Βασίλισσες στο δρόμο του Ατσαλιού
Ένα από τα τελευταία φαλλοκρατικά οχυρά στον μουσικό κόσμο έπεσε με τρόπο... επικό. Και η Ελένη Φουντή μεταδίδει από τις επάλξεις
Είναι αδύνατον να κάνω οποιαδήποτε αναφορά στην (ομολογουμένως φθίνουσα με τα χρόνια) σεξιστική συνιστώσα της ροκ κουλτούρας χωρίς να αναβοσβήσει ένα τεράστιο “thank you captain obvious” πάνω από το κεφάλι μου. Παρόλα αυτά, οφείλουμε νομίζω ειδική μνεία στην αν μη τι άλλο ιδιαίτερη φαλλοκρατική οπτική του μαγικού σύμπαντος της μεταλλικής σκηνής.
Στην πραγματικότητα πάντως, πέρα από ορισμένες αναμενόμενες γραφικές εμμονές με τη γυναίκα - διακοσμητικό φίκο (όταν δεν ικανοποιεί αντρικές ορέξεις), δεν υπάρχει στο heavy metal συνειδητή δράση εναντίον των γυναικών και η θηλυκή παρουσία ήταν πάντα αισθητή από τα 80s, από τους Warlock και τη Doro μέχρι τη Leather Leone των Chastain, αλλά και την Lynn Renaud των πιο underground Messiah Force. Η προκατάληψη που υπήρχε πιστεύω ότι ήταν υποσυνείδητη και οφειλόταν αφενός στον σκληρά ανδροκρατούμενο χαρακτήρα του μέταλ και αφετέρου στον εμπεδωμένο υποβαθμισμένο ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία γενικότερα. Τα κορίτσια “το παλεύουν”, “τα καταφέρνουν”, πάντως είναι φιλοξενούμενες, εξωτικά φρούτα και θα κριθούν συγκαταβατικά από τους αρχηγούς - αρσενικά. Πρόκειται βέβαια για εντελώς λάθος προσέγγιση, γιατί όταν η γυναίκα είναι θύμα κοινωνικής διάκρισης διαχρονικά, είναι όντως πιθανό να υστερεί σε θέματα καλλιτεχνικής παράδοσης, να μην έχει τις ίδιες παραστάσεις με έναν άντρα, ή την ίδια πρόσβαση σε συνεργάτες, αλλά αυτό προφανώς δεν μας λέει τίποτα για τις ικανότητές της. Μπορεί το καλύτερο κομμάτι της Lita Ford να το έγραψε ο Ozzy και οι Vixen να μην έγιναν Cinderella, αλλά αν είχαν βρεθεί όλοι στο ίδιο σημείο εκκίνησης πριν μερικούς αιώνες, τα πράγματα θα ήταν σίγουρα διαφορετικά. Γιατί ήδη, και στα 80s-90s ακόμα, τα κορίτσια του μεταλλικού ήχου κοίταξαν τα αγόρια στα ίσια και πέτυχαν πολλά.
Ευτυχώς, εκείνες οι πέτρινες εποχές είναι πίσω μας, η κοινωνία έχει κάνει άλματα προόδου και η γυναίκα διεκδικεί όλο και περισσότερο το αυτονόητο στο heavy metal, όπως παντού. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχει αναδειχθεί ένα εντυπωσιακά δυναμικό κύμα γυναικόφωνων συγκροτημάτων ή projects, όπως οι Alunah και οι Cauchemar στο doom, οι Night Viper και οι Sanhedrin στο παραδοσιακό μέταλ, οι Tanith και οι Lizzies - νοσταλγοί του α λα Thin Lizzy hard rock ήχου, οι βετεράνοι power metallers Crystal Viper, η Myrkur με την ιδιάζουσα dark folk - black metal προσέγγιση (που συνεργάζεται με την Chelsea Wolfe και κερδίζει και το βραβείο καλύτερου δίσκου στα περσινά Metal Hammer Golden God Awards) και πολλοί άλλοι.
Αυτό που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό όμως είναι η επέκταση του φαινομένου στη επική σκηνή, η οποία λόγω και της ισχνής θηλυκής παρουσίας στην heroic fantasy κουλτούρα, ήταν εν τη γενέσει της περιχαρακωμένη σε ένα ακραία ανδροκρατικό σύμπαν, όπου κορίτσια κοιτάξτε να δείτε, εμείς σεβόμαστε τους αγώνες σας για ισότητα και φυσικά το μέταλ ανήκει σε όλους, αλλά ειδικά το epic είναι το στρουμφοχωριό μας και τέλος πάντων αφήστε μας λίγο να παίξουμε με τα σπαθιά μας. Ναι;
Όχι.
Όχι; Τι όχι; Δηλαδή;
Δηλαδή είναι τέτοια η δυναμική των κοριτσιών, που σημειώθηκε εισβολή ακόμα και σε αυτό το ιερό οχυρό. Στο φαντασιακό του επικού ιδιώματος ο πολεμιστής ορμά περήφανα στη μάχη κραδαίνοντας το δόρυ / σπαθί του και οι κυρίες το πολύ πολύ να έχουν απαχθεί από κανέναν δράκο και να περιμένουν στωικά την απελευθέρωσή τους, πάντως ήταν ανήκουστο μέχρι πρότινος να αναλαμβάνουν μάχιμους ρόλους. Είναι λοιπόν εντυπωσιακά οξύμωρη αυτή η εισβολή.
Πέρα από την κοινωνιολογική σκοπιά όμως, ο λόγος που ενδιαφέρει εμένα προσωπικά αυτή η τάση είναι ότι αποτυπώνεται με αισθητικούς όρους. Παρά τις καλές προθέσεις και τη βάσιμη επιχειρηματολογία υπέρ θεματικών προσεγγίσεων του τύπου “δέκα γυναίκες παραγωγοί που αξίζουν την προσοχή σας”, βρίσκω αυτή τη συλλογιστική τουλάχιστον αμφιλεγόμενη και μάλλον εκ νέου στιγματιστική και συγκαταβατική απέναντι στις γυναίκες. Τι θα πει “γυναίκες παραγωγοί”; Αν το φύλο δεν επηρεάζει καμία διάσταση της μουσικής εμπειρίας, δεν υπάρχει λόγος να παρουσιαστούν χωριστά, ή μάλλον υπάρχει λόγος να μην παρουσιαστούν χωριστά. Αν είναι όντως καλές, να τις δούμε σε ένα κείμενο για άξιους και άξιες παραγωγούς.
Εδώ ωστόσο, έχουμε μια τελείως διαφορετική περίπτωση, όχι μόνο λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών της επικής σκηνής που ανέφερα παραπάνω, αλλά και γιατί η γυναικεία παρουσία μετατοπίζει το καλλιτεχνικό και δημιουργικό κέντρο βάρους του ιδιώματος. Οι γυναίκες φέρνουν μια νέα δυναμική στον επικομεταλλικό χώρο, ένα άλλο ύφος, μια φρέσκια ερμηνευτική αλητεία, με πάθος και απόλυτη ενσυναίσθηση της ουσίας της επικότητας, και επιπλέον εμπλουτίζουν (δειλά δειλά) τη θεματολογία του χώρου με μια φεμινιστική ματιά, μέσω του artwork και των στίχων των δίσκων, δίνοντας νέα πνοή στα χαρακτηριστικά του “βαρβαρικού ρομαντισμού” (που λέει και ο De Feis των Virgin Steele).
Το επιστέγασμα αυτής της τάσης ήταν η χρονιά που φεύγει, κατά την οποία με έκπληξη παρακολουθήσαμε όλοι νομίζω αυτή την εισβολή να εξελίσσεται σε άλωση. Γιατί όσο κι αν ακούγεται παράξενο, η βασική αιχμή του επικού ήχου για το 2019 ήταν οι γυναίκες στο μικρόφωνο και οι παρακάτω δίσκοι το πιστοποιούν χωρίς αμφιβολία.
What kind of female sorcery is this?
Iron Griffin - Curse Of The Sky (Gates Of Hell Records)
Προέλευση: Κουόπιο, Φινλανδία
Ένα ντεφό έχει αυτός ο δίσκος, την ωμή παραγωγή, γιατί προφανώς το heavy metal δεν θα ξέφευγε από τη γενική στροφή - λαίλαπα στο βίντατζ, αλλά το να επιδιώκονται σε αυτή τη λογική και οι τεχνικές αστοχίες παραπάει νομίζω. Από την άλλη, αυτός ο μινιμαλισμός συνεισφέρει στο χτίσιμο της νοσταλγίας. Οι Iron Griffin βρίσκονται στο σταυροδρόμι του folk με το prog rock των 70s, το doom και το epic metal και αποπνέουν την παραμυθένια αίσθηση των sword and sorcery μεσαιωνικών μύθων. Το βαρύ πυροβολικό είναι χωρίς συζήτηση η εκπληκτική Maija Tiljander, την οποία ο Oscar Rozanez ανακάλυψε τυχαία σε ένα μπαρ να τραγουδάει euro power metal διασκευές, το οποίο αναρωτιέμαι πραγματικά πώς θα ακουγόταν, γιατί η φωνή της έχει ένα μαγικό 70s psych folk ηχόχρωμα· μου θυμίζει λίγο τη Grace Slick. Τεχνικά δεν είναι αλάνθαστη, αλλά τραγουδάει με την καρδιά της, ζει τα “μυστικά του ατσαλιού” (μεγάλη η στιχουργική συνάφεια με τους Manowar· μουσικά ωστόσο όχι) και το αφήγημα του πολεμιστή που βαδίζει προς τη δόξα. Η Tiljander έχει βρει την ουσία της επικότητας και την υπηρετεί με μεγαλοπρέπεια, πάθος, με δυνατό βιμπράτο, αλλά και συναισθηματική ευαισθησία εκεί που πρέπει. Τα ντραμς είναι κάπως σκληρά, αλλά τα folky περάσματα και οι αρπισμοί είναι ονειρεμένοι, ο δε 70s χαρακτήρας τονίζεται εξαιρετικά από τα διάσπαρτα synths. Ένας δίσκος μελαγχολικός, περήφανος, παραδομένος στο φαντασιακό της παιδικής fantasy αθωότητας, σαν το γλυκύτατο εξώφυλλό του, μια μουσική εμπειρία παράξενη μα πολύτιμη. Γιατί είναι σπάνια.
8/10
Mystik - Mystik (I Hate Records)
Προέλευση: Στοκχόλμη, Σουηδία
Εν πολλοίς γυναικεία μπάντα, καθώς μόνο τα ντραμς είναι αντρική δουλειά εδώ, οι Σουηδοί Mystik είναι σίγουρα από τις αγαπημένες μου ανακαλύψεις φέτος. Ο ήχος τους πατάει γερά στη ρέτρο speed metal παράδοση, μου θυμίζει Omen, Helloween και Running Wild περιόδου 80s και ενδύεται έναν επιβλητικό επικό χαρακτήρα με μια σύγχρονη όμως ματιά, έχουμε δηλαδή έναν συγκερασμό του χθες και του σήμερα που βρίσκω τρομερά γοητευτικό. Σε αυτό συμβάλλει καταλυτικά η μπασίστρια και τραγουδίστρια Julia von Krusenstjerna, η οποία ενσωματώνει επιρροές από τη Doro σε ένα εντελώς δικό της, μοναδικό μυστικιστικό ηχόχρωμα, γίνεται η επιτομή του Κακού και ερμηνεύει κάθε κομμάτι με άγουρο πάθος, τραγουδώντας, ψιθυρίζοντας, με βιασύνη, φωνάζοντας, με κομμένη αναπνοή, σαν να μην υπάρχει αύριο. Προσωπικά δεν μπορώ να σκεφτώ άλλη φωνή να καταριέται λέξη - προς - λέξη “majesty, majesty of death” (“Ancient Majesty” – αναφορά σε Blind Guardian ίσως;) και “HUNT-OF-THE-WITCH” (“Gallows Hill”) με τόση δολιότητα, σαν εκείνη τη μαγική στιγμή στο “Excalibur” (του 1981· ένα είναι το Excalibur) που η Μοργκάνα προδίδει τον Μέρλιν με τα σκοτεινά της ξόρκια. Μυθολογία, αποκρυφισμός, ένταση, βαριά riffs, ταχύτητα, επικότητα, ο δίσκος ρέει σαν νερό και με μεγάλη χαρά διάβασα σε μια συνέντευξή τους ότι ετοιμάζονται για τον επόμενο. Περιμένω!
8/10
Smoulder - Times Of Obscene Evil And Wild Daring (Cruz Del Sur Music)
Προέλευση: Τορόντο, Καναδάς
Τι να πρωτοεπαινέσω. Την “love metal, hate fascism” δήλωση; Το καταπληκτικό fantasy εξώφυλλο του Michael Whelan; (τον συναντάμε σε βιβλία Stephen King, H.P. Lovecraft και δίσκους των Cirith Ungol). Τη δηλωμένη επιρροή των Solitude Aeternus; Οι Smoulder παίζουν επιθετικά τοποθετώντας τη γυναίκα στο κέντρο της επικής αφήγησης, με την “Ilian of Garathorm” των βιβλίων του Michael Moorcock, τα “The Sword Woman” και “Shadowy Sisterhood”, ή το “Black God’s Kiss”, ευθεία αναφορά στην πρώτη ηρωίδα της sword and sorcery λογοτεχνίας από την C.L. Moore το 1934. Ο ήχος βρίσκεται μεταξύ πρωτίστως doom και epic, με παραπομπές στους Candlemass και τους Pagan Altar. Η εξαιρετική Sarah Ann πετυχαίνει ηγετικές ερμηνείες και της αξίζουν όλοι οι διθύραμβοι που διαβάζω γι’ αυτή. Πάντως, νιώθω ότι ακούμε ένα δείγμα μόνο των δυνατοτήτων της. Πιστεύω ότι είναι μακράν η αρτιότερη ερμηνεύτρια του παρόντος αφιερώματος, κι όμως συναισθηματικά δεν φτάνει το πάθος της μάγισσας Julia von Krusenstjerna ή την αφοσίωση της Maija Tiljander που κάνει την καρδιά της σφουγγαρόπανο. Υπερισχύουν πάντως η αποτελεσματικότητα και η ειλικρίνεια στην ερμηνεία της. Ευφυέστατα επίσης τα riffs κλασικής heavy metal αισθητικής, που μας γλιτώνουν από μία ακόμα stoner μπάντα κρυμμένη στον Δούρειο Ίππο του doom μανδύα. “Doom on her lips”, “possessed by great power”, οι Smoulder μας δίνουν ένα σπουδαίο ντεμπούτο σε καιρούς “of obscene evil and wild daring”.
7/10
Chevalier - Destiny Calls (Gates Of Hell Records)
Προέλευση: Ελσίνκι, Φινλανδία
Απλά, κατανοητά, αβάδιστα: μέταλ ξεμέταλ, αυτός είναι ένας από τους κορυφαίους δίσκους της χρονιάς, ό,τι μουσική και να ακούει κανείς, αρκεί να μπορεί να αφουγκραστεί το κάλεσμα της μοίρας της πρωτοπορίας. Οι Chevalier, πέρα από αδυσώπητος speed metal οδοστρωτήρας, ενδύονται τον ρόλο του μεσαιωνικού ιππότη τόσο αφοπλιστικά (pun intended), εκτοξεύοντας την επικότητα σε τόσο δυσθεώρητα ύψη, που αρχίζω να αμφιβάλλω ότι το ταξίδι στο χρόνο δεν είναι εφικτό. (ΤΙ ΜΑΣ ΚΡΥΒΟΥΝ και τα συναφή). Ταυτόχρονα ακούγονται σύγχρονοι, χωρίς να μπορώ να εξηγήσω γιατί (και εκεί ακριβώς κρύβεται ο μεγάλος δίσκος βέβαια· στο σημείο που τελειώνει η εκλογίκευση και αρχίζει το σάστισμα. Ίσως δεν είναι ιππότες του 1400, αλλά μάγοι. Ξέρω ‘γω;) Έχουν σίγουρα λιώσει τους δίσκους των Brocas Helm και των Manilla Road, αλλά οι συνθέσεις τους, η αναρχική ματιά στη μουσική φόρμα, την παραγωγή, τον μελετημένο σαματά έχουν τόσο χαλύβδινη προσωπικότητα, που τελικά δημιουργούν νέο ήχο. Και περνάω πάραυτα στο παρασύνθημα: Emma Grönqvist. Μια φωνή που καταφέρνει να βγει μπροστά από όλη αυτή τη speed epic οχλαγωγία με ακόμα μεγαλύτερη αλητεία, ασύλληπτο coolness, ατσαλένιο χαρακτήρα και γκρεμίζει ό,τι στερεότυπο υπάρχει στη μουσική για τη γυναικεία ερμηνεία. Είναι απίστευτο ότι κάποιος τόλμησε να συνδυάσει έναν τέρμα επικό ήχο με αυτή την ομιχλώδη, πρωτόλεια παραγωγή και την τσαμπουκαλεμένη φωνή της Emma χωρίς να φοβάται την (υψηλότατη) πιθανότητα τραγέλαφου στο αποτέλεσμα. Οι Chevalier το έκαναν και έφτιαξαν έναν δίσκο που μοιράζει μίθριλ, σπαθιά και πολύ ξύλο. Ά-ΡΙ-ΣΤΟΙ.
9/10
Grendel's Sÿster - Myrtle Wreath / Myrtenkranz (Self-Released)
Προέλευση: Στουτγκάρδη, Γερμανία
“Love metal, hate fascism”. Εύγε και στο τρίο από τη Στουτγκάρδη, που επιπλέον διάλεξαν ένα υπέροχο βικτωριανό έργο του Lawrence Alma-Tadema ως εξώφυλλο του δίσκου τους. Οι Grendel’s Sÿster υπηρετούν το επικό ιδίωμα από μια folk σκοπιά, αντλώντας από παραμύθια και θρύλους της αγγλοσαξωνικής παράδοσης, τον 70s ήχο των Jethro Tull, τους πρώιμους Blind Guardian (ο καλπασμός πάει σύννεφο) και συγκροτήματα του επικού χώρου όπως οι Atlantean Kodex. Η μουσική τους αποπνέει ρομαντισμό αλλά και απλότητα και εκεί έγκειται η καινοτομία τους. Στο ότι αψηφούν θεμελιώδη χαρακτηριστικά του epic metal όπως η μεγαλοπρέπεια και ο όγκος για χάρη της ξενοιασιάς. Το σκεπτικό αυτό υποστηρίζουν άψογα η έντονη εκφορά του λόγου και ο τονισμός της Caro, που τραγουδάει με αυτοπεποίθηση και σκέρτσο. Σαν να λέει αφήστε τώρα την πολιορκία του κάστρου να πάμε να χορέψουμε στο Inn of the Prancing Pony (με τα άλογα θα πάμε εννοείται, καλπάζοντας στον ρυθμό των μικρών επικών λαϊκών τραγουδιών). Τους έχουν χαρακτηρίσει ως ένα κράμα Black Sabbath με Fairport Convention και τους αρέσει. Εγώ θα έβαζα και μια ιδέα αναγέννησης και ποπ φόρμας στην περιγραφή (ακούνε και Kraftwerk). Τα τραγούδια βασίζονται σε αρχαία αγγλικά ποιήματα και περιλαμβάνονται και σε γερμανική βερσιόν, γιατί έτσι. Αν όλα αυτά σοκάρουν την πιο συντηρητική γωνιά του μέταλ, δεν πειράζει. Το είχε απόλυτη ανάγκη. “flower-tipped are the arrows of death!”
7,5/10
