30 Reggae Greats
1. Max Romeo - Chase the devil
Τα θεματικά ενδιαφέροντα του Max Romeo συμπίπτουν με πολλών άλλων ανήσυχων αρσενικών: ξεκίνησε τραγουδώντας για το σεξ και συνέχισε γράφοντας ύμνους για προεκλογικές εκστρατείες. (Του εβδομήντα. Στην Τζαμάικα. Όπου ο αντίπαλος δεν τρώει λεκέ από καφέ, αλλά πραγματική σφαίρα.). Κατόπιν άρχισε να γράφει ύμνους για τον Θεό της επανάστασης (αλλά και της λύτρωσης). Τώρα που γέρασε δε χρειάζεται τίποτε από όλα αυτά, μόνο τους φίλους του ανά τον κόσμο που ακόμα συντηρούν το μύθο του. Το συγκεκριμένο τραγούδι έχει αναγνωρίσιμο άρωμα Μαύρης Κιβωτού (του στούντιο του Lee Perry) και πάντα κάτι θα θυμίζει σε όσους οπαδούς των Prodigy το πρωτακούν.
2. Antony Red Rose - Tempo
Ξεκίνησε στα 50ς σαν ηχολήπτης σε υπαίθριες εκδηλώσεις του Kingston και όταν στα 48 άφησε τα εγκόσμια το μητρώο του ήταν λερωμένο από την ανακάλυψη του dub, του remix, του delay, του echo, του sampling και δεκάδων ακόμα εγκληματικών ευρεσιτεχνιών και εφευρέσεων που δε σκέφτηκε να κατοχυρώσει. Το "Tempo" είναι ένα ωραίο reggae τραγουδάκι που του αλλάζει τα φώτα με τα εφέ του και το κάνει μοναδικό. Δε μιλάω για τον Antony Red Rose, αυτός ένας καλλίφωνος τραγουδιστής είναι μόνο, και δεν έκανε και σπουδαία καριέρα. Για τον παραγωγό King Tubby ισχύουν τα προαναφερθέντα.
3. Dawn Penn - You don't love me (No no no)
Πόσες γυναικείες φωνές της reggae μπορείτε να θυμηθείτε; Καμία; Κι όμως υπάρχουν. (Και πόσους άθεους reggae τραγουδιστές μπορείτε να θυμηθείτε; Κανέναν; Όντως, δεν υπάρχει κανείς.) Το συγκεκριμένο τραγούδι της Dawn Penn έμελλε να βγει από τα αμπάρια του Studio One (μιλάμε για 1967) και να ζήσει μια δεύτερη νιότη στη δεκαετία του '90, με τη βοήθεια πάντα της πλαστικής χειρουργικής, ε.. του remixing θέλω να πω. Τσεκάρετε και νούμερο 25, νούμερο 28, Susan Cadogan, Rita Marley, Marcia Aitken, Sister Carol, Joy White.
4. Bob Marley & the Wailers - War
Χωρίς τον Bob η reggae θα έπαιζε ακόμα στο τοπικό πρωτάθλημα με την calypso, τη merengue και την guajira κι όχι με το rock, τη soul και την jazz. Να τιμήσουμε εδώ και τον Chris Blackwell της Island που την έβαλε σ' όλα τα σπίτια και τον dj του Roxy Don Letts που όταν έσκασε το punk έπαιζε δίσκους της ασταμάτητα (τι να 'παιζε μέχρι να κυκλοφορήσουν αρκετοί punk δίσκοι, Meat Loaf;) και την έκανε δημοφιλή στους σωστούς και επιδραστικούς καλλιτέχνες.
5. The Upsetters - Bird in hand
Κάποιοι πρέπει να βγουν από το σπίτι τους και το ...κεφάλι τους για να πάνε στη δουλειά. Για τον Lee Perry η μουσική δεν ήταν ποτέ δουλειά, αλλά ένα σύμπαν με αυτόν στο κέντρο κι ολόγυρα ηχητικά, κοινωνικά και ψυχολογικά νήματα που η διαταραγμένη πλην ισχυρή και ταλαντούχα προσωπικότητά του δεν κουράστηκε ποτέ να κουνάει. Οι Upsetters είναι ένα μόνο από τα οχήματα που έχουν ταξιδέψει στις συχνότητες του μυαλού του. Να τον συνοψίσεις (όπως και πολλούς άλλους) με ένα κομμάτι είναι ανέφικτο. Απολαύστε τα φωνητικά και τη μελωδία του Bird In Hand και για όσους δεν γνωρίζουν και θέλουν να μάθουν περισσότερα, οι τρεις δίσκοι του Arkology είναι το καλύτερο ξεκίνημα.
6. Black Uhuru - Sponji reggae
Τύχη βουνό είχε ο Derrick "Duckie" Simpson που αφού παιδεύτηκε με κάποιους ατάλαντους συνάντησε τον Michael Rose με το ιδιαίτερο φωνητικό στυλ, την Sandra "Puma" Jones που συνεισέφερε τα καλύτερα backing vocals που θα μπορούσε να ονειρευτεί και τους Sly Dumbar και Robbie Shakespeare που ανέλαβαν τη rhythm section και την παραγωγή. Άμα σε θέλει... Θλίψη για την Puma που πέθανε από καρκίνο του στήθους στα 37.
7. The Abyssinians - African race
"We are the slave descendants of the African race"
Γλυκύτατες φωνές, αρμονίες φτιαγμένες με εκλεκτά υλικά και στίχοι που χτυπάνε βαθιά στο υποσυνείδητο κάθε Τζαμαϊκανού. Το ενδόμυχο άχτι του οποίου δεν είναι τόσο να επιστρέψει με τους ομοίους του στην Αιθιοπία, όσο το να ακυρωθεί κάθε αντίλαλος του πόνου των απανταχού μαύρων σκλάβων - νυν και πρώην. Μια ιδεολογία η οποία σε φανατικές δόσεις είναι αρκετή για να κρατήσει κάμποσες γενιές ακόμα στα γκέτο, μια χώρα στη διαφθορά, αλλά και τη μουσική βιομηχανία σε μια ακατάπαυστη ροή τραγουδιών τα οποία καταναλώνονται αφειδώς τόσο από τους απογόνους των σκλάβων, όσο και των αφεντάδων τους.
8. Burning Spear - Marcus Garvey
O Marcus Garvey που συμπλήρωσε φέτος τον Ιούνιο τα 67 στον κάτω κόσμο ήταν προάγγελος του κινήματος των ρασταφάρι που απαιτεί να δοθεί η Αφρική κι ο πλούτος της στους Αφρικανούς και σε απογόνους των σκλάβων όπως οι Τζαμαϊκανοί. Ο Burning Spear που συμπλήρωσε το Μάρτιο τα 59 στον πάνω κόσμο είναι μέγας οπαδός του κινήματος και σπουδαίος ρεγκάς. Όταν ο πρώτος έγινε τίτλος σε τραγούδι του δεύτερου γράφτηκε ιστορία με χρυσά, πράσινα και κόκκινα γράμματα.
9. Sugar Minott - Herbman hustling
Στα ξεκινήματα της reggae, ο Coxsone Dodd του Studio One μπορεί να μη φορούσε τα πιστόλια τού (πρώην αστυφύλακα) Duke Reid, αλλά έβαλε τις βάσεις για πολλούς από τους μετέπειτα "σταρ" του είδους, ένας εκ των οποίων είναι και ο Minott. Μπορεί να μην κατάφερε να γίνει τόσο αναγνωρίσιμος στο λευκό κοινό όπως κάποιοι συνάδελφοί του, αλλά με τα χρόνια έχει σιγουρέψει το μερίδιο δόξας του εντός των νησιών (της Τζαμάικας και της γηραιάς Αλβιόνας). Το Herbman Hustling είναι ένα καλοφτιαγμένο dancehall κομμάτι όπου τα στιβαρά reggae grooves συγκρατούν τα σύνθια που όλο και ξεφεύγουν και το οποίο έχει αποδεδειγμένα άριστες σχέσεις με το repeat κουμπί.
10. Steel Pulse - Worth his weight in gold (rally round)
Σε ένα εκατομμύριο υπολογίζονται οι Ρασταφάριανς παγκοσμίως, στο Birmingham τρεις εξ' αυτών έφτιαξαν τους Steel Pulse που εξελίχθηκαν σε τοπ γκρουπ επιπέδου Wailers. Τριανταδύο χρόνια τραγουδάνε και φωνάζουν για τις αδικίες και τα μελλούμενα δεινά και θα συνεχίσουν να το κάνουν όσο οι Ντόρες αυτού του κόσμου βγαίνουν πρώτες σε ψήφους. Κι αυτά καυτά γι' αυτιά: "Sound system", "Drug squad", "Ku Klux Klan".
11. Jackie Mittoo - Hang em high
Στη reggae μουσική οι προβολείς τείνουν να πέφτουν στους παραγωγούς των στούντιο (για τις φωνές δεν το συζητάμε, αυτό είναι αυτονόητο). Το αποτέλεσμα είναι οι μουσικοί να περνούν σε δεύτερη μοίρα. Από την άλλη, ο Jackie Mittoo δεν ήταν απλά ένας session μουσικός. Με τις συνθέσεις του εντός και εκτός των Skatalites άφησε το στίγμα του στη τζαμαϊκανή μουσική. Παράδειγμα το Darker Side of Black, το οποίο δε λείπει από καμία από τις εισαγωγικές συλλογές του είδους. Ή το Hang Em High το οποίο επιλέξαμε για τη δεξιοτεχνία, την ευχάριστη μελωδία του αλλά και για να μην κολλάμε όλοι στα ίδια και τα τετριμμένα.
12. The Wailers - Burnin' and lootin'
Αρχίζει με υποχθόνια κήμπορντς, μπαίνει το λοξυγκίζον μπάσο και το τραγούδι εξελίσσεται σε ένα reggae-gospel που ανακοινώνει ότι το βράδυ οι ταραξίες με αιτία θα κάψουν και θα πλιατσικολογήσουν. "Καλημέρα σας κύριε Marley, είμαστε της αντιτρομοκρατικής. Ακολουθήστε μας στο τμήμα να σας κάνουμε μερικές ερωτήσεις καλλιτεχνικής φύσεως..."
13. Horace Andy - Money money
Μια μυθική φωνή της Τζαμάικα μας τραγουδάει για την πηγή όλων των κακών: το χρήμα. Θα διαφωνήσω μόνον όσον αφορά τα λεφτά μουσικόφιλων που αγοράζουν δίσκους σαν το Dance Hall Style του 2005 (wackie reissue) στο οποίο περιέχεται και μια επανέκδοση του συγκεκριμένου τραγουδιού. Εκτός από πολυπαιγμένος, πολυταξιδεμένος και πολυαγαπημένος, ο Andy είναι και αρωγός ουκ ολίγων βρετανικών συγκροτημάτων, όπως οι Massive Attack, οι Dub Pistols κ.α.
14. Toots & the Maytals - Pressure drop
Πέρασαν απ' τη "σχολή" Studio One του Clement "Coxsone" Dodd στα χαμηλά 60ς και μέσα στην επόμενη δεκαετία έδωσαν μεγάλα κομμάτια σαν τα "Do the reggay", "54-46 was my number", "Funky Kingston", "Reggae got soul" και το uptempo reggae-ska "Pressure drop" που σκότωσαν οι Clash. Κορμός του τραγουδιού οι στίχοι "pressure drop a drop on you, when it drops, you gonna feel it". Αν είχα πονηρό μυαλό θα έλεγα ότι μιλάει για...
15. Israel Vibration - Terrorist
Θα μπορούσαν να έχουν μείνει διάττοντες αστέρες με τα πρώτα τρία άλμπουμ τους. Θα μπορούσαν να είναι το boy band της Τζαμάικα, αφού οι τραγουδιστές εναλλάσσονται μπροστά στο μικρόφωνο. Θα μπορούσαν να είναι η cover band της Τζαμάικα με τίτλους όπως Jailhouse Rocking, Pretty Woman, Balls of Fire και Thank God it's Friday. Δεν πρόκειται όμως τίποτε από όλα αυτά, αλλά για τους Israel Vibration με τα άψογα φωνητικά, τους κοινωνικά ευαισθητοποιημένους στίχους και τα καλοδουλεμένα τραγούδια τους. Στο συγκεκριμένο επιβεβαιώνουν το κλισέ για τη σχέση παραστρατημένων νεολαίων και κακότυχης παιδικής ηλικίας, αλλά και την ικανότητά τους να δανείζονται "ξένα" μουσικά στοιχεία στην κατά τα άλλα ευκόλως αναγνωρίσιμη reggae τους.
16. Willi Williams - Armagideon time
To '78 το ηχογράφησε ο Willi, το '79 έγινε b-side στο "London calling". Lo-fi ηχογράφηση η πρώτη με πνευστά, όργανο και συγκρατημένο τον Williams, ογκώδη τύμπανα, πολλά κρουστά, περισσότερο πάθος απ' τον Strummer. Διαλέχτε...
17. Wayne Jarrett - Every tongue shall tell
Δεν έχουν μείνει και πολλά να προσθέσει κανείς στα σχόλια του Γιάννη Ασπιώτη για το συγκεκριμένο καλλιτέχνη. Το θρησκευτικά φορτισμένο τραγούδι που επιλέγουμε εδώ είναι σύνθεση του Horace Andy, ο οποίος γνώρισε απείρως μεγαλύτερη δόξα και αποδοχή από τον Jarrett για λόγους που ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί επαρκώς από τους ιστορικούς του είδους.
18. Culture - Black starliner must come
Απ' τον πρώτο τους δίσκο "Two sevens clash" που τριαντάρισε φέτος και το δώρο ήταν μια χλιδάτη επανέκδοση αλλά ο τραγουδιστής τους που πέθανε πέρυσι δεν πρόλαβε να χαρεί. Τραγουδάνε κι αυτοί πως δε βλέπουν την ώρα να φύγουν απ' τις φάμπρικες της Βαβυλώνας και του Βελγίου τις στοές όπου αισθάνονται σκλάβοι και να γυρίσουν στην πατρίδα Αφρική όπου θα τρώνε fufu και ψάρι, θα πίνουν αφρικάνικο κρασί και θα την περνάνε μπέηκα.
19. Dennis Brown - Silver words
Ο βασιλιάς της reggae μπαλάντας σίγουρα δεν ήταν γραφτό να προσεγγίσει τα αυτιά των Ελλήνων reggae ακροατών με την ευκολία που άλλοι καλλιτέχνες της λίστας τα έχουν καταφέρει. Ευτύχησε να γίνει από τα πιο λαμπρά αστέρια στο τζαμαϊκανό στερέωμα, αλλά μεγάλο μέρος του έργου του παραμένει αρκετά "soft" για Μαρλεϊθρεμένες προσωπικότητες. Το Silver Words είναι ένα από τα όμορφα τραγούδια που πρόλαβε να ηχογραφήσει πριν το θάνατό του το 1999 από τις συνέπειες των ναρκωτικών ουσιών.
20. Dillinger - Cocaine in my brain
Η reggae κι αν έχει one hit wonders, έχει το "Walk on the wild side" της και υπάρχουν πράγματα στα μυαλά των ρεγκάδων που τρέχουν ταχύτερα απ' τις σκέψεις. Ο Lester Bullocks που προτίμησε να κυκλοφορεί με το επώνυμο του θρυλικού ληστή τραπεζών μάς έμαθε το 1977 να συλλαβίζουμε διαφορετικά τη Νέα Υόρκη. Και κάτι άλλο συνέβη στη μουσική την ίδια χρονιά αλλά τώρα μου διαφεύγει. Μάλλον δε θα ήταν σημαντικό.
21. Wailing Souls - Kingdom rise kingdom fall
Το τραγούδι δεν είναι όσο αντιβασιλικό υπονοεί ο τίτλος του, όπως και το γκρουπ δεν είναι πάντα όσο roots θα ήθελαν όσοι έχουν μείνει στις πρώτες "κλασικές" κυκλοφορίες τους. Παράδειγμα το άλμπουμ τους All Over The World που βγήκε δυο χρόνια αφότου (σε άλλα μουσικά στερεώματα) οι Pixies κυκλοφόρησαν ένα τραγούδι με τον ίδιο ακριβώς τίτλο.
22. Peter Tosh - Stepping razor
Ένα αυτοκινητιστικό του '73 σφράγισε τη μοίρα του. Έχασε την κοπέλα του, χτύπησε στο κεφάλι κι έγινε παρανοϊκός. Έχασε τη θέση του στους Wailers, το συμβόλαιο με την Island και πέρασε τη σύντομη ζωή του τσακωνόμενος με τον Marley, τους μπάτσους, τον Keith Ritchards κι όλους τους ενδιάμεσους. "Αν θες να ζήσεις, συμπεριφέρσου με καλά... αν είσαι νταής, συμπεριφέρσου με καλά γιατί είμαι επικίνδυνος" τραγουδούσε σ' αυτό το κομμάτι του Joe Higgs αλλά ο Πέτρος ο Λεπίδας αποδείχτηκε σκυλί που γάβγιζε (ωραία μεν...) αλλά δε δάγκωνε. Τον έφαγε μπαμπέσικα το 1987 ο Dennis ο Φυλακόβιος.
23. Augustus Pablo - Ethiopian binghi drums
Ο Augustus Pablo έχει την παγκόσμια αποκλειστικότητα του ...βιρτουόζου σ' ένα όργανο που έχει εμπνεύσει ουκ ολίγους μουσικούς όπως μας ενημερώνει η εγκυκλοπαίδεια που εμπιστεύονται ανελλιπώς όσοι δεν πιστεύουν καμία εγκυκλοπαίδεια. Διαβεβαιώνω ότι αναδεικνύει καλύτερα το όργανο απ' ό,τι οι Television Personalities στην τελευταία τους συναυλία, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία. Το συγκεκριμένο τραγούδι έχει θρησκευτικές προεκτάσεις στον τίτλο, αλλά επειδή δεν έχει λόγια, εμείς κολλάμε στα drums και την απλοϊκή πλην αποτελεσματική στο σκοπό της μελωδία κι αφήνουμε τα υπόλοιπα στους θρησκειολόγους.
24. Eek-A-Mouse - Ganja smugling
Biddy biddy beng. Απίστευτος τύπος και τραγουδιστής με χιούμορ και γλυκιά τρέλα που έδρασε στα 80ς και τα μισά 90ς και μετά αποσύρθηκε λόγω σχιζοφρένειας. Άριστα και τ' αγγλικά του: "Storm it come and it blow dung me door, me ha fi nail up me window, me shoes tear up, me toe just a show, me nuh know a where fi really wan' go, mummy jus' a bawl 'poor, poor, poor', me cry, she seh 'son cry no more', dong dong didi dong dong gidi mendem den den bena bena mohoi stena mendem genamoi".
25. Marcia Griffiths - Dreamland
Καλώς ήρθατε στη χώρα των ονείρων, τη χώρα της αποθέωσης των φωνητικών που πατάνε με το ένα πόδι στα σύννεφα και το άλλο στην προσμονή της γης της επαγγελίας. Τώρα γιατί εμείς που δεν προσμένουμε τίποτα ψαρώνουμε με το κομμάτι, ας όψονται τα φωνητικά τάλαντα Marcia Griffiths. Αν ήρθατε κατευθείαν από το νούμερο 3, μπορείτε τώρα να επιστρέψετε στο 4. Ευχαριστούμε.
26. The Heptones - Book of rules
Σε μικρή ηλικία απολάμβανα το ποπ τραγούδι, νομίζω του Πασχάλη, που έλεγε στο ρεφρέν "ξέχνα τ' όνομά μου, τέλος πια, τέλος για μας". Σε μεγάλη, ανακάλυψα πως επρόκειτο για διασκευή τραγουδιού ενός τρίο απ' το Kingston και σε (εκνευριστικά) μεγαλύτερη πως οι στίχοι του ανήκαν στο "A bag of tools", ωραίο ποίημα του R.L. Sharpe.
27. Junior Murvin - Police & thieves
Σίγουρα λιγότεροι ακροατές της reggae οδηγήθηκαν από αυτή στο πανκ, απ' ό,τι το ανάποδο. Η διασκευή των Clash στο συγκεκριμένο τραγούδι πέρασε στο ντεμπούτο τους κι από κει κατευθείαν στην ιστορία. Αρκετοί μουσικόφιλοι του είδους το έψαξαν μετά κι ανακάλυψαν τον Junior Murvin, ο οποίος όμως ποτέ δεν κατάφερε να φτάσει το εύρος της φήμης που απέκτησαν οι διασκευαστές του.
28. Althea & Donna - No more fighting
Υπάρχουν reggae πιο σκοτεινά κι απ' το δέρμα του Forest Whitaker, υπάρχουν κι αυτά που ευθύνονται για το κλισέ 'καλοκαίρι, παραλία, φραπές, reggae'. Η Althea Forrest και η Donna Reid ακούγονται απίστευτα δροσερές και διασκεδαστικές, όσο ταιριάζει και στις ηλικίες τους (17+18). Να παίζεται ντουέτο με το "Girlie girlie" της Sophia George.
29. Junior Reid - One blood
Από τη μια ο Junior Reid (των όψιμων Black Uhuru) σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του κι ένα ολιγόλογο, συνοπτικό ρεφρέν. Από την άλλη ο RZA να απαντά με καμιά διακοσαριά λέξεις και βάλε - ας όψεται η διαφορετική μουσική παιδεία. Αφού θα χυθεί που θα χυθεί το αίμα, ε ας είναι ένα. Έτσι λέει το τραγούδι, φωνάζοντας τη φαντασιακή ενότητα ενός σκορπισμένου μαύρου κόσμου. Ερωτήσεις; No questionin to the session, I walk with gun.
30 Bad Brains - Rally round Jah throne
The meek shall inherit the earth. I and I survive. Peach love and praises to Jah.
Εκτός συναγωνισμού μερικά αξιαγάπητα λευκά ή ημίλευκα reggae:
Specials - Ghost town
Ruts - Jah war
Stiff Little Fingers - Doesn't make it all right
Jonathan Richman - Egyptian reggae
Nina Hagen - African reggae
10cc - Dreadlock holiday
Police - The bed's too big without you
Άκουσε το mixtape εδώ