Οι Η.Π.Α. πρέπει να ανοιχτούν στον κόσμο...

Το παρακάτω άρθρο του Brian Eno δημοσιεύτηκε στην ευρωπαϊκή (δυστυχώς μόνο σ'αυτήν) έκδοση του περιοδικού Time το 2003. Τη βρώμικη δουλειά της μετάφρασης ανέλαβε ο Γιάννης Παπαϊωάννου.

Σ' αυτόν εδώ τον Ευρωπαίο, η Αμερική φαίνεται εγκλωβισμένη σ' ένα φρούριο υπεροψίας και άγνοιας.

Ανέκαθεν οι Ευρωπαίοι αντιμετώπιζαν την Αμερική με ένα μίγμα γοητείας και αμηχανίας και, ολοένα περισσότερο τώρα, με σκεπτικισμό. Πως είναι δυνατόν, μια χώρα που υπερηφανεύεται για την οικονομική της επιτυχία να έχει τόσους πολλούς άπορους; Πως είναι δυνατόν, μια χώρα που επιμένει τόσο πολύ στον σεβασμό των νόμων να προσπαθεί να εξαιρεθεί από τις διεθνείς συμφωνίες; Και, πως είναι δυνατόν, στον παγκόσμιο φάρο της δημοκρατίας οι εκλογές να μονοπωλούνται από ομάδες πλουσίων με ειδικά συμφέροντα;

Θα μπορούσα να γεμίσω τούτη τη σελίδα με ονόματα Αμερικανών που με επηρέασαν, με διασκέδασαν ή με δίδαξαν. Αντιπροσωπεύουν αυτό που θαυμάζω στην Αμερική: την ανθηρή πρωτοτυπία της σκέψης και την εμπιστοσύνη ότι τα πράγματα μπορούν πάντα να γίνουν καλύτερα. Αυτή ήταν η Αμερική όπου έζησα και χάρηκα από το 1978 μέχρι το 1983. Αυτή η Αμερική ήταν υπόθεση πεποίθησης -της πεποίθησης ότι η "διαφορά" δεν ήταν απειλητική αλλά πηγή εμπλουτισμού, της πεποίθησης ότι μια χώρα θα μπορούσε να έχει τόσο ευρύ πνεύμα ώστε να υποδέχεται και να αναπτύσσει όλη την διαφορετικότητα που θα της έστελνε ο υπόλοιπος κόσμος. Από τις 11 Σεπτεμβρίου όμως, το όραμα αυτό έχει επισκιαστεί από μια Αμερική καχύποπτη και εσωστρεφή που αναπαράγει, σε ολόκληρη την έκταση της χώρας, αυτό το περίεργο Αμερικάνικο είδος γκέτο: την περιχαρακωμένη κοινότητα. Μια τέτοια κοινότητα είναι αμυντική. Επειδή ο προορισμός της είναι να κρατά τους "άλλους" έξω, διαλύει τον πλούσιο ιστό της κοινωνίας και τον μετατρέπει σε αυθαίρετη συσσώρευση ασύνδετων ατόμων. Μετατρέπει την παράνοια και την απομόνωση σε αποδεκτό τρόπο ζωής.

Οπωσδήποτε, η Αμερική αυτή δεν υπήρξε το όνειρο κανενός. Είναι η τελευταία λύση, κανενός επιλογή. Και είναι ιδιαίτερα ειρωνικό, όταν τόσο μεγάλο μέρος των νέων αντιλήψεων για την κοινωνία, την οικονομία, την πολιτική και την φιλοσοφία του τελευταίου αιώνα προήλθε από την Αμερική. Ανεπηρέαστοι από τον σνομπισμό και τον αποκλεισμό που κυριαρχούσαν στην Ευρωπαϊκή σκέψη, οι Αμερικανοί στοχαστές προχώρησαν μπροστά -θαρραλέοι, εφευρετικοί και αποφασισμένοι να μιλήσουν την γλώσσα του λαού. Δυστυχώς όμως, την ίδια ώρα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης προχωρούσαν προς τα πίσω, ευδοκιμώντας σε ολοένα απλοϊκότερες ιστορίες και υποβαθμίζοντας τις ειδήσεις σε κάτι που δεν διέφερε από ψυχαγωγικό πρόγραμμα. Το αποτέλεσμα ήταν να κατασπαταληθεί ο πλούτος της πρωτότυπης και οξυδερκούς σκέψης -ο πραγματικός πλούτος της Αμερικής.

Η απόσυρση της αριστεράς από την ενεργό πολιτική έκανε την Αμερικανική σκέψη να στενέψει ακόμη περισσότερο. Τα ΜΜΕ την αγνοούν σχεδόν τελείως ενώ η ίδια η αριστερά περιθωριοποιείται ακόμη περισσότερο από μόνη της, καθώς είναι αποτραβηγμένη σε μια ενδοσκοπική πολιτισμική κριτική. Παρουσιάζεται ικανοποιημένη με την γιόγκα και τις μελέτες για τις σχέσεις των φύλων, ενώ εγκαταλείπει την πολιτική στην ριζοσπαστική Χριστιανική δεξιά και τις πολυεθνικές. Ακόμη, φαίνεται ότι καταρρέει και ο διαχωρισμός της εκκλησίας από το κράτος. Ο πολιτικός διάλογος κυριαρχείται πλέον από ηθικολογίες, όπως όταν ο George W. Bush διαφημίζει στο εξωτερικό τις Αμερικανικές "οικογενειακές αξίες", ενώ η διαφωνία θεωρείται αντιπατριωτική. Η φράση "Ή θα είσαστε μαζί μας ή εναντίον μας" είναι το είδος του ψευδοκηρύγματος που θα περίμενε κανείς από ένα φανατισμένο μουλά και όχι τον Αμερικανό Πρόεδρο.


Όταν οι Ευρωπαίοι διατυπώνουν τέτοιες επικρίσεις, οι Αμερικανοί θεωρούν ότι πρόκειται για φθόνο. "Θέλουν αυτά που έχουμε εμείς" σκέφτονται, "και αν δεν μπορέσουν να τα αποκτήσουν, δεν θα αφήσουν ούτε εμάς να τα έχουμε". Θέλουν όμως όλοι αυτά που έχει η Αμερική; Λοιπόν ναι, μερικά θα τα θέλαμε, τα υπόλοιπα όμως δεν μας χρειάζονται: ίσως τα υψηλότερα ποσοστά σε βίαια εγκλήματα, οικονομική ανισότητα, πρακτικό αναλφαβητισμό, φυλακίσεις και χρήση ναρκωτικών ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες. Ο Πρόεδρος Bush πρόσφατα ανακήρυξε τις Η.Π.Α. "το μοναδικό πρότυπο ανθρώπινης προόδου που απέμεινε". Μπορεί μερικοί Αμερικανοί να το θεωρούν αυτονόητο, σ' εμάς τους υπόλοιπους όμως φαίνεται σαν αδέξια υπεροψία γεννημένη από την άγνοια.

Οι Ευρωπαίοι έχουν την τάση να θεωρούν ότι οι δωρεάν κρατικές υπηρεσίες υγείας, τα επιδόματα ανεργίας, η κοινωνική στέγαση και όλα αυτά αποτελούν ένα πολύ καλό πρότυπο ανθρώπινης προόδου. Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό -αληθινά πολιτισμένο- να βοηθάμε αυτούς που πέφτουν μέσα από τις χαραμάδες της κοινωνίας. Δεν είναι απλός αλτρουισμός, αλλά η κατανόηση ότι είναι κακό για όλους να υπάρχουν τόσοι πολλοί ηττημένοι στην κοινωνία. Είναι προτιμότερο να συμμετέχουν όλοι στην κοινωνία, παρά να υπάρχει μια αγανακτισμένη κοινωνική υποστάθμη που θέλει να γκρεμίσει τα πάντα. Πολλοί Αμερικανοί νομίζουν ότι αυτό είναι σοσιαλισμός, υπερβολική διακυβέρνηση, το κράτος - νταντά. Και λοιπόν; Το αποτέλεσμα: η Ευρώπη έχει λιγότερα ένοπλα εγκλήματα και δολοφονίες, λιγότερη φτώχεια και μάλλον καλύτερη ποιότητα ζωής από τις Η.Π.Α., πράγμα που κάνει πολλούς από εμάς να αναρωτιούνται γιατί η Αμερική δεν επιθυμεί μερικά από αυτά που έχουμε εμείς.

Οι Η.Π.Α. παρουσιάζουν πολύ συχνά τον "Αμερικανικό δρόμο" σαν τον μοναδικό δρόμο, καθώς επιμένουν ότι το δικό τους είδος Δαρβινιστικής ελεύθερης αγοράς είναι το μοναδικό αποδεκτό "πρότυπο ανθρώπινης προόδου". Όμως, ο πολιτισμός δεν είναι αυτό που συμβαίνει όταν οι άνθρωποι παύουν να συμπεριφέρονται σαν παγιδευμένοι σ' ένα αδυσώπητο Δαρβινικό αγώνα και αρχίζουν να σκέφτονται για κοινότητες και το κοινό μέλλον; Η Αμερική δεν πρόκειται να προχωρήσει σαν περιχαρακωμένη κοινότητα, επειδή ούτε ακόμη και η μοναδική υπερδύναμη του κόσμου δεν μπορεί να χτίσει τόσο ψηλά τείχη για να καλυφτεί από τις αλληλοπλεκόμενες πραγματικότητες του 21ου αιώνα. Υπάρχει καλύτερη προστασία: να ξανασυνδεθεί με τον υπόλοιπο κόσμο, να μην κλειστεί απέξω. Να σταματήσει να δημιουργεί εχθρούς και ν' αρχίσει να κάνει φίλους. Ίσως είναι πολύ να ζητάμε από την Αμερική να συμπεριφερθεί διαφορετικά από τις άλλες αυτοκρατορίες της ιστορίας, αυτή όμως δεν ήταν η αρχική ιδέα;

Ο Brian Eno είναι ένας μουσικός που πιστεύει ότι η αλλαγή καθεστώτος αρχίζει από το εσωτερικό.