Back to school: Τα τραγούδια των σχολικών θρανίων

"Σαν συμπέρασμα θα έλεγα ότι το σχολείο (το ελληνικό σχολείο) μοιάζει μ' αυτό που περιγράφουν οι Πινκ Φλοϋντ στο "Γουώλ" (ο Τοίχος). Τα παιδιά όλα ομοιόμορφα μεταξύ τους (σαν τα ανθρωπάκια του Γαΐτη) μπαίνουν στο σχολείο για να πάρουν την απαραίτητη δόση γνώσεων για να μεταμορφωθούν σε τούβλα που θα μπουν σ' ένα τοίχο (η κοινωνία) που κρύβει το φως και τον ήλιο".

Από κάτω με κόκκινο στυλό το σχόλιο της καθηγήτριας φιλολόγου (ας είναι καλά όπου κι αν βρίσκεται):

"Τα μουτζαλώματα μειώνουν την αισθητική αξία της έκθεσης. (..) Οι προβληματισμοί σου είναι ώριμοι και δυστυχώς αποδίδουν μου φαίνεται απόλυτα την πραγματικότητα!"

Sic που λέγανε και οι Λατίνοι (καλή τους ώρα και αυτωνώνε), πιστή αντιγραφή είναι αυτά από ένα τετράδιο της Α' Λυκείου που ανέσυρα από τα κατώγια του πατρικού, βασικά ο επίλογος μιας έκθεσης με θέμα τους σκοπούς που πρέπει να υπηρετεί το σχολείο. Πεδίον δόξης λοιπόν λαμπρό για έναν 16άρη, όχι να τους ...γαμήσει τα Λύκεια (όπως τραγούδησε ο Σαββόπουλος στον "Χειμώνα Ετούτο") αλλά να γράψει διάφορα τέτοια ηρωικά στερεότυπα, δραματικά, κι εφηβικά απόλυτα λόγια, αλλά και κάπως οξύμωρα έτσι που μάλλον διέψευδαν στην πράξη αυτές τις απαισιόδοξες ...ντουβαρίσιες (προ)οπτικές.

Μέρες Σεπτέμβρη λοιπόν, τα πρωτοβρόχια ακόμη δεν ήρθαν, τα φύλλα δεν άρχισαν να πέφτουν, αυτά θα τα γράφουν σε λίγες μέρες στις δικές τους εκθέσεις οι μικροί κατεργάρηδες όταν επιστρέψουν στους πάγκους τους, παιδικά τιτιβίσματα θα ξανακουστούν στα προαύλια (ω τι χαρά για τους γείτονες!), τα σχολικά λεωφορεία ήδη πυκνώνουν την κυκλοφορία στους δρόμους, στις τηλεοράσεις τα προαιωνίως επαναλαμβανόμενα ρεπορτάζ για τις τιμές των σχολικών, τούτη η κυκλικότητα μπορεί να είναι και κατά βάθος καθησυχαστική. Ή μήπως όχι;

Τουλάχιστον και φέτος τα σχολεία ανοίγουν Τρίτη και ουχί Δευτέρα, οι Δευτέρες είναι τελικά δύσκολες μέρες για όλους, και ας μην θυμηθούμε εκείνη την Μπρέντα Σπένσερ που έφτασε τα “I Don’t Like Mondays” νεύρα της σε αδιανόητα άκρα (για να γίνει και τραγούδι από τους Boomtown Rats). Από την άλλη βδομάδα όμως όλα κανονικά, με το all time classic σήμα της Αθλητικής Κυριακής να λειτουργεί ακόμη σαν παβλοφική υπενθύμιση. Και μεταξύ μας, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί στα ...Στρουμφάκια, σε εκείνη την μοναδική απόδοση του Πάνου Τσαπάρα "Το σχολείο των Στρουμφ" -τραγουδισμένο από έναν Ορφέα Περίδη στις γρήγορες στροφές-, απ' όλες τις μέρες τους άρεσαν μόνο οι Κυριακές.

Σκάλισα διάφορα σεντούκια, πραγματικά και νοερά, με αφορμή την ιδέα αυτού του μικρού αφιερώματος. Και με συγκίνηση ανακάλυψα διάφορα θυμητάρια που έτυχε (ή δεν έτυχε) να κρατήσω, ατάκτως ερριμμένα, βαθμολογίες, ενδεικτικά, φωτογραφίες, μια τραγωδία που είχα γράψει βασισμένη στην Αντιγόνη με πρωταγωνιστές συμμαθητές, ένα χαρτί με τα ονόματα των παιδιών της τάξης της Δ΄ Δημοτικού, με είχε βάλει ο πατέρας μου τότε να τους καταγράψω "για να τα θυμάσαι κάποτε" λέει, κοιτάζω τώρα τα ονόματα και πολλά δεν μου λένε απολύτως τίποτε, κάμποσα άλλα ίσα που ανάβουν ένα φωτάκι στο τούνελ της μνήμης...

Και όχι, δεν θα πιάσω ιστορίες τώρα από εκείνα τα χρόνια, κι ας μην είναι διόλου δύσκολο να παρασυρθώ από την δίνη. Ο καθένας μας έχει και τις δικές του, με τον δικό του τρόπο καταγεγραμμένες, αληθινές και επινοημένες συνάμα, η μνήμη άλλωστε ως γνωστόν δεν είναι και πολύ αξιόπιστο εργαλείο. Και δεν είναι μόνο ότι ο σκληρός του εγκεφάλου αρχίζει με τα χρόνια χρήσης να αποκτά όλο και περισσότερα ...bad sectors, είναι και που εκ υστέρων πέφτει πάνω στην βιωμένη πραγματικότητα μπόλικη ροζ ωραιόσκονη. Γιατί αυτή είναι ίσως η μοίρα (κατάρα;) του ανθρώπου, να ζει στο παρόν, να γκρινιάζει και να μεμψιμοιρεί, και όταν αυτό περάσει με το αζημίωτο και γίνει παρελθόν, να πέφτει σε νοσταλγικά τριπ, πίσω στα "αθώα τα παλιά τα καλά" χρόνια, όσο πιο πίσω τόσο πιο καλά και αθώα, που ούτε αθώα ήταν πάντα ούτε και καλά ασφαλώς, μπορεί να ήταν και δυσάρεστα, αγχωμένα, μοναχικά, "όχι όπως τώρα", "εμείς τότε μαθαίναμε γράμματα", φληναφήματα και απατηλά παιχνιδίσματα της μνήμης σε παραμορφωτικούς καθρέφτες, μόνο όταν περνάς από κανέναν καθρέφτη αναρωτιέσαι πως πέρασαν τα χρόνια από τότε που ήσουν 1.30 και πήγαινες σχολείο με ποδιά "τιτιριτιτι Αιγαίο" (κρύβε χρόνια) και τώρα κοιτάζεις ένα γνωστό-άγνωστο πρόσωπο με κάτι ρυτίδες λες κι έχει περάσει ο χρόνος με υνί, και τότε λες "γέρασα"... Αν όπως έχει γραφτεί ποιητικά η μόνη μας πατρίδα είναι τελικά τα παιδικά (βλ. σχολικά) χρόνια, τότε κατά μία έννοια είμαστε όλοι ξεριζωμένοι και πρόσφυγες από την πατρίδα αυτή, και μάλιστα χωρίς καμία ελπίδα επιστροφής/νόστου. Και από την "νοσταλγία", μας απομένει μόνο το άλγος. Ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν έχει σημασία, επιλογή δεν υπάρχει άλλωστε. Και τώρα βάζουμε και ακούμε σε μελό διάθεση Λίνο Κόκκοτο, αισθαντικό τραγουδισμένο από τον Γιώργο Ζωγράφο: "Μικρό παιδί σαν ήμουνα/και πήγαινα σχολείο, μικρό παιδί/στα μάτια είχα τη χαρά/στα χέρια το βιβλίο, μικρό παιδί".

Κάπου λοιπόν ανάμεσα σε τέτοια συναισθήματα, σε μια κλίμακα η οποία πιάνει από την αντισυστημική (μήπως να βάλω εισαγωγικά;) οργή και φτάνει έως την μελαγχολία της απώλειας, μπαλαντζάρουν και τα περισσότερα τραγούδια που έχουν γραφτεί με δημιουργική αφόρμηση τις σχολικές εμπειρίες. Των οποίων ο αριθμός δεν θα μπορούσε παρά να ανέρχεται σε εκατοντάδες, για να μην πω χιλιάδες, από κάθε μήκος και πλάτος της γης, το σχολείο είναι μια εμπειρία η οποία ενώνει (αλλά και διχάζει). Τούτη λοιπόν δεν θα μπορούσε παρά να είναι απλά μια μικρή προσωπική ανθολογική επιλογή. Οπότε ας μην εμφανιστεί κα'νάς εξυπνάκιας Σπιρτούλης, "ααα ξέχασες εκείνο". Θα εμφανιστεί όμως. Σχολικά κατάλοιπα. Σε κάθε τάξη δεν είχατε κι από έναν τέτοιον; (σηκώνω χέρι)

Και δεν θα μπορούσα να μην πιάσω το νήμα από εκεί που το είχε αφήσει ο επίδοξος μικρός αντι-συστημικός της εισαγωγής, από τους Pink Floyd δηλαδή και το "Another brick in the wall". "We don't need no education/we don't need no thought control", οι τραγουδισμένοι και από σχολική χορωδία στίχοι (που έχει ενδιαφέρον να ψάξετε την ιστορία της, με την αξιοσημείωτα τσιφούτικη συμπεριφορά των Floyd), έχουν γραφτεί συνθηματικά σε τοίχους και πίνακες ανά τον κόσμο και ανά τα χρόνια, να σαν τώρα θυμάμαι (Σ.τ.Α: καλά δεν μας είπες ότι δεν πεις ιστορίες;) μια συμμαθήτρια να το γράφει σε ένα διάλειμμα στην άκρη του πίνακα, από εκείνες που έγραφε με μελάνι στην σάκα συγκροτήματα, Doors, Floyd, κλπ, οι οποίοι Floyd μεταξύ μας, τότε μου φαίνονταν λίγο ...παλιοί (το "The Wall" ήταν ήδη μια οκταετία πίσω) και τόσο κλασικοί ώστε να μπορούν να μπουν και σε μια σχολική έκθεση (έτσι για να έχουμε και μια εικόνα του χάσματος γενεών και πόσο σύντομα αυτό δημιουργείται).

Τούτη την δυσοίωνη οπτική των Floyd, μιας παιδείας δηλαδή αυταρχικής νοοτροπίας η οποία συνθλίβει την ατομικότητα, θα την απαντήσουμε σε πολλά ακόμη κομμάτια, κάποια είναι διόλου τυχαία των καιρών εκείνων, υπήρχε γαρ μια εμμονή στις 70s δυστοπίες με το "thought control" (να θυμίσω λόγου χάριν τα έργα του Μπάροουζ). Σε ανάλογο πνεύμα π.χ. κινούνταν οι Supertramp, τόσο στο πρώιμο "School" ("Don't do this and don't do that/What are they trying to do?- Make a good boy of you") όσο και στο μετέπειτα πολυακουσμένο "The Logical Song", όπου ο Roger Hodgson περιγράφει τις μάλλον όχι πολύ ευχάριστες εμπειρίες του από το οικοτροφείο στο οποίο ήταν εσώκλειστος. Κάτι που πρέπει να συμμεριζόταν και ο Morrissey, αν θυμηθούμε το στοιχειωτικό του (και λόγω Σοστακόβιτς) "The teachers are afraid of the pupils". Δεν είναι διόλου περίεργα όλα αυτά, υπήρξαν γαρ εποχές όπου το ξύλο (κατά προτίμηση από μουριά, ξεφλουδισμένο για να τσούζει πιο πολύ) έβγαινε από τον παράδεισο και αποτελούσε αποδεκτή παιδαγωγική πρακτική ("Το κρέας δικό σου, του 'πε, τα κόκαλα δικά μου, μην τον λυπάσαι, δέρνε τον" είπε στον δάσκαλο ο πατέρας του Καζαντζάκη, πρώτη μέρα στο σχολείο). Ακόμη και στις διαφωτισμένες χώρες, η βία είχε κανονική θέση στην διαπαιδαγώγηση, να μνημονεύσουμε εδώ π.χ. τον concept δίσκο των Kinks "Schoolboys in Disgrace" από το 1975 (με ένα εξώφυλλο που φιγουράρει συχνά στις λίστες με τα χειρότερα όλων των εποχών), στο οποίο αφηγούνται την ιστορία ενός άτακτου αγοριού και τις συνέπειες που έχει μία ταπεινωτική του τιμωρία από τον διευθυντή του σχολείου (spoiler: όταν μεγαλώνει γίνεται ο κακός του "Preservation Act", του προηγούμενου δηλαδή δίσκου τους).

Δεν ξέρουμε ποιος είχε "την τρελή ιδέα να εφεύρει το σχολείο", όπως τραγούδησε χαριτωμένα η πιτσιρίκα ακόμη France Gall στο "Sacre Charlemagnes" (όπου αποδίδει τα εύσημα στον Καρλομάγνο, ένας μύθος ο οποίος είναι ευρύτατα διαδεδομένος στα γαλλόπουλα), σίγουρα χάνεται στα βάθη της ιστορίας αυτός που αναγνώρισε πρώτος την αξία της εκπαίδευσης για την επιβίωση του ανθρώπινου γένους (αφήστε που υπάρχει και ως ένστικτο στο ζωικό βασίλειο). Πάντως αξίζει να σταθούμε λίγο στην σκέψη, ότι πέρα από καταγγελίες, πέρα από όποιες συντηρητικές ή προοδευτικές κατευθύνσεις, από εκείνη την πρώτη-πρώτη αρχή, από τότε που ένας δάσκαλος ζωγράφιζε μαμούθ στον τοίχο της σπηλιάς σε μικρά Νεαντερταλάκια, η εκπαίδευση, εξ ορισμού, de facto (εμείς οι παλιοί μάθαμε λατινικά, όχι σαν ....σήμερα) ενέχει στον πυρήνα της κάτι το καταναγκαστικό και το κομφορμιστικό. Βασικός σκοπός της δεν είναι άλλωστε η μετάδοση μιας ήδη εμπεδωμένης γνώσης (και ιδεολογίας φυσικά) στην επόμενη γενιά; Κατά συνέπεια δεν μπορεί (και ίσως δεν πρέπει) να διδάσκει την ανατροπή, και δεν μπορεί παρά να έχει ωράρια, δοκιμασίες, βαθμολογίες, κρίσεις, και πάνω σε αυτά τα ζητήματα μπορούν να κάνουν ατέρμονες κουβέντες οι ειδικοί και ατέρμονες "ράβε-ξήλωνε" μεταρρυθμίσεις οι έλληνες υπουργοί Παιδείας (αφήστε που η όποια ανατροπή προϋποθέτει και έχει ως αφετηρία την καλή γνώση της προϋπάρχουσας προς ανατροπή κατάστασης, μην το πείτε όμως αυτό σε κάμποσους wannabe "ανατρεπτικούς" καλλιτέχνες). Κάπως έτσι, οι εξουσίες μπορεί να αλλάζουν, αλλά στον πυρήνα του το σχολείο μεταδίδει το πνεύμα της εξουσίας αποσιωπώντας φυσικά τις βρώμικες πλευρές. Όπως ακριβώς το περιέγραψε πολύ ωραία ο μάλλον ξεχασμένος δημιουργός της προ-ντυλανικής folk Tom Paxton στο "What did you learn in school today?" (I learned that policemen are my friends/I learned that justice never ends/I learned that murderers die for their crimes/Even if we make a mistake sometimes).

Ευτυχώς όμως, όπως διδάσκει και η Φυσική, η κάθε δράση φέρνει αντίδραση, και εν προκειμένω σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτό που θα ευχόταν η κάθε εξουσία, ακόμη και η πιο ολοκληρωτική, η δε κοινωνία δεν λειτουργεί τόσο μηχανιστικά και ντετερμινιστικά και το πολύπλοκο της ανθρώπινης προσωπικότητας αντιστέκεται και αντιδρά με τον δικό του τρόπο. Αντίδραση μπορεί να είναι να περιμένεις να χτυπήσει το κουδούνι (saved by the bell) για να τρέξεις στα ...ουφάδικα, στα σφαιριστήρια (εκεί που ...καταστρέφεται η σημερινή νεολαία και τις ρίχνουν ναρκωτικά στις πορτοκαλάδες), να ρίξεις ένα κέρμα στο τζουκ-μποξ και να το ρίξεις στο hail, hail rock'n'roll όπως έκανε ο Chuck Berry στο "School Day (Ring! Ring! Goes the bell)" την εποχή του ηθικού πανικού και της ζούγκλας του μαυροπίνακα. Αν είσαι εσωστρεφής και απροσάρμοστος σαν των Kurt Cobain γράφεις όταν μεγαλώσεις κομμάτια σαν το "School" των Nirvana, ο οποίος Cobain όπως λέει η βιογραφία του έβγαλε το σχολείο υποφέροντας από το bullying των συμμαθητών του και καπνίζοντας (έξω από την τάξη προφανώς). Κάτι που τον φέρνει σε ανάλογη μοίρα (και με ένα πολιτισμικό άλμα), με τον "Μάρκο μαθητή", τον Βαμβακάρη ασφαλώς, ο οποίος σε ένα αυτοβιογραφικό προπολεμικό του ζεϊμπεκικό ομολογεί ότι "μ’ έστελν’ η μανούλα μου/σχολειό μου να πηγαίνω/κι εγώ τραβούσα στο βουνό/με μάγκες να φουμέρνω/κι εγώ από τη μαστούρα μου/δεν έβλεπα να γράφω".

Η μαθητική αντίδραση βέβαια πολλές φορές δεν εκδηλώνεται με τόσο εχμμ παθητικούς τρόπους, σε ακραίες καταστάσεις όπως στην ταινία "Rock 'n' Roll High School" (απ' όπου και το ομώνυμο κομμάτι των Ramones) το σχολείο μπορεί να καταλήξει τυλιγμένο στις φλόγες. Σε ανάλογο "τα όμορφα σχολεία όμορφα καίγονται" κλίμα κινούνταν και οι Γερμανοί Extrabreit στο "Hurra, Hurra, die Schule brennt" του 1980, "Ζήτω, ζήτω, το σχολείο καίγεται", με στίχους που αναφέρονταν σε μια "αύρα βενζίνης που υπάρχει στον αέρα" και άλλα τέτοια ωραία, το δε γεγονός ότι το κομμάτι απαγορεύτηκε να μεταδίδεται ραδιοφωνικά μάλλον πότισε τον μύθο του σχήματος σαν "τα κακά παιδιά της Neue Deutsche Welle", στην οποία τσουβαλιάζεται το συγκρότημα δίπλα σε ένα σωρό κιτς κατασκευάσματα της εποχής (στα οποία θα μπορούσε να ανήκει και το "Schule, nein Danke", Σχολείο, όχι ευχαριστώ δηλαδή, από τους Dennis und die Wilde 13, τραγουδάει μια 10χρονη πιτσιρίκα, υπό την σκέπη του μπαμπά που έπαιζε στους Leningrad Sandwich, το οποίο πέρα από την προφανή αλαφρότητα του έχει και μια πολύ ωραία ...κραφτβερκιανή πινελιά!).

Συνειρμικά οι φωτιές αυτές μπορεί να μας φέρουν στο νου την παλιά μικρασιάτικη-τούρκικη-τρέχα-γύρευε-να-βρεις-καταγωγή μελωδία του "Κάηκε ένα σχολειό", που πρωτοηχογραφήθηκε από τον Κωστή Α. ή Κώστα Μπέζο το 1933 με τους στίχους να αναφέρονται σε μια φωτιά στο Γαλαξίδι, στο σχολείο και στο παρθεναγωγείο του. Τώρα, αν κάποιος αναγνώστης φτιάξει μια virtual κασέτα από αυτό το αφιέρωμα, συστήνεται και η νεότερη εκτέλεση του τραγουδιού αυτού από τους Andy Moor και Yannis Kyriakides, μια προκλητική σύμπραξη ενός πανκ κιθαρίστα κι ενός συνθέτη της λόγιας "σοβαρής" μουσικής.

Σχολείο βέβαια χωρίς την αναλογούσα πλάκα και χαβαλέ δεν νοείται... Επιστρέφοντας έτσι στην χώρα όπου γυρίστηκαν 5 ταινίες (γνησίως αύξουσας τραγικότητας) ρόδας τσάντας και κοπάνας με ένα (ιδιωτικό να σημειωθεί) Λύκειο Χαβαλέ στο επίκεντρο (για να μην επεκταθούμε και σε άλλες βιντεοταινίες γ' διαλογής, τύπου "Μπορούμε και κάτω από τα θρανία" με το υπερ-καλτ ...minimal wave άσμα "Σαναβαμπίτς"), δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε φυσικά και τον πιο καλό τον "Μαθητή" του ματζόρε πλακατζή της ελληνικής μουσικής Γιώργου Ζαμπέτα (το οποίο "ροκοποίησαν" χρόνια αργότερα οι Magic de Spell, σε μια όχι από τις πιο εμπνευσμένες τους στιγμές). Και είναι τούτες οι πλάκες του σχολείου το κύριο κινητήριο καύσιμο της νοσταλγίας, γιατί όπως τραγούδησε και η Άννα η Βίσσ(σ)η "τους μαθητές τους τρώει το στρες/κι η αγωνία αν θα μπούνε στις ανώτατες σχολές", αλλά συγχρόνως " θα έδινα τα πάντα να γινόμουνα/πάλι παιδί λίγο να βρισκόμουνα/στις ίδιες τάξεις στα ίδια θρανία/με τους συμμαθητές μου να κάνω αστεία". Μαζί φυσικά με τον έρωτα. Τον πρώιμο, τον άγουρο, τον συνήθως πλατωνικό, που το αντικείμενο του πρώτου πόθου ποτέ δεν το μαθαίνει, και ενίοτε στο(ν) τρώει κάποιος εξωσχολικός που έχει στήσει παραγάδι απέξω στα σκοτεινά, όπως συμβαίνει και στο "Μάθημα" των Sounds (διασκευή, όπως ήταν και το trend των καιρών, σε Adriano Celentano και στο ''Un Bimbo Sul Leone''). Και έτσι εσύ απομένεις να κοιτάς τα βιβλία όπου "πίσω από τις λέξεις έρχεται ο Αλέξης (ή η ...Αλέξις) και σε πιάνει μια μελαγχολία" και μετά θυμάσαι "όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο και καθόσουνα στο διπλανό θρανίο" (στο ίδιο θρανίο δύσκολο, μέχρι κάποια ηλικία ήταν ...τιμωρία για ένα αγόρι να το βάλουνε να καθίσει μαζί με κορίτσι). Πιθανότατα αναγνωρίσατε πασίγνωστους στίχους από τραγούδια των Olympians, τον "Αλέξη" και το "Σχολείο" (μια ομολογουμένως πιο νοσταλγικά στοιχειωτική εκτέλεση του πιο χοροπηδηχτού ορίτζιναλ του Trini Lopez "Lonesome traveller"), τα συγκροτήματα γαρ της 60s ελληνικής ποπ είχαν κάμποσα κομμάτια τέτοιας θεματολογίας, χωρίς πολλούς-πολλούς προβληματισμούς φυσικά, μιας που η απολιτίκ μαθητιώσα "χρυσή νεολαία" ήταν και το βασικό τους target group.

Οι λαϊκοί από την δική τους μεριά παρουσιάζονται πιο άτακτοι, όπως στο κομμάτι του Απόστολου Καλδάρα "Με στέλνει η μάνα μου σχολειό" με την κοπανατζού Πόλυ Πάνου να "βγαίνει στα σοκάκια και του γράφει ραβασάκια". Την αγάπη άλλωστε (όπως και πολλά άλλα) δεν την μαθαίνεις στο σχολείο, το τραγούδησε και ο σοφός Louis Armstrong στο "You don't learn that in school", όπως και ο πρόωρα χαμένος Sam Cooke στο "What a wonderful world", ο οποίος μας λέει ότι δεν είχε μυρωδιά από βιολογία, τριγωνομετρία και ιστορία, αλλά ήξερε ότι την αγαπά, και ότι "one and one is two" (όχι πάντα βέβαια όπως έχουμε ...δείξει σε παλιότερο κείμενο στις σελίδες αυτές), ένα κι ένα κάνουν δύο, και πως τα φωνήεντα είναι εφτά και η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται όταν η λήγουσα είναι μακρά (και εδώ θα σημειώσω ότι ποτέ δεν θα ξεχάσω τους πανηγυρισμούς στο προαύλιο του δημοτικού όταν μας ανακοίνωσαν ότι πλέον δεν θα χρειάζεται να βάζουμε ψιλές και δασείες στις λεξούλες). Αυτά δεν τα έλεγε φυσικά ο σπουδαίος μαύρος soulman, αλλά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης στο ''Εγώ δεν έχω βγάλει το σχολείο'', μια αυτοβιογραφική σύνθεση του Γιώργου Μουφλουζέλη, τον οποίο πραγματικά τον είχε σταματήσει ο πατέρας του μετά τη δευτέρα δημοτικού για να δουλέψει στην οικοδομή! Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν και μια εποχή όπου η εκπαίδευση δεν ήταν υποχρεωτική (τουλάχιστον αυστηρά), ρόλο δασκάλου αναλάμβανε η ίδια η ζωή, το γιαπί, το πηλοφόρι και το μυστρί, το πεζοδρόμιο ή ακόμη και "τα σχολεία του αιώνα, λέγαν του παλιού καιρού/το Γεντί Κουλέ το ένα/και το Μπούρτζι τ’ Αναπλιού" (και αυτό του Καλδάρα). Πόσο καλά σχολεία τώρα ήταν αυτά, ας μην το εξετάσουμε, και ας μην μπλέξουμε και με "αντι-διανοουμενίστικες" απόψεις για την εκπαίδευση η οποία δήθεν διαστρέφει την αγνή φυσική προσωπικότητα του ανθρώπου.

Θα ήταν άδικο όμως στο αφιέρωμα αυτό να μην περάσουμε (μουσικά τουλάχιστον) και στην αντίπερα όχθη, στην πλευρά των καθηγητών. Των συνήθως αδικημένων από το Κράτος, αλλά και την λοιπή κοινωνία (βλ. το στερεότυπο "έχουν τρεις μήνες διακοπές", ναι, αλλά για μπες κι εσύ κάθε μέρα σε ένα θηριοτροφείο 20 ανήμερων και ορμονικά ανεξέλεγκτων εφήβων που "δεν χωράνε πουθενά", οι φίλοι μου καθηγητές και καθηγήτριες με τα χρόνια σαν αποκτούν και κάτι απροσδιόριστα χαμένο στο βλέμμα). Δάσκαλοι και καθηγητές λοιπόν, καλοί, βαριεστημένοι, ενθουσιώδεις, αδιάφοροι, ανεκτικοί, αυστηροί, ξινοί, απ' όλα έχει ο μπαξές, καμιά φορά κι ο πιο αυστηρός και μισητός και στραβόξυλο μπορεί να είναι ένας που πολύ αργότερα θα θυμάσαι με ευγνωμοσύνη ή με εκτίμηση, που ίσως με μια κουβέντα του να σου καθόρισε τη ζωή. Και μετά από χρόνια μπορεί και να γράψεις ένα τραγούδι σαν και το "Monsieur le maître d'école" του Bourvil, γραμμένο για τον διευθυντή του σχολείου (κι αν δεν έχει άμεση σχέση με το αφιέρωμα μας, ας μνημονεύσουμε εδώ το τρυφερό "Η κυρία Γυμνασιάρχου" της Αρλέτας). Γιατί εν τέλει μακροπρόθεσμα "καλός" δεν είναι ο ελαστικός-άβουλος-φοβισμένος καθηγητής, αυτός που "μας αποκάλυπτε τα θέματα", "γιατί το "πανεπιστήμιο δε βγαίνει δίχως φροντιστήριο, ω-ω-ω, και αντιγραφή" (προφανώς Καρβέλας το άσμα). Μέχρι και εξέγερση μπορεί να ξεσηκώσει ένας δάσκαλος με φλογερά λόγια, ο δάσκαλος, αυτός ο σαρδανάπαλος που τραγουδά ο Λάκης Χαλκιάς στο ομώνυμο κομμάτι του Γιάννη Μαρκόπουλου από τον "Θεσσαλικό Κύκλο", προφανώς αφιερωμένο στον δάσκαλο στο επάγγελμα Μαρίνο Αντύπα. Εν τέλει ο σπουδαίος δάσκαλος δεν είναι αυτός που θα σου δώσει όλες τις απαντήσεις, όλα τα "εφόδια" και τις δεξιότητες, αλλά αυτός που θα σου γεννήσει νέα ερωτήματα και θα σε βοηθήσει να σταθείς απέναντι τους. Όλη η ζωή είναι μια αναζήτηση (μάταιη;) απαντήσεων, ας μην το ρίξουμε όλο το βάρος στον καημένο τον δασκαλάκο.

Και πάντα θα ψάχνουμε έναν δάσκαλο της καρδιάς ("Are you a teacher of the heart? Yes, but not for thee" - Leonard Cohen στο "Teachers"). Και του ...έρωτα. Να ένα θέμα-ταμπού, ο ερωτισμός μεταξύ δασκάλου και μαθητή. Διόλου ασυνήθιστο όμως... Να είναι το αφροδισιακό της εξουσίας και της έδρας, της διαφοράς ηλικίας (που υποτίθεται δηλώνει και ωριμότητα;), του απαγορευμένου; Όπως και να 'χει, το φλέγον αυτό θέμα είναι λίαν πολυτραγουδισμένο. Όπως στο περίφημο σουξέ των Police "Don't stand so close" (γιατί με κολάζεις), με τον τίτλο να τα λέει όλα, και για όσους δεν κατάλαβαν ακολουθεί και η αναφορά στο διάσημο "βιβλίο του Ναμπόκοφ" (τη Λολίτα ασφαλώς). Στο "When I kissed the teacher" των ABBA, η μαθήτρια τολμάει και φιλάει τελικά το καθηγητή (και ο καημένος χλομιάζει και πετρώνει, συνεχίζει το κομμάτι, ενώ η τάξη τριγύρω ουρλιάζει), ενώ ο Rufus Wainwright είναι πολύ πιο ντροπαλός στο "The Art Teacher", όπου ο "καλλιτεχνικός" τους πηγαίνει εκδρομή στο Metropolitan Μουσείο, και τους ρωτάει ποιο είναι το αγαπημένο τους έργο, "αλλά δεν μπορούσα να του πω ότι ήταν εκείνος"! Πιο "hair metal" σταράτα και λιγότερο ρομαντικά τα λένε οι Van Halen στο "Hot for Teacher" (με το βιντεοκλίπ να ξεσηκώνει κάθε λογής φεμινιστικές αντιδράσεις). Και από μια άλλη οπτική, αυτή του γερο-σαλιάρη ηδονοθήρα/βλεψία με την κλασική φαντασίωση της αχαλίνωτα σέξυ μαθήτριας, αξίζει να μνημονεύσουμε σαν κατάλοιπο εποχής μια γερμανική σειρά ταινιών σε μορφή ψευδο-ντοκιμαντέρ με τίτλο "Schulmäedchen Report (Schoolgirl Report)", για την οποία είχε γράψει μουσική ο Gert Wilden, ένας συνθέτης φασόν θεμάτων για τηλεόραση, για σειρές, σόου ακόμη και διαφημίσεις, με το ομώνυμο θέμα να είναι μπλουζιά πολύ κοντά (εχμμ ύποπτα κοντά) στο «On the road again» των Canned Heat.

Και φτάνοντας σιγά-σιγά στον επίλογο, νομίζω δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος από να σιγοντάρουμε την παιδική χορωδία στο ρεφραίν εκείνου του πολυτραγουδισμένου παλιού κομματιού των Alice Cooper. Ξέρετε τώρα. Schoοοοοols' out for summer... Υπομονή, μόλις 10 μήνες μείνανε ακόμη...