Το προσωπικό είναι πολιτικό

Μου άρεσε η ιδέα ενός αφιερώματος στη Eurovision. Πρόκειται για θεσμό που προσφέρεται για μαζώξεις σε σπίτια με πίτσες, μπίρες και ατέλειωτο χαβαλέ και κανιβάλισμα. Κι εν μέσω ατέλειωτου χαβαλέ, θα πετύχεις και διαμαντάκια που τα θυμάσαι χρόνια μετά. Την απολαυστικότατη αποθέωση του καμπ με το “Dancing Lasha Tumbai” (2η θέση για την Ουκρανία το 2007) από την drag περσόνα Verka Serduchka του Ουκρανού κωμικού Andriy Mykhailovych Danylko, κομμάτι γνωστό και απλά ως «Ζίμπεν ζίμπεν αλουλού» και μακράν ό, τι καλύτερο ανέβηκε ποτέ στη σκηνή της Eurovision για μένα. Την Ελένη Φουρέιρα να κάνει τη Beyoncé καλύτερα από τη Beyoncé την ίδια με το “Fuego” (2η θέση για την Κύπρο το 2018). Τον Serge Gainsbourg να κάνει περήφανο τον Μπετόβεν με το “Poupée de cire, poupée de son” και τη France Gall (1η θέση για το Λουξεμβούργο το 1965). Το glam αχαλίνωτο σέξινες του Damiano David (και των λοιπών Måneskin) “Zitti e Buoni” (1η θέση για την Ιταλία το 2021) που όχι μόνο έκανε τα σάλια της μέσης ευρωπαίας να τρέχουν (με πάσα ειλικρίνεια δηλώνω ότι καταφέραμε καμπόσες τρελαμένες να κρατήσουμε θρεντ στο Twitter με ημίγυμνες φωτό του David για διάστημα μεγαλύτερο του έτους) αλλά και μας θύμισε ότι ένα καλό κομμάτι δε χρειάζεται εφέ και χορευτές για να πάρει την πρωτιά, αλλά τέσσερις μουσικούς που να γουστάρουν αυτό που κάνουν επί σκηνής. Το εφάμιλλό των καλύτερων (μουσικών και ενδυματολογικών) στιγμών των Boney M “Dschinghis Khan” των Dschinghis Khan (9η θέση για τη Δυτική Γερμανία το 1979), που εμείς το μάθαμε ως «Τζε-Τζε-Τζέγκις Χαν» από τον Λάκη Τζορντανέλλι. Τον dance ύμνο “Euphoria” της Loreen (1η θέση για τη Σουηδία το 2012), που θα μπορούσαν άνετα να τον είχαν γράψει οι Röyksopp. Το προσωπικό μου guilty pleasure “Comme ci, comme ça” με το οποίο εκπροσώπησαν η Ευρυδίκη και ο Δημήτρης Κοργιαλάς την Κύπρο το 2007 – κι ας μην κατάφεραν να προκριθούν στον τελικό. Το καλύτερο ποπ συγκρότημα όλων των εποχών, τους ABBA και το “Waterloo” τους (1η θέση για τη Σουηδία το 1974).

Εναλλακτικά, σκέφτηκα να γράψω για τις ελληνικές συμμετοχές. Όχι για τα κλασικά («Κρασί, θάλασσα και τ’ αγόρι μου» της Μαρινέλλας, 11η θέση το 1974, «Μάθημα σολφέζ» των Πασχάλη-Μαριάννας Τόλη-Μπέσσυ Αργυράκη-Ρόμπερτ Ουίλαμς, 5η θέση το 1977, «Τσάρλυ Τσάπλιν» της Τάνιας Τσανακλίδου, 8η θέση το 1978, «Σωκράτη» της Ελπίδας, 8η θέση το 1979), που άλλωστε πλέον έχουν αυτονομηθεί από την έννοια «τραγούδι Eurovision». Αλλά για τις συμμετοχές που άκουσα εγώ η ίδια από παιδάκι ως και σήμερα. Για την Καίτη Γαρμπή («Ελλάδα, Χώρα του Φωτός», 9η θέση το 1991), με τα ατελείωτα κοντινά στα εξωπραγματικά όμορφα μάτια της και με το θρυλικό φόρεμα της Σίλιας Κριθαριώτη (που όταν φόρεσε ένα παρεμφερές η Χάλι Μπέρι στα Όσκαρ εμείς απλά χαχανίσαμε συγκαταβατικά). Για την τρομερή επαγγελματία και υπερταλαντούχα Έλενα Παπαρίζου (“My Number One”, 1η θέση το 2005), που θα έπρεπε σήμερα να έχει στην Ευρώπη το status της κάθε Dua Lipa και δυστυχώς επέλεξε να μείνει στην Ελλάδα και να εμφανίζεται στα μπουζούκια της. Για το ζευγάρι τότε Σοφίας Βόσσου και Ανδρέα Μικρούτσικου («Άνοιξη», 13η θέση το 1991), που αδικήθηκε κατάφορα από το φάλτσο σόλο σαξόφωνο και που έδωσε την ευκαιρία στην τραγουδίστρια να απλώσει το τιτάνιο φωνητικό της ταλέντο με το κιθαριστικό σόλο που έκανε με τη φωνή της. Για τον Μιχάλη Ρακιντζή, που τα τελευταία χρόνια βλέπει το “S.A.G.A.P.O.” (17η θέση το 2002) του να έχει μετατραπεί σε cult classic. Για τους Koza Mostra που παρέα με τον συγχωρεμένο τον Αγάθωνα Ιακωβίδη γίνανε όλοι και όλες εμείς που αγαπάμε το punk αλλά μας αρέσει στα κρυφά όχι μόνο ο Μητροπάνος, αλλά και το ρεμπέτικο στο “Alcohol is Free” (6η θέση το 2013). Για την σατανικά πανέξυπνη Μαρίνα Σάττι, που φέτος με το “ZARI” της μας έδειξε το πώς πραγματικά είμαστε ως χώρα εν έτει 2024 και που (τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές) θεωρώ ότι θα τα πάει εξαιρετικά.

Καλά θα ήταν όλα αυτά. Μα έλα που το Δευτέρα του Πάσχα, την ώρα που ήθελα να πάρω αγκαλιά το σπιτικό τσουρέκι και να χαζέψω τη Lana Del Ray να αποτίει φόρο τιμής στην κολεξιόν “Widows of Culloden” του αγαπημένου μου σχεδιαστή Alexander McQueen στο Met Gala, ξεκίνησε η χερσαία εισβολή στη Ράφα και ξαγρύπνησα παρακολουθώντας τις εξελίξεις. Πριν κάνα δυο βδομάδες είχα πάει στο project «Λίγο Φαΐ για το Δρόμο» της ομάδας Γκραν Γκινιόλ στη Θεσσαλονίκη, που έχει ως θέμα του τον αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. «Συνέβη κάποτε, άρα μπορεί να ξανασυμβεί», ακούγεται στο τρίτο μέρος του project. Ξανασυμβαίνει τώρα. Όπως τώρα αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν η ανθρωπότητα να επέτρεψε να συμβεί το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, κάποια στιγμή θα αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν η ανθρωπότητα να επέτρεψε να συμβεί η Γενοκτονία των Παλαιστινίων. Δεν είναι ίδιες περιπτώσεις προφανώς, αλλά είναι πάντα τρομακτικό το πώς τα μεγαλύτερα θύματα καταλήγουν να γίνονται οι σκληρότεροι θύτες. Πρώτα απανθρωποιείται ένας ολόκληρος λαός και μετά εξοντώνεται από ένα «πολιτισμένο κράτος». Κι εμείς απλά παρακολουθούμε, τρώγοντας σπιτικό τσουρέκι.

Και τις επόμενες μέρες έμαθα ότι το Bambie Thug που εκπροσωπεί την Ιρλανδία στη φετινή Eurovision εμφανίστηκε σε πρόβα με μακιγιάζ που έγραφε στο παλιό ιρλανδικό αλφάβητο τις λέξεις «Εκεχειρία» και «Ελευθερία στην Παλαιστίνη». Η EBU έθεσε ως όρο για τη συμμετοχή του την αφαίρεσή τους. Έτσι και έπραξε, και αποκάλυψε τι είχε συμβεί στη συνέντευξη τύπου μετά την πρόκριση της Ιρλανδίας στον τελικό. Στον πρώτο ημιτελικό, ο Σουηδοπαλαιστίνιος Eric Saade, που είχε εκπροσωπήσει τη Σουηδία στον διαγωνισμό το 2011 εμφανίστηκε με την παλαιστινιακή καφίγια τυλιγμένη στο χέρι του. Η EBU δήλωσε ότι λυπάται και ζητά συγνώμη για την επιλογή του καλλιτέχνη και δεν ανέβασε πουθενά τη συμμετοχή του. Διότι έχει απαγορεύσει την εμφάνιση οποιουδήποτε συμβόλου που παραπέμπει σε αυτά που γίνονται εκεί κάτω και θεωρεί ότι η Eurovision έχει «μη πολιτικό» χαρακτήρα. Άλλωστε οι Ισλανδοί Hatari είχαν τιμωρηθεί με πρόστιμο για τις παλαιστινικές σημαίες που κρατούσαν κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων το 2019 και η Madonna έκανε την έκπληξη την ίδια χρονιά, βάζοντας σημαίες της Παλαιστίνης και του Ισραήλ στην πλάτη των χορευτών της το πρώτον στη ζωντανή εμφάνισή της και όχι στις πρόβες.

Και κάπου εκεί θυμήθηκα ότι πριν από δυο χρόνια, η διοργάνωση ήταν γεμάτη με ουκρανικές σημαίες και η Ρωσία είχε αποκλειστεί από το διαγωνισμό, γιατί «θα έθετε το διαγωνισμό σε ανυποληψία». Οι δε συμμετοχές της Ρωσίας του 2021 (Manizha) και του 2020 (Little Big) δέχτηκαν επίσης επιθέσεις μετά την απαγόρευση αυτή, παρά το γεγονός ότι είχαν το θάρρος να καταδικάσουν δημόσια τον Πούτιν και να φύγουν από τη Ρωσία. Και φέτος ένα κομμάτι ύφασμα είναι απαγορευμένο και το Ισραήλ (που δεν το λες και ευρωπαϊκή χώρα) θα συμμετάσχει δόξη και τιμή σε μία «μη πολιτική» εκδήλωση, με τους τεχνικούς ήχους να αγωνίζονται να κρύψουν τα γιουχαϊσματα και τις αποδοκιμασίες του κοινού από τη γενική πρόβα του δεύτερου ημιτελικού. Ενδιαφέρον πως το ένα έχει πολιτικό χαρακτήρα και το άλλο όχι – και με ποια κριτήρια καθορίζεται αυτός.

Έχω καταφέρει πλέον να διαχωρίσω στο μυαλό μου το δημιουργό ή τη δημιουργό από το δημιούργημά του. Λατρεύω τον Φίλιπ Ροθ και τον Μισέλ Ουελμπέκ, κι ας είναι σιχαμένοι σεξιστές και μισογύνηδες. Η “Chinatown” παραμένει από τις αγαπημένες μου ταινίες, παρά το ότι ο Πολάνσκι έχει καθ’ ομολογία του βιάσει μια δεκατριάχρονη. Με συγκλονίζουν οι πίνακες του Καραβάτζιο, του ζωγράφου που ήταν και δολοφόνος. Ωστόσο, δεν με πείθει η έννοια του απολιτίκ στην τέχνη. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι ένας άνθρωπος με – κατά πάσα πιθανότητα – πολύ πιο ευαίσθητες κεραίες από τις δικές μου δεν έχει πολιτική άποψη και θέση. Πολλώ δε μάλλον ότι δεν μπορεί ή δεν θέλει να την υποστηρίξει μέσω της Τέχνης που έχει επιλέξει να υπηρετεί. Ίσως γιατί πιστεύω ότι η ζωή μας έχει πολιτικό χαρακτήρα. Οι επιλογές που κάνουμε είναι πολιτική. Ή έστω τα κριτήρια με τα οποία τις κάνουμε. Κατανοώ τους λόγους για τους οποίους ο Brian Eno και ο Roger Waters μποϊκοτάρουν το Ισραήλ. Από την άλλη, κατανοώ και τον Nick Cave και τον Thom Yorke, που έχουν δηλώσει ότι το να εμφανίζεσαι σε μια χώρα δεν σημαίνει και ότι υποστηρίζεις την πολιτική της ηγεσία. Δεν είναι όλο το Ισραήλ υπέρμαχο της γενοκτονίας, ούτε όλη η Παλαιστίνη μέλος της Χαμάς. Με ποιο δικαίωμα θα τους τσουβαλιάσω όλους και όλες αδιακρίτως; Και με ποιο δικαίωμα θα τους στερήσω τη δυνατότητα να κλάψουν κι εκείνοι κι εκείνες ακούγοντας ζωντανά το “No Surprises” και χορεύοντας το “Domino Dancing”; Αν μας συγκινούν οι ίδιες μουσικές, (θέλω να πιστεύω ότι) λογικά θα πιστεύουμε και στα ίδια πράγματα: στην αγάπη, στην καλοσύνη, στους άλλους ανθρώπους. Και θα καταδικάζουμε και το Ολοκαύτωμα και τη Γενοκτονία με την ίδια θέρμη και θα ελπίζουμε και θα προσπαθούμε στο μέτρο που μπορούμε για το «ποτέ ξανά» με την ίδια πυγμή. Και θα ακούμε την ίδια μουσική, όπου κι αν βρισκόμαστε στον κόσμο.

Τα πάντα είναι πολιτικά – και τα προσωπικά και τα καλλιτεχνικά. Ίσως για αυτό κατά την άποψή μου η σημαντικότερη συμμετοχή στη Eurovision είναι ελληνική: αυτή της Μαρίζας Κωχ με το «Παναγιά μου, Παναγιά μου» (13η θέση το 1976). Μετά το ντεμπούτο της το 1974, η Ελλάδα δεν συμμετείχε το 1975 στο διαγωνισμό «για άγνωστους λόγους», σύμφωνα με την EBU. Στη συνέχεια βέβαια έγινε γνωστό ότι η αποχή ήταν μια κίνηση διαμαρτυρίας για το ντεμπούτο της Τουρκίας στον διαγωνισμό, αμέσως μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Για την επόμενη χρονιά, ο Μάνος Χατζηδάκις παράγγειλε ουσιαστικά στη Μαρίζα Κωχ να συνθέσει ένα μοιρολόι επί τούτου και της έδωσε συγκεκριμένες οδηγίες για την ερμηνεία και το στήσιμό της επί σκηνής: «μόνο στο τέλος του τραγουδιού, στην τελευταία κορόνα, να απλώσεις τα χέρια για να φανεί το πένθος μας για την Κύπρο». Το μαύρο πένθιμο φόρεμα που φορούσε η Κωχ ήταν έμπνευσης της Νίκης Γουλανδρή και συνοδευόταν από ένα αυθεντικό χρυσό βυζαντινό κόσμημα βάρους μισού κιλού.

Στη Χάγη και αλλού οργανώθηκαν μεγάλες πορείες διαμαρτυρίας από την Τουρκία εναντίον της συμμετοχής της. Η ίδια η Κωχ δήλωσε αργότερα ότι οι διοργανωτές την αποθάρρυναν από το να βγει στη σκηνή, καθώς σύμφωνα με πληροφορίες τους υπήρχε στην αίθουσα ελεύθερος σκοπευτής για να την εκτελέσει (πράγματι, συνελήφθη από τις ολλανδικές αρχές τούρκος ακροβολιστής) και ότι στη σκηνή βγήκε με αλεξίσφαιρο, καθώς είχε δεχτεί απειλές από τους Γκρίζους Λύκους. Αναλαμβάνοντας εγγράφως η ίδια την ευθύνη για την εμφάνισή της, η Κωχ βγήκε στη σκηνή. Όσο ερμήνευε, η τουρκική τηλεόραση επέλεξε να βάλει στη θέση της το τουρκικό εθνικιστικό τραγούδι “Memleketim” και χορό της κοιλιάς, ενώ διέκοψαν τη μετάδοση και σε όλες τις χώρες επιρροής της.

Δεν έχω πρόβλημα με την Τουρκία και τους ανθρώπους της. Διάβολε, μεγάλωσα στον Έβρο, κυριολεκτικά δίπλα της. Πήγαινα σχολείο ακούγοντας το χότζα από τα τζαμιά λίγα χιλιόμετρα μακριά από το χωριό μου και υπήρχαν σημεία κοντά στο ποτάμι από τα οποία κυριολεκτικά χαιρετάγαμε τους στρατιώτες στην άλλη μεριά. Όταν όμως επισκέφτηκα τη Λευκωσία το 2015 και έφτασα περπατώντας στην πράσινη γραμμή, πάγωσα. Και αρνήθηκα κατηγορηματικά να περάσω στα κατεχόμενα για να τα επισκεφτώ περπατώντας. Σκέφτηκα ότι ο ΟΗΕ ο ίδιος δεν αναγνωρίζει τα κατεχόμενα ως κράτος – με ποιο δικαίωμα θα τα αναγνώριζα εγώ, επιτρέποντας τον έλεγχο του διαβατηρίου μου για να περπατήσω σε έδαφος που ανήκει στην Κύπρο και όχι στην Τουρκία; Με το ίδιο σκεπτικό αρνιέμαι συστηματικά να ταξιδέψω στη Σαουδική Αραβία. Αρνούμαι να αφήσω χρήματα σε μια χώρα στην οποία οι γυναίκες σαν κι εμένα παντρεύονται τους άντρες που επιλέγει ο πατέρας τους, δεν είχαν μέχρι πρότινος δικαίωμα να οδηγούν και δεν μπορούν να καταθέσουν ως μάρτυρες σε δικαστήρια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι εγώ είμαι η σωστή και όποιος ή όποια περπατά στα κατεχόμενα ή πάει στη Νταράιγια κάνει λάθος. Απλά δεν είναι κάτι που θα έκανα εγώ. Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν (κάθε) άνθρωπος – προσωπικά για τον ίδιο ή για την ίδια.

Οι τελευταίες γραμμές αυτού του κειμένου γράφονται το Σάββατο το απόγευμα πριν τον τελικό, όταν η Ολλανδία έχει αποκλειστεί για λόγους που ψιθυρίζεται ότι είχαν να κάνουν με την αντίδρασή του Joost Klein στη συνέντευξη τύπου κατά την οποία αναρωτήθηκε φωναχτά για ποιον λόγο να μην απαντήσει η Eden στην ερώτηση για το αν θεωρεί ότι η συμμετοχή της έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια των άλλων διαγωνιζομένων. Όταν κράζουν τη Μαρίνα Σάττι που έκανε ότι χασμουριόταν και ότι κοιμόταν όσο μιλούσε η Eden στην ίδια συνέντευξη τύπου – αναρωτιέμαι βέβαια αν θα γινόταν το ίδιο σε περίπτωση που είχε αντίστοιχη συμπεριφορά σε μία τέτοια συνέντευξη της Ρωσίας αμέσως μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Δεν ξέρω αν θα έχω διάθεση να τον παρακολουθήσω το βράδυ – πολλώ δε μάλλον να τον κανιβαλίσω. Ίσως να τον δω, ελπίζοντας να πετύχω καφίγιες και καρπούζια επί σκηνής – ήδη η Μαρίνα Σάττι και η iolanda της Πορτογαλίας φόρεσαν ρούχα Παλαιστινίων σχεδιαστών αυτές τις μέρες. Πάντως σε κάθε περίπτωση, ούτε στη Σαουδική Αραβία θέλω να ταξιδέψω ούτε τα κατεχόμενα στην Κύπρο να επισκεφτώ - εκτός και αν κάποτε αλλάξουν τα πράγματα και μπορέσω να το κάνω.