Δέκα λόγοι για να αγαπήσεις παράφορα τους Radiohead

Το να καταθέτεις τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου για ένα συγκρότημα που λατρεύεις είναι ευχάριστο και επώδυνο μαζί. Οι λέξεις που υπαγορεύονται απ' τα παραπάνω, επιβάλλεται να διαταχθούν σε σειρά ούτως ώστε να καταδείξουν την ουσία των θέσεών σου απέναντι στα γεγονότα. Η αντικειμενικότητα σε τέτοιες περιπτώσεις πάει περίπατο και παραχωρεί την δυνατότητα πλήρους δράσης στο ακραιφνώς προσωπικό στοιχείο. Μόνη διέξοδος, η προσπάθεια αποφυγής της αμετροέπειας. Για να δούμε...

Μέσα απ' την εξονυχιστική ανάλυση του "φαινομένου" (ναι κλισέ) Radiohead θα μπορούσαν κάλλιστα να διακριθούν "Eκατόν δέκα λόγοι" για να αποβιβαστεί κανείς ψυχοσωματικά στον κόσμο του γκρουπ. Δεν θα μακρηγορήσω, παρά θα εκθέσω όσο το δυνατόν συνοπτικά τα σημεία-σταθμούς μέσα από πτυχές της σπουδαίας πορείας του Βρετανικού σχήματος στο χρόνο. Εκεί πρέπει να εστιάσει ο επίδοξος fan αποσκοπώντας στην εύρεση του επόμενου αγαπημένου του συγκροτήματος. Για τους ήδη "δοσμένους", σαφώς και αποτελεί συμπληρωματική διαδικασία, με τη διαφορά ότι τους οπλίζει με μια αλλιώτικη οπτική πάνω στο ίδιο θέμα. Απ' την άλλη, στους επικριτές τους θα φανερωθεί η αντίπερα όχθη και θα επιλέξουν να περάσουν ή όχι σε αυτήν. Εν αναμονή του νέου τους άλμπουμ μέσα στη χρονιά, βουτήξτε άφοβα!

Από πού να ξεκινήσω και που να τελειώσω. Δεν υπάρχει καλύτερο και χειρότερο τραγούδι. Υποκειμενικότητα βλέπετε. Αποκλείεται να ξεγραφτεί ο σπαρακτικός μονόλογος του Yorke στο "I will", η funky μελοδραματικότητα του "A punchup at a wedding", το ψυχικό σμπαράλιασμα του spacey "Exit music (for a film)", η indie rock μοχθηρότητα του "Knives Out" πλάι στην ακουστική τρυφερότητα του "Fake plastic trees". Στο δαιδαλώδες "Paranoid android", πότε αρρωσταίνουν με τους ρυθμούς ζωής, πότε ζώνονται με εκρηκτικά riffs, πότε απολαμβάνουν την βροχή. Απαραίτητο ταίρι του, το εξαντλητικό fuzzy του "2+2=5". Πάμε και πάλι πίσω, στο εκστατικό "Idioteque", με την ψυχρότητα των bleaps να συνδιαλέγεται με τους επιληπτικούς σπασμούς των beats. Όταν μπαίνει και η Νέα Ορλεάνη στο κόλπο, παραδίνεσαι αμαχητί στην δίνη του jazzy "Life in a glasshouse". Τα αξεπέραστα "Karma police", "No surprises" και "Let down" μας κάνουν ένα. Το γλυκόπικρο "No surprises" δε, αποτελεί την ωδή στην ρουτίνα των σύγχρονων κοινωνιών και την χαμένη ελπίδα. Τα "How to disappear completely" και το "All I need" στοιχειώνουν τόσο με την εύθραυστη ηχητική τους υπόκρουση όσο και με το εξομολογητικό τους ύφος. Επίσης, αδύνατον να αντισταθείς σε σπαραξικάρδιες μπαλάντες τύπου "True love waits" και "Black star", και πρωτίστως στον ύμνο (και ας αποποιήθηκαν των ευθυνών τους γι' αυτόν) για την post grudge γενιά "Creep". Ανατρέξτε παρακαλώ, στο απόκοσμα συναισθηματικό "Street Spirit" και στην πανδαισία ηχοχρωμάτων και ρυθμών του μελωδικότατου "15 Step". Τραγούδια-κομψοτεχνήματα που βρίθουν σε εικόνες και οδηγούνται από κιθαριστικά αρπίσματα σαν το "Reckoner" και το "Weird Fishes/Arpeggi" προορίζονται για repeat. Για πριν την γραμμή του τερματισμού (;) κρατάω το φρενήρες "Trickster" και για τίτλους τέλους την συγκλονιστική electroamericana του "I might be wrong".

Ποτέ η συγγραφή full length άλμπουμ για αυτούς δεν ήταν διαδικασία εφάμιλλη με την απλή συλλογή και συγκέντρωση συνθέσεων, αλλά απόσταγμα των εκάστοτε δημιουργικών τους αναγκών. Εξ ου και η εντύπωση των μουσικόφιλων, που δείχνει ότι δεν μπορούν να τους κρίνουν τμηματικά. Το πάζλ απαιτεί ολάκερα τα κομμάτια για να λάβει μια ολοκληρωμένη μορφή, κι αυτό το έχουν συνεχώς κατά νου οι Radiohead. To ποιοτικό υπόβαθρο των δίσκων τους εξαρτιόταν απ' το σύνολο των συνθέσεων και την ομοιογένειά τους. Καθένα τραγούδι φέρει τα χνάρια τους αλλά δεν καταδεικνύει από μόνο του την αξία του γκρουπ. Κατά συνέπεια, φρόντισαν να μην δώσουν βάση αποκλειστικά στην παραγωγή catchy tracks, αποσκοπώντας στην εφήμερη αναγνώριση. Εντούτοις, λογίζουν ως εμπροσθοφυλακή όλα μα όλα τα τραγούδια των άλμπουμ τους. Το αποτέλεσμα αυτού μας έχει ήδη γνωστοποιηθεί...

Δίσκο με τον δίσκο, δουλειά με την δουλειά οι Radiohead γύριζαν σελίδα. Άλλοτε ολοκληρωτικά και ενίοτε μερικώς, κάνοντας γενναία βήματα προς τα εμπρός. Στις περισσότερες των περιπτώσεων κινήθηκαν σε πεδία που κανείς δεν περίμενε. Εμφάνισαν όχι απλώς τάσεις χαμαιλεοντισμού, αλλά μοίρασαν την τράπουλα με πολλαπλή προσωπικότητα. Χρονολογικά αν το εξετάσει κανείς, θα παρατηρήσει ότι μεταφέρθηκαν σχεδόν αβίαστα απ' την κιθαριστική pop/rock διάσταση του Pablo Honey στην κατά πολύ μεστότερη συνθετικά δομή του The Bends. Απ' την πρώτη στιγμή ήξεραν ότι μπορούν να γράψουν ακουστικές ελεγείες και τις εμπλούτισαν σε ιδέες και προπαντός με συναίσθημα τρία χρόνια μετά το παρθενικό τους ηχογράφημα. Μετεξέλιξαν, επιπρόσθετα, την ικανότητα τους στην συρραφή του θορύβου και έδωσαν στον ήχο των πεταλιών της κιθάρας πολύπλευρη υπόσταση. Κατά αυτόν τον τρόπο, διοχέτευσαν λευκό θόρυβο για να υποστηρίξουν δυναμικότερες στιγμές καθώς και έντυσαν διακριτικά τις αιθέριες αναπτύξεις τους με κατάλληλες παραμορφώσεις.

Το ΟΚ Computer πιάνει το νήμα από εκεί που το άφησαν προηγουμένως οι alternative rock ημέρες και το "τεντώνει", αποτελώντας έναν ατμοσφαιρικό συλλογισμό πάνω στα προβλήματα της σύγχρονης ζωής. Σε κάθε του σπιθαμή συναντάς την στόφα μεγάλου δημιουργού, μια εκτυφλωτική αισθητική που επενδύεται με πάθος. Είναι ένας θηριώδης δίσκος, απ' αυτούς που εκπέμπουν σιγουριά, με μεγαλοπρεπή παραγωγή απ' τον Nigel Godrich. Μέσα του, οι Radiohead υπογράφουν έναν κύκλο απαιτητικών συνθέσεων που στροβιλίζονται μεταξύ punk ωμότητας, καμπανιστών και slide ψυχεδελικών κιθαριστικών κρεσέντων, φλερτάροντας τόσο με την jazz και τις κλασικότροπες μορφές όσο και με την ηλεκτρονική παραγωγή των mid 90's. Με διαφορά ό,τι πιο σημαίνον έχουν παραδώσει. Τρία χρόνια αργότερα έρχεται το electroσοκ του Kid A. Ελάχιστες κιθάρες, παραμορφωμένα φωνητικά, με ambient και IDM φόρμες στο επίκεντρο. Κάθε φορά τα θρυμματισμένα beats στοιχίζονται το ένα πίσω απ' το άλλο ακολουθούμενα από synth μελωδικές γραμμές, ανασυνθέτοντας το φιλμ στο μυαλό σου. Τα δημιουργήματά του είναι έμβια όντα με μηχανική υποστήριξη. Με αυτό το άλμπουμ κατατάσσονται εσαεί στο πάνθεον των ηχοπλόκων. Το Amnesiac του 2001 είναι ο δίδυμος αδερφός του Kid A, προερχόμενο απ' τις ηχογραφήσεις του τελευταίου. Εδώ εμβάθυναν περισσότερο στις jazz κλίμακες, μένοντας πιστοί στην θεματολογία του προκατόχου του. Μετέπειτα στο Hail to the thief παρουσιάστηκε εντυπωσιακά η υφολογική συνισταμένη των έως τότε πεπραγμένων τους, με την διαφορά ότι δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στα κρουστά και την στιχουργική αναπαράσταση του ζοφερού κλίματος που επικρατούσε παγκοσμίως. Το In Rainbows δικαιολόγησε απόλυτα την τετραετή δισκογραφική τους αποχή, αποζημιώνοντας μας με πανέμορφα λιτές ενορχηστρώσεις, πιο ευδιάθετο συνολικά πρόσωπο και πληθωρικό σε ηχοχρώματα καμβά. Κάτι μου λέει πως έχουμε δρόμο ακόμα για την πλήρη εξερεύνηση της προσωπικότητας τους...

Τα σημεία που συνθέτουν τον ηχητικό τους ορίζοντα είναι ευδιάκριτα, αλλά δεν λειτουργούν προδίδοντας τις προθέσεις τους. Τίθενται σε ισχύ και τοποθετούνται στην ίδια φαρέτρα. Ζητούμενο για κάθε νέο γκρουπ είναι ο απογαλακτισμός από τις καταβολές του και η απαγκίστρωση απ' τους νόρμες που επιτάσσουν αυτές. Οι Radiohead, αφομοιώνοντας τις επιρροές τους, έπλασαν ένα μοναδικό χαρακτήρα, μια ταυτότητα που επιβεβαιώνει την προέλευση των καταθέσεών τους. Οι άγουρες πρώιμες ηχογραφήσεις και τα προϊόντα αυτών που συμπεριλήφθησαν στο ντεμπούτο τους, δείχνουν ότι δεν υφίσταντο μιμητισμός των τάσεων της εποχής. Υπέκυψαν στα θέλγητρα του grunge δίχως όμως να αναπαραγάγουν πιστά την Nirvanική συνταγή. Κοίταξαν βαθιά σε προγενέστερα ακούσματα, με αποτέλεσμα να συγκλίνουν προς την alternative rock φιλοσοφία των R.E.M. και Pixies καθώς και στους ανθισμένους βόμβους του shoegaze, χωρίς όμως να ασπαστούν τίποτα τυφλά. Ήταν και η ακουστική πλάνη του Jeff Buckley που μορφοποίησε, κατά το δοκούν, τις μπαλάντες τους. Ο Yorke ήταν εκεί για να αφήσει το ολόδικό του στίγμα.

Από πάντοτε τους γοήτευε η αιχμηρή punk ευεργετικότητα των Magazine και την ενέταξαν σε κιθαριστικά πλαίσια πλημυρισμένα από μπόλικο θόρυβο. Πάντα με απόλυτο αυτοέλεγχο και προσανατολισμό. Αργότερα η jazz του Charles Mingus και άλλων, η κινηματογραφική επένδυση και η ψυχεδέλεια, άνοιξαν δρόμους ωθώντας τους Radiohead να ξεδιπλώσουν ένα συναρπαστικό ψηφιδωτό. Όσο για την περίοδο που έβαλαν, σχεδόν, στην άκρη της κιθάρες, αρκεί να μνημονεύσουμε το πόσο σπουδαία μετουσιώθηκαν σε πρωτόλεια δημιουργία οι αναφορές τους στην electronica. Οι Autechre, ο Aphex Twin, ο Brian Eno και οι krautrock θύμισες κύλισαν στον οργανισμό των άλμπουμ Kid A και Amnesiac, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχουν όρια για την μπάντα απ' την Οξφόρδη. Οι Radiohead έπαιζαν με δικούς τους κανόνες και οι εξωτερικοί παράγοντες επέδρασαν σε σημεία στο λαμπρό οικοδόμημά τους, έχοντας την συγκατάθεσή αυτών. Ο πηγαίος αυτοσχεδιασμός τους, τους μεταμόρφωνε διαρκώς σε καλλιτεχνικές οντότητες, την εξέλιξη των οποίων δεν μπορούσε να ερμηνεύσει κανείς εκ πρώτης όψεως και εν συνεχεία να προβλέψει.

Οι υπερπαραγωγές των δισκογραφημάτων τους όφειλαν να ενσαρκώνονται με πιστότητα και στις ζωντανές τους εμφανίσεις. Άλλωστε αυτό αποτελούσε, αποτελεί και θα αποτελεί τρωτό σημείο, πολλών μουσικών που πασχίζουν να μεταδώσουν την ατμόσφαιρα και το εν γένει ύφος των άλμπουμ στην live αναπαράσταση τους. Οι Radiohead το κατάφεραν εμφατικά. Πειραματίστηκαν με πάμπολλα όργανα κατά την διάρκεια των ηχογραφήσεων και προετοίμασαν κατάλληλα το έδαφος για να αποτυπώσουν επί σκηνής το "μέγεθος" και το "φάσμα" του ήχου που επιθυμούσαν. Οι εναλλαγές οργάνων στα χέρια του ευφυή Johnny Greenwood, η προσαρμογή του αδερφού του Colin (μπάσο) και του έτερου κιθαρίστα Ed O'Brien στο όλο και διευρυνόμενο σχέδιο, επέτρεψε στο γκρουπ να εγκαθιδρύει live το αχανές υπόβαθρο των στουντιακών του ανδραγαθημάτων. Ο Thom Yorke έδωσε ρέστα σε κιθάρα, πιάνο και φωνητικά.

Η επιμέλεια των artworks, video clips, σκηνικών των συναυλιακών εξορμήσεών τους, ήταν ένα ακόμα μέλημα για το συγκρότημα. Τους επέτρεπε να συμβαδίζουν με την ιδιότυπη αισθητική τους και το βάρος μοιράζονταν εξίσου ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται. Έτσι οπτικοποιήθηκαν υπέροχα οι αισθαντικές στιγμές του "Street Spirit", ως ένα κολλάζ ψυχρών και ακατάληπτων εικόνων. Κάπως έτσι, οι τηλεθεατές του MTV σοκαρίστηκαν όταν τους δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστώσουν τα επιτεύγματα της πλαστικής χειρουργικής μέσα από ένα super market ("Fake Plastic Trees"). Κρατήστε και το "φευγάτο" clip του "There There", με τον Yorke να ψάχνει μέσα στο δάσος και διάφορα ευτράπελα να συμβαίνουν μεταξύ αυτού, των ζώων και των φυτών, καθώς και το βίντεο που έντυσε μαγευτικά το "Arpeggi/Weird Fishes" και φανερώνει έναν φανταστικό κόσμο γεμάτο με χρώματα, περίεργα ψάρια και απόκοσμα τοπία. Όσο για τα artworks, φτάνει και περισσεύει να θυμηθούμε την εκπληκτική έκδοση του In Rainbows, την οποία φρόντισε να παρέχει διαδικτυακώς και πάλι το γκρουπ. Περιείχε εκτός των βινυλίων και CDs, πανέμορφα σχέδια με φόντο ουράνιες απεικονίσεις σε extra large μέγεθος. Δεν περιγράφω άλλο...

Η συνεισφορά των Radiohead έγκειται, απ' την μεριά τους, στην μουσική τους και μόνο στα όρια αυτής. Εκείνη είναι φτιαγμένη καθ' εικόνα και καθ' ομοίωση των εγκεφαλικών και ψυχικών τους απολήξεων. Ως εκ τούτου προέτρεπαν τους άμεσα ενδιαφερόμενους να ασχολούνται μονάχα με την ηχητική τους δραστηριότητα. Συχνά ο τύπος διέδιδε φήμες, κρυμμένα νοήματα πίσω από τραγούδια τους, περιστατικά που επιβεβαίωναν τα χαρακτηριστικά που τους είχαν αποδοθεί. Ποτέ τους, πάραυτα, δεν εκμεταλλεύτηκαν τις υπερβολές των media για να αποπροσανατολίσουν τον κόσμο. Στάθηκαν απλοί και ταπεινοί, δίχως σταριλίστικες απαιτήσεις. Προς τιμήν τους δεν έκαναν στομφώδεις δηλώσεις όπως "Είμαστε η μεγαλύτερη μπάντα στον κόσμο" και "ήρθαμε για να σώσουμε το rock". Εκτός αυτού, δεν πρέσβευαν τα στερεοτυπικά rock n' roll icons, μην ξεστομίζοντας ποτέ την φράση Sex, Drugs n' Rock n' Roll. Φυσικό και επακόλουθο ήταν να δεχτούν τα πυρά και να τους κολλήσουν την ταμπέλα του φλώρου, ανίδεοι μουσικογραφιάδες που μοχθούσαν νυχθημερόν για την παραγωγή των επόμενων ροκ αστέρων.

Mόλις έσκασε η βόμβα του In Rainbows τα πάντα συντονίστηκαν στους παλμούς της απαλλαγής του γκρουπ απ' τα δεσμά της Parlophone και κατ' επέκταση της νίκης έναντι στο κατεστημένο. Οι περισσότεροι είδαν απλώς ότι τα εργαλεία και η δύναμη περιήλθαν και πάλι υπό την κατοχή των δημιουργών και όχι των δισκογραφικών που έπιναν το αίμα αυτών. Ο αντίκτυπος της διάθεσης του άλμπουμ μέσω του internet με επιλογή του κόστους απ' το κοινό ήταν μεγάλος και επαναπροσδιόρισε το μοντέλο σκέψης των σύγχρονων καλλιτεχνών. Η επιτυχία της κίνησης των Radiohead ήταν απόρροια και εφαρμογών του μάρκετινγκ, αλλά για να ακουστεί η γνώμη σου πρέπει συχνά να πας με τα νερά των ισχυόντων πλαισίων. Πάντως, είναι κρίμα που η αυταξία του άλμπουμ ως ηχητικό αποτέλεσμα επισκιάστηκε και εν μέρει θάφτηκε μπροστά στην μέθοδο κυκλοφορίας του. Η απαράμιλλη απλότητα με την οποία τροφοδότησαν τις ιδέες τους, αναγνωρίστηκε σε μεγάλο βαθμό αφού κατακάθισε το κουρνιαχτό απ' την υπόθεση με την μουσική βιομηχανία.

Ουδέποτε ξεπουλήθηκαν στο βωμό του κέρδους. Δεν έβγαλαν Best Of δίσκους, όπως πολλοί απ' τους συναδέλφους τους θα το έπρατταν, όταν μάλιστα θα μέτραγαν ήδη 15 χρόνια πορείας στις πλάτες τους. Το δήθεν ανθολόγιο που κυκλοφόρησε το 2008, δεν πήρε την συγκατάθεσή τους και είδε το φως της δημοσιότητας αφού τα μάζεψαν και έφυγαν απ' την Parlophone. Β-Sides, επίσης, δεν μάζεψαν για να τα μοσχοπουλήσουν σε αστραφτερά packages. Όλα αυτά αποτέλεσαν, αν μη τι άλλο, μέρος της πάγιας τακτικής τους, που αποφάσιζε και διέταζε την αποφυγή καλλιτεχνικών και λοιπών εκπτώσεων.

Τα solo άλμπουμ δεν προξένησαν κραδασμούς στα θεμέλια του γκρουπ. Ο frontman (κλπ κλπ) Thom Yorke εξέδωσε προ τετραετίας το The Eraser, ο πολυοργανίστας Johnny Greenwood το soundtrack της ταινίας Bodysong και εσχάτως ο περκασιονίστας Phil Shelway τον πρώτο του προσωπικό δίσκο. Όλοι τους, ανεξαιρέτως, συμμετείχαν κατά καιρούς και σε εξωτερικά projects, κάτι που τους ωφέλησε πολλαπλά. Κυρίως τους προσέφερε χώρο και τους αποφόρτισε απ' τις κύριες υποχρεώσεις τους με το συγκρότημα. Απορίας άξιο είναι και το γεγονός ότι μέσα απ' την επίσημη σελίδα των Radiohead ανακοινώνονται οι επιμέρους ασχολίες των μελών τους καθώς και νέα που αφορούν κάποια κυκλοφορία στην οποία αναμιγνύετε κάποιο μέλος. Ακόμα και στις συναυλίες προώθησης του εκάστοτε solo υλικού, δεν έλειπε η σύμπραξη των μελών επί σκηνής. Αυτό πιστοποιεί την υγεία των μεταξύ τους σχέσεων και το βαθμό που σέβονται εαυτούς και κοινό.