Με προσοχή και στίχο στίχο…

“There's a lady who's sure all that glitters is gold
And she's buying a stairway to heaven”

Είσαι μουσικός κι έχεις γράψει ένα κομμάτι μουσικής. Τις περισσότερες φορές χρειάζεται να το επενδύσεις με λόγια. Όχι ότι είναι απαραίτητο, αλλά με τον τρόπο αυτό έχεις μεγαλύτερες πιθανότητες να επικοινωνήσεις το κομμάτι αυτό καλύτερα στο ακροατήριό σου. Έχεις λοιπόν μπροστά σου ένα λευκό χαρτί, ή μία λευκή οθόνη, όπως έχω κι εγώ τώρα που πρέπει να γράψω για τους αγαπημένους μου στίχους στο χώρο της ροκ, ή περίπου στο χώρο αυτό (ας ξεκινήσουμε από εκεί γιατί θα ήταν δύσκολο να κάνω την αρχή μου από το χώρο της avant garde για παράδειγμα, επειδή δεν ξέρω αν χρησιμοποιούνται καν στίχοι στο συγκεκριμένο είδος, ή αν είναι αναγνωρίσιμοι οι χαρακτήρες που χρησιμοποιούνται για το γράψιμό τους εκεί). Τι γράφεις λοιπόν και τι αποφασίζεις να πεις στα πλαίσια των δύο, τριών ή δεκατριών λεπτών που διαλέγεις ως διάρκεια του μουσικού σου αυτού πονήματος; Ασφαλώς δεν υπάρχει μία απάντηση στην ερώτηση αυτή, πέρα ίσως από την “από τα πάντα έως και τίποτα”! Γιατί όπως σε όλες τις πλευρές της ζωής, στο καλλιτεχνικό στερέωμα δραστηριοποιούνται κάθε καρυδιάς καρύδι, άνθρωποι πολλαπλών αποχρώσεων, από τους πιο πνευματώδεις και ιδιοφυείς μέχρι κοινούς βλάκες του ποινικού δικαίου. Άνθρωποι που όχι απλά δεν θα έκανες παρέα αλλά θα άλλαζες πεζοδρόμιο κάθε φορά που τους συναντούσες υπό το φόβο μιας επιδημικής μετάδοσης ανοησίας. Κι αυτό το γνωρίζουμε όλοι από διηγήσεις που διαβάζουμε στον ειδικό Τύπο μα κι από απλές αναγωγές του κοινού νου που εξάγονται από την ανθρώπινη εμπειρία.

Δεν περιμένεις πάντα από τους άλλους το καλύτερο, γιατί λοιπόν να το κάνεις από τους μουσικούς, που στην τελική συχνά δηλώνουν ότι κάνουν όσα κάνουν για να εκφράσουν τον εσωτερικό τους κόσμο, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι είναι αυτός άξιος αναφοράς ή περαιτέρω εξερεύνησης; Περιμένεις να συναντήσεις κάτι αξιόλογο στα όσα έχει να σου πει, και η ανταμοιβή έρχεται σχετικά σπάνια. Εκτός αν έχεις χαμηλά στάνταρ. Τέλος πάντων, και για να μη μακρυγορούμε, ελάχιστες φορές ένας καλλιτέχνης σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Οι περισσότεροι λειτουργούν σαν διασκεδαστές που δεν έχουν πολλά να πουν στην τελική. Υπάρχουν όμως άλλοι που είναι ικανοί να σου αλλάξουν τη ζωή και να σε βάλουν να σκεφτείς, να δεις τα πράγματα με άλλο μάτι, να βελτιώσουν αυτό που είσαι ουσιαστικά. Εκείνοι είναι που γίνονται οι ήρωές σου, συνήθως εκείνοι είναι που θεωρούνται αντικειμενικά μεγάλοι καλλιτέχνες επίσης. Κατά τα άλλα, ας ακούσουμε και τους Oasis που είχαν πει στην καριέρα τους και κάτι σωστό: “Please don’t put your life in the hands of a rock ‘n’ roll band/they’ll throw it all away”. Αυτά από ένα γκρουπ που είχε πει επίσης και το εξής αμίμητο: “Slowly walking down the hall/faster than a cannonball”. I rest my case.

Ας σκύψουμε ως εκ τούτου επάνω από ορισμένα αποσπάσματα στίχων που κάποτε εντυπωσίασαν τον γράφοντα αυτού του κειμένου, ενδεικτικά μόνο των όσων του έχουν αρέσει στην κοντά τεσσαρακονταετή πορεία του στην ακρόαση δίσκων. Είναι πρακτικά αδύνατο να θυμηθώ όλα όσα μου έχουν αρέσει/τραβήξει την προσοχή, αλλά και μόνο το ότι αυτά μου ήρθαν αμέσως στο μυαλό, κάτι σημαίνει, έτσι;

Throwing Muses - Fish

“I have a fish nailed to a cross on my apartment wall/It sings to me with glassy eyes and quotes from Kafka/It sings to me”

Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία προσωπική μάντρα, ένα τραγούδι που ο στρατιωτικός του ρυθμός στα τύμπανα ήταν το beat με το οποίο περπατούσα στα εφηβικά και μετεφηβικά μου χρόνια. Ήταν το ιδιωτικό μου κουκούλι για σειρά ετών κι ασφαλώς κάτι που νοιώθω ακόμα τόσο δικό μου, άσχετα αν δεν καταλάβαινα τι ακριβώς ήθελε να πει η ποιήτρια. Ακόμα δεν ξέρω αλλά συνεχίζω να το τραγουδώ έως και σήμερα.

“An eel is squirming on my couch he's talking up a storm/I'm laughing at his face he slithers down across the floor/I'm laughing”

Στην αυτοβιογραφία της η Kristin αναφέρει ότι πράγματι είχε ένα ψάρι καρφωμένο στον τοίχο του σπιτιού της, κι αν σας φαίνεται παράλογη μια τέτοια κίνηση, σκεφτείτε ότι προέρχεται από ένα άτομο που έχει γράψει τους παραπάνω στίχους, οπότε όλα θα μπουν αμέσως και μαγικά στη θέση τους.

“Lonely is as lonely does/Lonely is an eyesore”

To κομμάτι δεν περιέχεται σε κάποιο από τα άλμπουμ των ThrowingMuses αλλά στη συλλογή ‘Lonely Is An Eyesore’ που σύστησε την εταιρία 4AD σε ένα μεγαλύτερο ακροατήριο. Και η συλλογή πήρε το όνομά της από ένα στίχο του εν λόγω κομματιού επειδή ο Ivo, το αφεντικό της εταιρίας, θεώρησε ότι εκφράζει απόλυτα το περιεχόμενό της. Όπως ίσως και το δικό μου περιεχόμενο...

“The feeling describes itself”.

“In France a skinny man died of a big disease with a little name
By chance his girlfriend came across a needle and soon she did the same”

Ήταν μάστορας στους στίχους ο κοντός, μεταξύ πολλών άλλων...

Manic Street Preachers - If White America Told The Truth For One Day It's World Would Fall Apart

“If God made man they say/Sam Colt made him equal”

Το ένθετο με τους στίχους του The Holy Bible των Μanic Street Preachers είναι ολόκληρο μία γροθιά στο στομάχι, κάθε του γραμμή ένα ξεχωριστό ιδεολογικό μανιφέστο γραμμένο από τον κιθαρίστα τους Richey Edwards, με απόψεις που προβοκάρουν κι ενίοτε σοκάρουν τον ακροατή. Τα τσιτάτα πέφτουν βροχή και οι συζητήσεις που είναι ικανά να ξεκινήσουν, άπειρες. Καταπιάνεται με ένα σωρό διαφορετικά θέματα και για τα περισσότερα από αυτά, έχει κάτι αιρετικό να καταθέσει. Ταλαντούχος ως εκεί που δεν παίρνει, είναι κρίμα που χάθηκε τόσο νέος χωρίς να έχει δώσει ούτε το ελάχιστο εκείνων που πραγματικά θα μπορούσε. Δεν είναι τυχαίο που τόσα χρόνια αργότερα, βιβλία εξακολουθούν να γράφονται σχετικά με το τι μπορεί να έχει συμβεί γύρω από την εξαφάνισή του. Πέρα από αυτά όμως, εκείνο που μένει είναι οι θανατηφόρες παρατηρήσεις του επάνω σ’ έναν δυσοίωνο κόσμο, με κριτική ματιά κι αυτοπεποίθηση στις ικανότητές του (“Ι am stronger than Mensa/Miller and Mailer/I spat out Plath and Pinter” μας λέει πιο κάτω).

“Father I want to kill you
Mother I want to f… you”

Η στιχουργική ως λογοτεχνικό και μυθολογικό υποκατάστατο, γιατί στο ροκ συναντήσαμε και την περίπτωση του Jim Morrison. Είχα μάθει και το ‘Horse Latitudes’ απ’ έξω παλιότερα, μήπως και με ρωτήσουν. Το θυμάμαι ακόμα.

Joni Mitchell – In France They Kiss On Main Street

“Under neon signs a girl was in bloom/And a woman was fading in a suburban room”

Γενικά δε μου αρέσει η ποίηση – there, I said it! που λένε – αλλά αν είχα να παραθέσω ένα κομμάτι ποίησης που λατρεύω, αυτό θα ήταν πιθανότατα. Όποιος βιαστεί να πει ότι αυτοί είναι στίχοι τραγουδιού, κάτι έχει κάνει λάθος και θα πρέπει να το κοιτάξει… Το κομμάτι μιλάει για τις πρώτες ροκ εν ρολ ημέρες και τη νεολαία της εποχής εκείνης, που ακούγοντας τις πρωτόγνωρες μουσικές ένοιωθε ότι όλα είναι εφικτά κι όλα μπορούν να γίνουν δικά της. Το παραπάνω δίστιχο δείχνει το πόσο διαφορετική ήταν (και είναι, ας μην κρυβόμαστε) η ζωή μιας γυναίκας όταν είναι κορίτσι, μ’ αυτό που ζει αργότερα, όταν παντρευτεί και μπει για τα καλά στη ρουτίνα της καθημερινότητας. Σαν η πορεία της να είναι προδιαγεγραμμένη, από ένα σύστημα καλά οργανωμένο (“They've been broken in churches and schools and molded to middleclass circumstance"). Ολόκληρο το τραγούδι μοιάζει με μια βόλτα με ανοιχτό αυτοκίνητο, με χορούς και έρωτες να κρύβονται πίσω από κάθε γωνία (“We'd all go looking for a party, looking to raise Jesus up from the dead/And I'd be kissing in the backseat thrilling to the Brando-like things that he said”), από μία εποχή που έχει απομακρυνθεί από εμάς τόσο χρονικά, όσο και ηλικιακά. Τέλος, ας αναφέρουμε επίσης πως ολόκληρη η δισκογραφία της Joni Mitchell είναι ένα τεράστιο βιβλίο στιχουργικής από άλλο πλανήτη, εντάξει;

“Obladi oblada life goes on brahhh/Lala how the life goes on”

Συγνώμη, λάθος, πάμε πάλι.

Prefab Sprout – King Of Rock ‘N’ Roll

“Hot dog, jumping frog, Albuquerque”

Το έχω ξαναγράψει κάποτε: αυτοί οι τόσο χαζοί στίχοι δεν κάνουν τίποτε περισσότερο από το να εξυπηρετούν το τραγούδι, κι αυτό είναι κάποιες φορές το απόλυτο ζητούμενο όταν έχουμε να κάνουμε με ένα τόσο “ελαφρύ” μουσικό είδος όπως είναι η ποπ. Αν πάλι θεωρείτε ότι ακόμη κι αυτή οφείλει να είναι σκεπτόμενη σε τόσο χαλαρούς πνευματικά καιρούς όπως αυτοί που διανύουμε, έως και τέτοιους έχει γράψει ο Paddy McAloon: “There is no Chicago urban blues/More heartfelt than my lament for you”. Κι αν και πάλι αυτοί δεν βγάζουν κανένα νόημα για εσάς, τότε πραγματικά κρίμα, επειδή στα δικά μου εφηβικά αυτιά έβγαζαν κάτι το σχεδόν μυθικό κι έκτοτε ποτέ δεν έπαψα να λατρεύω παθολογικά τους Prefab Sprout μέχρι και σήμερα! Οπότε πάμε παρακάτω για κάτι περισσότερο βαρύ και βαθυστόχαστο.

“This is America/Don't catch you slippin' up/Don't catch you slippin' up/Look what I'm whippin' up”

Καλά, όχι και τόσο βαθύ και πάθουμε τίποτα…

Public Enemy – Fight The Power

“Elvis was a hero to most/But he never meant shit to me you see/Straight up racist that sucker was/Simple and plain/Mother fuck him and John Wayne”

Εδώ πάλι ακούγονται πράγματα και θαύματα, και οι λέξεις αποτελούν όντως γροθιά στο στομάχι. Οι PublicEnemy δεν αστειεύονταν κι έλεγαν τα πράγματα με το όνομά τους, δίχως μεταφορές και υπόνοιες για τα όσα εννοούν. Άρθρωσαν πολιτικό λόγο όσο λίγοι γενικώς, και έθεσαν επί τάπητος τα προβλήματα της μαύρης κοινότητας – και όχι μόνο ασφαλώς – όπως ελάχιστοι κατάφεραν έκτοτε. Αιχμηροί και ακριβείς στους στόχους που έθεταν, κάνουν ακόμη τους σύγχρονούς τους συναγωνιστές να ηχούν έως και αστείοι με την δήθεν προβληματισμένη τρέχουσα διαλεκτική. Κι όχι μόνο αυτό, μπορούσαν να απευθύνονται σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο και να περνούν ευρύτερα τα μηνύματά τους, χωρίς απαραίτητα να έχεις γλωσσικό πτυχίο από τα γκέτο για να κατανοήσεις όσα έχουν να σου πουν.

Momus – The Gatecrasher

“He shows up at the party in a pair of dark glasses his grandfather wore in the war/Saying nothing to no-one, just drinks as if that's what God gave him his ugly mouth for”

Λατρεύω τον Nicholas Currie για την ικανότητά του στη στιχουργική πολύ περισσότερο απ’ όσο για τη μουσική που γράφει. Λατρεύω τους πρώτους δίσκους του κάτω από το όνομα Momus, αλλά το ενδιαφέρον μου για τη μετέπειτα δισκογραφική πορεία του άρχισε να φθίνει προοδευτικά, ειδικά απ’ όταν έπιασε στα χέρια του κάθε φθηνό - σε αξία μα και ηχητικά - πληκτροφόρο. Ποτέ δεν έπαψε όμως να είναι ένας ζογκλέρ των λέξεων, να φτιάχνει εξαιρετικές εικόνες έστω και με μία χούφτα από αυτές, κι επιπρόσθετα είναι ένας κορυφαίος πολιτιστικός αναλυτής για όσους τον ακολουθούν στα κοινωνικά δίκτυα και το blog του. Αξίζει να αναζητήσει κανείς το βιβλίο του ‘Lusts Of A Moron’ που συλλέγει όλους του τους στίχους, είναι ένα απαράμιλλης λυρικής αισθητικής ανάγνωσμα.

“We'll be sold when Roddy/Comes for pearly dewdrop's drops/Weeks in our company/Cups of pearly dewdrops' drops”

Όχι, δε σκοπεύω να μπω στη διαδικασία αναφοράς στους στίχους των CocteauTwins, ευχάριστο μουσικό διάλειμμα ήταν.

Leonard Cohen – The Stranger Song

“It's true that all the men you knew were dealers/Who said they were through with dealing/Every time you gave them shelter”

Κανονικά θα έπρεπε να παραθέσω όλους τους στίχους του συγκεκριμένου κομματιού, αλλά δεν έχει νόημα, από την άποψη ότι μπορείτε να τους βρείτε πολύ εύκολα στην κόπια του ντεμπούτο δίσκου του Καναδού τροβαδούρου που διαθέτετε (και δε μπορώ να διανοηθώ ότι διαβάζετε αυτό το κείμενο χωρίς να ισχύει κάτι τέτοιο…). Εμείς απλά δίνουμε το έναυσμα για την αναζήτηση, μνημονεύοντας παράλληλα έναν άνθρωπο που έγραψε μοναδικούς στίχους αντάξιους συγγραφέων και ποιητών του κλασικού ρεπερτορίου. Πολλοί ήταν εκείνοι που είπαν ότι αυτός άξιζε το Νόμπελ Λογοτεχνίας που πήρε τελικά ο Bob Dylan, προσωπικά συγκαταλέγομαι κι εγώ στις τάξεις τους.

Κύριε αρχισυντάκτη, σκέτοι τίτλοι τραγουδιών πιάνονται; Πιάνονται δεν πιάνονται, ορίστε μερικοί που μου αρέσουν:

How Sweet It Is To Be Loved By You
I’m Gonna Make You Love Me
Love Like Anthrax (όπως λέμε άνθρακες ο θησαυρός)
Love Will Tear Us Apart
Love Is Like Oxygen

κι αυτά μόνο με τη λέξη love στον τίτλο τους. Ένας παρα-ερωτικός: Don’t Go Home With Your Hard-on

κι ένας τίτλος άλμπουμ – έπος: I Know You're Married But I've Got Feelings Too της Martha Wainwright.

The Smiths – Cemetry Gates

“So we go inside and we gravely read the stones /All those people, all those lives where are they now? /With loves, and hates and passions just like mine /They were born and then they lived and then they died /It seems so unfair I want to cry”

Ότι και να πει κανείς, όσο και να τον μισεί κανείς (κι αναμφίβολα υπάρχουν άπειροι μουσικόφιλοι εκεί έξω που δεν τον αντέχουν), ο Morrissey είναι ένας ευφυής στιχουργός που ξέρει να πλάθει ιστορίες με τις λέξεις και να λέει σπουδαία πράγματα με τη βοήθειά τους. Ειδικά στις πρώτες ημέρες των Smiths και πολύ λιγότερο σήμερα που και επαναλαμβάνεται αλλά και προσπαθεί να κερδίσει δημοσιότητα με σοκαριστικές απόψεις, εντός κι εκτός μουσικής. Όταν όμως μεσουρανούσε η πρώτη του μπάντα, πολλοί κρέμονταν από το στόμα και τη γραφή του κι έβρισκαν σ’ αυτόν κάποιον που μιλούσε για λογαριασμό τους και τους έκφραζε όσο λίγοι. “And if a double-decker bus crashes into us/To die by your side is such a heavenly way to die” κτλ, μην τα επαναλαμβάνουμε τώρα, όλοι τα γνωρίζουμε…

“Gallileo, Gallileo,
Gallileo, Gallileo,
Gallileo, figaro, magnificoooooo”

Από τους πιο επιτυχημένους στίχους ever, βοήθησαν να πουληθούν εκατομμύρια δίσκοι, μα ας ασχοληθούμε με κάτι άλλο.

Barry Adamson – The Sweetest Embrace

“Our time is done my love/We've laid it all to waste/One thousand moonlit kisses can't/Sweeten this bitter taste”

Εδώ κάνουμε τρίπλα για να μνημονεύσουμε έναν από τους καλύτερους στιχουργούς της ροκ μουσικής, σε ένα όμως όχι δικό του κομμάτι. Το τραγουδάει όμως ο Nick Cave, έχει γράψει ασφαλώς και τους στίχους του και πρόκειται επίσης για μία πανέμορφη σύνθεση. Γίνεται ακόμη περισσότερο βέβαια τόσο από την ερμηνεία, όσο κι από το δίπολο αγάπης – απέχθειας που πραγματεύεται στους στίχους του.

“My desire for you is endless and I love you most of all/ I just don't want you no more and that's the sweetest embrace of all”

Τι ωραία που τα λέει ο μπαγάσας! Είναι ικανός να σου ρίχνει χυλόπιτα κι εσύ να κάθεσαι να τον κοιτάζεις με θαυμασμό και να περιμένεις να σου πετάξει την επόμενή του κουβέντα, που μπορεί να είναι χειρότερη από την προηγούμενη, να σε πληγώνει περισσότερο, αλλά είπαμε, εσύ εκεί! Στα μάτια τον κοιτάζεις! Μιλάω εξ ονόματος της πλειοψηφίας του γυναικείου πληθυσμού, για να εξηγούμαι…

The The – This Is The Day

“Well you didn't wake up this morning 'cause you didn't go to bed
You were watching the whites of your eyes turn red”

Κλασική περίπτωση που σου αρέσει ένας στίχος, μόνο και μόνο επειδή το τραγούδι που συνοδεύει έχει καταλήξει να αποτελεί μέρος του μουσικού σου DNA. Όχι ότι δεν αξίζει βέβαια, τόσο αυτός ο εναρκτήριος που σε μπάζει αμέσως στο κλίμα, όσο και κάθε επόμενος που ακολουθεί, σε ένα τραγούδι που μιλάει για τη νοσταλγία στο παρελθόν και στις ημέρες που σε καθόρισαν σαν άνθρωπο. Δεν ξέρω αν ο Matt Johnson θα μπορούσε να συγκαταλεγεί στους σπουδαίους στιχουργούς διαχρονικά αλλά ακόμη κι αν αυτή ήταν μία έκλαμψη ευφυίας από μέρους του (που δεν ήταν – έκλαμψη εννοώντας – είχε πλείστες άλλες ανάλογες στιγμές στην πολυετή πορεία του), είναι αρκετή για να του εξασφαλίσει μια θέση στους δικούς μου, τουλάχιστον, αγαπημένους.

“'Cause we were never being boring/We had too much time to find for ourselves”

Κι όλο το υπόλοιπο, ασχολίαστο.

Alternative TV – Life

“Life's about as wonderful as no electricity, I don't like acoustics and Crosby Stills Nash and Young/Life's about as wonderful as no electricity, I make out it's poetry that's why I'm screaming at you”

Περιττό να πω ότι όταν προτάκουσα αυτό το κομμάτι σε τρυφερή ηλικία (μέσα από μία συλλογή της Cherry Red με τίτλο ‘Burning Ambitions’ που μου άνοιξε τρομερούς μουσικούς ορίζοντες), δεν ήξερα και πολλά αγγλικά και δε μπορούσα να καταλάβω τι έλεγαν οι στίχοι. Μου άρεσε όμως η προφορά του Mark Perry και η ευγενής αλητεία που έβγαζε η ερμηνεία του. Για μένα, αυτό ήταν το αληθινό πνεύμα του punk, χωρίς υπερβολές και με to-the-point στόχους γι’ αυτό που ήθελε να πετύχει. Αργότερα έμαθα καλύτερα τη γλώσσα μα δεν ήμουν απόλυτα σίγουρος ότι έβγαζα τέλεια όσα έλεγε. Συνέχισα να ακούω μανιωδώς το κομμάτι παρ’ όλα αυτά. Σήμερα το ίντερνετ σου βγάζει τους στίχους με μία κίνηση, και δίνει σάρκα και οστά στους ήχους που άκουγα εδώ και κοντά σαράντα χρόνια. Πόσααααα;

Και πόσα άλλα…

Και δεν ανέφερα καν τους Radiohead…

“Etcetera etcetera”

Ορίστε, τους ανέφερα.