Μουσικά μνημεία από τα σκονισμένα ράφια
Τα προϊόντα της καλλιτεχνικής παντοκρατορίας της Αμερικής και της κατά πόδας ακόλουθης Ευρώπης αποτελούν κατά βάση την κύρια κληρονομιά της μοντέρνας μουσικής του τελευταίου αιώνα. Αυτά που γνώρισαν οι προηγούμενοι, αυτά που καταναλώνουμε εμείς και ενδεχομένως αυτά που θα κρατήσουν για λίγο καιρό ακόμα με τη μορφή που ξέρουμε για τους επόμενους. Αυτή είναι η κύρια, μαζική, εν εξελίξει κουλτούρα που κυριαρχεί σε όλα τα μήκη και πλάτη τούτου του κόσμου. Ακόμα και να θέλαμε να την τινάξουμε από πάνω μας, να την διώξουμε από το μυαλό μας, ειδικά εμείς που έχουμε γαλουχηθεί μαζί της δεν θα μπορούσαμε επ’ ουδενί να τα καταφέρουμε. Ακόμα και σε σπηλιά να μπαίναμε για το υπόλοιπο της ζωής μας, στα βαθιά γεράματα θα παθαίναμε αναλαμπές και θα σφυρίζαμε ολόκληρο το “Dirty Diana” με χαρακτηριστική άνεση.
Πέρα όμως από όλο αυτόν τον ευχάριστο όγκο προσλαμβάνουσας πληροφορίας που προέρχεται από Αμερική και Ευρώπη, υπάρχει άλλη τόση μουσική πληροφορία από όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου που λόγω της διαφορετικής γλώσσας και κουλτούρας περιορίζονται εντός συνόρων για εκ των έσω κατανάλωση. Προϊόντα που ο κάθε “product manager”, όσο και καλός να είναι, θα δυσκολευτεί πολύ να τα βάλει στη μεγάλη αγορά της Αμερικής ή της Ευρώπης. Μουσικές οι οποίες αφορίζονται βλακωδώς από πολλούς “μοντέρνους” σαν “παραδοσιακές”, ακόμα και περιπτώσεις που έχουν μηδαμινή σχέση με την εκάστοτε παράδοση. Αυθεντικές μουσικές που εκφράζονται σε περίεργες γλώσσες, που έχουν χωνευτεί, δουλευτεί και ερμηνευτεί με πρωταρχικό σκοπό την καθαυτή καλλιτεχνική έκφραση καθώς ούτως ή άλλως, ψευδαισθήσεις εμπορικών μεγαλείων σε πλούσιες αγορές (πχ. Αμερική) έχουν εξαρχής εξαλειφθεί.
Και μπορεί παλιότερα με την ελλιπή και ελάχιστη ενημέρωση τέτοιες μουσικές να μην έφταναν ποτέ σε πολλά αυτιά, τώρα όμως με τον “μαγικό κόσμο του internet” όλη η πληροφορία βρίσκεται εκεί έξω διαθέσιμη και μας περιμένει. Αλλά του μουσικόφιλου ο καημός είναι (ανάμεσα σε πολλούς –γραφικούς- άλλους) δυστυχώς ο λιγοστός χρόνος και τώρα που έγινε η θάλασσα γιαούρτι δεν έχουμε μεγάλο κουτάλι να φάμε, να χορτάσουμε τη διαρκή πείνα μας.
Πέρα από όλα αυτά είναι και επίσης δύσκολο και θέλει μια κάποια διαχείριση και συγκεκριμένα γούστα για να μπορέσεις να αρνηθείς το πολύτιμο χρόνο σου σε κάποιο μαζικό δίσκο ο οποίος έρχεται μετά βαΐων και κλάδων από την Ευρώπη, με σκοπό να αφιερωθείς τελείως σε έναν ξεχασμένο δίσκο του ’70 από την Αφρική ή την Βραζιλία. Ευτυχώς από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου μπόρεσα με χαρακτηριστική ευκολία να αγνοήσω θεμελιώδεις δίσκους και καλλιτέχνες της μοντέρνας κουλτούρας μας (ακόμα τους αγνοώ χωρίς καμία τύψη ή ενοχή) για να δώσω βάρος σε εκείνες τις απίθανες εξωτικές μουσικές που περίμεναν στωικά σε κάποιο σκονισμένο ράφι δισκοπωλείου με το γνωστό κίτρινο θαυμαστικό (που μαρτυρούσε χαμηλή τιμή) κολλημένο στο CD.
Και αν αυτό το άρθρο υπάρχει για να προτείνει κάποιους δίσκους και ακούσματα, τότε πολύ χαίρομαι γιατί με ένα γρήγορο ψηλάφισμα της δισκοθήκης προέκυψαν με ευκολία πάρα πολλοί. Οι 11 που ξεχώρισαν είναι απλά απίθανοι και μοναδικοί, ο καθένας με τον τρόπο του. Χωρίς αξιολογική σειρά και χωρίς πολλά (γραπτά) λόγια, ακολουθούν τα 11 παγκόσμια μουσικά μνημεία που ευτυχώς για όλους εμάς …δεν μένουνε Ευρώπη.
11. Mahmoud Ahmed – Mahmoud Ahmed (1973)
Ένας ζωντανός θρύλος της Αιθιοπικής Σκηνής. Κέρδισε τον Δυτικό κόσμο στην μετέπειτα καριέρα του με την άνοδο της Αιθιοπικής τζαζ και την μεγάλη για τα δεδομένα επιτυχία του με το “Ere Mela Mela”. Πιστός και συνεπής στην Αιθιοπική τζαζ από τον πρώτο αυτόν δίσκο του, κατάφερε να κάνει μια γεμάτη καριέρα και να βιώσει την αναγνώριση που έπρεπε.
10. Baris Manco – 2023 (1975)
Μια τεράστια μορφή της Τούρκικης ποπ σκηνής με μεγάλη δισκογραφία, απίθανα κομμάτια και τεράστια επιρροή στην εξέλιξη της σκηνής. Με ένα πολύ προχωρημένο για την χώρα και την εποχή ήχο, ο Manco μπόλιαζε progressive στοιχεία, πρώιμα ηλεκτρονικά μέρη πάντα κάτω από ένα ποπ βασικό άξονα. Κατάφερνε ταυτόχρονα και έκανε χορευτική-ροκ μουσική για όλους, για αυτό και αποτελεί και έναν από τους πιο εμπορικούς καλλιτέχνες της γείτονας χώρας. Ένας μουσικός πιονιέρος της εποχής.
9. Tinariwen – Tassili (2011)
Πλέον γνωστή σε όλο τον κόσμο η μπάντα από το Μαλί που κατάφερε και σύστησε στο ευρύ κοινό την Tuareg μουσική τους ταυτότητα. Τα αργόσυρτα μπλουζ τραγούδια τους ξέφυγαν τα όρια της ερήμου και ταξίδεψαν σε όλον τον κόσμο κερδίζοντας βραβεία και δίνοντας βήμα και θάρρος σε πολλές μπάντες του ίδιου ήχου να βγουν και αυτές μπροστά. Μάστορες του είδους, οι οποίοι “σκάβουν με κόπο” πολλά χρόνια πριν την Δυτική επιτυχία, συνεπείς και με σταθερή συνθετική ποιότητα είναι πάντα μια ευχάριστη διαφορετική πρόταση. Όλοι οι δίσκοι μοιάζουν ηχητικά μεταξύ τους αλλά πιστεύω πως στον εν λόγω, τα έκαναν όλα λίγο καλύτερα.
8. Elza Soares –The Woman At the End of the World (2015)
Άλλος ένα ζωντανός θρύλος της σάμπα από την Βραζιλία που δισκογραφεί παρακαλώ από το 1960, αλλά με αυτόν της το δίσκο κατάφερε να πιάσει δυσθεώρητα καλλιτεχνικά ύψη σε όλο τον κόσμο. Η 79χρονη Elza Soares με την χαρακτηριστική φωνή της έβγαλε κάτι που ξεπερνάει μουσικά γούστα και προτιμήσεις. Τούτος ο αριστουργηματικός δίσκος παντρεύει την Βραζιλιάνικη σάμπα με την τζαζ, το νέο (μουσικοί παιχταράδες) με το παλιό (Elza Soares) και είναι ένας δίσκος-εμπειρία σε κάθε του ακρόαση, αποτελούμενος από άπειρα επίπεδα μουσικής σύνθεσης και ιδιοφυίας. Ευτυχώς είχα τη τύχη να θαυμάσω την Elza Soares να κάθεται στον υπερυψωμένο θρόνο της (στην κυριολεξία) και να ερμηνεύει ζωντανά αυτόν τον δίσκο. Και ήταν ένα από τα καλύτερα live των τελευταίων χρόνων.
7. Meta Meta – MM3 (2016)
Ένας από τους καλύτερους δίσκους της περσινής χρονιάς από το τρίο από το Σάο Πάολο της Βραζιλίας με μπροστάρισσα την χαρισματική Juçara Marçal (βλέπε και σόλο δίσκους). Ευρηματική Prog/Jazz με την φωνή πρωταγωνίστρια και συνθέσεις που αξίζουν βραβείο. Ένας δίσκος που πρέπει να αναγνωριστεί από περισσότερο κόσμο και πρέπει να μπει σε περισσότερα σπίτια ακόμα και ας μην υπάρχει ουδεμία σχέση με τον ήχο που πρεσβεύει.
6. Gal Costa – Gal Costa (1969)
Μια πολύ όμορφη ηχογράφηση, ενδεικτική του καλλιτεχνικού ρεύματος της “tropicalia”, το οποίο εμφανίστηκε στην Βραζιλία στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και εκφράστηκε με όλες τις μορφές της τέχνης. Η Costa που είχε από κοντά της τον Tom Ze και τον Caetano Veloso έβγαλε ένα δίσκο ορόσημο του είδους. Γλυκός, αέρινος, μελωδικός και πιασάρικος, χαμένος σε μια μακρινή εποχή τόσο σαγηνευτική.
5. Selda – Selda (1976)
Άλλο ένα ορόσημο για την Τούρκικη σκηνή από την άγουρη τότε Selda Bagcan. Δίσκος με πολύ ιδιαίτερο ήχο για την τότε εποχή που λοξοκοιτούσε και σε Δυτικά ακούσματα και ήχους. Ένα επιτυχημένο πάντρεμα της παράδοσης και του νεανικού θράσους της Selda που τραγουδούσε με την στεντόρεια φωνή της για τους αδύναμους και καταφρονημένους της εργατικής τάξης αδιαφορώντας για την λογοκρισία και την αυστηρότητα του Τούρκικου κράτους. Περιέχει και το επιτυχημένο, έντονα-κολλητικό κομμάτι “Yaz Gazeteci”.
5. Anouar Brahem - Souvenance (2014)
Ο καλύτερος δίσκος του Τυνήσιου ουτίστα, ο οποίος αν και έχει στην πλάτη του μια γεμάτη καριέρα και μια εκτενή δισκογραφία, με το “Souvenance” κατάφερε απλά να βγάλει έναν από τους πιο σημαντικούς δίσκους της τρέχουσας δεκαετίας και να μην το πολύ κάνει και θέμα κιόλας. Αριστουργηματικός από το εξώφυλλο ακόμα μέχρι και τη τελευταία λεπτομέρεια του, ταπεινός και δουλεμένος, με μουσικά θέματα που μαγνητίζουν και ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Και αν η ECM, που είναι μια ιστορία από μόνη της, έχει βγάλει πάμπολλους απίθανους δίσκους, τούτον εδώ θα πρέπει να τον έχει μέσα στους πρώτους και καλύτερους.
4. Ukandanz – Awo (2016)
Αιθιοπικό Math-Prog Rock με την δυνατή χαρακτηριστική φωνή του Asnake Guebreyes σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Ζωντανό, δυναμικό και υπέροχα σπασμωδικό, συχνά στηριζόμενο στην Αφρικανική μουσική παράδοση (βλέπε Mahmoud Ahmed) λόγω των ιδιαίτερων φωνητικών, αυτό το εκρηκτικό μίγμα αποτελεί το δεύτερο δίσκο των Αιθιόπων. Ένα ξεχωριστό μουσικό πάντρεμα που μόνο χαμόγελα ευχαρίστησης μπορεί να δημιουργήσει κατά την ακρόαση του.
3. Nusrat Fateh Ali Khan – Shahen Shah (1989)
Θρυλική μορφή του Πακιστάν, ένα τεράστιο ταλέντο με μακρά οικογενειακή ιστορία στο τραγούδι Qawwali, μια πληθωρική παρουσία και φωνή που ευτυχώς για τον Δυτικό κόσμο δεν έμεινε μόνο μέσα στα όρια της πατρίδας του. Γνώρισε επιτυχία και αναγνωρίστηκε το ταλέντο του κάνοντας συνεργασίες και συναυλίες με πολλούς Δυτικούς καλλιτέχνες βγάζοντας προς τα έξω τη παράδοση του τόπου του και την ιστορία του. Θρησκευτική μουσική, ιεροτελεστική, σχεδόν αποκλειστικά φωνητική, τραχιά και εντυπωσιακή. Ένα παγκόσμιο μουσικό μνημείο για περίεργα γούστα, ένας μνημειώδης δίσκος για τον ήχο που πρεσβεύει, που για μένα δύσκολα θα υπάρξει καλύτερος του.
2. Afrirampo - We Are Uchu No Ko (2010)
Οι δυο συμπαθέστατες Γιαπωνέζες κέντρισαν την προσοχή μου όταν το 2005 δισκογράφησαν για την Tzadik Records, αλλά με κέρδισαν για πάντα με τον υπέροχο διπλό (2CD) αχταρμά που κυκλοφόρησαν το 2010. Ένα ψυχεδελικό ταξίδι γεμάτο χρώματα, μελωδίες και άναρχα δομημένα τραγούδια. Εδώ υπάρχουν και ακούγονται σχεδόν τα πάντα και όλα αυτά για κάποιο περίεργο λόγο καταφέρνουν και δένουν μεταξύ τους. Υπήρχε περίπτωση να είναι από την Ιαπωνία και να μην προκαλεί ευχάριστους πονοκεφάλους; Σαφώς και όχι.
1. Ali Farka Toure – Niafounke (1999)
Πρωτεργάτης και αυτός του ήχου της Δυτικής/Βόρειας Αφρικής που αγαπάει τις μπλουζαριστές κιθάρες και το ροκ της ερήμου. Όντας στο χώρο πολλά χρόνια πριν την αναγνώριση του από τους Δυτικούς και έχοντας κάνει ένα σωρό ηχογραφήσεις, ο Toure μας έχει κληροδοτήσει με πάρα πολλούς αξιόλογους δίσκους. Το Niafounke έρχεται αμέσως μετά τη γνωστή δισκογραφική συνεργασία του με τον Ry Cooder, για αυτό και πλασάρεται με άλλον αέρα, με διαφορετική δυναμική και αυτοπεποίθηση κάνοντας τον έτσι έναν από τους πιο δυνατούς του δίσκους.
