Summer songs #4

Αστικές διακοπές, για πάντα
της Νάντιας Πούλου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

- Το τραγούδι που έχω συνδυάσει πιο πολύ με το καλοκαίρι, είναι το I'm Frank των Fall.
- Για δες... Δεν ήξερα ότι γουστάρεις Fall... Κι εγώ!

Η απάντηση στη δήλωση της πρώτης γραμμής περνάει άνετα τις εισαγωγικές για καλοκαιρινό pick up line, παρότι χρησιμοποιεί ακριβώς εκείνο το όπλο το οποίο το καλοκαίρι σιχαίνεται: τη γενίκευση (μια και αν σου αρέσει ένα τραγούδι των Fall δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι σ' αρέσουν και οι Fall).

To αντίθετο του καλοκαιριού, λοιπόν, δεν είναι ο χειμώνας, αλλά η γενίκευση. Ενώ με το που πέφτει η θερμοκρασία όλοι φαίνονται να συμφωνούν ότι το χρηματιστήριο έχει πτωτικές τάσεις, ότι επίκειται επιδημία γρίπης, ότι η Ελβετία είναι πια φτηνότερη απ' το Καϊμακτσαλάν κ.λπ. κ.λπ., τα καλοκαίρια πάντα διακρίνονταν από την ατομική βίωση ενός σύμπαντος που ξαφνικά έχει γίνει ύποπτα διαφανές και προσβάσιμο. Γι' αυτό και ένα κατά κοινή ομολογία summer hit όπως το Bailando μπορεί κάποιου άλλου να του προκαλεί κρύα ρίγη, γι' αυτό και το τραγούδι που εσύ έχεις συνδυάσει με το καλοκαίρι μπορεί να κάνει κάποιον άλλο να σκέφτεται τον Frank Zappa. Έτσι, τα καλύτερα καλοκαίρια είναι εκείνα όταν συναντήθηκες μ' έναν τουλάχιστον άνθρωπο με τον οποίο συμφώνησες πάνω στην πραγματικότητα που αντιληφθήκατε στον ίδιο γεωγραφικό τόπο - μην κοιτάτε άλλο το λεξικό, "συλλογικότητα" είναι η λέξη στην οποία αναφέρομαι. Αλλά επειδή ακριβώς αυτή η συλλογικότητα του καλοκαιριού δεν έχει καμία σχέση με τις κεκλεισμένων-των-θυρών μαζώξεις του χειμώνα, γι' αυτό κι ελάχιστες παρέες αντέχουν πάνω από δυο-τρία καλοκαίρια μαζί. Μη γελιέστε. Summer is the cruelest season.

Εκτός κι αν είστε από αυτούς που συμφωνούν ότι:

- το ηλιοβασίλεμα στη Σαντορίνη είναι το καλύτερο του κόσμου (σαράντα Γιαπωνέζοι που βαράνε παλαμάκια στη θέα του ήλιου, δεν μπορεί, κάτι θα ξέρουν)

- οι επαρχιώτες που μένουν 365 μέρες το χρόνο στην επαρχία χαλάνε ρε γαμώτο την αισθητική των τόπων που καταδεχόμαστε για πέντε μόνο μέρες το χρόνο - σα δε ντρέπονται

- τα αντιηλιακά με δείκτη προστασίας 50 και άνω, είναι προτιμότερα από αυτά με δείκτη 20.

Αν αρχίσουμε και συμφωνούμε ξαφνικά όλοι (όπως οι περισσότεροι γύρω μας) σε παρόμοιες καλοκαιρινές διαπιστώσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι το καλοκαίρι άρχισε ξαφνικά να αγαπάει τις γενικότητες. Σημαίνει ότι το Καλοκαίρι, ως περιοδικώς επιστρέφουσα χρονική περίοδος ευτυχών κλιματικών, γεωγραφικών, εποχικών, ενεργειακών και ηλικιακών συγκυριών, το ίδιο το Καλοκαίρι που αποδείχθηκε η πιο ζόρικη εποχή για φιλοσόφους, ποιητές και λοιπούς καλλιτέχνες, πνέει τα λοίσθια.

Τώρα που όλοι φαίνονται να συμφωνούν ότι "το περιβάλλον έχει πρόβλημα" κι ότι οι καύσωνες και οι πλημμύρες σημαίνουν το τέλος των εποχών, άρα και του καλοκαιριού, τώρα είναι ήδη αργά. Γι΄ αυτό κι εκείνοι που κάνουν τις διαπιστώσεις δεν μπορούν στ' αλήθεια να ορίσουν για τι ακριβώς πενθούν - κι άρα το πένθος τους είναι ψεύτικο, σαν το μαύρο βέλο της εύθυμης χήρας. Έτσι συνέβαινε πάντα με τα θέματα για τα οποία ξαφνικά ως δια μαγείας συμφωνεί η αστική πλειοψηφία, ενώ πριν λιθοβολούσε όποιον τολμούσε να υπαινιχθεί την ύπαρξή τους. Τώρα είναι αργά, γιατί το καλοκαίρι έχει πεθάνει ήδη πολλούς θανάτους, με τελευταίο το σημειολογικό, κι έχει πια καταντήσει μια ακόμα διευθέτηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, κάποιες μέρες το χρόνο που πρέπει πάση θυσία να γεμίσουν με μια ψυχαναγκαστική χαλάρωση η οποία αγωνίζεται να μοιάσει όσο πιο πολύ μπορεί με τις ιλουστρασιόν απεικονίσεις στις μπροσούρες των ταξιδιωτικών γραφείων και περιοδικών. Κι όσο για την αυξανόμενη μερίδα ανθρώπων που μένει στην πόλη, από ανάγκη, πεποίθηση ή ...κεκτημένη ταχύτητα, εκεί να δεις συμφωνία απόψεων για το πού πρέπει να είσαι, τι να κάνεις, τι ν' ακούσεις. "Είναι ωραία η Αθήνα τον Αύγουστο, έτσι που είναι άδεια". Αμέ... κι εγώ αγγίζω την ουσία του υπαρξιακού μου γίγνεσθαι όταν περπατάω στο βρώμικο πεζοδρόμιο μιας άδειας, καυτής λεωφόρου μ' εκατομμύρια στρέμματα τσιμέντο γύρω μου, δε σου λέω.

Ό, τι μένει από δω και πέρα λοιπόν, η παρακαταθήκη που αφήνουμε σ' όσα παιδιά γεννιούνται τώρα, είναι καταμερισμοί τουριστών - εδαφικών εκτάσεων - δασοφυλάκων, target groups της βιομηχανίας αντιηλιακών, άδειες κρεμάστρες μετά την επιδρομή των μυρίων στις εκπτώσεις και τηλεοράσεις όλων των μεγεθών που παίζουν ασταμάτητα σε παραλίες, σε κάμπινγκ, σε ξενοδοχεία, σε μπαρ. Και για όποιον δε γουστάρει, ε, ας πάρει μαζί του το φορητό DVD να δει ό,τι τραβάει η ψυχή του - συμφωνούμε επ' αυτού, ε;

Τούτη η εισαγωγή όμως τράβηξε ήδη σε μάκρος. Γι' αυτό και αλλάζω εστίαση στο συγγραφικό φακό και συνεχίζω με μία ψηλάφηση τεσσάρων εικόνων των καλοκαιριών μου, με τη βοήθεια μουσικών ενδεικτικών της τραγουδογεωγραφίας μου. (Κι αν κάποια τραγούδια σας λένε κι εσάς κάτι καλοκαιρινής υφής, αυτό από μόνο του δεν σημαίνει τίποτα, εκτός κι αν καταφέρετε να ξαναβρείτε στη δική σας ζωή το νήμα της συλλογικότητας που μας ξεφεύγει συνεχώς, καθώς και τον τρόπο να βγάλει ένα καλοκαίρι -οποιοδήποτε- σώο. Σας το εύχομαι από καρδίας.)

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1. Το καφενείο στο χωριό
Στο χωριό στο οποίο αναφέρομαι, υπήρχαν κι άλλα καφενεία. Αλλά μόνο ένα ήταν τόσο παλιό, με το ξύλινο πάτωμα, σα μια κοιλιά γίγαντα, να παίρνει βαθιές ανάσες σε κάθε πατημασιά. Με τον μπακλαβά και το κανταΐφι, καθώς και τον θείο (μυθιστορηματική φιγούρα) να βουτάει μια φέτα ψωμί στα σιρόπια του ταψιού. Το πέτυχα στην τελευταία φάση του, τότε που κάθε καλοκαίρι συναντούσα τους ίδιους παραθεριστές γύρω μου και παρατηρούσα ποιανών τα μάτια στο μεταξύ είχαν σβήσει και ποιανών συνέχιζαν ακόμα να λάμπουν.

Το κασετοφωνάκι στο περβάζι του παραθυριού έπαιζε συνέχεια μουσικές, μόνιμη υπόκρουση σε συζητήσεις, παρτίδες τάβλι, σιωπές με ή χωρίς σημασία, ουζοποσίες, μπιροποσίες και νυχτέρια κάτω απ' την κληματαριά. Τούτα τα μικρά ηχεία τα καταδεχόντουσαν μόνο πολύ συγκεκριμένοι επισκέπτες. Πρώτος και καλύτερος ο Στέλιος, κι από κοντά ο Άκης, ο Στράτος, ο Μάρκος, ο άλλος ο Στέλιος (ο Περπινιάδης), η Μαρίκα, η Ρόζα, ο Μπάμπης (Τσετίνης), ο Ζαμπέτας, ο Τσιτσάνης... Όποτε δε το σήκωνε η περίσταση, έπαιζαν και δημοτικά κατά παραγγελία. Εκείνο που έκανε όμως πραγματικά τη διαφορά, ήταν κάποιοι καθόλου τυχαίοι μουσικοί όταν έπαιρναν κάπου κάπου την κιθάρα και το μπουζούκι - κι εμείς κρεμόμασταν από τα χείλια και τα δάχτυλά τους.

Τα τραγούδια που μου έρχονται πρώτα πρώτα στο μυαλό όταν σκέφτομαι τα καλοκαίρια στο καφενείο είναι:
Μηχανικός στη μηχανή - Μάρκος Βαμβακάρης
Ηλιοβασιλέματα - Μαρινέλλα/ Καζαντζίδης
Αράπικο λουλούδι - Στέλλα Χασκίλ
Φυσάει ο μπάτης - Γεωργακοπούλου
Ο μπουφετζής - Μπάτης
Μες την Αθήνα τριγυρνάς - Μάρκος Μέλκον
Αεροπλάνο θα πάρω - Αμπατζή/ Κασιμάτης
Με μια βαρκούλα ψαριανή - Μάρκος Βαμβακάρης

Δυο χρόνια πριν, κι ενώ το καφενείο έχει ουσιαστικά κλείσει εδώ και δεκαετία, βρήκα ένα δίσκο που όποτε τον παίζω με επαναφέρει σε μια χαλαρότητα παρόμοια μ' αυτή που βίωσα καθισμένη στις καρέκλες του. Είναι το "τα τραγουδάκια μου πουλώ" με την Κατερίνα Παπαδοπούλου να τραγουδάει σκοπούς γλυκούς σα μέλι, από το Μελί Μικράς Ασίας.

2. Τα ταξίδια
Αντιγράφω από μια καρτ ποστάλ που βρήκα πρόσφατα σε ένα παλαιοπωλείο (στην μπροστινή μεριά απεικονίζει το σινικό τείχος):
"Θυμάσαι το Summer in Siam των Pogues; Το ακούγαμε μαζί τότε κι ονειρευόμασταν ταξίδια μακρινά. Τώρα τα χρόνια πέρασαν κι εγώ έγινα ένα από τα πιο πολυταξιδεμένα τραγούδια που ξέρω, ενώ εσύ δεν πήγες πουθενά. Χαθήκαμε. Να περνάς καλά, φιλιά στην οικογένεια."

3. Η σκόνη από την Αφρική
- Παίξε μας, ρε Νάντια, κανένα από κείνα τα αφρικάνικα, τα τζαζέ, ξέρεις εσύ.
- Καλά, εσύ δεν ήσουν που ξίνιζες όποτε σου έβαζα κανένα afrobeat;
- Έλα τώρα, μην το παίρνεις της μετρητοίς. Τότε ήταν χειμώνας, τώρα είναι καλοκαίρι και γουστάρω.
- Τι να σου κάνω, πάρε μια περίληψη να έχεις και όταν χειμωνιάσει τα ξαναλέμε:
Femi Kuti - Yeparipa
The Daktaris - Voodoo Soul Stew
Antibalas - Indictment
Black Heritage - Soul Food
Lafayette Afro Rock Band - Soul Makossa
Tony Allen - Road Safety
Fela Kuti - He Miss Road
Pharoah Sanders - Africa

4. Οι κασέτες
Πριν τα memory stick, τα SD cards, τους σκληρούς δίσκους, τα microchips ή δεν ξέρω γω τι άλλο, πολλές κασέτες έγιναν θυσία στο βωμό του καλοκαιριού: στριμωχτήκαν σε μπαγκάζια, λιώσανε από τον ήλιο, χάλασαν από την άμμο, έπεσαν στη θάλασσα, κλαπήκαν από σχετικούς και άσχετους. Προς τιμήν τους, ιδού κάποια τέιπ σάμερ χιτς που δραπετεύουν πρώτα πρώτα όταν ανοίξω το πράσινο σεντούκι:
The Steppes - In your prime, Suicide - I surrender, Louis Tillett - Trip to Kalu-ki bar, Pere Ubu - Ice cream truck, Aavikko - Manoliton vapaapaiva, The Stranglers - 96 tears, The Jesus and Mary Chain - Surfin USA (Summer Mix), Sublime - One cup of coffee, Zebra Stripes - The trip, 22 Cave Gods - Come the dance, Van Morrison - Into the mystic

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Κλείνοντας να πω ότι ήμουν τυχερή γιατί στα καλοκαίρια της παιδικής μου ηλικίας μού δόθηκαν χωρίς τσιγκουνιά ο χρόνος, η θάλασσα, το βουνό και η άπλα για να τα απολαύσω. Τόσο που για μένα (όπως και για πολλούς από τους αγαπημένους μου ποιητές), το καλοκαίρι και το παιδί να γίνει ένα και το αυτό.

Όμως, ο καιρός περνάει και το παιδί που γεννήθηκε από τη θάλασσα, επιστρέφει αναπόφευκτα σ' αυτή και χάνεται, όπως η Ana των Pixies, σ' ένα από τα πιο τρυφερά τραγούδια που γράφτηκαν ποτέ.

Γι' αυτό και τα καλοκαίρια του κυρίως θέματος είναι ...εκτός θέματος. Αναμνήσεις / εικόνες / μουσικές: πόσο μπορεί να τις εμπιστευτεί κάποιος;

Στην πραγματικότητα, το τραγούδι που περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο την καλοκαιρινή αστική καθημερινότητα που βιώνουμε, είναι το Shopper's Paradise των Carter USM το οποίο ανάμεσα από σκηνές απείρου κάλλους με καταναλωτές που τα δίνουν όλα, έχει και σε καίριο σημείο το στίχο:

"Another summer of hate"...

Αυτό είναι άλλο ένα καλοκαίρι μίσους κι εσύ, αγαπητέ αναγνώστη, ίσως να είσαι ο μόνος που μπορεί να το σώσει. Αλλά θα λείπεις διακοπές, το ξέρω, όπως κι εγώ και όλοι μας...