Τα καλύτερα live albums: Κώστας Αδαμόπουλος
Να ξεκαθαρίσω πρώτα πρώτα κάτι. Τα ζωντανά δεν είναι και η καλύτερή μου. Για να είμαι ειλικρινής τα βαριέμαι αφόρητα. Αν θέλω να γίνω ειλικρινέστερος, ακόμα και όταν πρόκειται για αγαπημένους μου καλλιτέχνες αποφεύγω να τα ακούσω.
'Εχω κουραστεί να δικαιολογώ στην παρέα μου ηχογραφήσεις που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα διαφορετικό από αυτό που συνέβη στο studio επειδή ο καλλιτέχνης πρέπει να αλλάξει εταιρεία και χρωστάει ένα δίσκο ή επειδή το συγκρότημα δεν έχει καινούργιο υλικό και πιέζεται (ίσως και με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου) από την εταιρεία. Δηλαδή για όλα φταίνε οι κακές δισκογραφικές, θα ρωτήσει ο καλόπιστος αναγνώστης; Όχι ακριβώς.
Και οι προχειροδουλειές των τεχνικών έχουνε το μερίδιό τους, και ο παράγοντας τύχη (δεν έχουν όλοι οι μουσικοί την ίδια διάθεση κάθε μέρα αλλά τα μηχανήματα της ηχογράφησης μια συγκεκριμένη μέρα στήνονται), και η τάση μερικών καλλιτεχνών για επίδειξη όταν απαθανατίζονται και, και, και... και τα χειροκροτήματα κονσέρβα δε βοηθάνε καθόλου· το είπα και ξαλάφρωσα.
Κάπου εδώ σταματάω τη γκρίνια και αρχίζω τον κατάλογο με τις ζωντανές ηχογραφήσεις που έχω ακούσει (πολύ) και που μπορώ να ακούσω ακόμα. Δεν υπάρχει κανένα αξιολογικό κριτήριο γι' αυτές, μερικές μάλιστα είναι αντικειμενικά άθλιες, πέρα από το συναισθηματικό μου δέσιμο με αυτές.
1. Bruce Springsteen - Live 1975-1985 (1986)
Ο πρώτος πρώτος δίσκος που αγόρασα ήτανε live. Θυμάμαι ακόμα τον εαυτό μου να χαϊδεύει το χοντρό πακέτο που περιείχε 5 δίσκους σε γνωστό δισκοπωλείο της Νέας Σμύρνης, θυμάμαι τις οικονομίες που έκανα για να τον αγοράσω, θυμάμαι τις ατελείωτες ώρες που τον άκουγα και τον ξανάκουγα, που μου αποκαλυπτόταν ένας άλλος κόσμος πέρα από τον Ατλαντικό, ένας κόσμος που δεν είχε σχέση ούτε με τις ταινίες που έβλεπα, ούτε με τα συνθήματα που με συγκινούσαν στην ωραία ηλικία των 14. Η μικροαστική Αμερική, η τάση φυγής απ' αυτήν, οι αλητείες, τα αυτοκίνητα, το πάθος για ζωή έξω από τη μιζέρια. Μεγαλώνοντας έμαθα ότι το Jersey Girl υπάρχει και σε μια εκτέλεση που το τραγουδάει ο Springsteen μαζί με τον Tom Waits (αλήθεια υπάρχει σε δίσκο αυτό ή απλά το βρίσκεις στο internet;) και δεν ξέχασα ποτέ το σύγκρυο που με έπιανε όταν άκουγα το Thunder Road. Ειδικά τώρα που λόγω ηλικίας καταλαβαίνω πολύ καλύτερα κάθε στίχο.
2. Ήχοι του Χειμώνα (1988)
Και ο δεύτερος δίσκος που αγόρασα ήτανε ζωντανός. Τώρα πώς διάολο ένας δεκαπεντάχρονος που δεν έχει ξανααγοράσει ελληνικό LP πάει και παίρνει ένα τετραπλό βινύλιο με ηχογραφήσεις από συναυλίες της - κραταιάς τότε - Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς όπου παίζουν από το Στέλιο Βαμβακάρη μέχρι τους Socrates και από το Βασίλη Σούκα μέχρι τις Τρύπες...
Τέλος πάντων η κεντρική ιδέα είναι αυτή. Άσιμος, Κολυμβητές, Πιλάλας, Σύνδρομο, Φατμέ, Ζιώγαλας (όλα τα λεφτά η new wave εκτέλεση στο "Για ένα κομμάτι ψωμί"), Γιώργος Κόρος, Μάνος Αχαλινωτόπουλος, Φλώρος Φλωρίδης, Νίκος Τουλιάτος, το Κουαρτέτο του Μανώλη Μικέλη, μην τα γράψω όλα τώρα. Αφρός. Και μια καλή ευκαιρία για ένα πιτσιρίκι να ακούσει από jazz μέχρι κλαρίνα (και τι κλαρίνα) και να έχει στα χέρια του δισκογραφημένο Άσιμο (μέχρι να αυτοκτονήσει ο δίσκος του ήταν εκτός κυκλοφορίας) και ακυκλοφόρητο τραγούδι από Τρύπες (την Ασφάλεια που τελικά μόνο από live παραδίδεται).
3. Mercedes Sosa en Argentina (1982)
Όταν ήμουνα φαντάρος η φίλη μου η Πετρούλα μου έγραψε δυο τρεις κασέτες για να μη φρικάρω στον Έβρο. Και ξαφνικά εκεί που αρνούμαι να γίνω παιδί της γενιάς μου και άνθρωπος της εποχής μου και ακούω μόνο ελληνικά εμφανίζεται η κυρία Mercedes Sosa. Τραγουδάει σε μια γλώσσα που δε γνωρίζω, τη χειροκροτάει ένα κοινό που ζει σε άλλο ημισφαίριο (παρεμπιπτόντως έχω ήδη αναπτύξει την αλλεργία στις ζωντανές ηχογραφήσεις), μιλάει για πράγματα που μάλλον μου είναι ξένα σε ρυθμούς που δεν έχω ξανακούσει σε μη τουριστική εκδοχή. Παρολ' αυτά εμένα μου μιλάει, ανατριχιάζω στο Alfonsina y el Mar και μου φτιάχνει η διάθεση στο Gracias a la Vida. Λένε ότι οι Αργεντίνοι αντιμετωπίζουν την αγαπημένη τους Mercedes κάπως σα μια μεγάλη μαμά. Νομίζω ότι η φωνή μιας μανούλας είναι ό,τι πρέπει για έναν ταλαίπωρο φαντάρο και μια χαρά μου έκατσε.
Να πω ότι η κασέτα δε χώραγε όλο το διπλό δίσκο κι έτσι τις Polleritas και το Cancion con Todos τα πρωτοάκουσα όταν απολύθηκα. Τότε έμαθα ότι οι συναυλίες αυτές έγιναν όταν η αργεντίνικη χούντα παρέπαιε και παρά την επίσημη απαγόρευσή τους. Επίσης η αργεντίνικη μουσική βιομηχανία (που μάλλον μοιάζει έντονα με την ελληνική) όταν εξέδωσε το εν λόγω πόνημα σε cd παρέλειψε το υπέροχο rasguido doble που λέγεται El cosechero. Ξαναεπίσης και μια και λέμε για ομοιότητες με την Αργεντινή, το 2001 που έγινε η εξέγερση σ' αυτή τη λατινοαμερικάνικη χώρα κυκλοφόρησε το εξής ανέκδοτο: "-Τι διαφορά έχει η Ελλάδα από την Αργεντινή -Δέκα χρόνια". Δυο χρόνια πάνω, δυο χρόνια κάτω...
4. Τζίμης Πανούσης - Ο Ρομπέν Των Χαζών (1992)
Εδώ έχουμε μια περίπτωση δίσκου που με συγκινεί επειδή ήμουνα εκεί. Την Τσικνοπέμπτη 27 Φεβρουαρίου του 1992 (και όχι 17 όπως ψευδώς αναφέρει το εξώφυλλο) ο Πουλικάκος με τους Απροσάρμοστους και ο Τζιμάκος με την παρέα του έκαναν ένα αποκριάτικο πάρτυ στο Ρόδον για όλα τα γούστα. Το δεύτερο μέρος ηχογραφήθηκε, εμείς που είχαμε περάσει υπέροχα σπεύσαμε να το αγοράσουμε, το ακούγαμε σε σπίτια με τη γνωστή μέθοδο του περιφερόμενου βινυλίου, μάθαμε τις παρλάτες απ' έξω, ακόμα και σήμερα κάποια ρετάλια από εκείνη την παρέα θέλουν να ακούσουν το "Τι πάθος ατελείωτο" του Βαμβακάρη σε αυτή την εκτέλεση. Για να μη μιλήσω για το σημαντικότατο για μας γεγονός ότι μπορούσαμε να ακούσουμε το "Ένα τραγούδι για το χειμώνα" χωρίς τα μπιπ της πρώιμης πασοκικής λογοκρισίας.
5. Νίκος Παπάζογλου - Επιτόπιος Ηχογράφησις στο Θέατρο του Λυκαβηττού" (1991)
Άλλος ένας δίσκος που εξαντλήσαμε με την προαναφερθείσα παρέα στην περίοδο που συνήθως περιγράφεται ως "τότε που αράζαμε στο υπόγειο του Στέφανου". Επιτέλους ένα live με ακυκλοφόρητα ή/και καταργημένα κομμάτια. Άλλος είχε κολλήσει με την Καρυάτιδα, μια άλλη ήθελε το Πότε Βούδας Πότε Κούδας, εγώ ήθελα να ακούω το Η Αγάπη Η Δική Μου μέρα-νύχτα. Ένα μεγάλο μέρος από την ενέργεια που έβγαζαν οι συναυλίες του Παπάζογλου εκείνης της εποχής φυλακισμένo σε ένα CD. Το ηχογράφημα τελείωνε με τους Δραπέτες του Ζήκα σε μια αδιόρατα funky εκδοχή κι αυτό συχνά-πυκνά μας οδηγούσε σε έξοδο από το υπόγειο και ατελείωτες βόλτες σε μια πόλη που ξέραμε ότι δεν είναι φτιαγμένη για μας αλλά δε μας πολυπείραζε.
6. Η Μαρίκα Νίνου Στου Τζίμη Του Χοντρού
Ο ορισμός της άθλιας ηχογράφησης. Ένα κασετόφωνο ηχογραφεί το πρόγραμμα μιας ταβέρνας στην οδό Αχαρνών του 1955. Το μικρόφωνο της τραγουδίστριας καλύπτει την ορχήστρα, ακούγονται τα μαχαιροπίρουνα των πελατών, υπάρχει ένα ενοχλητικό χρου (οι ενοχλητικοί ήχοι των ηχογραφήσεων είναι δύο, το χρου και το φου) και ο ήχος είναι κατά καιρούς διακοπτόμενος ενώ κάποια στιγμή ακούγεται και ένα τρίκυκλο που περνάει απ' έξω. Τώρα λοιπόν που διεκτραγώδησα την ποιότητα της ηχογράφησης μπορώ δίχως φόβο και πάθος να σας πω ότι είναι το μοναδικό μάλλον ζωντανό ντοκουμέντο του τι ήταν αυτοί οι άνθρωποι που σήμερα ελαφρά τη καρδία τους βαφτίζουμε μεγάλους, πώς ακριβώς έπαιζαν, πώς γελούσαν ο ένας με τον άλλον και με τα χάλια και τις δυσκολίες τους, τι θα πει underground (παρότι η ταβέρνα του Τζίμη του Χοντρού ήταν σε ισόγειο), πώς πρόφερε (μόνο στα live) η Μαρίκα Νίνου σωστά τις τούρκικες λέξεις ενώ στο studio το μάζευε και τις ελληνοποιούσε, τι κόσμος τους άκουγε και σε τι συνθήκες δούλευαν. Και βέβαια αυτός ο δίσκος είναι ένα σπουδαίο μάθημα: καμιά φορά η σπουδαία μουσική παράγεται σε μέρη στα οποία δε θα ήθελε κανείς να βρεθεί. Στα απόλυτα must η country-punk εκτέλεση του Μπουφετζή με την παρουσίαση της μπάντας και τα αλληλοπειράγματα.
7. Johnny Cash - At Folsom Prison
Μια και λέγαμε για ηχογραφήσεις σε μέρη που δε θα ήθελα να βρεθώ, νομίζω ότι αυτή είναι η κυριότερη, καθώς κανένας εχέφρων άνθρωπος δε θα ήθελε να βρεθεί σε αμερικάνικη φυλακή. Με ένα Hello, I'm Johnny Cash ο άνθρωπος με τα μαύρα (τι κλισέ) ξεκινάει τη δεύτερη καριέρα του μετά από μια επίπονη αποτοξίνωση εκεί ακριβώς όπου βρίσκονται οι απόκληροι για τους οποίους τραγουδάει. Υπόδειγμα άνεσης, με μια λιτή όσο και εξαιρετική μπάντα ο δίσκος ακούγεται μονορούφι. Η θεματολογία αυτονόητη: παρανομία, φυλακή, εκτελέσεις. Οι επιλογές δεδομένες, ο Cash ήθελε να κάνει μια εμφάνιση στην οποία όσοι είναι εκεί να περάσουν καλά, αφού δε βρέθηκαν εκεί ακριβώς με τη θέλησή τους. Ο δίσκος τελειώνει με το Greystone Chapel, ένα τραγούδι γραμμένο από έναν έγκλειστο στην εν λόγω φυλακή το οποίο έφτασε στα χέρια του τραγουδιστή το προηγούμενο μόλις βράδυ. Το να κάνεις χαρούμενους τόσους κρατούμενους είναι απείρως σημαντικότερο από το να βγάλεις έναν καλό δίσκο. Το να τα καταφέρεις και τα δύο είναι απλά ανεκτίμητο.
8. Θανάσης Παπακωνσταντίνου και οι λαϊκεδέλικα - Τα ζωντανά
Ένας ζωντανός δίσκος που έπρεπε να υπάρξει. Μια ομάδα μουσικών που απογείωσε το υλικό του Θανάση Παπακωνσταντίνου, που κόλλησε την avant-garde με τα δημοτικά και το ροκεντρόλ με τα ρεμπέτικα. Για αρκετά χρόνια οι βόλτες αυτής της παρέας ανά την ελλάδα ήταν μουσικό και κοινωνικό γεγονός. Διαμόρφωσαν παρέες και καλλιτεχνική αισθητική, συμπύκνωσαν σε τετράωρα γλέντια τη μελαγχολία και την έκσταση, το δάκρυ στην άκρη του ματιού και τον ξέφρενο χορό. Είμαστε τυχεροί που ηχογραφήθηκε και μπορούμε να ανατρέχουμε εκεί όταν κάτι μας λείπει. Έτσι κι αλλιώς μας έχει κληροδοτήσει μια ομάδα ανθρώπων που εξαιτίας της δημοφιλίας που κληρονόμησε από αυτή τη διαδικασία κάνει τώρα τα δικά της πράγματα και θεραπεύει τα αυτιά μας.
9. Δόκτωρ Δρακατώρ - Live στην Κέρκυρα
Από την άλλη πλευρά, εκεί που η μουσική ούτε πουλιέται ούτε αγοράζεται. Μια Σαλονικιώτικη μπάντα του αντιεμπορευματικού που δεν υπέκυψε στιγμή στη μιζέρια και τη μεγαλοστομία, που έπαιξε μουσική καυλωμένη, χαρούμενη και δυναμική, που έκανε ζωντανές εμφανίσεις εκεί που έπρεπε και με τον τρόπο που επέλεγε. Αφού δεν άφησε καμιά κανονική ηχογράφηση ας είναι αυτό το live από την Κέρκυρα που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο το διαβατήριο για να φτάσουν μέχρι τ' αυτιά μας οι περιπέτειες της Κατιούshα, το Ιλί Ιλί, η δικιά τους Συννεφιασμένη Κυριακή και η καλύτερη εκτέλεση στο Δόκτορα Δρακατώρ του Κυπουργού.
10. Τάνια Τσανακλίδου - Το Μαγικό κουτί
Όταν η Τάνια Τσανακλίδου αποφάσισε ότι η μουσική βιομηχανία και η βιομηχανία της διασκέδασης εν γένει δεν έχει να της προσφέρει τίποτα πια (ούτε καν μεροκάματο) έκατσε κι έστησε μια παράσταση για φωνή και πιάνο που λεγότανε "Το Μαγικό Κουτί". Δεν πήγε σε κάποια πίστα από αυτές που ευχαρίστως θα την φιλοξενούσανε αν είχε πιο κεφάτο πρόγραμμα. Εγκαταστάθηκε στο Θεατράκι στη Θεσσαλονίκη και παρουσίασε μια σειρά από τραγούδια που απλώς της καθόντουσαν καλά σε σχέση με τον άξονα που είχε αποφασίσει να χρησιμοποιήσει: το ποίημα της Κικής Δημουλά "Ο Πληθυντικός Αριθμός". Από Θεοδωράκη μέχρι Σουγιούλ και από μιούζικαλ μέχρι Αφροδίτη Μάνου η φωνή της Τσανακλίδου στην απόλυτη ωριμότητά της. Respect στον Τάκη Φαραζή για τη συνοδεία του στο πιάνο.
----
