Όψεις της σκέψης του Leonard Cohen
Το να έχεις εμπειρία της ιουδαϊκής κοινότητας το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, σημαίνει ότι μάλλον πρέπει να κατανοείς τον κόσμο εκκινώντας κυρίως από δύο οπτικές: Την ευσέβεια της Βίβλου και τη φρίκη του Ολοκαυτώματος. Οι δύο οπτικές αυτές διαρκώς εναλλάσσονται στη δισκογραφία του Leonard Cohen. Άλλοτε είναι ισχυρές και εκκωφαντικές, άλλοτε πάλι ασθενείς και υπόκωφες, ενίοτε συνυπάρχουν, αλλά όταν συγκρούονται, δίνουν κατ’ ανάγκην αριστούργημα.
Πιθανότατα ο Cohen ήταν ο πιο διανοούμενος που έπιασε κιθάρα από την γενιά του. Μπήκε στη δισκογραφία σχετικά μεγάλος (στα 33 του) σε σχέση με άλλους, αλλά ήδη γνωστός από το συγγραφικό του έργο. Ζει, λοιπόν, κι αυτός την περίφημη δεκαετία του ’60, συμβάλλει με δυο εξαιρετικούς δίσκους, αλλά δεν ενσωματώνεται ούτε την καθορίζει.
Θεωρήθηκε πεσιμιστής και μάλλον δεν είχαν άδικο όσοι το είπαν. Σημείον τούτου; Σε ολόκληρη τη δεκαετία του ’90 κυκλοφόρησε μόλις ένα studio album, το The Future (Columbia, 1992). Είναι τότε που και τα τελευταία σοσιαλιστικά όνειρα καταρρέουν, με τον δυτικό και φιλελεύθερο κόσμο να αναγγέλλει την ελευθερία και την παγκόσμια ειρήνη, αλλά ο Cohen δεν τα συμμερίζεται διόλου αυτά. Κατ’ αυτόν το μέλλον ανήκει στο απόλυτο κακό (“the future it is murder”), σ’ έναν κόσμο όπου οι προφήτες και οι προειδοποιήσεις τους χάνουν το νόημα της ύπαρξής τους. Ο κόσμος μετατρέπεται σε μια απέραντη δυστοπία. Φαίνεται ότι τη φρίκη ο Cohen τη βλέπει μέσα στην ίδια την ανθρώπινη ιστορία, η ιδέα ότι η ανθρωπότητα διαρκώς θα προοδεύει δεν βρίσκεται μες στους δίσκους του. Ίσως η μη πίστη στην αναγκαία πρόοδο της ανθρωπότητας, μαζί με την εμπειρία του ολοκαυτώματος, να είναι αυτό που σκοτεινιάζει τα τραγούδια του. Το φως μπαίνει, κάπου κάπου, μέσα από ρωγμές, οι οποίες όμως δημιουργούνται υπό όρους.
Έτσι προκύπτει το ερώτημα: Υπάρχει, για τον Cohen, κάτι να διασωθεί σε αυτόν τον κόσμο; Και αν ναι, με ποιόν τρόπο;
Στο “The Captain” του Various Positions (Columbia, 1984) μια πρόταση φωτίζει τα θεμέλια της σκέψης του: “There is no decent place to stand in a massacre. But if a woman take your hand, then go and stand with her”. Είναι, λοιπόν, ο έρωτας αυτό που μπορεί να διασωθεί μέσα από τη φρίκη (γνωρίζουμε καλά την ιστορία των κρεματορίων που κρύβεται πίσω από το “Dance Me To The End Of Love”, τραγούδι υπόδειγμα της συνύπαρξης έρωτα και φρίκης). Όταν θέλει να δημιουργήσει συνθήκες φωτός και ελπίδας, ο Cohen προσεγγίζει τον έρωτα και, ανακαλώντας περίπου το λεξιλόγιο της θρησκευτικής του παράδοσης, τον περιβάλει με ευσέβεια. Μόνον αν προσεγγίσεις τον έρωτα ως προσκυνητής, μόνον αν ο έρωτας ιδωθεί υπό όρους ευσέβειας, τότε είναι αλώβητος, αδιάβρωτος και, ως τέτοιος, μπορεί να σώσει τον κόσμο.
Αυτό είναι το σκεπτικό που διατρέχει τη δισκογραφία του Leonard Cohen, φυσικά με παρακάμψεις και παύσεις και διαρκώς νέες εκκινήσεις. Άλλωστε το να είσαι εξέχον μέλος της pop κοινότητας, σημαίνει εξ ορισμού ότι δεν έχεις έναν συγκεκριμένο στόχο εκ των προτέρων. Τούτο, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν επισκέπτεσαι τις ρίζες της σκέψης σου, ούτε ότι δεν τις επαναξιολογείς. Ο Cohen ήταν καλλιτέχνης που δούλεψε πάνω στις ρίζες της σκέψης του. Δεν τις πρόβαλε στον κόσμο, δεν ερμήνευσε με αυτές την πραγματικότητα, σαν να επρόκειτο για κάποιο ιδεολόγημα. Τουναντίον, εξέτασε αυτό που μπορεί να διασωθεί από τις ρίζες του μετά τη αναμέτρησή τους με την πραγματικότητα. Αν λάβουμε αυτό υπόψιν μας, ίσως τότε να καταλάβουμε γιατί Cohen βγαίνει ένας ή δύο κάθε εκατό χρόνια.
