Mic-Goes-Classic
Για όλα φταίει το βαρετό art-rock και το Τρίτο Πρόγραμμα. Όταν δεν άντεχα πια να ακούω τους φερέλπιδες μουσικούς φίλους μου να παραληρούν για τη συμφωνική δεξιοτεχνία διάφορων βαρύγδουπων νεαρών Βρετανών, στράφηκα στην πηγή: αυτό που ορίζουμε ως "κλασική μουσική" για να συνεννοούμαστε. Την ίδια εποχή περίπου, έπεσαν στα χέρια μου μερικά άλμπουμ του Concentus Musicus της Βιέννης, ενός μουσικού συνόλου που ίδρυσε το 1952 ο μαέστρος Nikolaus Harnoncourt με βιεννέζους μουσικούς, και ήταν και παραμένει αφοσιωμένο στο baroque. Ως τότε, νόμιζα ότι το baroque είναι κάτι βαρύ και πομπώδες, μέχρι που άκουσα τις σονάτες του Purcell. Με τη βοήθεια των παραγωγών του Τρίτου, βυθίστηκα για 2-3 χρόνια στο σύμπαν της "κλασικής", ξεκαθάρισα τι μου πάει και τι όχι, ανεξαρτήτως της πραγματικής αξίας του στην ιστορία της μουσικής, και αναδύθηκα αποκαθαρμένη. Τώρα πια, ακούω σπάνια τη συγκεκριμένη μουσική, όταν μου δοθεί η ευκαιρία να δω μια ενδιαφέρουσα συναυλία. Κατά προτίμηση, όχι στους παραδοσιακούς συναυλιακούς χώρους.
Διάλεξα 11 αγαπημένους συνθέτες που ξεκινούν λίγο μετά την αναγέννηση και φτάνουν ως τις αρχές του 20ου αιώνα, επειδή χαρτογραφούν τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές μου. Ναι, διότι ως μουσικόφιλη που σέβεται τον εαυτό της, συχνά είμαι εμπαθής (αντιπαθώ τον Wagner και τον Mahler, την ιταλική όπερα, τον Herbert von Karajan). Συνεχίζει να με γοητεύει περισσότερο η παλιά μουσική, η αναγέννηση και το πρώιμο μπαρόκ, οι ρομαντικοί συνθέτες με κουράζουν σε γενικές γραμμές - με αρκετές εξαιρέσεις, ενώ δεν ασχολήθηκα ποτέ σοβαρά με τον 20ο αιώνα, κι έτσι δεν έχω άποψη. Η μικρή ενασχόλησή μου με την "κλασική" μουσική κάθε άλλο παρά ειδική με κάνει. Δεν μπορώ να εξηγήσω με θεωρητικούς όρους το γιατί με συγκινεί κάθε κομμάτι που διάλεξα. Μόνο ότι τα αγαπώ πολύ ακόμα, μετά από αλλεπάλληλες ακροάσεις. Enjoy!
1 Johann Pachelbel
Γερμανός συνθέτης και οργανίστας της μεσαίας εποχής του baroque. Οι μουσικολόγοι ξέρουν να σας εξηγήσουν τη συνεισφορά του στην εξέλιξη της σύνθεσης, εγώ μόνο να απολαμβάνω μπορώ το πιο γνωστό του έργο, τον Κανόνα και τη Ζίγκα, για τρία βιολιά και μπάσο κοντίνουο, σε Ρε μείζονα. Η αγαπημένη μου εκτέλεση του έργου είναι με την ορχήστρα της εκκλησίας του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών, υπό τη διεύθυνση του Neville Mariner.
www.youtube.com/watch?v=C8KWpSCGlg4)
2 Henry Purcell
Βρετανός συνθέτης του baroque, χαλκέντερος και πολυγραφότατος, οργανίστας του Αβαείου του Ουέστμινστερ, έγραψε υπέροχη μουσική δωματίου αλλά και όπερες. [Παρένθεση: έχοντας αγαπήσει τις βρετανικές baroque όπερες, τρέφω μια βαθιά αντιπάθεια για τις belcando ιταλικές ή τις γερμανικές όπερες. Προτιμώ τους κόντρα τενόρους από τις ευτραφείς σοπράνο που ερμηνεύουν την Τόσκα και τη Μιμή. Κλείνει η παρένθεση]. Αν πρέπει να διαλέξω κάτι αντιπροσωπευτικό από το τεράστιο έργο του Purcell, θα είναι η σουίτα από την όπερα Fairy Queen, μια διασκευή του Ονείρου Θερινής Νύχτας του Σαίξπηρ. Κι ένα τραγούδι, το Strike the viol, το οποίο ο συνθέτης έγραψε για τα γενέθλια της βασίλισσας Μαίρης, το 1694. Και φυσικά το αγαπώ τραγουδισμένο από κόντρα τενόρο.
www.youtube.com/watch?v=0QDu-lM06Ac
www.youtube.com/watch?v=UWDxNNlBiM8)
3 Antonio Vivaldi
Ο σπουδαίος ιταλός συνθέτης του baroque που οι ειδήμονες αγαπούν να περιφρονούν, ως υπερτιμημένο ή υπερβολικά εκλαϊκευμένο. Ωστόσο, είναι αυτός που τελειοποίησε τη φόρμα και τη ρυθμική μορφή του κοντσέρτου, επηρέασε πολύ τον J S Bach και συνέθεσε τα πιο παιχνιδιάρικα και αισιόδοξα κοντσέρτα για έγχορδα. Όπως το κοντσέρτο για δυο μαντολίνα σε σολ μείζονα, το αλέγκρο του οποίου είναι ιδανική μουσική για να ξυπνήσει κανείς - το έχω δοκιμάσει, λειτουργεί πραγματικά.
www.youtube.com/watch?v=DHJXeUaMDBs
4 Jean-Philippe Rameau
Ο γάλλος ομόλογος των προηγούμενων υπήρξε και θεωρητικός της μουσικής. Χρειάζεται κανείς μια ζωή ολόκληρη για να ακούσει όλα τα έργα του, όπερες και μουσική για μπαλέτο, τα έργα για τσέμπαλο, τα μοτέτα. Από το αχανές έργο του, διαλέγω το κονσέρτο Νο 5 από τη μοναδική μουσική δωματίου που συνέθεσε ο Rameau, το 1741, με τίτλο Pieces de clavecin en concerts. Κι αυτό, επειδή εδώ το τσέμπαλο γίνεται η καρδιά της μουσικής, κι όχι ένα απλό συνοδευτικό όργανο.
www.youtube.com/watch?v=_Hw9wCPMfmI
5 Johann Sebastian Bach
Εδώ κανείς χρειάζεται δύο ζωές για να ακούσει στοιχειωδώς όλα εκείνα τα έργα που έγραφε ο Ιωάννης Σεβαστιανός ως οργανίστας των γερμανών βασιλέων. Κι επειδή για πολλούς ο Bach είναι συνδεδεμένος με την πένθιμη θρησκευτική μουσική, θα ξεχωρίσω κάτι πολύ πιο ανάλαφρο: το Καλώς Συγκερασμένο Κλειδοκύμβαλο, κι από τα 24 ζεύγη πρελούδιων με φούγκες, θα προτείνω το Νο 3 σε ρε ματζόρε, στην ιδανική εκτέλεσή του από τον εκκεντρικό καναδό πιανίστα Glenn Gould. Ή ίσως το 3ο από τα Βραδεμβούργια Κονσέρτα (σε οποιαδήποτε εκτέλεση αρκεί να μη διευθύνει ο Herbert von Karajan.)
www.youtube.com/watch?v=Tw-0PRovMU8
και www.youtube.com/watch?v=70AHpXhnS7M
6 Wolfgang Amadeus Mozart
Κι άλλο παιδί-θαύμα, αλλά τι να πρωτοδιαλέξει κανείς από το έργο που παρήγαγε μέσα σε 35 μόνο χρόνια. Επειδή ο πρώτος μεγάλος δίσκος που μου αγόρασαν οι γονείς μου ήταν ο Πέτρος και ο Λύκος -το έργο που έγραψε ο Prokofiev πάνω σ' ένα παραμύθι για να μαθαίνουν τα παιδιά τα όργανα της ορχήστρας - ανέπτυξα μια λατρεία για τα ξύλινα πνευστά, και ειδικότερα για το "μελαγχολικό όμποε" και το "βαρύ φαγκότο" . Ο Mozart έχει γράψει ένα μικρό, χαριτωμένο κονσέρτο για φαγκότο και (μικρή) ορχήστρα σε σι ύφεση μείζονα, ένα από τα ελάχιστα έργα (νομίζω) στο οποίο το φαγκότο παίζει κεντρικό ρόλο στη σύνθεση. Τα όργανα που το συνοδεύουν είναι δύο όμποε, δύο κόρνα, δύο βιολιά, μια βιόλα και ένα διπλό κοντραμπάσο.
www.youtube.com/watch?v=Rk5IqW7M9Fc
7 Ludwig von Beethoven
Ο συνδετικός κρίκος της κλασικής με τη ρομαντική σχολή, όσο κι αν θέλει κανείς να αποφύγει τις τετριμμένες απόψεις περί "κλασικού", δεν γίνεται να τον αγνοήσει. Βαθιά επηρεασμένος από τον Haydn και τον Mozart, είχε μελετήσει πολύ τον Bach και τον Handel, αλλά έψαχνε - και βρήκε - δικούς τους δρόμους. Υπέφερε από διπολική διαταραχή όπως τόσο πολλοί σημαντικοί μουσικοί, σύγχρονοι και παλιότεροι, κάτι που νομίζω ότι φαίνεται σαφώς στις σονάτες για τσέλο που έχει γράψει. Ίσως επειδή το τσέλο ηχεί στα αυτιά μου ως το πιο μελαγχολικό όργανο. Ακούστε τι εννοώ στη σονάτα Νο 3, για τσέλο και πιάνο, σε λα μείζονα, σε μια έξοχη, ιστορική εκτέλεση με τον Mstislaw Rostropovitch στο τσέλο και τον Swjatoslav Richter στο πιάνο.
www.youtube.com/watch?v=CUSoEEcflGM
8 Felix Mendelssohn Bartholdy
Γερμανός εκπρόσωπος της πρώιμης ρομαντικής περιόδου, παιδί-θαύμα που έγραψε συμφωνίες, κονσέρτα, μουσική για πιάνο και μουσική δωματίου, ορατόρια. Αγάπησα τον "κακόκεφο πολωνό κόμη" - όπως ήταν το παρατσούκλι του λόγω του στριφνού χαρακτήρα του - όταν βρέθηκα στη Σκοτία και συνειδητοποίησα πόσο καίρια έχει συλλάβει την ατμόσφαιρα της χώρας στη "Σκοτσέζικη Συμφωνία" του. Η ωραιότερη εκτέλεσή της που έχω ακούσει είναι με την Ορχήστρα Δωματίου της Ευρώπης, την οποία διευθύνει ο Nikolaus Harnoncourt (ο ιδρυτής του Concentus Musicus που προανέφερα).
www.youtube.com/watch?v=aeoxTvgEK0U
9 Jean Sibelius
Γοητευτική μελαγχολία του βορά αποπνέουν όλα τα έργα του φινλανδού συνθέτη, αυτό όμως το Valse Triste είναι μια αληθινή μαγεία. Το είχε γράψει για ένα θεατρικό έργο, αλλά είναι τόσο λεπτοδουλεμένο και αέρινο, που απέκτησε "δική του ζωή". Είναι γραμμένο για φλάουτο, κλαρινέτο, δυο κόρνα, τύμπανα και έγχορδα.
www.youtube.com/watch?v=Z7919jk9wFU
10 Modest Mussorgsky
Ανήκε στην ομάδα των Πέντε - των ρώσων μουσικών του 19ου αιώνα, οι οποίοι με βάση την Αγία Πετρούπολη δημιούργησαν την εθνική ρώσικη σχολή. Στο συμφωνικό ποίημα "Νύχτα του Αγίου Ιωάννη στο Φαλακρό Βουνό" (όπως είναι ο πλήρης τίτλος του έργου) ο Mussorgsky περιγράφει μια σύναξη μαγισσών τη μέρα του Άη Γιαννιού, τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου. Η εκτέλεση που ξέρουμε είναι η αναθεωρημένη ενορχήστρωση του Rimsky-Korsakov, και οι μουσικολόγοι διαφωνούν αν το έργο όπως το ακούμε εδώ και δεκαετίες, είναι του Mussorgsky ή του Korsakov. Οι περισσότεροι το μάθαμε από την ορχηστρική εκδοχή του Leopold Stokowski, για τη Φαντασία του Ντίσνεϊ. Η εκτέλεση που διάλεξα είναι με τον Claudio Abbado ο οποίος διευθύνει τη Φιλαρμονική του Βερολίνου.
www.youtube.com/watch?v=tu1no7hOlSs
11 Claude Debussy
Εδώ πατάμε πια στον 20ο αιώνα και στην ιμπρεσιονιστική μουσική. Το "πρελούδιο για το απόγευμα ενός φαύνου" είναι ένα συμφωνικό ποίημα, εμπνευσμένο από ποίημα του Μαλαρμέ. Η ενορχήστρωση είναι μελετημένη για να αναδεικνύει τα αγαπημένα μου ξύλινα πνευστά (φλάουτο, όμποε, φαγκότο, αγγλικό κόρνο) αλλά και την άρπα, ένα από τα πιο γοητευτικά όργανα της κλασικής ορχήστρας. Το έργο γράφτηκε το 1894, αλλά ο ερωτισμός του αναδείχτηκε αρκετά χρόνια αργότερα, χάρη στη χορογραφία του Νιζίνσκι. Ο Leonard Benrstein είχε γράψει ότι επεκτείνει τα όρια της τονικότητας, θέτοντας τις βάσεις της ατονικής μουσικής του 20ου αιώνα. Στο λινκ που βρήκα, ο Benrstein διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστώνης.
www.youtube.com/watch?v=EvnRC7tSX50
_____
