Μένουμε ...Ασία

Το αφιέρωμα αυτό του MiC είχε αρχικά τον εσωτερικό πολιτικώς παιγνιώδη τίτλο "Έξω από την Ευρώπη". Μην το πάρετε της μετρητοίς, ήταν λες και παίζαμε Taboo και είχε τεθεί ο περιορισμός "μη χρησιμοποιήσετε τις λέξεις έθνικ και world μουσική". Είναι που φρονώ γαρ ότι απ' όλες τις αναρίθμητες πλέον κατηγοριοποιήσεις της μουσικής, τούτη (τούτες) είναι από εκείνες με το λιγότερο νόημα. Πριν παρεξηγηθώ: Δεν έχω πρόβλημα με τις κατηγοριοποιήσεις και τις τεμπέλες. Ούτε ανήκω στη φυλή των "η μουσική είναι μία", μάνα είναι μόνο μία και άλλων τέτοιων new age μοναδικοτήτων. Οφείλουμε όμως όταν τις χρησιμοποιούμε (και για συνεννόηση κατ' αρχάς και κατ' αρχήν) να γνωρίζουμε τα όρια ή έστω τους εγγενείς περιορισμούς τους. Και εν προκειμένω όχι μόνο είναι πολλοί, αλλά ενέχουν και στον πυρήνα τους σπέρματα μετα-αποικιοκρατικής υπεροψίας (μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του "υπόλοιπου" κόσμου υπήρξε κάποια στιγμή θύμα ευρωπαϊκού εκπολιτισμού), τουριστικού εξωτισμού από ένα αυτάρεσκο αλαζονικό βάθρο ισχύος απέναντι στους συμπαθητικούς μεν (και όχι πάντα) καθυστερημένους δε ιθαγενείς. Σε μια εποχή μάλιστα όπου ο νέος, ο μοντέρνος, ο σωστός, ο ....πρόστυχος ρατσισμός, έχοντας πάρει αποστάσεις από τον παλιό καλό παραδοσιακό του Αδόλφου ο οποίος βασιζόταν στο αίμα και στη φυλή, έχει μεταθέσει τα κριτήρια του διαχωρισμού στη βάση της "κουλτούρας" και των "αξιών". Και κάπως έτσι το "ροκ" βρέθηκε να παίζει ρόλο πολιτισμικού κριού της Δύσης, εργαλειοποιημένο (sic) στα χέρια φιλοπόλεμων του Χάντινγκτον, κάτι που μοιάζει βέβαια έως και ειρωνεία αν αναλογιστεί τις ρίζες του ροκ στην απολίτιστη καθυστερημένη μαύρη Αφρική. Και μήπως λοιπόν κατά μία έννοια το ροκ δεν είναι κι αυτό παρά ένα είδος ...έθνικ fusion;

Κάπου εδώ λοιπόν θα έπρεπε να πέσει και η λέξη "παγκοσμιοποίηση", και να αρχίσουμε τις θρηνωδίες για την ισοπέδωση και την επιβολή της πολιτισμικής ομοιομορφίας, κι αν λέμε η πραγματικότητα δεν συμφωνεί μαζί μας, τόσο το ...χειρότερο γι αυτήν. Γιατί αν μπορούσαμε να κάνουμε κάμποσα ζουμ-άουτ στην εικόνα της ανθρώπινης ιστορίας, αν παίρναμε π.χ. την οπτική ενός εξωγήινου, θα παρατηρούσαμε ότι η "παγκοσμιοποίηση" είναι μια διαδικασία, μία τάση καλύτερα η οποία διαπερνά ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία από την εποχή που ο άνθρωπος είχε ...ουρά, σε μια συνεχή διαλεκτική σχέση με την τοπικότητα και τα σύνορα. Κι αν στην σύγχρονη διαδικτυωμένη ανθρωπότητα οι επιρροές της "δυτικής ποπ" έχουν όντως φτάσει μέχρι και τη Γη του Πυρός, συνάμα όμως συμβαίνει και το αντίστροφο. Πως έγινε με τη γιόγκα και τα γκοντζιμπέρια; Θέλετε προγκρέσιβ από τη Γουατεμάλα; Θα βρείτε; Γκαράζ από το Βιετνάμ; Ναι. Ηχογραφήσεις της Τάδε Φυλής από το βάθος του κέρατος της Αφρικής; Επίσης. Κάθε γωνιά του κόσμου ξεψαχνίζεται και ξεσκονίζεται για rare ή very rare, super rare ακόμη και ultra rare ακούσματα (και εννοείται obscure!) για έναν μερακλή καταναλωτή ακόρεστο για σπανιότητα και εξωτισμό και 180 γραμμαρίων βινύλιο, ειδικά από τη στιγμή που το άρμα της εξέλιξης της δυτικής μουσικής μοιάζει να έχει κολλήσει και να τρώει τις σάρκες του για να διατηρηθεί εν κινήσει (δρώντας και σωτήρια και για μια χρονίως ασθμαίνουσα δισκογραφική αγορά). Μια διαδικασία βέβαια, που αν την εξετάσουμε στην ιστορική της προοπτική ίσως κάπου θυμίζει εκείνες τις μεγάλες εκθέσεις που διοργανώνοντας στις δυτικές πρωτεύουσες, εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα, όπου άνθρωποι από απομακρυσμένες περιοχές, με διαφορετικό πολιτισμό, παρουσιάζονταν (ακόμη και σε κλουβιά) ως εξωτικά εκθέματα ("Παπούα με κόκαλο στη μύτη, Εσκιμώοι με αίμα να τρέχει από το στόμα τους, μικρόσωμοι Μεξικάνοι με το σομπρέρο τους, νέγρες με γυμνό στήθος" διαβάζω σε μια περιγραφή των καιρών).

Κι ας ακούγομαι ελαφρώς σαρκαστικός, δεν το βλέπω ως αναγκαστικό κακό όλο αυτό (ακόμη κι όταν είναι μόδα), οι καιροί έχουν αλλάξει. Είναι που αυτή η διαδικασία δρα στην ουσία της (και) εμπλουτιστικά (θυμηθείτε π.χ. χαρακτηριστικά πως επηρεάστηκαν οι Beatles π.χ. και ολόκληρη ουσιαστικά η ψυχεδέλεια από την ινδική μουσική και τα ταξίδια με τα διάφορα magic bus). Έτσι χάνεται βέβαια θα πει κάποιος η αυθεντικότητα και η γνησιότητα; Θα αντιστρέψω το ερώτημα και θα αναρωτηθώ ποιο είναι στην πραγματικότητα των εννοιών αυτών; Μήπως είναι μια φενάκη, ένα πουκάμισο αδειανό; Αν το εξετάσουμε φιλοσοφικο-επιστημονικά, ακόμη και η πιστή ηχογράφηση πεδίου, ενός π.χ. γέρου στα Ιμαλάια με ένα μαγνητοφωνάκι, δεν εξασφαλίζει "αυθεντικότητα", καθώς η παρουσία και μόνο του εξωτερικού παρατηρητή αλλάζει το σύστημα, όπως μας διδάσκει η κβαντομηχανική. Αν το εξετάσουμε από την διαρκώς επίκαιρη σκοπιά των ταυτοτήτων, "τι είναι η πατρίδα μας", τι σημαίνει ελληνικότητα, νεπαλικότητα ή ινδονησιακότητα, ερωτήματα στα οποία στην ουσία δεν έχουν νόημα οι απαντήσεις τους τόσο, παρά μόνο ο διαρκής προβληματισμός τον οποίο θέτουν και ακόμη περισσότερο οι αναθεωρήσεις τους. Αγαπημένο μου παράδειγμα από την γαστρονομία: η χωριάτικη σαλάτα, το άκρον άωτο της εθνικής μας ταυτότητας (όπως προσλαμβάνεται κι από ένα ξένο τουρίστα ο οποίος αισθάνεται υποχρεωμένος να την παραγγείλει -έστω και σαν μοναδικό πιάτο στα δύο) στην πραγματικότητα εμπεριέχει περισσότερη ...μεξικανικότητα, ένας αρχαίος κάτοικος των χωμάτων μας δεν θα αναγνώριζε καν τα περισσότερα της συστατικά στοιχεία.

Κάπως έτσι λοιπόν, στη ζωή και φυσικά και στην τέχνη το καινούργιο, το νέο, το υπερβατικό, γεννιέται στα σταυροδρόμια, στα σημεία τριβής, όσμωσης, επαφής και σύντηξης, fusion δηλαδή, μια παρεξηγημένη και κακοποιημένη λέξη (και στη μουσική και στη μαγειρική εδώ που τα λέμε). Κι αν πράγματι η σύντηξη, η μετάλλαξη μπορεί να οδηγήσει σε εκτρώματα, στο κιτς ή στην γραφικότητα (όπως όμως συμβαίνει εξίσου συχνά με την ομφαλοσκοπική ενδογαμία!), μπορεί να είναι και ο κανόνας αυτός, όταν όμως ο εξωγενής σπόρος βρει την κατάλληλη τοπική μικροσυνθήκη και αλληλεπιδράσει θα δώσει το νέο υβρίδιο, σε έναν αυτονομημένο κιόλας εμπλουτισμό ο οποίος είναι τελικά μια καταστατική συνθήκη της διατήρησης της ζωής. Ακόμη κι ενός πολιτισμού...

Με βάση τούτες τις σκόρπιες πινελιές σκέψεων συντάχθηκε η ακόλουθη τουριστική (ω ναι!) λίστα. Και δεν μπορεί παρά να είναι μια τουριστική άποψη (κι ας βαυκαλιζόμαστε όλοι ότι είμαστε φλανέρ, ταξιδευτές και ταξιδιώτες, τουρίστες είναι οι Άλλοι). Γιατί όσο κοσμοπολίτικη ή διεθνιστική άποψη των πραγμάτων κι αν έχουμε θεωρητικά, στην πραγματικότητα όλοι κόβουμε τον κόσμο στα δικά μας μέτρα κατανόησης (και δεν γίνεται κι αλλιώς), όλοι εκκινούμε από το δικό μας σύστημα αναφοράς. Και από τα στερεότυπά του. Τα οποία πολλοί εμίσησαν, κανένας δεν μπορεί να αποφύγει, συνειδητά και κυρίως ασυνείδητα. Γιατί ναι, μπορεί να λέμε(νε) ότι η μουσική είναι μία παγκόσμια γλώσσα, είναι όμως συγχρόνως και ένα απόλυτα τοπικό φαινόμενο. Με τις δικές του απόλυτα τοπικές προσλαμβάνουσες και χρήσεις και κοινωνικές επιτελέσεις. Και αυτό δεν είναι καν θέμα γλώσσας και μόνο. Να το πω αλλιώς; Αλλιώς βιώνει και συναισθάνεται π.χ. τους Smiths ένας κάτοικος του Μάντσεστερ και αλλιώς ένας των Αμπελοκήπων (κι ας έχει και δύο ...προφίσενσια κορνιζαρισμένα).

Στο τέλος βέβαια μας μένουν οι ήχοι. Είναι κι αυτό μια αρχή θα μου πείτε. Μια αρχή που "συμβάλει στην αλληλοκατανόηση και στην προσέγγιση λαών και πολιτισμών" κλπ κλπ. Μόνο που η προσέγγιση αυτή είναι μια αργή, μην πω μακραίωνη διαδικασία, η συνάντηση με το διαβόητο Άλλο, το Διαφορετικό κρίνεται όχι όταν το ανεχόμαστε ή και το λατρεύουμε από απόσταση ασφαλείας, τότε που η επαφή μας μαζί του περιορίζεται σε δίσκους και τραγούδια, αλλά όταν αυτό ενσαρκώνεται και έρχεται να ζήσει σε πλήρη ανθρώπινη υπόσταση δίπλα μας.

Από εδώ δίπλα επέλεξα να ξεκινήσω την εστίαση μου στα πλαίσια αυτού του Mic αφιερώματος, προτιμώντας να μείνω ...Ασία. Τούτη την γεωγραφική οντότητα, μέσω της οποίας συχνά ετεροκαθοριζόμαστε ως Ευρωπαίοι, με την οποία όμως έχουμε περισσότερα κοινά απ' όσα θέλουμε να παραδεχτούμε, αν κάνουμε αυτό το ζουμ-άουτ που λέγαμε παραπάνω, θα διαπιστώσουμε ότι η Ευρώπη και ειδικά η Μέση Ανατολή συνιστούν ένα ιστορικό συνεχές το οποίο βρίσκεται σε έναν διαρκή διάλογο, αιματηρό ενίοτε (όπως και σήμερα).

Ας ξανοιχτούμε λοιπόν, με κατεύθυνση ανατολική, σε μια εντεκάδα από χώρες και κάμποσα περισσότερα τραγούδια, έτσι σε κορφολόγημα, η κάθε χώρα θα άξιζε άνετα δικό της αφιέρωμα (και ας σημειωθεί παρακαλώ, έτσι για να καταδειχθούν οι περιορισμοί της οπτικής μου, ότι από την παράθεση απουσιάζει ολάκερη Κίνα, αυτή η terra incognita με τα 1 δις κατοίκους και κοτζάμ ...Κόσκο)

1. Τουρκία
Οι γείτονες: Κατά βάση είναι απολίτιστοι, δεν έχουν ιδέα από δημοκρατία, είναι φανατικοί και εθνικιστές γκρίζοι λύκοι, φτιάχνουν όμως καλά κεμπάπια και μπακλαβάδες (τους οποίους βέβαια πήραν από μας), είναι κατά βάθος αφελείς και μπουνταλάδες και όταν ακούνε "γιουνάν" χαίρονται και κερνάνε ρακί, βάι βάι. Βέβαια αν μπούμε σε διαδικασίες συγκρίσεων (αν δεν συγκριθείς με τον γείτονα με ποιον;), στην μουσική η χώρα μας έχει να φάει πολύ ...σκόνη. Γιατί μιλάμε για μια χώρα με μακραίωνη παράδοση, πραγματικό χωνευτήρι πολιτισμών, με σύγχρονες γόνιμες απολήξεις σε κάθε μα κάθε είδος μουσικής, από τους δημοφιλείς στα μέρη μας (νεο)οθωμανούς διασκεδαστές Baba Zula μέχρι μικρότερα ονοματάκια που μας άρεσαν στις σελίδες αυτές, όπως ο Jakuzi με την ακαταμάχητη ποπ του και η Anadol με την ηλεκτρονική μουσική "δρόμου" της και ούτω πολύ καθ' εξής (πριν κάμποσα χρόνια ο Δημήτρης Κάζης είχε αποπειραθεί μια επισκόπηση). Και όλο αυτά παρά το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες μόνο με μεγεθυντικό φακό μπορούμε να εστιάσουμε σε παράθυρα δημοκρατίας ανάμεσα σε παραδοσιακά καραβανάδικα πραξικοπήματα (άλλη μια έμμεση απόδειξη ότι το ροκ -ειδικά από ένα σημείο και ύστερα- δεν είχε και πολλά να φοβάται από την πολιτική και προσαρμόστηκε σε κάθε είδους καθεστώτος -σαν τον ...καπιταλισμό ένα πράμα, εκτός αν ασφαλώς οι στίχοι, τα μηνύματα που κουβαλούσαν ενοχλούσαν το εκάστοτε καθεστώς-όπως για παράδιεγμα συνέβη με την σπουδαία Selda). Η χρυσή εποχή βέβαια ήταν (και εδώ) τα 60s, τότε που στη Δύση γινόταν κοσμογονία, ο ήχος και ο απόηχος της όχι μόνο έφτανε στην Ανατολία, αλλά έβγαζε και καρπούς με αναγνωρίσιμο τοπική γεύση (και πάντα στην τοπική γλώσσα ε;). Αναρίθμητα κι εδώ τα ονόματα που κατέδειξαν στην πράξη ότι ακόμη και φαινομενικά περιοριστικές φόρμες όπως το σερφ και το γκαράζ έχουν μια εξαιρετική δυνατότητα διεύρυνσης, από τους μεγάλοι Cem Karaca και Erkin Koray έως και μικρά διάττοντα αστεράκια που έλαμψαν για μια χεριά τραγούδια (αναρίθμητες και οι αντίστοιχες συλλογές, μια καλή για αρχή είναι η "Hava Narghile/Turkish Rock Music (1966-1975)", ωραία και ντερβίσικη, έχει μέσα και το ψυχεδελικό αριστούργημα "Agit" των Yabancilar και το αγαπημένο ανατολικό beat " Mühür Gözlüm" του Erkut Taçkın με Okan Dincer και Kontrastlar. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε για πολύ. Δόξα να 'χει Γιαραμπής, όρεξη να υπάρχει για ψάξιμο...

2. Λίβανος
Πάμε νότια, Λίβανο σε αυτή την κάποτε πιο φιλελεύθερη (με την καλή έννοια) χώρα της περιοχής, τότε που τη λέγανε μάλιστα Ελβετία της Μέσης Ανατολής, όλα αυτά πριν ξεκινήσουν οι εμφύλιοι, μπουν οι θρησκείες στο χορό, βάλουν τα χεράκια τους οι καλοί γείτονες Ισραηλινοί και γίνει ένας μύλος. Φυσικά και είναι η πατρίδα του αηδονιού που λέγεται Fairuz, μιας που όμως είμαστε στην χώρα του κέδρου, του δέντρου που φιγουράρει και στη σημαία, ας ακούσουμε κάποιους Κέδρους, τους Cedars δηλαδή, οι οποίοι με το "For your information", ένα κομμάτι όπου το garage beat συναντά το ...τσιφτετέλι, έκαναν ένα σουξέ στις γύρω χώρες τα χρόνια του '60. Έλα σήκω χόρεψέ το, το κορμί σου λύγισέ το...

3. Ισραήλ
Καλά αυτοί στα κύπελλα της ΟΕΦΑ δεν συμμετέχουν; Και στην Eurovision επίσης; (όπου και έχουν κερδίσει μάλιστα, με την Αφροντίτα-Diva της Dana International και το παλιό "A-baa-ni-bi" των Izhar Cohen & Alpha Beta, αμφότερα εξαιρετικά ποπ τραγούδια των καιρών τους). Και πως θα μπορούσα όμως να αφήσω στην άκρη ένα από τα αγαπημένα μου συγκροτήματα των νεανικών και λιγότερο νεανικών χρόνων μου, τους Minimal Compact; Και εντέλει... Μήπως το Ισραήλ το ίδιο δεν είναι τμήμα-δημιούργημα αυτού του πολιτισμικού συνεχούς που λέγαμε, ένα μοναδικό μείγμα Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Αφρικής; Όπως κατά έναν τρόπο είναι και οι MC, κι ας έστρωσαν την καριέρα τους στο Βέλγιο βασικά. Για ξανακούστε όμως κομμάτια σαν το γλυκύτατο "The will", σαν το γραμμένο στα εβραϊκά και τα αραβικά "Sananat", σαν το "Babylonia tower" που είναι σαν να βλέπεις ποστ-πανκ μπάντα να παίζει σε παζάρι της μεσαιωνικής Ιερουσαλήμ, ή σαν το "Orkha Bamidbar" που λες και κουβαλά όλη τη μελαγχολία του μετανάστη και του πρόσφυγα. Σαν την μελαγχολία η οποία λες και είναι καταστατική συνθήκη αυτής της χώρας (μέχρι και ο εθνικός ύμνος, σε αντίθεση με τα συνήθη είναι μια πένθιμη μελωδία) που χτίστηκε πάνω στην φρίκη του Ολοκαυτώματος αλλά και στην προσφυγιά ενός άλλου λαού. Μια μελαγχολία που κρύβεται και σε ένα αγαπημένο μου κομμάτι που είχε γράψει η Naomi Shemer και είχε τραγουδήσει σαν μια ισραηλίτισσα Baez η Shuly Nathan, το "Yerushalaim Shel Zahav", χρυσή Ιερουσαλήμ, ένας ύμνος για την πόλη-γενέτειρα τριών θρησκειών (και όλων των συνεπαγόμενων δεινών), το οποίο λόγω χρονικής συγκυρίας ταυτίστηκε με τον Πόλεμο των 6 Ημερών. Αν η μελωδία σας φανεί οικεία ή γνωστή, δεν είναι τόσο ότι λέγεται πως έχει αντιγράψει ένα βασκικό κομμάτι το οποίο έχουν τραγουδήσει και ο Κότσιρας και η Μποφίλιου, αλλά επειδή είναι το τραγούδι που ακούγεται στο συγκλονιστικό δακρύβρεχτο τέλος της "Λίστας του Σίντλερ".

4. Σαουδική Αραβία
4 άντρες (τι άλλο, είπαμε στη Σαουδική Αραβία είμαστε) φτιάχνουν συγκρότημα που το λένε προβοκατόρικα Al-Namrood, οι Άπιστοι δηλαδή και οι οποίοι στη μουσική τους ανακατεύουν κατάμαυρο-κατράμι μέταλ με ανατολίτικους δρόμους (και γουστάρουν που λέει και η διαφήμιση). Ακούς δυνατά το "Estorat taghoot", το μακράν καλύτερο τους κομμάτι, που είναι σαν το διαπνέει ο σιμούν, ο απειλητικός άνεμος της ερήμου. Κρατηθείτε γερά!

5. Ιράν
Ιράν γίναμε, θα πεταχτεί εδώ ο ...κοσμογυρισμένος Ελληνάρας που όλα τα σφάζει και όλα τα μαχαιρώνει. Υποτιμητικά φυσικά, άλλωστε είναι γνωστά ότι κάθε χώρα που τελειώνει σε -άν είναι εξ ορισμού απολίτιστη και τίγκα στον "σκοταδισμό" (θυμήθηκα μόλις εκείνο το αλήστου μνήμης συγκρότημα Ελλαδιστάν). Να κάνω τώρα προβοκατόρικη ρελάνς τύπου "μακάρι να ήμασταν Ιράν"; Όπως και να έχει, από άποψη μουσικής βιοποικιλότητας το Ιράν έχει να επιδείξει ζηλευτά δείγματα σε κάθε είδος: θέλετε μοναχικό καταθλιπτικό μπλακ μέταλ; ακούστε τον Ekove Efrits ειδικά το σε -άπταιστα ...περσικά κατά το ανέκδοτο- "We can fly once more" από τον δίσκο "Conceptual Horizon". Θέλετε σύγχρονη κλασικότροπη δημιουργία: αναζητείστε τις εκλεκτικές κυκλοφορίες της Hermès, αγαπημένη είναι εκείνη των Nima Rowshan και Ardavan Vossoughi με τίτλο "Silence-rest". Είστε κολλημένοι με τον ηλεκτρονικό ήχο; εδώ είναι που θα χάσουμε την μπάλα, σε βοήθεια μπορεί να προστρέξει μια συλλογή σαν εκείνη της Sub Rosa "Persian Electronic Music: Yesterday And Today 1966-2006", ξεχωρίζω τον Ata Ebtekar (aka Sote) και το "Robot radif" του για τον τρόπο που ενσωματώνει τον παραδοσιακό όγκο του ραντίφ με το σημερινό στρυφνό IDM (και εδώ δεν πιάνω καθόλου εμιγκρέδες σαν τον θαυμάσιο Ash Koosha). Εντάξει, θέλετε κάτι "(ψευδο)νοσταλγικό", από την παλιά "καλή εποχή του Σάχη και της Σοράγιας, πριν από την ισλαμική επανάσταση και πριν έρθουν οι μουλάδες και απαγορέψουν το ροκ (λέμε τώρα); Ακούστε φωνάρες σαν και αυτή της Neli σε κομμάτια σαν το "Hobab", με όλη αυτή την μελιστάλαχτη ενορχήστρωση χαρακτηριστική των απανταχού 70s (θα το βρείτε μαζί με άλλα ανάλογα δείγματα στις συλλογές "Prerevolutionary iranian pop").

6. Πακιστάν
Ακούω μια συλλογή η οποία έχει κυκλοφορήσει από την Sublime Frequencies με τον εξωτικό τίτλο "Pakistan: Folk and Pop Instrumentals 1966-1976". Μέσα σε πολλά ξεχωρίζει ένα ωραίο γκαραζάκι με λίγο σερφ αλλά και κάμποσα ανατολίτικα μπαχαρικά, σε συντονισμό με την εποχή του, The Panthers λέγονται και το κομμάτι "Malkaus", έχει κάτι το συγκινητικό να σκέφτεσαι ότι κάπου κάπως κάποτε σε αυτή τη χώρα μία μπάντα μαζεύτηκε σε ένα δωμάτιο, ένα στούντιο, έβγαλε ένα δισκάκι (το οποίο το ονόμασε μάλιστα ευδοκίμως "East Goes West"), μέχρι εκεί έφτανε το όνειρο, και μετά κανείς δεν ξανασχολήθηκε μαζί τους, ξεχάστηκε, μέχρι να το ξαναφέρει στο φως η σκαπάνη ενός δισκορύχη.

7. Ινδία
Και πεταγόμαστε στην παραδίπλα χώρα, με την οποία ειρήσθω εν παρόδω κάποτε το Πακιστάν ήταν μία ενότητα, μέχρι που αποχώρησαν οι βρετανοί άποικοι και από μία προέκυψαν με αιματηρό τρόπο ...τρεις χώρες (αν το καλοσκεφτεί κανείς, παντού όπου κάποτε υπήρξε βρετανική κυριαρχία, αυτή άφησε πίσω της συντρίμμια και εμφυλίους). Ινδία λοιπόν, με την οποία μας συνδέουν μακρόχρονοι δεσμοί (και όχι δεν πάω πίσω στον Μεγαλέξανδρο) με απροσδόκητες μουσικές διασταυρώσεις όπως την ελληνοϊνδική συνεργασία των Χαλκιάδων ή αυτό τον δίσκο για τον οποίο είχε γράψει πρόσφατα στο MiC ο Πάνος Πανότας. Αξίζει να σταθούμε στη δεκαετία του '60, τότε που είχε ενσκήψει στη χώρα μας η μόδα των ινδικών (ή ινδοπρεπών αν προτιμάτε) ασμάτων, με τον κόσμο να κάνει λαϊκό προσκύνημα στους κινηματογράφους για να δει ταινίες με την Ναργκίς και την Μητέρα Ινδία, και πολλούς λαϊκούς συνθέτες να ακολουθούν ανάλογους δρόμους, γράφοντας δικά τους ή απλά ...κλέπτοντας οπώρες (ακόμη και μεγάλα ονόματα σαν τον Απόστολο Καλδάρα). Το πράγμα κατά το ελληνικό έθιμο έφτασε στην υπερβολή του, άναψε και διένεξη κατά το επίσης ελληνικό, με κρίσεις του τύπου "ευτελισμός του λαϊκού τραγουδιού" και "βιοτεχνία της υποκουλτούρας". Σε μια συλλογή που είχε βγει από τον Καθρέφτη με τίτλο "Ο γυρισμός της Μαντουμπάλας" θα βρείτε ένα σωρό τέτοια καλούδια στην πρωτότυπη τους ερμηνεία από το ινδικό αηδόνι που λέγεται Lata Mangeshkar, τραγούδια που τα μάθαμε σαν "Αυτή η νύχτα μένει", "Μου λένε να μην κλαίω", "Όσα αξίζεις εσύ" και πολλά ακόμη. Σε τελικό απολογισμό θα έλεγε κανείς ότι εκείνη η μόδα μάλλον εμπλούτισε το λαϊκό μας με νέους μελωδικούς δρόμους και ήχους (...psych θα τους έλεγε κάποιος σήμερα).

8. Ινδοκίνα
Ενώνοντας σε μια πολιτισμική ενότητα ένα σωρό ετερόκλητους πολιτισμούς (είπαμε, τουρίστες δεν είμαστε;), αψηφώντας τσουνάμια και τον dengue fever (τη νόσο, όχι το συγκρότημα) και αποφεύγοντας σεξουαλικά λιμασμένους νεο-αποικιοκράτες φτάνουμε σε τούτη τη θερμή από κάθε άποψη γωνιά του πλανήτη. Νοερά και μουσικά. Εδώ που οι δυτικές επιρροές και κατάλοιπα ήταν ανέκαθεν εμφανείς, ήδη πίσω στα 60s. Ειδικά σε χώρες όπως η Ταϋλάνδη και το κοντινό μόρφωμα που λέγεται Σιγκαπούρη ήταν σχεδόν παράδοση οι διασκευές και επανερμηνείες (και όχι μόνο) δυτικών ακουσμάτων, υπάρχουν στις μέρες μας κυριολεκτικά δεκάδες συλλογές τύπου "Thai beat" ή "Singapore A-Go-Go" κοκ, υπομονή να έχετε να ξεψαχνίζετε b-κομμάτια ανύπαρκτης παραγωγής στα όρια ενίοτε του τρας και του κιτς, κάτι όμως που μπορεί τους δίνει και κάτι το αυθόρμητο και το ανεπιτήδευτο ώστε να στέκονται αντάξια δίπλα σε αυτά των προτύπων τους. Όπως συμβαίνει π.χ. στη διασκευή του Kaw-liga του Hank Williams από τους αγνώστων λοιπών στοιχείων Silver Sand ή στο καταπληκτικό "Each and every flower" των The Stylers, από τα καλύτερα και δημοφιλέστερα σχήματα του είδους (ποιου είδους;)

Αξίζει εδώ και μια εκδρομή λίγο παραδίπλα, διακοπές στην Καμπότζη που λέγανε και οι Νεκροί Κένεντυς, πολύπαθη χώρα πραγματικά, τι έχουν τραβήξει οι άνθρωποι εκεί, από τον απερίγραπτο εκείνο βασιλιά τον Σιχανούκ (ο οποίος είχε μάλιστα και μουσικές φιλοδοξίες) μέχρι τον αιμοσταγή Πολ Ποτ και τους Ερυθροί Χμερ του, οι οποίοι όταν κατέλαβαν την εξουσία έστειλαν ότι θύμιζε ή έμοιαζε διανοούμενο στα διαβόητα χωράφια του θανάτου, σβήνοντας κάθε πολιτισμική δραστηριότητα η οποία μέχρι τότε ήταν ανθούσα. Κάπου εκεί χάθηκαν τραγουδιστές σαν τον Sinn Sisamouth, πραγματικά τεράστιο όνομα, με εκατοντάδες τραγούδια στο ενεργητικό του, και χωρίς μάλιστα στείρο πιθηκισμό στα δυτικά ακούσματα. Υπό το πρίσμα της ιστορίας θαυμάσια κομμάτια σαν το "Yuvachon Yuvatey Samai Tmai" (δηλαδή, "η νέα γενιά" όπως λέει το google translate) σε ντουέτο με την Ros Soreysothea, έχουν κάτι το ανατριχιαστικά νοσταλγικό (και αλήθεια, το όλο ηχητικό περιβάλλον δεν θυμίζει πολύ έντονα Dengue Fever; όχι τη νόσο, το συγκρότημα)

9. Ινδονησία
Κατά μία έννοια μιας από της κοιτίδες της σύγχρονης ...δυτικής μουσικής. Τότε που ο Ντεμπισί είδε και άκουσε για πρώτη φορά χορούς gamelan. Πολλοί άλλοι θα ακολουθήσουν, με την επίδραση της μουσικής από την Ιάβα, το Μπαλί να φτάνει μέχρι και την πιο σύγχρονη ambient electronica (για ξανα-ξεφυλλίστε τον "Ωκεανό του ήχου" του David Toop, τα λέει ήδη από το πρώτο κεφάλαιο). Η μεγαλύτερη μουσουλμανική χώρα του κόσμου, η οποία πέρασε και αυτή των παθών της τον τάραχο κατά την επαφή με τον δυτικό πολιτισμό, εδώ "μεγαλούργησαν" οι ανεκτικοί και φιλελεύθεροι Ολλανδοί στον ξεχασμένο (στα εδώ μέρη) βρώμικο πόλεμο του '45-'49. Το μέγεθος της χώρας εγγυάται και μια πολύ πλούσια και πολυποίκιλη μουσική παράδοση, η οποία φτάνει και σε κάθε σύγχρονο είδος (για παράδειγμα, υπάρχει μια πολύ καλή progressive σκηνή), εμείς εδώ θα παραμείνουμε σε ποπ (ψευδο)νοσταλγικό κλίμα, με οδηγό μια εξαιρετική συλλογή με τον ομολογουμένως λίαν κατατοπιστικό τίτλο "Indonesia Pop Nostalgia-Pan-Indonesian Pop, Folk, Instrumentals & Children's Songs 1970s-1980s", και περιέχει διάφορα νόστιμα ποπ "φρουτάκια", με τη φαρφίσα να κυριαρχεί στα περισσότερα, σαν π.χ. το "Buah manggis" της Ira Maya Sopha, το οποίο πράγματι σε ...φρούτο αναφέρεται, το εξωτικό και λίαν αντιοξειδωτικό mangosteen (κάποιοι το λένε "η βασίλισσα των φρούτων")

10. Κορέα
Τούτη η πραγματικά μικρή γωνιά του κόσμου, έχει καταφέρει ουκ ολίγες φορές στην πρόσφατη ιστορία να τον αναστατώσει ολόκληρο, μία με τον πόλεμο του '50 που παραλίγο να φέρει την πυρηνική σύγκρουση καπιταλισμού-κομμουνισμού (για να αφήσει και στην λαϊκή γλώσσα την έκφραση "θα γίνει της Κορέας"), μία με τα σμαρτ φόουνζ που πλημύρισαν τον κόσμο και έχουν καταστρέψει τις ανθρώπινες συναναστροφές απανταχού της γης, μία με το μουσικό είδος που λέγεται Κ-Pop και δοκιμάζει τα όρια και τους ορισμούς της έννοιας του κιτς, σαν το αλήστου μνήμης "Gangnam style" το οποίο κατάφερε να γίνει παγκόσμιο χιτ σε μια εποχή που δεν υπάρχουν παγκόσμια χιτ (χρυσούν ωρολόγιο σε όποιον θυμηθεί το όνομα του ερμηνευτή πάντως), μία με τον "πάτα το κουμπί" Κιμ και τις κοκορομαχίες του με τον Ντόναλντ. Και όχι μόνο. Το 2016, ο δίσκος των πιτσιρικάδων Jambinai "Echo of creation", μια εντυπωσιακής δυναμικής ανάμειξη τοπικών στοιχείων με το κλασικό post-rock, ήταν ένας από τους δίσκους της χρονιάς για την παρούσα ιστοσελίδα.

11. Ιαπωνία
Η πρώτη μου επαφή με την ιαπωνική κουλτούρα ήταν εκείνο το αξέχαστο σίριαλ των 80s, το Σογκούν, με τον επιβλητικό Τοσίρο Μιφούνε να βρυχάται 'Χάιιιι" σε αυτή την τραχιά, ερμητικά ξένη γλώσσα (στην πραγματικότητα 3 σε μία!) και να με συγκινεί λες και είναι ένας κώδικας ο οποίος κρύβει τα μυστικά του σύμπαντος και της ύπαρξης, όπως το ίδιο συναίσθημα μου δημιουργείται όταν ακούω τραγούδια του Kazuki Tomokawa, που δεν είναι τυχαίο ότι στην πατρίδα του τον λένε ο "κραυγάζων φιλόσοφος", και τον οποίο θα τον φανταζόμουν δίπλα στον Κώστα Χατζή σε μια μπουάτ του '70 τότε που έλεγε συγκλονιστικά κομμάτια σαν το "Hodoukyou" (歩道橋 ). Συνοδοιπόρος μιας πλειάδας σπουδαίων τραγουδοποιών της φολκ (ψάξτε συλλογές με τον τίτλο "History of Japanese Folk”), μια παράδοση που εκβάλει και σε μεταγενέστερες εποχές, σε τύπους σαν τον Shuji Inaba και τον δίσκο του με τον απίστευτο τίτλο "The Rapture of Being Destroyed is the Flipside of the Misery of Destruction".

Χρόνια αργότερα δουλεύοντας σε ερευνητικό περιβάλλον, έφτασε στα αυτιά μου η γενικευτική άποψη ότι οι ιάπωνες επιστήμονες ρέπουν πολύ προς την μίμηση και την αναπαραγωγή, κάτι που πέραν της γενίκευσης δεν ήταν τόσο λαθεμένο, από τη στιγμή που μιλάμε για μια νοοτροπία η οποία δεν θεωρεί την μίμηση σαν κάτι αξιοκατάκριτο και υποτιμητικό, το αντίθετο μάλιστα όταν πρόκειται για μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας, και έτσι στην Ιαπωνία υπάρχουν δεκάδες σχήματα-κλώνοι που παίζουν λες και είναι οι Beatles, οι Stones ή ακόμη και ο ...Pascal Comelade, σαν και τους Pascals, από τους αγαπημένη μου είναι η διασκευή που έχουν κάνει σε στυλ Comelade του "Egyptian reggae" του Jonathan Richman)

(και φανταστείτε δεν είπαμε τίποτε για japanoise και γιαπωνέζικη ποπ ούτε για εκείνο το εύθραυστο μελωδικό πλάσμα που λέγεται Sonoko).

Και το ταξίδι δεν τελειώνει εδώ... Μάλλον τώρα ξεκινά.