Περί Φωνής

Όχι, παρακάτω δεν πρόκειται να μιλήσουμε για κάποιο μεζεδοπωλείο στου Ψυρρή όπου κάθε Κυριακή μαζεύονται ταλέντα και ξεδιπλώνουν τις φωνητικές τους ικανότητες ελπίζοντας σε ευρύτερη αναγνώριση. Θα καταπιαστούμε μ’ αυτό το υπέρτατο όλων μουσικό όργανο, την ανθρώπινη φωνή. Υπέρτατο μιας που πηγάζει από τα σωθικά του ανθρώπου, κι ως εκ τούτου έχει την ικανότητα να εκφράζει με μεγαλύτερη πιστότητα κι ακρίβεια τα συναισθήματα του καλλιτέχνη. Δεν αρκεί να είσαι δεξιοτέχνης ή ταλαντούχος για να είσαι καλός σ’ αυτό. Αν δεν το έχεις, απλά δεν το έχεις, κι όσες ώρες εξάσκησης κι αν προσθέσεις στο να γίνεις καλύτερος στο τραγούδι, δεν είμαι σίγουρος σε τι βαθμό θα καταφέρουν να σε σώσουν.

Ο τόνος, η τραχύτητα, η δύναμη, η τεχνική ακόμα (επίκτητη ή φυσική), οι ακροβασίες στην ερμηνεία ή η άμεση, χωρίς φιοριτούρες έκφραση, όλα αυτά είναι στοιχεία που καθορίζουν την προσωπικότητα κάθε τραγουδιστή κι αυτά που κάθε φορά μας εντυπωσιάζουν ή μας απωθούν στον κάθε ερμηνευτή. Και μέσα από αυτά είναι που οι ιστορίες που διηγούνται γίνονται περισσότερο ή λιγότερο πιστευτές, συγκινητικές, συγκλονιστικές ή απλά αδιάφορες. Η μουσική είναι ασφαλώς ένα σύνολο από ψηφίδες ήχων, μα δύσκολα θα διαφωνούσε κανείς ότι τα φωνητικά – όπου υπάρχουν – είναι εκείνα που καθορίζουν πιο καίρια τη βαρύτητα και γιατί όχι, τη συνολική ποιότητα μιας ηχογράφησης. Ακόμη και στη ζωντανή μετουσίωσή της (ή καλύτερα, ειδικά εκεί), εκείνα είναι που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος και βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής (καθόλου τυχαία, κερδίζουν και τον αμεσότερο θαυμασμό από την πλευρά του ακροατηρίου, όπως και τους περισσότερους επισκέπτες μετά το τέλος της συναυλίας στα παρασκήνια…).

Οι εσωτερικές δονήσεις του σώματος, μεταφρασμένες σε κραυγές και ψίθυρους, σε ξέπνοες φράσεις κι αγριεμένα ουρλιαχτά, από λαρύγγια με χαρακτήρα ή διεκπεραιωτικές ερμηνείες, είναι αυτά που εξ ορισμού θα ’λεγε κανείς χτυπούν τα αισθητήρια όργανά μας και ελκύουν ή απωθούν προς τη μεριά ενός μουσικού έργου πιο πολύ απ’ οτιδήποτε άλλο. Όσο σαγηνευτικοί κι αν είναι οι ήχοι που είναι ικανή να παράγει μια μπάντα, η φωνή είναι ο καθοριστικός παράγοντας για ν’ αποφασίσεις αν τελικά όσα ακούς σου κάνουν και μπορείς να τα αγαπήσεις ή τα προσπερνάς και συνεχίζεις την αέναη πορεία σου προς την επόμενη μεγάλη Φωνή.

Μέσα σε όλα αυτά τα ατελείωτα χρόνια λοιπόν που πορευόμαστε μέσα στο μεγάλο θαυμαστό κόσμο της μουσικής, είναι ευνόητο ότι έχουμε ακούσει πάμπολλες, για να μην πω άπειρες, σπουδαίες Φωνές. Και δεν είναι ότι δεν είναι εφικτό να ξεχωρίσεις κάποιες απ’ αυτές ως τις πιο αγαπημένες σου, αλλά πώς καταφέρνεις να τις περιορίσεις μόνο σε 11; Πώς μπορείς να ξεχωρίσεις τα αντικειμενικά από τα υποκειμενικά κριτήρια; Επίσης, αν αρχίσεις να παραθέτεις τις υπεράνω πάσης αμφιβολίας σπουδαίες φωνές του ροκ (David Bowie, Roger Daltrey, Jim Morrison, Robert Plant, Lennon και McCartney, Mick Jagger, Freddie Mercury, Janis Joplin, Grace Slick, Marianne Faithful), τότε φαγώθηκε στο άψε σβήσε το περιθώριο επιλογών που έχεις. Αν δε, κάνεις μια μικρή απλωτή και σε άλλα μουσικά είδη, με τη soul πρώτα και κύρια (Marvin Gaye, Otis Redding, Stevie Wonder, Prince, Aretha Franklin, Billie Holiday, Whitney Houston), ή επίσης σε Φωνές που σε άφησαν άναυδο την πρώτη φορά που τις άκουσες αλλά καλώς ή κακώς δεν επεκτάθηκε η επαφή σου μαζί τους σε εκτενέστερα προσωπικό επίπεδο και πιθανώς όσο τους άξιζε (Odetta, Anne Briggs, Sandy Denny, Scott Walker, Dusty Springfield, Frank Sinatra) τότε εύκολα καλύπτεις μια ακόμη εντεκάδα, κι ακόμη δεν έχεις μιλήσει για τις προσωπικές σου επιλογές, εκείνες τις Φωνές δηλαδή που συγκινούν πιο πολύ εσένα, για πολύ συγκεκριμένους ή και αδιευκρίνιστους λόγους. Αφήνουμε λοιπόν πίσω μας τις τυπολατρείες και τα “μα πώς μπόρεσες να αφήσεις εκτός τον τάδε και τη δείνα”, και προχωρούμε χωρίς φόβο μα με ξέχειλο πάθος στις Φωνές αυτές που δεν παύουμε ποτέ να βαριόμαστε να ακούμε, να τις αποζητάμε στα δύσκολα και να αναπολούμε τις αμέτρητες ώρες που έχουμε ξοδέψει ακούγοντάς τες. Χωρίς πολλά πολλά λοιπόν, ξεκινάμε!

ΥΓ. αν θέλετε να διαβάσετε κάποια πράγματα παραπάνω περί φωνής και τραγουδιού, όπως και σκέψεις ενδιαφέρουσες επάνω στη συγκεκριμένη Τέχνη, δεν έχετε παρά να διαβάσετε το βιβλίο της λατρεμένης Tracey Thorn (που επίσης θα μπορούσε πολύ άνετα να βρίσκεται στην παρακάτω προσωπική μου λίστα) με τίτλο Naked At The Albert Hall, όπου τα γράφει ωραία και γλαφυρά και πολύ to the point θα λέγαμε.

Elizabeth Fraser
Το πρώτο όνομα που μου έρχεται στο μυαλό όταν μιλάμε για ερμηνευτή, όταν η κουβέντα φτάνει στις ανθρώπινες Φωνές. Τι ακριβώς έχει βγει από αυτό το λαρύγγι είναι σχεδόν αδύνατο να περιγράψουμε κι αποτιμήσουμε. Πόσα έχει επιτύχει και πόσο έχει επιδράσει επάνω σε όλες όσες την ακολούθησαν… Τι σημασία έχουν όλα αυτά όταν υπάρχει το ηχογραφημένο της έργο, ένα καλειδοσκοπικό ταξίδι μέσα σε πρωτόγνωρες αισθήσεις και εμπειρίες που οπωσδήποτε δεν είχες ζήσει έως τότε κι ακόμη αποζητάς μάταια σε νέες μουσικές δουλειές. Τρομερή γκάμα φωνητικών δεξιοτήτων που ακροβατούν σε λέξεις που δεν ξέρεις ποτέ εάν υφίστανται πραγματικά ή είναι δικής της επινόησης, συνθέτουν ένα πακέτο που σε συνδυασμό με το ηχητικό background που διαμόρφωναν οι άλλοι δύο των Cocteau Twins οδηγούν σε κάτι μοναδικό, κάτι που δε μπορούσες να βρεις αλλού – κι αυτό δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα από τότε που αποφάσισαν να χωρίσουν τους δρόμους τους. Έχει δανείσει και σ’ άλλες συνεργασίες το χάρισμά της, μα δεν ήταν ποτέ το ίδιο έξω από τον κόσμο που έχτιζε με ασφάλεια γύρω της στο κανονικό της συγκρότημα. Στεναχωριέμαι που δε μπόρεσα να τη δω κάποτε ζωντανά, πλην μιας φοράς με τους Μassive Attack εδώ στην Αθήνα, όπου η απόδοσή της ήταν απογοητευτική, πράγμα λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι είχε ήδη παρατήσει το τραγούδι κάμποσα χρόνια. Δεν πειράζει, στην καρδιά μας θα είναι πάντοτε μια Θεά που λίγοι/ες θα μπορέσουν ποτέ να αγγίξουν!
https://www.youtube.com/watch?v=i1T_43mFXq0

Ian McCulloch
Αν η Elizabeth είναι η Θεά μου, ο Mac είναι ο Θεός μου! Ήταν το εφηβικό μου είδωλο, ήθελα να έχω τα μαλλιά μου όπως εκείνος, να ντύνομαι όπως εκείνος και να έχω μια Φωνή σαν τη δική του. Απέτυχα σ’ όλα, πολύ περισσότερο όπως είναι φυσικό στο τελευταίο σκέλος, μιας που δεν ήταν εύκολο να έχεις μια χροιά σαν αυτή που ξεπηδούσε από το λαρύγγι του. Ο ίδιος διατεινόταν – κι εξακολουθεί να διατείνεται – ότι έχει μόλις τη δεύτερη καλύτερη Φωνή που γνώρισε πότε ετούτος ο κόσμος, με πρώτη του Frank Sinatra. Πάλι καλά να λέμε που έβαλε κάποιον επάνω από τον ίδιο, μιας που η μετριοφροσύνη είναι μια αρετή που δε γνωρίζει ο Λιβερπουλιανός ήρωας. Έχει αρκετούς λόγους να κοκορεύεται με τον τρόπο αυτό, μια απίστευτη σειρά από υπέροχα τραγούδια που έχει ερμηνεύσει με μία Φωνή που δεν περνάς ποτέ για κάποια άλλη (απαραίτητο προτέρημα εάν θες να συγκαταλέγεσαι ανάμεσα στους κορυφαίους αυτής της Τέχνης) και δεν σε κουράζει ποτέ, ακόμη κι όταν ακούς το "The Killing Moon" περισσότερες φορές απ’ όσες είναι υγιές γι’ αυτή τη ζωή κι ίσως και την επόμενη. Μπορεί να σε κουράζει η παραξενιά του – όπως όταν όλα του φταίνε στις συναυλίες όσες φορές τον έχω δει, για παράδειγμα – αλλά κάτι τέτοιο δε μπαίνει εμπόδιο στην απόλαυση κάθε ερμηνείας του. Χαίρομαι που είναι ακόμα μαζί μας, έστω κι όταν οι νέες του δουλειές δεν είναι αντάξιες του παρελθόντος του. Η Φωνή τις περισσότερες φορές είναι όμως, κι αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία στην περίπτωσή μας.
https://www.youtube.com/watch?v=Z8H0xtvxoq0

Kristin Hersh
Εντάξει, εδώ μιλάμε για κεραυνοβόλο έρωτα και το δώρο που εξακολουθεί να δίνει, όπως λέει και το ξενόφερτο ρητό. 1986 πρωτακούω αυτή τη φωνή και είμαι σε φάση WTF?, όπως θα έλεγε και το αμερικανάκι που όλοι κρύβουμε μέσα μας. Πέρα από το ότι η μουσική των Throwing Muses ήταν συγκλονιστική εν τη γενέσει της, η φωνή της Kristin έκρυβε μέσα της ολοφάνερα όλες της τις ψυχώσεις, και κουβαλούσε κάμποσες από δαύτες η Βοστονέζα ιέρεια του εναλλακτικού indie (για να το τερματίσουμε με τα κλισέ). Τριάντα και βάλε χρόνια επιτυχίες αργότερα, και κάθε φορά που η Κristin μας επισκέπτεται δισκογραφικά σχεδόν τίποτα δεν έχει αλλάξει, παρότι η ζωή της δείχνει να έρχεται τούμπα χρόνο με το χρόνο – όπως και η δική μας εξάλλου. Άλλοτε οι ερμηνείες της είναι πιο προσγειωμένες, άλλοτε πάλι δεν είναι δυνατόν να μείνουν πιστές σε μία γραμμή, να τιθασευτούν κάτω από το βάρος των προσωπικών δαιμόνων που πάντοτε κρέμονται επάνω από το κεφάλι της. Κλασική περίπτωση καλλιτέχνιδας που δεν ερμηνεύει τα τραγούδια της επειδή κάποιος πρέπει να το κάνει και μάλιστα με τον καλύτερο και πιο ιδανικό σε αισθητικούς κανόνες τρόπο, αλλά επειδή είναι απόλυτα αναγκαίο για την ίδια να πέσει μόνη στη φωτιά που άναψε. Με στιγμάτισε γι’ αυτό από την πρώτη φορά που την άκουσα, εξ ου και την ακολουθώ ακόμα, through thick and thin και no matter what κτλ κλισέ κτλ κλισέ.
https://www.youtube.com/watch?v=kMKb8WdyulA

Kirk Brandon
Εδώ έχουμε μια παράξενη περίπτωση, από την άποψη ότι ενώ δεν τίθεται θέμα περί των δυνατοτήτων αυτής της φωνής, το υλικό που έχει τραγουδήσει στο σύνολο της καριέρας του ο Κirk Brandon δεν είναι αντάξιο αυτού που μπορούσε να του δώσει και τελικά του έδωσε. Με το ξεκίνημά του (σαν βοκαλίστας των Theatre Of Hate), το κάλεσμα σε μάχη που είναι μια άτυπη μετάφραση της ερμηνείας του σε γράπωνε από το πέτο και σε προσηλύτιζε στις επιταγές του, κι από εκεί και μετά σε είχε κάνει δικό του. Αλλά το από εκεί και μετά αποδείχθηκε τελικά μια φούσκα, ένα νέο σχήμα με όνομα Spear Of Destiny, που όσες υποσχέσεις έδωσε σαν όνομα, άλλο τόσο δεν κατάφερε παρά σπάνια να εκπληρώσει. Δεν έχει καμία σημασία αυτό, μιας που τίποτα δεν είναι ικανό να σβήσει από το χάρτη τα όσα είχε ήδη δώσει, ούτε και έχει μειώσει τις ανατριχίλες που εξακολουθεί να δίνει σε όσους ακούν εκείνο το για πάντα αξεπέραστο υλικό. Ένα στούντιο άλμπουμ μόνο, κάμποσα ζωντανά ηχογραφημένα από την εποχή εκείνη των αρχών της δεκαετίας του ‘80 αλλά και κάποια πρόσφατα, αφού ο Brandon ηχογραφεί ξανά με τους Theatre Of Hate κι εξακολουθεί να δίνει συναυλίες. Που σημαίνει ότι αν είμαι τυχερός, κι αν με λυπηθεί κάποια ανώτερη οντότητα που δεν έχω αυτή τη στιγμή υπόψη μου, τότε ίσως δω κάποια στιγμή από κοντά αυτό το λαρύγγι εν δράσει κι εκτοξευτώ στη στρατόσφαιρα. Είναι ένα από αυτά τα πράγματα που πρέπει να έχει βιώσει ένας άντρας σ’ αυτή τη ζωή και την επόμενη, στο δικό μου βιβλίο πάντα.
https://www.youtube.com/watch?v=sXuChrOkh1o

Siouxsie Sioux
Απαραίτητη, δε θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα μου, όπως κι από κάθε λίστα ανθρώπου που ανδρώθηκε μουσικά στη δεκαετία του ΄80. Όπως και η Patti Smith, εκείνο που την κάνει σπουδαία δεν είναι απλά οι επιδόσεις της στη δισκογραφία αλλά η συνολική της παρουσία και το αντίκτυπο που είχε σαν επίδραση σε όσους, και κυρίως σε όσες, την άκουσαν. Αποτέλεσε πρότυπο συμπεριφοράς ως εκ τούτου, γέννησε επαναστάτες που διεκδίκησαν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής και έστρεψε άπειρους νέους σε δημιουργικότερους δρόμους απ’ αυτούς που ήταν καταδικασμένοι να ζήσουν εάν δεν ένοιωθαν επάνω τους το δικό της άγγιγμα. Η ερμηνεία της στα τραγούδια των Banshees είναι αναμφίβολα εμβληματική, με μία τραχύτητα που έδωσε ευνόητα τη θέση της σε μια ωριμότητα με το πέρασμα του χρόνου, και κατέληξε να θεωρείται σήμερα μια από τις ιερές κυρίες της ευρύτερης ροκ κοινότητας. Δημιούργησε σχολή που αντανακλούσε κάθε τι σκοτεινό στη μουσική, άλλο αν η goth σχολή αυτή έφτασε στα άκρα της από ανθρώπους που δεν είχαν γούστο και δεν ήξεραν που να σταματήσουν. Εκείνη πάντως δεν έπαψε να στέκεται αγέρωχη, αξιοπρεπής και πάντοτε ζωτική για όσους ήθελαν να ακούσουν το επικό της κάλεσμα για βύθιση σε κόσμους δυσοίωνους κάποτε αλλά ποτέ οτιδήποτε λιγότερο από γοητευτικούς. Η απουσία της τα τελευταία χρόνια από την ενεργό δράση δεν περνάει απαρατήρητη…
https://www.youtube.com/watch?v=qJb2fMc0_Bg

Thom Yorke
Προφανώς. Προφανέστατα. Όχι για όλους ασφαλώς. Υπάρχουν πολλοί που βρίσκουν τη φωνή του αφόρητη, μονότονη και δήθεν. Αλλά ποτέ δε μπορείς να έχεις άπαντες ευχαριστημένους, πάντοτε θα υπάρχουν κάποιοι που απαξιώνουν ακόμη και τα κλασικότερα ονόματα / συγκροτήματα / φωνές στο χώρο της μουσικής. Δε θα ασχοληθούμε με αυτούς, αλλά με τη φωνή αυτή καθ’ αυτή που συγκινεί εδώ και δεκαετίες μια μεγάλη στρατιά φανατικών ακόλουθων, και η οποία κατά τα φαινόμενα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Το εύρος της και ο συναισθηματικός πλούτος που εκφράζει είναι τεράστια, και η συγκινησιακή φόρτιση που δίνει στα τραγούδια που ερμηνεύει ανάλογης έκτασης. Ίσως ο συνδυασμός αυτός (αυτά τα τραγούδια και αυτή η φωνή) να είναι που αναδεικνύει την ποιότητά της τελικά, αλλά μάλλον αυτό συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις (αν και όχι πάντα, όπως είδαμε παραπάνω). Ίσως πάλι οι ερμηνείες του να δίνουν κάτι παραπάνω και να αναδεικνύουν περαιτέρω τη μουσική, δεν ξέρω ακριβώς. Εκείνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι κάθε που θα ανοίξει το στόμα του, ξέρεις πολύ καλά ποιον ακούς και πού βρίσκεσαι, σε μια ζώνη που το τοπίο διαγράφεται με ποικίλες χρωματικές και τονικές διαβαθμίσεις, συνάμα γκρίζο μα και ανεξήγητα ζεστό. Σου κάνει ή δε σου κάνει, δεν υπάρχει ενδιάμεση θέση στο συγκεκριμένο θέμα, κι εγώ ξέρω σίγουρα σε ποια από τις δύο μεριές στέκομαι.
https://www.youtube.com/watch?v=DpVfF4U75B8

Joni Mitchell
Εδώ πάλι έχουμε να κάνουμε με την απόλυτα γήινη φωνή, με το κορίτσι που αγαπάς και λατρεύεις να σου ψιθυρίζει στο αυτί τα ομορφότερα τραγούδια που έχεις ακούσει. Κι όχι μόνο αυτό, τα έχει γράψει η ίδια τα κομμάτια αυτά! Η Καναδέζα δεν ήταν μόνο πανέμορφη και το υγρό όνειρο των περισσότερων αγοριών στη δεκαετία των ‘60 και ‘70, ήταν κι από τις πιο ταλαντούχες συνθέτριες της φολκ και ροκ (και τζαζ, με το δικό της τρόπο) σκηνής, εξ ου και σύντομα έγινε η εμβληματική μούσα κάθε φίλου της εσωτερικής, bedsit τραγουδοποιίας. Δεν έχουμε να κάνουμε εδώ με φωνητικές ακροβασίες κι απίστευτες οκταβικές ακρότητες. Ο λυρισμός και η αγνή ομορφιά της φωνής της ήταν αρκετά να την τοποθετήσουν στο πάνθεον των σπουδαίων ερμηνευτριών, όπου και πάλι, έθεσε μόνη της τον πήχη σ’ ένα είδος που ήδη ήταν γεμάτο από συναγωνίστριες που είχαν επίσης πολλά να πουν και να δώσουν σ’ αυτό. Ίσως στην ίδια κατηγορία να χωρούσαν να μπουν μύριες άλλες γυναίκες, μα η Joni κερδίζει στα σημεία τόσο λόγω συνθέσεων, όσο και στίχων, μα και τόλμης στην επιλογή ηχητικής κατεύθυνσης καθ’ όλη την καριέρα της, συνεργατών κτλ. Πρόκειται για μια ανάλογη περίπτωση μ’ εκείνη του Nick Drake (που θα μπορούσε να κατέχει τη θέση αυτή): λιτή κι απέριττη ομορφιά που δεν καταφεύγει σε εύκολους εντυπωσιασμούς, μα μιλάει από τη ψυχή κι απευθύνεται στην ψυχή.
https://www.youtube.com/watch?v=Lm39YkGrHp8

Rod Stewart
Αν και ελάχιστοι θα βρεθούν να αμφισβητήσουν τις φωνητικές κι εκφραστικές ικανότητες του Rod Stewart, αντίστοιχα ελάχιστοι θα τον συμπεριελάμβαναν ανάμεσα στους 11 πιο αγαπημένους τους βοκαλίστες. Προσωπικά όμως, το κάνω μιας που τον άκουσα σε τρυφερή ηλικία και τα τραγούδια του με στιγμάτισαν βαθιά. Το κακό είναι ότι έχουμε ξανά να κάνουμε με μία περίπτωση που οι επιλογές του από κάποια στιγμή και μετά, και η ανάγκη του για εμπορική αναγνώριση που ήρθε καταιγιστικά, πρόδωσαν το τεράστιο ταλέντο του. Αναλώθηκε στην ερμηνεία χλιαρών κι αργότερα κλασικών μεν κομματιών σε βαρετές κι ιλουστρασιόν δε ενορχηστρώσεις, κάτι που του έφερε ασφαλώς πολλά χρήματα μα άλλη τόση ανυποληψία – όχι ότι τον νοιάζει αυτό, υποψιάζομαι… Όλα αυτά όμως δεν είναι ικανά να σβήσουν ένα σεβαστό τμήμα της δισκογραφίας του, από το ξεκίνημά του στα μέσα της δεκαετίας του ‘60 και μέχρι τα τέλη των ‘70ς περίπου (το άλμπουμ του "Foot Loose & Fancy Free" θεωρώ ως το τελευταίο του αριστούργημα). Στη δεκαπενταετία αυτή, οτιδήποτε άγγιζε με τις φωνητικές του χορδές και τη χαρακτηριστική βραχνή soulful φωνή του γινόταν χρυσός, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Τη φωνή αυτή εξαργύρωσε με εμφανίσεις στις μεγαλύτερες αρένες και καζίνο του πλανήτη, με τη βοήθειά της μπήκε σε κάθε πανάκριβο σαλόνι αυτής της γης, αλλά αν το θέλει κανείς, μπορεί να επιστρέψει στις σπουδαίες ερμηνείες του και να ανατριχιάσει όπως παλιά, αφήνοντας το υπόλοιπο μισό έξω από την εξίσωση της καλλιτεχνικής του πορείας.
https://www.youtube.com/watch?v=jK4iKWpgfyo

Bjork
Πραγματικά, όποια γνώμη κι αν έχετε για την καλλιτεχνική της πορεία, πώς θα μπορούσατε να την αφήσετε έξω από μια τέτοια λίστα; (Ει, ποιος φώναξε «εύκολα!» εκεί πίσω;). Το σοκ πάθαμε (σχεδόν) από το ξεκίνημά της – το πανκ παρελθόν της ήταν γνωστό σε λίγους και ψαγμένους – όταν πρωτοχτύπησε με το Birthday από τις τάξεις των Sugarcubes. Οι φωνητικές της ικανότητες σήκωναν τις τρίχες στο σβέρκο σου, και παρόλα αυτά, λίγο μπορούσες να υποπτευθείς πόσα ακόμα θα σου έδινε στο μέλλον. Και πραγματικά, μέχρι και σήμερα δεν παύει να εντυπωσιάζει με κάθε νέα της δουλειά, φωνητικά πάντα μιλώντας (επειδή σε επίπεδο μουσικό, στη συζήτηση μπαίνουν πολλές ενστάσεις και δικαίως…). Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για τη φωνή που κατόρθωσε να βάλει τους avant garde λαρυγγισμούς στους πίνακες επιτυχιών (βλέπε "Human Behaviour" ή "Army Of Me") ή ακόμα, για εκείνη που κυκλοφόρησε ένα ολόκληρο άλμπουμ που απαρτίζεται αποκλειστικά από φωνές, τη δική της κυρίως μα και άλλων, κι αυτό αποτελεί από μόνο του κάποιου είδους κατόρθωμα ("Medulla"). Από εκεί και πέρα, υπάρχουν τόσα να ανακαλύψεις κάθε φορά που την ακούς (κι ακόμη περισσότερα όταν τη δεις να τραγουδάει ζωντανά μπροστά σου, όταν σε αφήνει κατάπληκτο με την αυθεντική δύναμη της φωνής της που ξεδιπλώνεται πανίσχυρη και χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια εκεί μπροστά στα μάτια και τα αυτιά σου), που τελικά, κάθε σου ένσταση για ορισμένες από τις επιλογές της όλα αυτά τα χρόνια αναγκαστικά μπαίνουν με τρόπο στο πλάι.
https://www.youtube.com/watch?v=oFV4QCq9SEU

Robert Wyatt
Όχι αυτό που θα ονομάζαμε τυπικά μεγαλειώδης φωνή, αν και με τον τρόπο της είναι, κι όσοι την αγαπούν, το κάνουν παράφορα! Από τις χαρακτηριστικότερες στο χώρο της ροκ, είναι η θλίψη και η αίσθηση της εμπειρίας που κουβαλάει μέσα της που την κάνουν αυτή που είναι. Η ιστορία του μουσικού κατ’ αρχήν Wyatt είναι λίγο ή πολύ γνωστή – και σε περίπτωση που όχι, αξίζει να διαβάσετε τη βιογραφία που έχει γράψει ο ίδιος και παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον. Κατόπιν τούτου, στρέφεστε στους δίσκους του, τόσο με τους Soft Machine όσο και τους προσωπικούς του, κάνοντας τις απαραίτητες στάσεις στις πάμπολλες συνεργασίες και τις έκτακτες εμφανίσεις σε τραγούδια άλλων. Σε όλα αυτά έδωσε μια διαφορετική ανάγνωση του ανθρώπινου πόνου μέσα από ερμηνείες στην πλειοψηφία τους χαμηλών τόνων, με υψηλή εσωτερική ένταση δε και βαθιές πολιτικές προεκτάσεις επίσης. Επί σειρά δεκαετιών λοιπόν, και με την αναπηρία του να μην έχει σταθεί ποτέ εμπόδιο, έχει χαράξει μια απόλυτη προσωπική πορεία που χαρακτηρίζεται από διάθεση για πειραματισμό βασικά αλλά ταυτόχρονα και μια ανάγκη να επικοινωνήσει τις ιδέες του σε ευρύτερο επίπεδο, με τους δικούς του πάντοτε όρους. Μέσα από όλα αυτά, μπορεί να εξάγει κανείς μυριάδες στιγμές που με τη φωνή του σε κάνουν να σπαρταράς πίσω από τις συγκινητικές του ερμηνείες και να ακούς την καρδιά σου να σπάει επάνω στην άρθρωση των στίχων του. Ένας από τους αληθινά μεγάλους, κάτι που εξάλλου όλοι ξέρουν πια…
https://www.youtube.com/watch?v=ZasOktoDtSQ

Michael Stipe
Έμεινε μια ακόμη θέση και ποιον βάζεις σ’ αυτή; Ας πάει σε μια διαχρονικά υπέροχη φωνή που δεν απογοητεύει ποτέ και έχει τραγουδήσει περισσότερα αγαπημένα τραγούδια από όσα είναι φυσιολογικό για έναν άνθρωπο. Εκφραστική πιο πολύ παρά άρτια, σίγουρα ιδιοσυγκρασιακή και οικεία με το δικό της τρόπο, καταφέρνει και συγκινεί με λιγοστά θα έλεγες μέσα παρότι κανείς δε θα τολμούσε να προσβάλλει τη δυναμική της. Αποτέλεσε μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου συνόλου αλλά πάντα έλαμπε μέσα σε αυτό, με τον ίδιο τρόπο που το έκανε η προσωπικότητά του εντός κι εκτός της μπάντας. Είχε το προνόμιο να δανείσει τη φωνή του σε πολλά τραγούδια που έγιναν επιτυχίες, περνώντας μια εναλλακτική αισθητική στις μάζες, κι αυτό μόνο σαν καλό μπορείς να το πεις. Έχει ενδιαφέρον λοιπόν να σκεφτείς ότι πολλά από τα τραγούδια που ακούς σχεδόν καθημερινά στο ραδιόφωνο ή αλλού κι έχουν περάσει στο ασυνείδητο ως αναμφισβήτητα classics, είναι τέτοια επειδή έχουν γίνει σχεδόν αποκλειστικά λόγω της φωνής του Stipe. Άλλος ένας βοκαλίστας που λείπει αδικαιολόγητα από κοντά μας, οφείλει να επιστρέψει μπροστά στα μικρόφωνα το συντομότερο δυνατόν, αρκεί ασφαλώς να βρει κάποιον να του γράψει όμορφες μελωδίες. Τα υπόλοιπα – στίχους, φωνητικά – μπορεί να τα φροντίσει μόνος του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
https://www.youtube.com/watch?v=byONEZ9ErHY

Μισητές φωνές

Υπάρχουν φωνές που δεν είναι αντικειμενικά καλές, αλλά έχουμε μάθει να αγαπάμε με τα χρόνια, ίσως επειδή έχουν ερμηνεύσει μουσικές που λατρεύουμε. Μια τέτοια είναι ας πούμε αυτή του Robert Smith, ο οποίος θεωρώ πως δεν έχει ωραία φωνή, μα από την άλλη δε σηκώνω κουβέντα σε όποιον την κακολογήσει. Και πράγματι, μετά από όλα αυτά τα χρόνια ίσως και να καταντάει κουραστική σε όποιον δεν του αρέσουν οι Cure. Μια άλλη αντίστοιχη είναι αυτή του Martyn Bates των Eyeless In Gaza για παράδειγμα, όπου ισχύουν ακριβώς τα παραπάνω. Κι ας μην ξεχνάμε τον Steve Solamar των Spherical Objects, πιθανώς την πιο άσχημη φωνή που άκουσα ποτέ, αλλά θα μπορούσα να ακούω για ώρες. Τι να πουν όλα αυτά όμως μπροστά στον Tom Waits, για τη φωνή του οποίου έχω μια απέχθεια σε βάθος χρόνου. Κι ενώ βρίσκω τη μουσική του ενδιαφέρουσα, μόλις ανοίξει το στόμα του δύο πράγματα θα πρέπει να συμβούν: ή να κλείσει η μουσική ή να εγκαταλείψω εγώ το δωμάτιο… Συμβαίνουν αυτά παιδιά, δεν είναι ανάγκη όλες οι ιερές αγελάδες να μένουν στο απυρόβλητο! Δεν έπιασα ποτέ επίσης τι μεγαλειώδες έχει η φωνή του Eddie Vedder, κι εδώ επίσης δεν περιμένω να συμφωνήσουν πολλοί. Τέλος πάντων, γενικά είμαι ανεκτικός σε μία κακή ή μέτρια φωνή, πάντα όμως θα μου κάθεται στο λαιμό μια περίπτωση όπως εκείνη των Wilderness, που ενώ είναι μια πολύ καλή μπάντα με ενδιαφέρον μουσικά, έχουν έναν τραγουδιστή που δεν ξέρω τι προσπαθεί να επιτύχει, αλλά καταστρέφει το συνολικό αποτέλεσμα. Μην το κάνετε όπως εκείνοι, παιδιά μου, προσοχή!
https://www.youtube.com/watch?v=5yUfu9yZBZk