Τα Λαϊκά

Αυτό το άρθρο οφείλει την ύπαρξή του στους φίλους που με σύρανε κυριολεκτικά με το ζόρι σε live του Μάλαμα κάπου εκεί στα μέσα των 90s. Εκεί ανακάλυψα αυτόν τον έξω-καρδιά ροκ χαρακτήρα που με συγκίνησε βαθιά, σε ένα εξοντωτικό λάιβ το οποίο κράτησε μέχρι τα χαράματα. Κάπως έτσι ξεκίνησε η σχέση μου με τη λαϊκή μουσική. Και στην αγαπημένη παρέα σπουδαστών κάποιου ωδείου της Θεσσαλονίκης, που τα βράδια παρατούσαν τον Μότσαρτ και παίζανε Τσιτσάνη (τώρα κορυφαίοι στην Κρατική Ορχήστρα, τζαζίστες ή σπουδαίοι μαέστροι). Μου έμαθαν τι εστί λαϊκό τραγούδι. Τα άλμπουμ που αγάπησα είναι της περιόδου 1991-2002, όλα φτιαγμένα με μεράκι και συγκίνηση από την αγία τριάδα Μάλαμας-Κανά-Θ.Παπακωνσταντίνου, και είναι τα εξής:

1991 Ασπρόμαυρες Ιστορίες
1991 Παραμύθια
1992 Της Μέρας και της Νύχτας
1993 Αγία Νοσταλγία
1995 Στην Ανδρομέδα και στη Γη
1996 Της Αγάπης Γερακάρης
1996 Λαβύρινθος
2000 Βραχνός Προφήτης
2002 Ένα
2002 Αγρύπνια

Για το αφιέρωμα αυτό όμως είπα να βάλω κάτω τα 10+1 αγαπημένα μου ζεϊμπέκικα, έτσι γιατί περιέχουν μια αρχαία οσμή δράματος και τραγωδίας που με κάνει να θέλω να γιορτάζω τη ζωή με όλα τα μυστήριά της.

10. Ένας μάγκας στο Βοτανικό (Έντε λα μαγκέτ ντε Βοτανίκ) – Σπύρος Περιστέρης/ Σπύρος Ζαγοραίος (1975)
Εκπληκτικό γύρισμα στην εκτέλεση του γνωστού τραγουδιού, που μέχρι τότε είχε γίνει επιτυχία από πολλούς και διάφορους ερμηνευτές. Εδώ ο Ζαγοραίος αλλάζει τους στίχους φτιάχνοντας τη δική του μετάφραση και μπλέκει τη ρεμπέτικη αργκό με τα... γαλλικά! Αργό και στακάτο, είναι αρχέτυπο ζεϊμπέκικου.

 9. Ένα βράδυ που 'βρεχε – Γούναρης/Σακελλάριος & Γιαννακόπουλος (1953)
(αγαπημένη εκτέλεση: Γιάννης Πάριος)
Τα θλιμμένα κουπλέ και τα απειλητικά ρεφραίν, ένα φονικό που είναι στα σκαριά, κι ένα πολύ ιδιαίτερο ζεϊμπέκικο-ξέσπασμα για τον ερωτευμένο που του κλέψανε την ευτυχία.

8. Οι νταλίκες – Νικολόπουλος/Ρασούλης (1983)
(εκτέλεση: Γιώργος Σαρρής)
Αγαπημένο μου τραγούδι όταν ήμουν παιδάκι, ίσως γιατί έφτιαχνε εικόνες στο μυαλό μου. Οι στίχοι του Ρασούλη πιάνονται από τις νταλίκες που ταξιδεύουν μέσα στη νύχτα για να φτιάξουν μια σκοτεινή εικόνα μιας Αθήνας ως «μητρόπολης του νότου», με «δυο γενιές χαμένες δυστυχώς» και χωρίς μνήμη.  

7. Κλείσε τα μάτια σου – Νίκος Πορτοκάλογλου & Μελίνα Κανά (1995)
Από τη ταινία Ακροπόλ του Βούλγαρη, το αγαπημένο μου τραγούδι του Πορτοκάλογλου. Βαθιά ερωτικό και θλιμμένο, από τις ποιητικές παρομοιώσεις μέχρι και την εκ βαθέων εξομολόγηση αγάπης. Ένα παράπονο γλυκό, συγκινητικό που περιέχει και μια υπόσχεση επιστροφής.   

6. Βρέχει στη φτωχογειτονιά – Μίκης Θεοδωράκης/Τάσος Λειβαδίτης (1961)
(εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης)
«Είσαι μικρός και δεν χωράς τον αναστεναγμό μου». Εδώ αρχίζω με δυσκολία να κρατώ τα δάκρυα. Ποτέ ξανά το ζεϊμπέκικο δεν έφτασε σε τέτοιο υψηλό ποιητικό επίπεδο, χωρίς ακαδημαϊσμούς, πιάνει την αυθεντική ενέργεια του είδους, με τον Μπιθικώτση να σπάει κόκκαλα κυριολεκτικά. Από την ταινία «Συνοικία το Όνειρο» του Αλεξανδράκη η οποία υπέστη βαριά λογοκρισία γιατί προσπάθησε να πει την αλήθεια.

5. Ζεϊμπέκικο – Διονύσης Σαββόπουλος & Σωτηρία Μπέλλου (1972)
Ρυθμός αρχέγονος, ένα νταούλι κι ένας μπαγλαμάς, η Μπέλλου ιέρεια αρχαίας τραγωδίας, γυμνή και ανεπιτήδευτη και η αντίστοιξη του Σαββόπουλου που ενώ ακολουθεί την δικιά της πορεία συναντάει τις λέξεις της Μπέλλου σε καίρια σημεία. Οι στίχοι είναι ροκ ενώ η τελευταία στροφή φαίνεται να περιέχει όλη την ουσία του ζεϊμπέκικου.

4. Ανάβω μια φωτιά – Σωκράτης Μάλαμας & Μελίνα Κανά (1996)
Πιο περίπλοκη ως σύνθεση, σήμα-κατατεθέν του Σωκράτη ο οποίος πάντα έψαχνε για νέους αρμονικούς και μελωδικούς δρόμους, και ο ρυθμός ο οποίος ναι μεν ανήκει στην οικογένεια του ζεϊμπέκικου, αλλά παίζει και με παραλλαγές που του προσθέτουν αξία. Οι συγχορδίες και η μελωδική γραμμή είναι για όσκαρ, τα άτακτα ταξίμια που παίζουν πίσω από τη φωνή της Μελίνας δίνουν βάθος. Το μπάσιμο με τις συγχορδίες και τη μελωδία που ανεβαίνουν στο ρεφραίν και καταλήγουν στο ανατριχιαστικό «είναι το ψέμα που μισώ, γιατί θυμάμαι εσένα», με κάνει κομμάτια. Κάθε φορά.

3. Αυτή η νύχτα μένει – Σταμάτης Κραουνάκης & Δήμητρα Παπίου (2000)
Άλλο αρχαίο δράμα κι αυτό. Ένα κινηματογραφικό ζεϊμπέκικο για πιάνο και φωνή. Η Παπίου δίνει την ερμηνεία της ζωής της, από το κάθε ψιθύρισμα μέχρι και το πιο δυνατό κρεσέντο στο ρεφραίν. Είναι απλά συγκλονιστική. Τον Κραουνάκη δεν τον κατάλαβα ποτέ, αλλά εδώ υποκλίνομαι. Αριστούργημα.

3. Απόψε σιωπηλοί – Βάσω Αλλαγιάνη (1990)
(εκτέλεση:Νίκος Παπάζογλου)
Μια γυναίκα γράφει για τον Νίκο ένα ζεϊμπέκικο που σχεδόν σοκάρει με την συναισθηματική του ευαισθησία. Μπορεί «οι λέξεις να φοβήθηκαν τα χείλη», αλλά οι λέξεις του τραγουδιού δεν φοβούνται να σκάψουν βαθιά. Τι θα πει «να μείνουμε δυο φίλοι»; «Δεν θέλω να’μαστε ούτε φίλοι, ούτε εχθροί, θέλω να μη θυμάμαι». Κόκκαλο. Κι όμως θα είσαι εκεί το πρωί, «για να μου πεις να μη φοβάμαι». Μετά από αυτό το τραγούδι, καλύτερα μιλάει μόνο η σιωπή.

2. Τα 3 πιο αγαπημένα ζεϊμπέκικα που έγραψε ο Μίμης Πλέσσας.
Σε βλέπω στο ποτήρι μου – Μίμης Πλέσσας/ Ηλίας Λυμπερόπουλος (1975)
Εκτελέσεις: Τζένη Βάνου (αυθεντική), Μαρινέλλα (ζωντανή ηχογράφηση)
Ξεκινάει με το ρεφραίν, και βαράει κατευθείαν στο ψαχνό. Μετά έρχονται οι παρομοιώσεις και τα ποτά στα κουπλέ αλλά σύντομα θα ξανάρθει το ρεφραίν ξανά και ξανά για να διαπιστώσεις ότι όταν έχεις τέτοιο στίχο, δεν χρειάζεται να προσθέσεις κάτι άλλο. Η ζωντανή εκτέλεση της Μαρινέλλας προσθέτει δυναμικές κι όμορφες αρμονικές παραλλαγές.

Τι σου ‘κανα και πίνεις –  Μίμης Πλέσσας/Λευτέρης Παπαδόπουλος (1968)
Εκτελέσεις: Πόλυ Πάνου (η αυθεντική),  οι Απέναντι/Μελίνα Ασλανίδου (η αγαπημένη)
Θυμάμαι να ανεβαίνω τα σκαλοπάτια του Ολύμπιον και την Ασλανίδου να κάνει soundcheck το τραγούδι αυτό, και να έχουν ξεχάσει τις πόρτες ανοιχτές και να χιμάει η φωνή της πάνω μου από παντού. Θυμάμαι τα γόνατά μου να λύνονται και να κάθομαι στις σκάλες ακίνητος σαν άγαλμα. Το τίμησε το διαμάντι αυτό μαζί με τους Απέναντι που το ηχογράφησαν με σεβασμό κι αγάπη. Όσοι Big Brother και να προσπαθούν, δε θα το μειώσουν. Η Πάνου παραμένει η εκτέλεση-αναφορά έτσι κι αλλιώς.

Άνοιξε Πέτρα – Μίμης Πλέσσας/Λευτέρης Παπαδόπουλος (1968)
Εκτέλεση: Μαρινέλλα
Σπάνε τζάμια, ανοίγουν οι τάφοι, ο χρόνος σταματά. Η φωνή της Μαρινέλλας σκορπάει το θάνατο σε αυτό το συγκλονιστικό μοιρολόι που δεν έχει όμοιό του στην ελληνική δισκογραφία. Από την ταινία «Γοργόνες και Μάγκες».

1. Σε πέντε ώρες ξημερώνει Κυριακή – Μάνος Λοΐζος/ Πυθαγόρας (1979)
Εκτέλεση: Χαρούλα Αλεξίου
Το καλύτερο ζεϊμπέκικο που γράφτηκε ποτέ. Ο ρυθμός βαρύς κι ασήκωτος, η μπασογραμμή δυνατή και μια ηλεκτρική κιθάρα-φάντασμα πίσω από την συγκλονιστική Χαρούλα που όταν πιάνει στο στόμα της τον Στέλιο (ο οποίος λάμπει δια της απουσίας του σε αυτή τη λίστα) πάνω σε μια ματζόρε συγχορδία, λιώνει σίδερα. Η σύνθεση είναι απλά συγκλονιστική, πηγαίνει από κορύφωση σε κορύφωση, από κουπλέ σε ρεφραίν, σε χτυπάει από παντού χωρίς έλεος. Οι στίχοι του Πυθαγόρα είναι βαθιά συναισθηματικοί, περιγράφουν μια τρομακτική στιγμή προσωπικής ανθρώπινης αδυναμίας που γίνεται ύμνος μιας ολόκληρης γενιάς απόκληρων. «Γιατί όποιος χάνει στη ζωή μπορεί να νοιώσει». Στη σειρά Δύο Ξένοι χρησιμοποιήθηκε ιδανικά, σε μια σπάνια σκηνή διπλής οδύνης που ακόμα με ανατριχιάζει.

Εκτός συναγωνισμού/ η υπέρβαση.

Πεχλιβάνης – Θανάσης Παπακωνσταντίνου (2000)
Μα είναι ζεϊμπέκικο αυτό Θανάση μου; Ναι, καμηλιέρικο. Ο Βραχνός Προφήτης στέκεται δίπλα στον Μεγάλο Ερωτικό και το Άξιον Εστί με θράσος και με τη γλώσσα έξω. Στον Πεχλιβάνη, όταν φεύγει ο τζουράς για το αριστερό ηχείο, γίνεται μια εκκένωση του αέρα πριν γίνει θρύψαλα ένας ολόκληρος αιώνας λαϊκής παράδοσης.

* στο παρακάτω σύνδεσμο θα βρείτε όλα τα ζεϊμπέκικα του άρθρου:
https://www.youtube.com/playlist?list=PLP00NMQyOtBmxbV1GvyCiolyBJ5_KJr4t