Ο Λάκης ο Λαθραίος (ή Λαλάς)

Από όλους τους παιδικούς μου φίλους (που στην πορεία έχασα) πιο έντονα θυμάμαι τον Λάκη τον Λαθραίο. Το προσωνύμιο το είχε πάρει επειδή φορούσε όλο κάτι λαθραία ρούχα που έβρισκε από μικροπωλητές στο λιμάνι και όταν δεν ήταν παρών τον λέγαμε ο “Λαλάς”. Δεν ήξερε γρι αγγλικά, αλλά δεν τον ένοιαζε καθόλου. Όπως μας έλεγε χαρακτηριστικά, «Η μουσική ρε φίλε. Η μουσική. Χέσε τα λόγια! Τι σημασία έχει τι λέει; Δεν το νιώθεις;» και άρχιζε να τραγουδά χοροπηδώντας το ρεφρέν από το “The passenger”, «Λα λα λα λα λα λα λα λαα…».

Ίσως δεν είχε και πολύ άδικο. Σε πολλά τραγούδια η μουσική και η ερμηνεία του καλλιτέχνη αρκεί. Μπορώ να αναφέρω πάρα πολλά παραδείγματα από τραγούδια και δίσκους που λάτρεψα, τους οποίος ψάχνοντας αργότερα σε βάθος τους στίχους, διαπίστωσα ότι ο τύπος δεν έλεγε και κάτι σοβαρό (για να μην πω πως έλεγε βλακείες). Και μη μου πείτε ότι δεν αγαπάτε ούτε ένα λατινοαμερικάνικο ή ισλανδικό τραγούδι που δεν έχετε ιδέα για τι μιλάει;

Μπορεί βέβαια πολλά αγαπημένα μας τραγούδια να μην περιγράφουν και κάτι φοβερό, ωστόσο τα λατρεμένα μας είναι αυτά που οι στίχοι τους μιλάνε στην καρδιά μας. Το γιατί μας άγγιξαν είναι υποκειμενικό. Μπορεί να οφείλεται σ’ ένα τραγούδι που έτυχε να ακούσουμε βλέποντας το πλοίο ν’ αναχωρεί ξημερώματα από την Αμοργό ή σ’ ένα στίχο που μας βοήθησε να σκεφτούμε πιο ψύχραιμα σε μια δύσκολη περίοδο της ζωή μας ή σ’ ένα παλιό δώρο ή σε μια αθώα, παιδική σέπια ανάμνηση. Δεν έχει και τόσο σημασία. Αυτό που μετρά είναι πως τα τραγούδια και οι στίχοι είναι εκεί κάθε φορά που τα θέλουμε και τα έχουμε ανάγκη.

Σταχυολογώ δυο ντουζίνες στίχους, τους παραθέτω με χρονολογική σειρά και τους αφιερώνω στον φίλο μου τον Λαλά, όπου κι αν βρίσκεται!

“This land was made for you and me”
(This land is your land, Woody Guthrie, 1945)
Γνωστός για τις αντιφασιστικές του απόψεις, o Woody Guthrie εκνευρισμένος από το πατριωτικό άσμα “God bless America” του Irving Berlin, έγραψε ως απάντηση το “This land is your land”. Στην αρχική του μορφή κάθε στροφή του τραγουδιού τέλειωνε με τον στίχο “God blessed America for me”. Ευτυχώς όμως, το κομμάτι ξεχάστηκε σ’ ένα συρτάρι για τέσσερα χρόνια και όταν ο Guthrie το θυμήθηκε, άλλαξε το φινάλε κάθε στροφής με το υπέροχο “This land was made for you and me”.

“Time is on my side”
(Time is on my side, Jerry Ragovoy, 1963)
Φοβερή ατάκα που μπορείς να πεις σε όλες τις περιπτώσεις που ξέρεις ότι έχεις δίκιο, αλλά οι περισσότεροι πιστεύουν το αντίθετο!
Το τραγούδι γράφτηκε αρχικά από τον Jerry Ragovoy και ηχογραφήθηκε από τον τρομπονίστα Kai Winding. Επί της ουσίας ήταν ορχηστρικό, μια που τα μόνο λόγια που ακούγονται στην πρώτη εκτέλεση ήταν αυτοί του τίτλου και το “You’ll come runnin’ back to me”. Στη συνέχεια γράφτηκαν στίχοι από τον Jimmy Norman, το πήραν οι Stones, το έκοψαν σε σινγκλ, κατάφεραν να μπουν για πρώτη φορά στο Τοπ 10 των ΗΠΑ, έγιναν παγκοσμίως γνωστοί και δικαίωσαν τον τίτλο του!

“But I’ll know my song well before I start singin’”
(A hard rain’s a-gonna fall, Bob Dylan, 1963)
Γνωμικό που θα έπρεπε να γίνει κάδρο σε πολλά μαγαζιά, υπηρεσίες, σχολεία, για να το διαβάζουν όσοι εργάζονται και να προβληματίζονται λίγο…
Μεγάλη ειρωνεία είναι πως η Patti Smith επέλεξε να πει το συγκεκριμένο τραγούδι στην τελετή απονομής του Βραβείου Νόμπελ το 2016 (που βραβευόταν και ο Dylan) και από το άγχος της μπέρδεψε τα λόγια!

“People are strange when you're a stranger
Faces look ugly when you're alone”
(People are strange, Jim Morrison, 1967)
Διάφορα τραγούδια μας έρχονται στο μυαλό καθώς περπατάμε. Για κάποιο λόγο που δεν ξέρω (και δεν έχει σημασία) ο συγκριμένος στίχος είναι αυτός που έχω μουρμουρίσει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, καθώς οδεύω κάπου.
Κάπως έτσι συνέθεσε τους στίχους και ο Morrison, σε μια βόλτα που είχε κάνει με τον κιθαρίστα Robby Krieger σε μια ορεινή γειτονιά του Λος Άντζελες.

“But I guess I keep a-gamblin'
Lots of booze and lots of ramblin'
Well it's easier than just a-waitin' around to die”
(Waiting ’round to die, Townes Van Zandt, 1968)
Ο Townes Van Zandt έγραψε πολλά τραγούδια στη ζωή του, αυτό όμως ήταν το πρώτο. Το συνέθεσε στο βεστιάριο του σπιτιού του, που είχε μετατρέψει σε στούντιο (και τον έβγαζαν με το ζόρι!). Το τραγούδι μιλάει για έναν τυχοδιώκτη που έχει περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια και συνεχίζει στην ενήλικη ζωή του στην παρανομία και στις καταχρήσεις. Η γυναίκα του Van Zandt είχε πει για την εν λόγω σύνθεση, «Ήμουν είκοσι ετών, μόλις είχαμε παντρευτεί και δεν ήταν ακριβώς αυτό που περίμενα... Ανέμενα μια ερωτική μπαλάντα».

“Many rivers to cross
and it's only my will that keeps me alive”
(Many rivers to cross, Jimmy Cliff, 1969)
Ίσως δεν μαθαίναμε ποτέ αυτόν το ύμνο για την καθημερνή βιοπάλη, αν δεν το άκουγε πρώτα ο σκηνοθέτης Perry Henzell, ο οποίος ζήτησε από τον Jimmy Cliff να παίξει στην ταινία του με τίτλο “The Harder they come” και να βάλει το τραγούδι στο σάουντρακ. Η ταινία βγήκε στις αίθουσες το 1972 και βοήθησε να γίνει ευρέως γνωστός όχι μόνο ο Cliff, αλλά και η ρέγκε μουσική.

“'Til the pain is so big you feel nothing at all”
(Working class hero, John Lennon, 1970)
Ο στίχος μου θυμίζει κάτι που είπε ο ηρωικός Αλέκος Παναγούλης. Έχοντας περάσει ίσως τα χειρότερα βασανιστήρια από όλους στην διάρκεια της δικτατορίας, είχε δηλώσει πως υπάρχει ένα όριο βασανισμού που αν καταφέρεις να το ξεπεράσεις, μετά δεν σε νοιάζει τίποτα, δεν πονάς καθόλου και δεν μιλάς. Ο ίδιος το είχε περάσει αυτό το όριο, γεγονός που είχαν αναγνωρίσει ακόμα και οι βασανιστές του! Το ίδιο πιστεύω ισχύει και με πολλά άλλα έντονα συναισθήματα, όπως για παράδειγμα ο φόβος. (Λίγη;) αντοχή θέλει μόνο.

“And all the friends that you once knew are left behind
They kept you safe and so secure
amongst the books
and all the records of your lifetime”
(Hazey Jane II, Nick Drake, 1971)
Υπάρχει ένα πολύ όμορφο μαγαζάκι εδώ και 25 χρόνια στο κέντρο της Θεσσαλονίκης που φτιάχνει χειροποίητα καδράκια με ρητά και αποφθέγματα. Σε ένα μικρό λοιπόν κάδρο υπάρχει αυτός ο στίχος του Drake μαζί με το μισό 7” δισκάκι των Alphaville “Forever young”. Για πάντα νέος!

“A lifetime serving one machine
is ten times worse than prison”
(Bankrobber, Joe Strummer and Mick Jones, 1980)
Το τραγούδι ξεκινά με την στροφή: “My daddy was a bank robber / But he never hurt nobody / He just loved to live that way / And he loved to steal your money”.
Το καλύτερο όμως είναι πως ο πατέρας του Joe Strummer, άνηκε στο Διπλωματικό Σώμα της Ηνωμένου Βασιλείου!

“You loved me as a loser, but now you’re worried that I just might win”
(First we take Manhattan, Leonard Cohen, 1987)
Πραγματικά δεν ξέρω τι έμπνευση είχε και έγραψε αυτό το προφητικό τραγούδι. Δεκατέσσερα χρόνια πριν την 11η Σεπτεμβρίου, ο Cohen περιγράφει με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες την άνοδο και την εκδίκηση της θρησκευτικής τρομοκρατίας. Ένα ζήτημα που τότε πιστεύαμε πως είναι πολύ μακριά μας για ν’ ασχοληθούμε σοβαρά…

“And if there's only one reason
To live in this world,
Ask the lonely and the dying”
(Only one reason, Julianne Regan, 1989)
Το “Scarlet and other stories” των All About Eve ήταν το τελευταίο άλμπουμ που αγόρασα πριν αποκτήσω στερεοφωνικό. Μέχρι τότε, άκουγα τους (λιγοστούς) δίσκους μου σ’ ένα φορητό πικάπ. Είχα τέτοια λαχτάρα να το ακούσω, που ούτε με ένοιαζε η φθαρμένη βελόνα που θα το άγγιζε, ούτε ότι σε λίγο καιρό θα είχα κανονικό ηχοσύστημα και πιθανόν το κατεστραμμένο (πλέον) βινύλιο να μην μπορούσε να παίξει. Όμως, εκείνο το πρώτο άκουσμα από το μπουκωμένο ηχείο, με την ετοιμοθάνατη βελόνα, δεν νομίζω να ξεπέρασε ποτέ οποιαδήποτε ακρόαση από το καινούργιο, αστραφτερό Hi-Fi, που λίγους μήνες μετά κοσμούσε το δωμάτιό μου.

“When my father died
it was like a whole library had burned down”
(World without end, Laurie Anderson, 1994)
–

Και μια δωδεκάδα στη γλώσσα μας:

“Η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει
τη δική σου μελαγχολία
κι έρχεται η στιγμή για ν’ αποφασίσεις
με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις”
(Οι παλιοί μας φίλοι, Διονύσης Σαββόπουλος, 1966)

“Το δίκιο του αγώνα πολλά σου στέρησε
Mα η ζωή λεχώνα ελπίδες γέννησε”
(Τίποτα δεν πάει χαμένο, Μανώλης Ρασούλης, 1979)

“Το σάντουιτς όσο μιας βδομάδας νοίκι
Τότε που ακάθεκτος τραβούσες προς τη νίκη”
(Το καφενείο, Αρλέτα, 1981)

“Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι
εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη
και στις αρένες του κόσμου μάνα μου Ελλάς
το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς”
(Μάνα μου Ελλάς, Νίκος Γκάτσος, 1983)

“Θα πάω κι ας μου βγει και σε κακό”
(Αύγουστος, Νίκος Παπάζογλου, 1984)

“αντάρτες της πορδής με τα λεφτά του μπαμπά”
(Υπάρχει λόγος σοβαρός, Νίκος Πορτοκάλογλου, 1985)

“συνηθισμένοι ο καθένας στο ρόλο του
κι η φαντασία μας έχει χαθεί
την ξεπουλήσαμε στο γιουσουρούμ
για ένα κουστούμ, για ένα κουστούμ”
(Γιουσουρούμ, Νικόλας Άσιμος, 1987)

“Μ’ απ’ όλα περισσότερο αυτό που με πειράζει
είναι την απουσία σου πως πάω να συνηθίσω“
(Νύχτωσε νύχτα, Πάνος και Χάρης Κατσιμίχας, 1987)

“Εγώ μονάχα ένα πράγμα θα σου πω
Μου φτάνει πως μεγάλωσα με σένα”
(Ο μικρός ήρωας, Λουκιανός Κηλαηδόνης, 1987)

“Από παιδί αναρωτιόμουν ποιος έχει τη δύναμη;
Αυτός που χτυπάει ή αυτός που πονάει;”
(Το παιχνίδι της εξουσίας, Στέρεο Νόβα, 1992)

“Μετακόμιζα θυμάμαι μ’ ένα αμάξι
Τώρα όλα τα ζητώ για να ’μαι εντάξει”
(Ήταν ανάγκη;, Αλκίνοος Ιωαννίδης, 2009)

“Η φτώχεια είναι πιο φρόνιμη αν νιώθει ότι φταίει”
(Σαράβαλο, Γιάννης Αγγελάκας, 2013)