Flesh-Image-Reflection

Πριν από τον διαχωρισμό καλλιτέχνη – έργου και αν και πότε πρέπει ή μπορεί αυτός να γίνεται, υπάρχει για μένα το ερώτημα γιατί; Γιατί να θέλω να τα διαχωρίσω όταν αυτό που με ελκύει στο δημιούργημα έχει άμεση σχέση με την/τον δημιουργό του, την προσωπικότητα, την ιστορία αν υπάρχει διαθέσιμη, την εικόνα ακόμη αυτών. Είναι η τέχνη έκφραση, ενσωμάτωση ή μυθολογία, ή κάτι ενδιάμεσο, αυτό που αποκαλούσε ο Κοκτώ Fairytales without fairies;

Εμείς με την σειρά μας ως δέκτες, τι αναζητούμε στο έργο, τι βρίσκουμε μέσα σε αυτό, τι θέλουμε να βρούμε; Ψάχνουμε 'εμάς' στο τραγούδι που ακούμε, χαρακτήρες να ταυτιστούμε ή απλά απόδραση από την πραγματικότητα;

Προσωπικά σίγουρα προτιμώ να μην υπάρχει ανάγκη να αναλύσω την προσωπικότητα και τα πιστεύω του/της καλλιτέχνη ξεχωριστά από την δημιουργία/ερμηνεία του, ειδικά στη μουσική. Παραδέχομαι για παράδειγμα πως είναι τεράστια η χαρά και η ικανοποίηση που παίρνω κάθε φορά που οι αγαπημένοι μου καλλιτέχνες θα μοιραστούν τις απόψεις, εμπειρίες, πολιτικές τους θέσεις χωρίς να νοιαστούν για το αν εμείς από απέναντι θα διαφωνήσουμε, θιχτούμε γιατί 'άσε τα πολιτικά και γράφε τραγούδια' λες και η δημιουργία δεν ανήκει στο πολιτικό, λες και οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι κάποιες ουδέτερες οντότητες που υπάρχουν μόνο για να γεμίζουμε εμείς τον χρόνο μας. Και βέβαια η δικαίωση κάθε φορά που βλέπω κάποια δημόσια πολιτική δήλωση και τον χειρισμό των αντιδράσεων προς αυτήν από π.χ. τους Ride, τους Primal Scream, τον Thurston, ο οποίος έχει φτάσει σε σημείο αγανάκτησης ώστε να απαντήσει σε σχόλιο τραμπο-υποστηρικτή φαν ο οποίος μάλλον δεν είχε καταλάβει τους στίχους του ‘Youth against fascism' με ένα απλό 'σε παρακαλώ μην έρθεις ξανά σε συναυλία μου'.

Χαίρομαι επίσης που υπάρχει ο Johnny Marr και μπορώ ακόμη να ακούσω Smiths και ταυτόχρονα συμπονώ τους φανς των System of a Down.

Από την άλλη εκνευρίζομαι με την Kate Bush, γιατί όντας στον κόσμο της από τα χρόνια που βγήκε να υποστηρίξει τον νεαρό Tony Blair κόντεψε να της βγει το όνομα ως υποστηρίκτριας των Tories, αλλά δεν έφτασα στα όρια του να σκεφτώ αν θα ήθελα να την ξαναδώ (έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει περίπτωση) όπως ας πούμε έπαθα με τον Mark E Smith και τα ξενοφοβικά του λίγο μετά την τελευταία φορά που τον είδα (εδώ η μόνη περίπτωση είναι είτε στον ύπνο μου ή σε κάποιο πιθανό τριπ/σεάνς).

Καμιά φορά βέβαια τα φέρνει έτσι η ζωή και σε αναγκάζει να βάλεις όρια, αν και δεν μου αρέσουν τα όρια άρα ακόμη πιο δύσκολο και δυσάρεστο να μπω στην διαδικασία. Ψάχνοντας για τα όρια μου βλέπω ότι διαχωρισμούς έχω κάνει, όταν το έργο γίνεται να τεθεί σε κάποιο πλαίσιο το οποίο του δίνει κάποια αξία, είτε ιστορική, είτε επιστημονική, ευρύτερα κοινωνιολογική κτλ. Απλώς τέτοιους είδους διαχωρισμούς τους θεωρώ αυτόματα απαραίτητους και δεν ένιωσα την ανάγκη να τους αναλύσω και αφορούν κυρίως συγγραφείς, κυρίως φιλοσόφους αλλά και λογοτέχνες.

Μία άλλη περίπτωση στην οποία προσωπικά έχω δεχθεί τον διαχωρισμό του έργου από τον καλλιτέχνη έχει να κάνει με ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, την στιγμή που εγώ γνώρισα το έργο είτε είναι ταινία του Polanski, είτε δίσκος του Morrissey.

Δεν θα απορρίψω δηλαδή κάτι που ήδη εκτιμώ και έχει σημασία για μένα. Όμως, για να το εξηγήσω πολύ απλά, όπως δεν μπορεί πλέον να με αφορά το έργο ενός άντρα ο οποίος δεν θέλει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεων του απέναντι σε μία γυναίκα και θεωρεί πως λόγω της ιδιότητάς του είναι υπεράνω αυτών, έτσι ακριβώς δεν γίνεται να συνεχίσω να ενδιαφέρομαι για το έργο ενός άλλου ανθρώπου ο οποίος πλέον (ή ίσως ανέκαθεν) πιστεύει εκτός όλων των άλλων πως εγώ δεν θα έπρεπε να έχω δικαιώματα στην χώρα όπου έχω ζήσει την μισή μου ζωή.

Αναφέρω τα δύο αυτά παραδείγματα για να τονίσω πως ίσως θα έπρεπε να σκεφτόμαστε λίγο παραπάνω το ‘δυο μέτρα και δυο σταθμά' και θα βοηθούσε να δούμε και τον εαυτό μας ως 'άλλο΄.

Για να κλείσω άμεσα το θέμα 'τέως αγαπημένος εκφραστής του λαϊκού emo συναισθήματος' έχω επίσης να πω πως αν έχω ξεγράψει ανθρώπους για συμπεριφορές τις οποίες δεν ανέχτηκα ποτέ στην ζωή μου, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να κάνω εξαιρέσεις για κάποιον επειδή γράφει πιο ωραίους στίχους από μία παλιά συμμαθήτρια ή κάποιον θείο. Και έχω χάσει πλέον την υπομονή μου και με τον John Lydon, δεν μπορεί η 'αντιδραστικότητα' να είναι υπεύθυνη για όλα.

Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι δεν κατανοώ την έννοια του ινδάλματος, την ταύτιση ενός καλλιτέχνη με κάτι εξιδανικευμένο, την σύνδεση με τις αναμνήσεις μας, Ο κόσμος δηλαδή άντεξε χωρίς τον Gary Glitter, αλλά δύσκολα θα ξεγράψει τον Michael Jackson.

Αλλά ακόμη κι αν παραβλέψουμε ας πούμε το ότι κάποιος κακοποιούσε την γυναίκα του ή ήταν ρατσιστής γιατί ε, κάποτε ήταν αποδεκτό και άλλες εποχές τότε, κάποια στιγμή πρέπει η 'εποχή' να αλλάξει. Κι αν είχαμε εμείς ΠΑΣΟΚ και αυτοί Θάτσερ, τότε και ίσως κάποια πράγματα χάθηκαν στη μετάφραση, ας τα αφήσουμε αυτά πίσω και ας μιλήσουμε για το τι συμβαίνει τώρα και πώς αυτό μπορεί να μεταφέρεται στο από δω και πέρα έργο του/της κάθε καλλιτέχνη.

Εξάλλου, δεν φταίει η πολιτική ορθότητα ούτε για τις απαράδεκτες απόψεις, ούτε για την κατάχρηση του όρου για προσωπικούς λόγους και σκοπούς.

Εκτός όμως από τους προβληματισμούς, τα τραύματα και τους διαπληκτισμούς που προκάλεσε ο Morrissey σε πολλές και πολλούς από εμάς, θα χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα της θέσης που παίρνω επί του θέματος με μία άλλη μουσική ιστορία που πρόσφατα με έκανε να σκεφτώ πόσο περίπλοκο τελικά είναι το θέμα της σύνδεσης καλλιτέχνη-έργου και πόσο πολύ εξαρτάται και από την δική μας σχέση με το έργο ως αποδέκτες του. Δηλαδή στην περίπτωση της μουσικής το πόσο εγώ επιλέγω να ταυτιστώ, συνδεθώ, ακούσω και νοιώσω αυτά που αφορούν εμένα, άσχετα από το ποιες είναι οι πραγματικές συνθήκες δημιουργίας και πόση και ποια 'αλήθεια' κρύβουν μέσα τους τα λόγια (και οι νότες) του/της ποιητή/τριας.

Για μένα ήταν από νωρίς ξεκάθαρο, αντιδρώ συναισθηματικά ακόμη και όταν το μόνο που πρέπει να κάνω είναι να αναλύσω ακαδημαϊκά και να καταλήξω σε κάποιου είδους συμπέρασμα. Φυσικά δεν είναι ίδια η αντίδρασή μου όπως 25-30 χρόνια πριν όταν έψαχνα για πρότυπα, για πρόσωπα που ως παρουσίες ήταν εξίσου σημαντικές όσο το έργο τους.

Στα 30 και κάτι όμως άκουσα κάτι καινούριο που και με εντυπωσίασε μουσικά αλλά και μου κίνησε την περιέργεια για άλλους λόγους. Αφού άκουσα το 'Crystal Castles' τις πρώτες 3-4 φορές έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται 'αν ήμουν 15, θα ήθελα να γίνω Alice Glass'.

Η ιστορία των CC είναι λίγο πολύ γνωστή, μετά από άλλα μιάμιση δεκαετία και άλλα δύο καταπληκτικά κατά τη γνώμη μου άλμπουμ η Alice αποχώρησε, υπήρξε κάποια ανταλλαγή πικρών σχολίων και μετά ησυχία, ώσπου και ξεκίνησε επίσημα τη σόλο καριέρα της και κάποια στιγμή το 2017, αποφάσισε να μας εξηγήσει το γιατί αποχώρησε αλλά και τι ήταν αυτό που ακούσαμε και είδαμε μεταξύ Ι-ΙΙΙ.

Δεν είναι η πρώτη και δυστυχώς δεν θα είναι και η τελευταία φορά που μία γυναίκα καλλιτέχνης μοιράζεται τέτοιου είδους εμπειρίες, σίγουρα υπάρχουν και πολλές που ποτέ δεν μίλησαν, ή όταν μίλησαν αμφισβητήθηκαν ή αντιμετωπίστηκαν με ερωτήματα τύπου γιατί τώρα; ή ακόμη και γιατί μας το χαλάς;

Αυτό το δεύτερο λοιπόν, που σε άλλες περιπτώσεις μεταφράζεται ως ‘άλλο το ένα, άλλο το άλλο', ‘εμένα με νοιάζει η μουσική του δεν θα τον παντρευτώ' ή ‘εμείς τον αγαπάμε όπως και να χει’, εδώ έγινε ιδιαίτερα προβληματικό.

Διαβάζοντας εκείνη την δήλωσή της, στην οποία χωρίς θυμό, περιγράφει αυτό που θα αποκαλούσαμε δημιουργική διαδικασία ως κάτι τόσο οδυνηρό, ένιωσα ότι συμμετείχα κι εγώ σε κάτι που τελικά ήταν προϊόν κακοποίησης, ψυχολογικής και σωματικής. Αναρωτήθηκα, μα καλά πώς δεν το σκέφτηκα, γιατί ως ώριμη πλέον γυναίκα ένιωσα τόσο άνετα με μία αισθητική η οποία πέρα από σκοτεινή ή goth, έκανε αναφορές σε self harm, κατάθλιψη, αυτοκτονία, χρησιμοποίησε την εικόνα μιας όμορφης γυναίκας, με σημάδια και μελανιές στο οριακά μετεφηβικό σώμα της, όλα αυτά που ναι είναι μέρος του performance art από την μία, από την άλλη θα έπρεπε να γνωρίζουμε και ότι η γραμμή είναι λεπτή αν βέβαια δεχτούμε πως ο/η καλλιτέχνης είναι το έργο. Κι αν δεν το δεχτούμε; Ίσως οι πιθανοί προβληματισμοί να εξαφανίζονται.

Θυμήθηκα μετά και τα αστειάκια που κάναμε με την κουμπάρα μου περιτριγυρισμένες από αναμαλλιασμένα 15χρονα έτοιμα να ποδοπατηθούν σε μία απεγνωσμένη προσπάθεια να αγγίξουν έστω την κάλτσα της, για την δυναμική του γκρουπ όταν η Alice 'ξέφευγε' επί σκηνής και έκανε τα δικά της και ο πάντα συγκρατημένος Ethan της έκανε νοήματα να γυρίσει στη θέση της. Καθώς βλέπω το ‘Plague’ από εκείνη την συναυλία στο Brixton Academy Τελικά όλα συνέβαιναν μπροστά μας και δεν θέλαμε να τα δούμε ή μήπως η αντίδρασή μου είναι υπερβολική...

Το χειρότερο είναι πως η σχέση αυτή ήταν η 'έμπνευση', η κινητήρια δύναμη πίσω από ολόκληρη την ιστορία αυτού του γκρουπ με καλύτερο δείγμα -παράδειγμα το improvised 'Alice Practice' που έγινε το πρώτο τους single και έφερε και το record deal ενώ η ίδια δεν ήξερε καν ότι ηχογραφείται. Το άκουσα ξανά γράφοντας αυτό το κείμενο και σκέφτηκα τα εξής.

Όσο και να μου λείπουν οι CC, δεν θέλω να τους ξανακούσω και ναι καλά έκανα και άφησα το ‘ΙΙ’ εκτός λίστας και ας ήταν από τους αγαπημένους μου δίσκους της περασμένης δεκαετίας.

Στη περίπτωση της Alice Glass η ίδια η (συν)δημιουργός μην μπορώντας να διαχωρίσει τον εαυτό της από το έργο της, επιλέγει να το εγκαταλείψει - αν όχι απορρίψει ολοκληρωτικά - και κάνει μία καινούρια αρχή ως Alice και ως Margaret ταυτόχρονα.

Δεν ξέρω λοιπόν αν υπάρχει ένα συμπέρασμα και μία απάντηση στο θέμα διαχωρισμού μεταξύ καλλιτέχνη και έργου αλλά σίγουρα υπάρχουν παραπάνω από ένα ερωτήματα. Πάνω απ' όλα όμως θα υποστηρίξω πως είναι θέμα επιλογής. Αντιλαμβάνομαι πως στις μέρες του Cancel culture υπάρχει κάποιος κίνδυνος (αυτο)λογοκρισίας δημοσίων αλλά και μη προσώπων. Προσωπικά είμαι υπέρ του Call in παρά Call Out, όσο αυτό μπορεί να υπάρξει εποικοδομητικό. Θέλω όμως από την άλλη να ακούγεται κάθε φωνή εξίσου δυνατά και να μην απορρίπτεται ως 'υπερευαισθησία' (βλέπε 'MeToo' και πώς αντιμετωπιστήκαμε όσες, διάσημες και μη, συμμετείχαμε στο hashtag).

Παραδέχομαι επίσης πως ενώ πιστεύω στο 'αθώοι μέχρι αποδείξεως' έχω βγάλει συμπεράσματα βασισμένα σε δικές μου εντυπώσεις. Δεν μου έκανε πχ καμία εντύπωση ότι κατηγορήθηκε για πολλάκις παρενόχληση ο Mark Kozelek, ο οποίος πάντα μου προκαλούσε μία ανεξήγητη απέχθεια μέχρι που κατέστρεψε το σχεδόν 10/10 άλμπουμ των Minor Victories με τον απαράδεκτο στίχο slept with some hoe.

Όμως αν αυτοί που καλούνται να εξηγήσουν τις δηλώσεις και τις πράξεις τους νιώθουν πως δεν υπάρχει λόγος, πως για όλα φταίνε έτσι κι αλλιώς οι άλλοι (και Hang the DJ) τότε δεν θα λυπηθώ ούτε για το ότι η καριέρα του Ethan Kath έληξε, ούτε για το αν ο Morrissey έμεινε χωρίς εταιρία να τον στηρίζει.

Με λυπεί όμως το ότι ακόμη δικαιολογούμε και υπερασπιζόμαστε abusers και ρατσιστές στο όνομα της τέχνης.