Τα καλύτερα live albums: Αντώνης Ξαγάς
Υπάρχει ...ζωή μετά το live;
Είναι στιγμές που πιάνεις να γράψεις και η κοινοτοπία ασκεί την αναπόδραστη έλξη της (καταραμένε εκθεσά που πιπιλίζεις τα μυαλά των παιδιών!). Η σκηνή, το ζωντανό, η πεμπτουσία, η μέθεξη... Μια στιγμή όμως, γιατί μου φαίνεται ότι βγαίνουμε εκτός θέματος! Για ζωντανές ηχογραφήσεις μιλάμε, όχι για ζωντανές εμφανίσεις! Η διαφορά είναι ανάλογη εκείνης του αληθινού έρωτα με τον ...αυνανισμό! Κεφαλαιώδης (νομίζω!)...
Και αμέσως αναδύεται το ερώτημα: μπορεί να φυλακιστεί το άρωμα και η ουσία μιας ζωντανής στιγμής σε ένα μπουκαλάκι, σε μια κονσέρβα, σε μια φωτογραφία, σε έναν δίσκο, και συνάμα να μπορεί να μεταδώσει την όποια μαγεία σε κάποιον που δεν ήταν εκεί; Μπορούμε να παγώσουμε το χρόνο, να αιχμαλωτίσουμε τη στιγμή; Μήπως είναι όλα μια ψευδαίσθηση; Μια βιομηχανία της μνήμης; Μια δευτερογενής φαντασιακή μνήμη, εξιδανικευτική εξ ορισμού; (άλλωστε συνήθως θρυλικά είναι τα live στα οποία δεν βρεθήκαμε ποτέ!). Ξέρω κάποιους "πρωτόγονους" που δεν θέλουν να βγαίνουν φωτογραφία γιατί αισθάνονται ότι τους κλέβουν την ψυχή. Λέτε να γνωρίζουν κάτι παραπάνω;
Γιατί εν τέλει η ουσία του ζωντανού είναι να είσαι εκεί! Γιατί ένα live δεν είναι μόνο ο μουσικός που κάνει επί σκηνής ...κατάθεση ψυχής (ενίοτε φροντίζοντας και για άλλες καταθέσεις). Ούτε καν η μουσική αξία (πόσες φορές δεν έχω περάσει χάλια σε συναυλίες αγαπημένων συγκροτημάτων, ενώ έχω απολαύσει συναυλίες μουσικών των οποίων δεν έχω, αλλά και δεν θα αγόραζα καν δίσκο). Είναι και η μπύρα στο χέρι, η αιθανόλη στο αίμα, μια ματιά του μουσικού, μια κίνηση, μια χειρονομία, είναι ο εκνευρισμός από τον φλύαρο ασεβή διπλανό σου, η πλήξη από μια διεκπεραιωτική εμφάνιση (ειδικά όσο μεγαλώνεις και δεν ψαρώνεις πια εύκολα), είναι εκείνο το μαργιόλικο μελαχρινό που (νομίζεις) ότι σε κοιτάει (που όσο μεγαλώνεις ψαρώνεις και πια εύκολα!). Αποτυπώνονται όλα αυτά σε πλαστικά αυλάκια και bytes;
Υπάρχουν και σε άλλες τέχνες ανάλογα ερωτήματα. Μπορεί να μαγνητοσκοπηθεί η ουσία μιας θεατρικής παράστασης; Είναι συγκρίσιμη η συγκίνηση μπροστά σε μια έντυπη αναπαραγωγή ενός ζωγραφικού πίνακα με μια επίσκεψη στο μουσείο; Η απάντηση την οποία φιλοδοξεί να οδηγήσει το παρόν κείμενο είναι μάλλον προφανής! Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, στην έκφραση "σαν να ήσουν εκεί", το ΣΑΝ είναι ανυπέρβλητο... Κάποιες τέχνες είναι φτιαγμένες για "κατανάλωση" επιτόπου...
Μπορώ να παραθέσω και άλλους λόγους για τους οποίους αποφεύγω εξ ...ιδεολογίας να αγοράζω (ακόμη και να κατεβάζω!) live δίσκους. Το γεγονός π.χ. ότι πολλές φορές αποτελούν μια απλή διεκπεραίωση για απαλλαγή από ένα συμβόλαιο. Ότι συνήθως είναι φτωχές παραγωγές με πολλές τεχνικές ατέλειες και προβλήματα (ιδίως παλαιότερα). Προτιμώ λοιπόν πάντα να ακούσω τη μουσική στην εκδοχή που τη συνέλαβε ο δημιουργός της. Και με τον τρόπο με τον οποίο τη φρόντισε μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας στο στούντιο.
Κατά συνέπεια, πολύ λίγοι "ζωντανοί" δίσκοι βρήκαν το δρόμο για τη δισκοθήκη μου. Και όσοι το κατάφεραν, υπήρχε αιτία και λόγος σοβαρός...Ακολουθούν (με τυχαία σειρά)οι σημαντικότεροι από αυτούς. Θα μπορούσα να συμπεριλάβω και το "Towards the within" των Dead Can Dance, το οποίο υπήρξε καθοριστικό στην απόφαση μου να θέσω τέλος στη σχέση μου μαζί τους. Είπα όμως να κρατήσω θετική στάση και διάθεση...
1 Depeche Mode - 101 (1989)
Η έννοια του ζωντανού στην ηλεκτρονική μουσική είναι αμφίβολου περιεχομένου, αμφιλεγόμενης ουσίας και ελαφρώς αντιφατική (πόσες φορές αλήθεια δεν έχετε βρεθεί σε συναυλίες με τον μουσικό πίσω από ένα laptop έχοντας την απορία αν κάνει όντως κάτι ή απλώς παίζει ...πασιέντζα;). Τα ίδια ισχύουν ακόμη περισσότερο για μια "ζωντανή" (εδώ τα εισαγωγικά κάνουν την παρουσία τους απαραίτητη) ηχογράφηση... Το "100" των Depeche Mode όμως βρίσκει τη θέση του σε αυτή τη λίστα, όχι για την μουσική του αξία αυτή καθαυτή. Αλλά για το ότι συλλαμβάνει μία μπάντα στο πραγματικό της απόγειο και συγχρόνως αποτυπώνει τον παραληρηματικό παλμό του πλήθους, τον φανατισμό και τη γοητεία μιας απόλυτα συντονισμένης μάζας, μια γοητεία που γνωρίζουν καλά όσοι έχουν βρεθεί σε "καυτό" γήπεδο ή μαζική διαδήλωση. Αξέχαστος ο κατα(π)ληκτικός ύμνος "Everything counts"... Μήπως φαινόταν από τότε ότι θα γίνουν κάποτε οι ...Stones του electro;
2. Current 93 - How I devoured apocalypse balloon (2005)
Η ...ανοικονόμητη δισκογραφία των Current 93 δεν θα μπορούσε να μην περιέχει και ζωντανές ηχογραφήσεις. Αυτή δεν είναι η μοναδική. Θα θυμηθώ και το πρώιμο άγουρα θορυβώδες "Live at the bar Maldoror". Το 2005 όμως o Tibet είναι πια ένας άλλος άνθρωπος. Διατηρώντας την ψυχοδραστική, ενίοτε και ...ψυχοβγαλτική ερμηνεία του, απογυμνώνει τα τραγούδια και αποκαλύπτει το μελωδικό τους μεδούλι. Ακόμη και το "Falling back in the fields of rape" ακούγεται ως μια ..ακίνδυνη μπαλάντα...
3. Θανάσης Παπακωνσταντίνου & Λαϊκεδέλικα - Τα ζωντανά (2004)
Από τα δόγματα της εγχώριας δισκογραφικής παραγωγής (και όχι μόνο): κάθε ...καλλιτέχνης που σέβεται τον εαυτό του, την τσέπη του και πάνω απ' όλα την εταιρεία του, έχει κυκλοφορήσει και κάποια ζωντανή ηχογράφηση. Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου έχει πολλάκις αποδείξει ότι αντιπαθεί κάθε είδους ορθο-δοξίες και κολλήματα. Και στις συναυλίες του στήνει γνήσια λαϊκά γλέντια, στα οποία βρίσκουν θέση και ο αυθορμητισμός και ο πειραματισμός. Έχουν δε ατελείωτη πλάκα οι εκφράσεις στα πρόσωπα των ακραιφνών "πολιτικώς ορθών" έντεχνων όταν επί σκηνής "ανάβουν" τα όπλα του Brixton. Σπάνια στιγμή και το σχεδόν ψυχεδελικό, μινιμαλιστικό mantra μπουζουκιού στα "Κάλαντα"... "Βγαίνεις"...
4. Jacques Brel - Enregistrement public a l'Olympia (1964)
Και ένα τραγούδι θα αρκούσε μόνο... Η αγέρωχη, αρσενική, όλο τεστοστερόνη φωνή του Brel, μέταλλο οξειδωμένο από εγκατάλειψη, πάθος, κάτουρο, σπέρμα και ματαιωμένα όνειρα. Το χειροκρότημα στο τέλος μοιάζει με επιστέγασμα, με φυσική κορύφωση, με οργασμό, με εκτόνωση του ηλεκτρισμού. Η έκφραση "συγκλονιστική ερμηνεία" αναζητά το χαμένο από την κατάχρηση νόημά της... Η μοναδική ηχογραφημένη εκτέλεση του "Amsterdam"... Και θα θυμάμαι πάντα ένα μισοσκότεινο φοιτητικό πατάρι κάπου στη Σόλωνος όπου το πρωτοσυνάντησα...
5. Ane Brun - Live in Scandinavia (2007)
Μια ξανθιά Νορβηγοπούλα... Μια κιθάρα... Το δράμα του (χαμένου) έρωτα... Χαμηλοί τόνοι... Καίρια έγχορδα... Μια αίσθηση αντήχησης σε άδειους τοίχους, ένα φυσικό reverb... Μια φωνή όλο σκουριά και παράπονο... Και κάποια μεγάλα τραγούδια... "To let myself go"...
6. Portishead - Roseland NYC Live (1998)
Πόσοι και πόσοι μουσικοί δεν κουβαλούν το σύμπλεγμα του να ...δουν τη μουσική τους να εκτελείται από μια σοβαρή ορχήστρα; Όπου σοβαρή = έγχορδα. Το αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές κυμαίνεται από τη σοβαροφάνεια έως τη γραφικότητα. Δύσκολη η αναμέτρηση... Λίγοι αντεπεξήλθαν. Και είναι εκείνοι που έπαιξαν με τους δικούς τους όρους, χωρίς να υιοθετήσουν άκριτα ξένες φόρμες. Γι' αυτό και το "Sour Times" καταφέρνει να διατηρήσει αυτή την ψυχρή ανάσα που σου φέρνει ρίγος στη ραχοκοκαλιά. Ουσιαστική συμβολή στη δισκογραφία και τον μύθο των Portishead αυτός ο δίσκος. Αλήθεια, ποιος το φανταζόταν ότι μετά θα περιμέναμε 10 ολόκληρα χρόνια;
7. Sixteen Horsepower - Live March 2001 (2008)
Η σχέση μου με την θρησκεία είναι μάλλον πολεμική, στην καλύτερη αδιάφορη. Πως δικαιολογείται τότε ότι κάποιες μουσικές δημιουργούν μια αίσθηση κατάνυξης και υποβάλλον ένα συναίσθημα σχεδόν ...θρησκευτικό; Μήπως απλώς βαφτίζουμε (δεν γλιτώνουμε με τίποτε τη θρησκευτική ορολογία!) "θρησκευτικό" ότι δεν κατανοούμε; Ότι μας συγκινεί, μας ταρακουνάει και μας αγγίζει, χωρίς να έχει μια προφανή ορθολογιστική ερμηνεία; Γι' αυτό και μια συναυλία των 16 Horsepower μοιάζει με λειτουργία; Νοείται δε λειτουργία ηχογραφημένη σε ...στούντιο; Δίσκος που συμπυκνώνει ίσως την ουσία της μπάντας...
8. Mano Negra - In the hell of Patchinko (1992)
Υπάρχει κάτι πιο σοβαρό από τα είσαι ...διασκεδαστής; Και μάλιστα πολιτικοποιημένος. Και ας χασκογελούν τώρα οι κήρυκες της πολιτικής ορθότητας. Οι Mano Negra (και στη συνέχεια ο ίδιος ο Manu) υπήρξαν ένα καιρικό φαινόμενο, πηγαίο, διονυσιακό, διεγερτικό και άναρχο. Γενναιόδωρη ενέργεια και τέρμα τα γκάζια! Mala vida!
9. Swans - Public castration is a good idea (1986)
Σκληρός τύπος... Σκληρές εποχές... No wave, με έμφαση στο no, στην άρνηση της μελωδίας... Είναι άγριο, είναι ωμό, είναι τραχύ, είναι οι Swans... "Η πιο θορυβώδης μπάντα στον κόσμο". Άλλη μια δημοσιογραφική παπαριά σύμφωνα με τον ίδιο τον Gira!
10. Vietnam Veterans - Green peas (1985)
Είναι κάποιες μπάντες, λίγες, τις οποίες είχε περισσότερο νόημα να τις έβλεπες επί σκηνής παρά να άκουγες τις ηχογραφήσεις της. Grateful Dead είναι ένα πρώτο παράδειγμα που μου έρχεται πρόχειρα στο νου. Οι Vietnam Veterans ένα άλλο, πιο κοντά στη δική μας γενιά (τουλάχιστον ηλικιακά!). Ίσως έτσι να συλλαμβάναμε κάτι από την ουσία και την γοητεία αυτής της μπάντας, την κρυμμένη κάτω από στρώματα κακοφωνίας και φτωχής παραγωγής.
11. Creeps Live in Athens - 22o Λύκειο (Γκράβα)
Απέφυγα σε αυτή τη λίστα τα bootleg λόγω περιορισμένης προσβασιμότητας (αν και στις εποχές όπου όλα είναι "just a click away" αυτό δεν ισχύει πλέον). Αλλά αυτόν εδώ κάπου-κάπου τον πετυχαίνω στις αγορές του Μοναστηρακίου. Και είναι αποτύπωση μιας άλλης εποχής η οποία έχει παρέλθει πλέον (ελπίζω) ανεπιστρεπτί για ότι θέλει να λέγεται ελληνικό underground. Metro Decay, Cpt Νέφος, Villa 21, Art of Parties στο αχανές σχολικό συγκρότημα της Γκράβας. 23/02/1984. Ηρωικές εποχές (;!)...
----
