο 9. Άσε που είναι κι αυτοί "μιγάδες" - μισοί Ιρλανδοί). Οι Retrosexuals (οι οποίοι διατείνονται ότι κάνουν Contrortopop. Ξανά, ΟΚ). Οι BMX Bandits - ίσως.

11. Οι φωνάρες (και προσωπικές αδυναμίες, άλλως guilty pleasures)! Ο Rod Stewart, φυσικά. Μην τον κρίνετε από το crooning των τελευταίων χρόνων. Θυμηθείτε τη δεκαετία του '70, άντε και του '80. Ο πολυαγαπημένος Midge Ure, τραγουδιστής των Ultravox. Έβγαλε έναν καλό σόλο δίσκο, και μετά το έριξε στη φιλανθρωπία μαζί με τον sir Bob Geldoff. Ο Jimmy Sommerville. Η υπέροχη -σχεδόν castrato- φωνή των Bronski Beat και των Communards (ακούγεται και στο Suspicious Minds των Five Young Cannibals). Κάνει σόλο καριέρα και παίζει στο σινεμά. Τέλος, ο (μακαρίτης) Billy McKenzie, ο frontman των Associates, για τα θεατρικά, αλά-cabaret φωνητικά του και τις χαμένες ευκαιρίες που συμβολίζει η αυτοκτονία του.

Άφησα απέξω τους Primal Scream. Τους View. Τους (πολύ Σκοτσέζους) Proclaimers. Τους Gun. Τους Idlewild. Τους Biffy Clyro. Δεν τους συμπάθησα ποτέ. Δεν ασχολήθηκα μαζί τους. Το ομολογώ: δεν έχω άποψη (αν και για τους Primal Scream, το ξανασκέφτομαι). Επιπλέον, παρέλειψα συνειδητά αρκετούς πολύ -μα πολύ!- μεγάλους Σκοτσέζους μουσικούς, διότι αν δεν το έβλεπα γραμμένο ότι είναι γεννημένοι στη Σκοτία, δεν θα το πίστευα. Σας τους παραθέτω με αλφαβητική σειρά: AC/DC, Ian Anderson (Jethro Tull), Craig Armstrong, Jack Bruce (Cream), David Byrne (Talking Heads), Alex Harvey (the Sensational Alex Harvey Band), Mark Knopfler (Dire Straits), Nazareth.

Dia Leat