Ω Σόλε Μίο, The Singer Not the Song, Φωνές Ακούω Φωνές κτλπ

Ένα ό,τι μου κατεβαίνει κείμενο του Γιάννη Πλόχωρα σε πλάγιο τέταρτο

Εν αρχή ήταν η φωνή. Άναρθρες κραυγές του βρέφους. Η μίμηση έγινε άρθρωση, λόγος, μελωδία. Πάντα όμως η φωνή ήταν έκφραση. Όταν αργότερα ήρθαν τα όργανα, αυτά τραγουδούσαν. Άλλες φορές μόνα τους, άλλες φορές σιγόνταραν τη φωνή, άλλες φορές την ξεπερνούσαν και σόλαραν. Πάντα όμως ο δεξιοτέχνης μουσικός ήταν αυτός που κατάφερνε να κάνει το όργανό του να μιλάει, να κελαηδάει, να τραγουδάει. Τα πουλιά ανέκαθεν έκαναν τον άνθρωπο να τα θαυμάζει, να ζηλεύει το κελάηδισμά τους. Το τραγούδι τού φαινόταν ένα γάντι που ήθελε να πετάξει στα αηδόνια.

Στην καταγεγραμμένη παγκόσμια ιστορία το έπος και ο λυρισμός έπαιξαν τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, πρώτα στην ποίηση, τον φροντισμένο, μουσικό λόγο δηλαδή και κατόπιν στην λογική του εξέλιξη, το τραγούδι.. Η πόρωση και το ντέρτι. Το νόμισμα όμως είχε κι άλλα κορώνα/ γράμματα: του Διόνυσου και του Απόλλωνα, της ψυχής και του σώματος, χορωδία και μονωδία, των αγοριών και των κοριτσιών, της δουλειάς και της σχόλης, της ζωής και του θανάτου, ύμνους και τραγούδια.

Αυτά χοντρικά μέχρι τον 20ό αιώνα, που έγινε παγκόσμια κυβέρνηση η βιομηχανική επανάσταση. Τότε ο άνθρωπος βρέθηκε να ψάχνει μέσα από τις αναθυμιάσεις, το μπετό και τα ωράρια τη φύση του. Και ξεθάφτηκε το αρχέγονο γρύλισμα του Κρο Μανιόν, μια ενστικτώδης παραδοχή ότι έβαλε μόνος του όρια που θα πρέπει πλέον να ξεπεράσει για να γυρίσει πίσω σ' ό,τι θυσίασε στην πορεία χωρίς να το καταλάβει.

Οι φωνές που με συγκινούν τώρα που σας γράφω, επόμενο είναι συνεπώς να διαφέρουν. Άλλες τραγουδάνε ακόμα, άλλες μάλιστα ψέλνουν, άλλες πλέον γρυλίζουν και βρυχώνται και ουρλιάζουν. Κοινός τους παρονομαστής, εγώ. Παιδί των πολυκατοικιών της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Με τα όνειρά μου, την αισθητική μου, το ιδεολόγημα ζωής που κουβαλάω, την ηλικία μου.

Σε μια πρόχειρη, μουσικοκριτικού τύπου αναδίφηση, ξεχώρισα κάπου εκατό φωνές που οι περισσότεροι ξέρετε ήδη. Στοίχημα ότι αν διαβάσω τα υπόλοιπα κείμενα αυτού του αφιερώματος θα τις συναντήσω σχεδόν όλες. Κι αν λείπουν μερικές, σίγουρα θα προστεθούν σ' αυτές που ξέχασα εγώ.

Δεν με πειράζει που θα διαλέξω έντεκα. Θα μπορούσα να σας πω και μία. Το ίδιο μου κάνει.

Ας πούμε η απόλυτη φωνή, γι αυτό το κείμενο, ανήκει στην Yma Sumac, το προπολεμικό χωριατάκι απ' τις Άνδεις που έγινε μεταπολεμική εξωτική ντίβα και μες στο ίδιο κουπλέ γρυλίζει, άδει και τσιρίζει με τη φυσικότητα ενός ανθρώπου που εκφράζει ισόποσα ολόκληρη την υπόστασή του. Αυτήν θα στελνα στ' αηδόνια, αυτή και στα λιοντάρια. Μη, σπήκινγκ.

Η κλασική μουσική φυσικά είχε και έχει φωνάρες. Μπορεί η Renata Tebaldi να είχε φωνή γαλιάντρας, η Maria Callas όμως ήταν αυτή που έμεινε στην ιστορία. Παντού, σ' όλες τις μουσικές, δεν ήταν η ίδια η φωνή το παν, ήταν η ερμηνεία.

Κάπου κάπου βρίσκεται και όλο το πακέτο. Όπως εδώ πχ.

Βέβαια όταν διαλέγεις έντεκα φωνές από εκατό, που ξεχώρισες από χιλιάδες, εντάξει καλές θα είναι και οι έντεκα. Και θα χουν κι άλλα καλά. Θα ναι αναγνωρίσιμες απ το απέναντι τετράγωνο. Θα γράφουν στο φύλλο ημέρας οι μπάτσοι «έβαζε μεσάνυχτα στη διαπασών Ξανθίππη Καραθανάση». Μα είναι η πιο γάργαρη και τέρμα ελληνική φωνή που υπάρχει, κύριε πρόεδρε. Ήταν η αγαπημένη του πατέρα μου, που έφυγε πριν δυο χρόνια ακριβώς. Σ’ όλα πλακωνόμασταν, στα νιγριτιανά της Ξανθίππης ενωμένη οικογένεια πάει για τσίπουρα.

Θα μου πεις φίλε σέρφερ, το Mic είναι ροκ σάιτ. Ναι, θα σας πω και για ροκ φωνές. Να βάλω πρώτα τον Elvis Presley, που γούσταρε η μαμά μου κι είναι ο ένας και μοναδικός ρόκερ που οφείλεις να γνωρίζεις είτε τραγουδάει αυτό είτε εκείνο και μετά πάμε και σε κάναν άλλο. Απ' τα 60s, που το ροκ πήρε κεφάλι, τέσσερις φωνές χρειάζεσαι. Tου Gene Clarke, της Grace Slick , του Jim Morrison και της Janis Joplin. Η Grace ζει ακόμα ρεμάλια, άσχετο αλλά ήθελα να το πω. Υπάρχουν κι άλλες βέβαια, ουουου. Ο αρχέτυπος βραχνός Rod Stewart, o αέρινος Colin Blunstone, o βάρδος Van Morrison, o ψάλτης Tim Buckley, κι αφού ψιλοπιάσαμε τα φολκ, οι νεράιδες Joan Baez, Anne Briggs, Sandy Denny, Maddy Prior, Annie Haslam. Tα 70s είχαν τον χαρντροκά Ronnie James Dio, τον ρομαντικό David Surkamp, τον εχθρό των ορίων Demetrio Stratos, τον πανκ Johnny Rotten. Kαι πάει συναισθηματικοκινούμενο τρένο με το νιουγουέηβ, κράτα γερά δυο βαγόνια: του δωρικού Ian Curtis και του ολοφυρόμενου Martyn Bates. Το αμερικάνα έβγαλε πολλούς εκφραστικούς ρόκερς, άρχισε απ' τον γρυλλίζοντα Guy Kyser για να φτάσεις στον πονεμένο Mark Lanegan και στον απόλυτο Jeff Buckley.

Έχουμε προ πολλού περάσει τους έντεκα; Έλα και περιμένεις πώς και πώς κι άλλα ονόματα, πού είναι τα sos, ο γωνιώδης Ozzy Osbourne, o κυνικός Lou Reed, o ψυχοπαθής Iggy Pop, o υπαρξιστής Leonard Cohen, o ψυχωτικός Mark E Smith, ο καταραμένος Nick Cave, o ξοδεμένος Τom Waits, η νευρωτική Bjork, o λούζερ Kurt Cobain; Στα κείμενα των άλλων φαντάζομαι, έννοια σου, κάνω οικονομία. Robert Smith, Siouxsie Sioux, Tim Booth, Morrissey, άλλες χαρακτηριστικές κι αναγνωρίσιμες ποπ/ροκ φωνές που δεν ξεχνάς, να σαν την Amy Winehouse, τον Chad Kroeger, τον Caleb Followill ή τη Florence Welch για να πάμε στο σήμερα. Να προσθέσω τη Jessica Larrabee και τον Asaf Avidan.  

Άρθρο, ξεχαστήκαμε με τους ασπρουλιάρηδες. Πού πας χωρίς αγέρωχη Nina Simone, εκρηκτική Etta James, απογειωτική Aretha Franklin, άσπιλο Sam Cooke και ευδίνητο Ottis Redding, φίλε σέρφερ; Χωρίς Al Green; Πόσα άλμπουμ του διονυσιακού James Brown έχεις στον σκληρό σου; Της οργασμικής Tina Turner; Κι απ' την άλλη μεριά του Ατλαντικού, της εκκωφαντικής Shirley Bassey;

Α, ξέχασα, υπάρχουν και οι ποπ τζαζ τραγουδιστές του τριάντα/σαράντα που τραγουδάνε τέλεια: o Nat King Cole, ο τζώρας Frank Sinatra, η εκφραστική Billie Holiday, κατηγορία μόνη της, εντάξει. Πιο μετά, ο δικός μας τέλειος τραγουδιστής, ο Scott Walker. Ε ναι, καλή η τελειότητα. Ρησπέκτ, ασσούμε.

Η διάρκεια… Θεωρητικά, μια αρετή. Αλλά πόσες φωνές που έμειναν ολιγόλεπτες παρουσίες σ' ένα αυλάκι δίσκου δεν χρησιμοποιούν τη βελόνα για να καρφωθούν για πάντα μέσα μας; Αυτές, δεν θα τις αναφέρουμε; Κάποια μήπως μπαίνει στην ενδεκάδα;

Μπαίνουν, είναι κι αυτές εκατοντάδες. Ένα ανατριχιαστικό πέρασμα, δεύτερα φωνητικά που απογειώνουν τα πρώτα, ένα ηχογραφημένο απόσπασμα αρχείου. Αυτά είναι. Το έντεκα καταλήγει τόσο διαφορετικό για τον καθένα μας, είναι απενοχοποιητικό. Για την απόγνωση του Joe Strummer μιλήσαμε; Το μυστικισμό του Sal Valentino; Τον απόκοσμο Nick Drake; Γιατί με ανταριάζει ο παράφωνος και άμουσος Martin Bramah; Υπάρχει πιο ψαρωτικό γρύλισμα απ αυτό του Howlin Wolf; Πιο πειστική οργή απ αυτή του Greg Sage; Πιο καρτούν μπέμπα απ την Alison Shaw;
…
Ποιο είναι το καλύτερα τραγουδισμένο τραγούδι των Pink Floyd; Αυτό γιατί το δώσαν να το πει κάποιος που ξέρει να τραγουδάει, ο σπουδαίος Roy Harper. Αν το 'λεγαν οι ίδιοι…

Η πειθώ. Μεγάλο θέμα να σε ψήνει η φωνή ότι γίνεσαι κοινωνός κι όχι ακροατής. Υπάρχουν γνωστές κι εγνωσμένης αξίας φωνές, που δε μ' αρέσουν ιδιαίτερα; Αμέ. Στέλιος Καζαντζίδης, Mick Jagger, Roger Daltrey, Demis Roussos, Freddie Mercury, Nana Mouskouri, David Bowie, Robert Plant, Γιώργος Νταλάρας, Michael Jackson, Χάρις Αλεξίου, Bono, Axl Rose, Max Cavalera, φτάνει, δε μου αρέσει να μην συνάδω με κάτι που άλλους εμπνέει, επίσης αν ήμουν Δικτάτορας δεν θα επέτρεπα να τραγουδάει ο Billy Corgan. Άλλο παράδειγμα, από τη χρονομηχανή των 90s, Oasis κι όχι Blur, διότι αυθέντικ Liam Gallagher, ενώ κάλπης Damon Albarn.

Α και κάτι παίζει με τους Κέλτες. Όταν έχουν βραχνή φωνή, συνήθως τους λένε και Rod Stewart, Feargal Sharkey, Jake Burns, Cerys Matthews, Frankie Stubbs, θέλω λαρυγγοσκόπιο να δω τις φωνητικές τους χορδές, ανθρωπολογικό ενδιαφέρον λέμε.  

Κι όσοι τσίμπησαν περί ψαλτικής, η φωνή του πρωτοψάλτη Αθανάσιου Καραμάνη ας μείνει ως κατακλείδα και απόηχος του κειμένου. Ειρήνη υμίν.