Ο χρόνος δεν υπάρχει
Δηλαδή μου φαίνεται ότι δεν έχει πραγματική υπόσταση, μόνο ιδεατή. Η μνήμη είναι αυτή που μας κάνει να έχουμε μάλλον αυτή την ψευδαίσθηση μιας γραμμικής ροής. Στην πραγματικότητα νομίζω ότι πρόκειται για μόνο μία και μοναδική στιγμή, ένα σημείο όπου κάνει την εμφάνισή της η ύπαρξη. Η μνήμη είναι ένα καλειδοσκόπιο εικόνων μέσα στο μυαλό μας, άλλοτε καθαρών και άλλοτε μισοσβησμένων και άλλοτε τόσο απόμακρων, που είναι σα να μην υπάρχουν κι όμως επενεργούν βαθιά στο είναι μας. Τα λέω αυτά γιατί έχω την αίσθηση ότι σχετίζονται (πιο έντονα ίσως απ’ ότι με άλλες) με τις λεγόμενες μουσικές του κόσμου ή τις παραδοσιακές μουσικές ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε τις… έτσι για να συνεννοηθούμε γιατί είναι τελικά κάπως περίεργο να υπάρχει ένας τελεσίδικος διαχωρισμός της μουσικής του δυτικού κόσμου από την ατέλειωτη ποικιλία και τον πλούτο της μουσικής της υπόλοιπης υφηλίου.
Είχα λοιπόν μια ενδιαφέρουσα κουβέντα πρόσφατα με ένα φίλο σχετικά με αυτές τις μουσικές, όπου ισχυριζόμουν πως πολλές από αυτές είναι αρχαίες. Υπήρξε αντίδραση βέβαια, και σωστά εδώ που τα λέμε διότι δεν ήμουν αρκετά σαφής. Δεν το εννοούσα κυριολεκτικά, ότι δηλαδή έχει μεταφερθεί μέσα στους αιώνες μια ατόφια πληροφορία η οποία επαναλαμβάνεται σε κάθε γενιά αναλλοίωτη, έτσι ώστε να φτάνουν σήμερα στα αυτιά μας μουσικές έτσι όπως παίζονταν πριν από 2000 χρόνια ας πούμε. Αυτό που εννοούσα είναι ότι παρόλο που κάθε περίπτωση, κάθε γενιά, κάθε χώρα, κάθε ξεχωριστός μουσικός είναι διαφορετικά και αυτό που πράττεται είναι μοναδικό στην κάθε συγκυρία μιας και υπάρχουν αμέτρητοι παράγοντες που το διαφοροποιούν, ακόμα και από την τελευταία φορά που παίχτηκε, αφουγκράζομαι μια κοινή συνισταμένη, μια αλληλουχία κρίκων που αποτελούν μια ιδεατή αλυσίδα η οποία ενώνει σχετικά φανερά το παρόν με το παρελθόν. Οι μνήμες ίσως πολλών γενεών, ξεθωριασμένες ή όχι, παίζουν σημαντικό ρόλο στη σύνθεση. Τη σύνθεση του σήμερα, την πράξη η οποία λαμβάνει χώρα τη μία και μοναδική υπαρκτή στιγμή.
Η αλήθεια είναι ότι πιστεύω πως σε οποιαδήποτε πραγματικά σπουδαία μουσική υπάρχει αυτή η αλυσίδα, απλά στις «μουσικές του κόσμου» (μα πόσο ανόητο ακούγεται) ίσως είναι πιο ορατή, ακόμα και συνειδητοποιημένη στο κεφάλι των μουσικών. Εδώ λοιπόν σε αυτό το αφιέρωμα σας παρουσιάζω 10 τέτοια παραδείγματα συν ένα, τους Hijokaidan που είναι από άλλο ...ανέκδοτο.
Συλλογή Zouk Attack (Rounder)
Zouk. Πρόκειται για ένα πολύ ιδιότυπο χορευτικό pop χαρμάνι το οποίο αναστάτωσε τις πίστες των Γαλλικών Αντιλλών στα 80s. Ακούγοντας κανείς αντιλαμβάνεται τις ιδιαιτερότητες. Είναι μουσική για πάρτι (τα οποία τα έλεγαν zouk, έτσι προέκυψε και το όνομα) που τα συστατικά της είναι ένα συνονθύλευμα στοιχείων σχεδόν από όλη την Καραϊβική, κατά συνέπεια και αφρικανικά. Απολαυστική, θερμή και με μια ιδιαίτερη γλυκύτητα σαφώς ξεφεύγει πολύ από κάτι που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε «πιστό στην παράδοση». Είναι ένα μεταλλαγμένο κοκτέιλ ρυθμών, μια σύγχρονη λαϊκή μουσική που ξεβιδώνει και γράφει στο πρόσωπο ένα άκρως μη προσποιητό χαμόγελο.
Greece : Epire-Takoutsia, musiciens de Zagori (Inedit)
Εμείς εδώ οι Θεσσαλοί τα σνομπάρουμε μερικές φορές τα ηπειρώτικα (εγώ όχι). Μάλλον μας φαίνονται πολύ αργά και βαριά. Είναι ίσως γιατί θέλουμε να πατάμε πιο πολύ στη γη (ως άνθρωποι του κάμπου). Βλέπουμε τα πράγματα πιο επίπεδα, είμαστε πιο πραγματιστές, πιο υλιστές θα έλεγα. Πως να μας συγκινήσει μια μουσική υψηλή και άκρως πνευματική που παραμένει ζωντανή περνώντας από μονοπάτια του χρόνου για να φτάσει στ αυτιά μας. Πως να μας αρέσει η απύθμενη εσωτερικότητα της που σκάβει βαθιά στο υποσυνείδητο και βγάζει στην επιφάνεια πράγματα που μας φοβίζουν. Πράγματα που αφορούν τον άνθρωπο συλλογικά. Όχι σαν μονάδα. Πράγματα που δεν χαϊδεύουν τη ραθυμία του και το ναρκισσισμό του. Πράγματα που γίνονται μόνο αργά και βαριά. Ένας άνθρωπος «μόνος», είναι ανάξιος μιας τέτοιας μουσικής πνευματικής και συλλογικής, πιο δυνατής από το καλύτερο πιθανό αποτέλεσμα μιας μοναχικής εργασίας. Αιωρούνται οι ηπειρώτες όταν τα παίζουν και τα χορεύουν αυτά.
Fikret Kizilok - Zaman Zaman (Yonca Music International)
Ανήσυχος άνθρωπος αν είσαι, μια μέρα θα πάρεις τους δρόμους. Θα ξεκινήσεις ένα μεγάλο ταξίδι. Ο κόσμος είναι μικρός ναι...κι όμως, κάθε βήμα είναι μια αιωνιότητα. Η φύση οργιάζει μέσα σε αυτό το βήμα. Όλος ο κόσμος γεννιέται και πεθαίνει κάθε στιγμή. Αυτό το ταξίδι είναι ένας προσωπικός καημός. Μια κούραση βαραίνει την ψυχή του ανθρώπου που θα το ξεκινήσει. Ένα οδοιπορικό στην Ανατολία. Πέρασμα από τις θεϊκές ερημιές της όπου ζουν οι ήρωες. Οι πέτρες και ο ήλιος είναι οι σύντροφοι σου αλλά και το φεγγάρι και ο ανατολικός άνεμος. Μια μέρα θα συναντήσεις τον μεγάλο μάγο και θα μυηθείς. Δε θα γυρίσεις ποτέ στ' αλήθεια πίσω. Όπου και να βρεθείς, η Ανατολία θα γεμίζει τις αίθουσες που θα τραγουδάς. Οι αιώνιοι τόποι που ο άνθρωπος δεν μπορεί να ορίσει, αλλά κουβαλά μέσα του.
Yage Pinta - Psychedelic shaman songs of Santiago Mutumbajoy (Latitude)
Στην Κολομβία κάπου ξεχασμένος από το δυτικό θόρυβο, ανάμεσα στα δέντρα και τις παραισθήσεις, ζει ο σαμάνος, ο ιατρός, ο θεραπευτής, ο φροντιστής. Ο Santiago Mutumbajoy είναι τέτοιος. Τον ηχογράφησε ο Michael Taussig κάπου στα 70s με ένα κασσετοφωνάκι. Πρόκειται για τραγούδι υψηλής μαγείας αυτό που ακούμε από τον Santiago, από αυτά που δε χρειάζονται στίχους, από αυτά που είναι παντελώς γυμνά από καλλιέπειες. Είναι το αργόσυρτο ίχνος της φωνής της γης, που χρησιμοποιεί το ανθρώπινο σώμα, το σώμα του σαμάνου σαν σκεύος επαφής. Ο μέγας ρυθμός, η ροή, η κίνηση του κόσμου ξεχύνεται μέσα από το στόμα του σαμάνου σαν μια πραγματική ίαση. Έχει στ' αλήθεια αυτή την ιδιότητα ο ρυθμός που μπορεί να παρασύρει τον ακροατή σε ένα αδιαπέραστο υγρό trance και να μουδιάσει τις αισθήσεις και λίαν συντόμως (αν και όχι εύκολα) και τα κύτταρα.
Inuit - 55 historical recordings of traditional music from Greenland 1905-1985 (Sub Rosa)
Πράξεις ανθρώπινες μέσα στον πάγο. Η λευκή παράνοια επικρατούσα, μετατρέπει τη νόηση σε λειτουργία επεξεργασίας των φυσικών φαινομένων, έτσι ώστε να γίνουν θεοί και δαίμονες. Ανυποψίαστοι αθάνατοι που μορφοποιούνται την ώρα εκείνη την ακατανόμαστη, γιατί το περιβάλλον δεν επιτρέπει τη μέτρηση της. Ανθρώπινες πράξεις, τελετουργικές κατασκευές, μικρογλυπτά, ήχοι...αντίλαλοι μέσα στη λευκή έρημο. Ο άνεμος τα παίρνει όλα και τα θρυμματίζει, τα κάνει ένα με τον πάγο, αλλά μένει ο διάφανος δύσκολα διακριτός απόηχος τους που αγγίζει την αντίληψη μας.
Trackers of Jura - Songs of the Hebrides with Georgia Sylleou (Lyra)
Σε ένα τέτοιο έργο τεράστιας λεπτότητας και αγάπης δεν χρειάζεται να πει κανείς πολλά τυπικά. Θα ήταν σα να το υπονομεύει, σα να το κακοποιεί. Η ζεστασιά της φωνής της σπουδαίας τραγουδίστριας Γεωργίας Συλαίου, οδηγεί σε έναν κόσμο παραδείσιο και υδάτινο. Σε κάνει στ' αλήθεια να ακούς το θρόισμα των δέντρων από το νότιο θερμό άνεμο γεμάτο από τη γλυκιά υγρασία της θάλασσας. Πως αλλιώς αφού πρόκειται για θαλασσινά τραγούδια ενός άλλου κόσμου. Πάει μακριά το μυαλό μου, η φαντασία μου οργιάζει. Νιώθω τα χρώματα την ομορφιά και τις ακτές μιας υπερκόσμιας ηπείρου που εξαφανίστηκε...ίσως και της Ατλαντίδος. Έρχεται στα οράματα μου σαν κάτι στ' αλήθεια υπαρκτό. Τέτοια είναι η δύναμη της εικονοποιίας τούτου του έργου. Ένα ζεστό αγκάλιασμα και νανούρισμα που επιτρέπει στον αληθινό κόσμο να εισέρθει στο συνειδητό σου και να σου αλλάξει για λίγο την ιδέα περί πραγματικότητας.
Hijokaidan - The Sound of the Sea (Xn Recordings)
Το αφεντικό μας είπε ότι το αφιέρωμα είναι πολύ ανοικτό και ότι το japanoise επιτρέπεται. Οπότε και γω θα βάλω τούτο το επτάιντσο των Hijokaidan, των πρωτομαστόρων δηλαδή του noise-rock εκ Ιαπωνίας. Αγαπώ τις μικρές διάρκειες σε αυτού του είδους τη μουσική έτσι κι αλλιώς, αλλά εδώ έχουμε κάτι που πραγματικά έχει «κάτσει» όπως ακριβώς έπρεπε. Δύο μικρά κομμάτια σε ένα λαχταριστό δισκάκι με το υπέροχο έργο με τα κύματα του Hokusai στο εξώφυλλο, που είναι φοβερό το πόσο ταιριάζει και με το ηχητικό περιεχόμενο. Τα κομμάτια ακούγονται στ αλήθεια σαν τον ήχο της θάλασσας, ολίγον τι μεγεθυμένο. Όποιος αντέχει τελικά θα βυθιστεί και θα ανακαλύψει την ποιητική και την εσωτερικότητα που ακόμα και ο πιο τραχύς «θόρυβος» μπορεί να προκαλέσει και που αφήνει ακόμα και αυτό τελικά μια αίσθηση, μια ιδέα αχρονικότητας.
Buena Vista Social Club (World Circuit)
Δίσκος ο οποίος έγινε σχεδόν παγκόσμια γνωστός και καθόλου τυχαία ή χωρίς λόγο. Διότι πρόκειται για μια ηχογράφηση της μεγάλης μουσικής της Κούβας από ένα επιτελείο μουσικών ανεπανάληπτων και αληθινών. Ανθρώπων οι οποίοι εκπέμπουν με την τέχνη τους αληθινή εκφραστικότητα και αγάπη. Μια dream team της λαϊκής μουσικής. Συμμετέχουν και διασημότητες εκτός Κούβας όπως ο Ry Cooder, ένας επίσης μέγιστος μουσικός που όμως νιώθεις σα να σκύβει το κεφάλι εδώ και υπηρετεί αυτή τη μουσική με σεβασμό και αληθινό θαυμασμό. Φέρνει δάκρυα στα μάτια.
Ryukyu Rare Groove - Shimauta Pops in the 60s - 70s (Amaranth)
Σε γενικές γραμμές, ποπ από την Οκινάουα. Όταν απέκτησε η Άπω Ανατολή πρόσβαση στα αμερικανικά τερτίπια μας χτύπησε ανελέητα με τερατωδώς ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Δηλαδή τι pop... για μας είναι απίστευτα exotic, να ανακατεύεις τώρα rock n roll, ψυχεδέλειες, μέχρι και country με τις παραδοσιακές συνταγές της περιοχής. Ο Μιγιάγκι σαν να καμάρωνε περήφανος μέσα στον ορυζώνα του όταν θα τα άκουγε.
Javad Maroufi - Golden Dreams and Other Romantic Melodies (Ahang Rooz)
Ο κόσμος δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Υπάρχουν πιάνα στο Ιράν που φέρνουν δάκρυα στα μάτια. Για φαντάσου μέσα σε μια ανοιχτωσιά της Ανατολής να ακούς μελωδίες ενός μόνου και έρημου πιάνου που ίσως, ίσως λέω να παίζει και μόνο του. Ένα στοιχειωμένο πιάνο που ούτε και αυτό ξέρει πως βρέθηκε εκεί. Ζωντάνεψε από μικρό στα χέρια κάποιου μεγάλου μάστορα και τώρα παίζει τις μελωδίες μόνο του για να τις ακούσει ο αέρας και τα απορημένα βουνά. Ίσως και να 'ναι μελωδίες αφιερωμένες σε κάποιο αρχαίο έρωτα. Ίσως και απλώς νοσταλγία για ένα απόμακρο ουτοπικό μέλλον.
Tamikrest - Kidal (Glitterbeat)
Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι ξέρω πια μπορεί να είναι η καθημερινότητα των Tamikrest, αυτού του εκπληκτικού σχήματος που τα μέλη του ανήκουν στους Τουαρέγκ δηλ. τους κατοίκους της ερήμου Σαχάρα και παίζουν τη μουσική τους ελαφρώς ροκοποιημένη. Βλέποντας όμως τα βίντεο τους και ακούγοντας τη μουσική τους, νιώθω αληθινή συγκίνηση γιατί συναντώ ήχους απλούς και στιβαρούς αλλά και αγνούς, βλέμματα θλιμμένα έως και ταλαιπωρημένα αλλά όχι μίζερα, ταυτόχρονα άπιαστα και προκλητικά αληθινά και ζωντανά σαν τους αέρηδες της ερήμου. Η έρημος είναι άγρια και σημαίνει ελευθερία.
