Godspeed You! Black Emperor – Δι’ ελέου και φόβου περαίνοντες την κάθαρσιν

Ξεκινώντας να γράφω το παρόν κείμενο, συνειδητοποίησα ότι η πλειονότητα των κειμένων που γράφω τα τελευταία δέκα χρόνια εδώ είναι κατά κύριο λόγο βιωματικά – κι αν κάτσει κανείς να τα διαβάσει λίγο με τη σειρά τους, το διαπιστώνει εύκολα. Νομίζω αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος που μπορώ να γράψω – ίσως γιατί δεν έχω τις αναγκαίες γνώσεις για να γράψω μουσική «κριτική». Με ποια προσόντα ένας άνθρωπος τρομερά φάλτσος που δεν μπορεί να ξεχωρίσει το ντο από το σι μπεμόλ, όπως εγώ, θα κρίνει τη μουσική που έγραψε κάποιος που, αν μη τι άλλο, ξέρει να διαβάζει νότες; Τούτου λεχθέντος όμως, είμαι ταυτόχρονα και ένας άνθρωπος που ντύνει κάθε στιγμή της ζωής του με μουσική και ψάχνει με κάθε τρόπο να συνδέσει το δημιούργημα με το δημιουργό, μήπως και μπορέσει κάποτε να κατανοήσει και να βιώσει το συναίσθημα της δημιουργίας – έστω και εμμέσως.

Γιατί γράφω αυτόν τον πρόλογο; Γιατί ξέρω πολλά για τους ανθρώπους που έχουν γράψει τη μουσική που αγαπάω. Δέχομαι ότι το κάθε έργο τέχνης, άπαξ και φύγει από το ή τη δημιουργό του, αποκτά δική του ζωή και έχει αυτόνομη, ξεχωριστή σημασία για τον κάθε αποδέκτη του. Αλλά. Αλλά. Όταν ξέρεις ότι η Tori Amos έγραψε το “Me And A Gun” για να ξορκίσει τον βιασμό της από έναν άγνωστο που ακόμα παραμένει ασύλληπτος και το “Playboy Mommy” για να θρηνήσει το αγέννητο μωρό της, μπορείς να τα ξανακούσεις υπό άλλο πρίσμα; Καλώς ή κακώς, το να ξέρεις τις συνθήκες δημιουργίας και τη ζωή ενός ή μίας δημιουργού αποτελεί και ένα πλαίσιο εντός του οποίου θα ακούσεις τη μουσική του/της – και ίσως θα σε κατευθύνει και στον τρόπο με τον οποίο θα τον ή την αντιμετωπίσεις.

Κατόπιν όλων αυτών, τι σημαίνει το γεγονός ότι δεν ξέρω παρά ελάχιστα για τους Godspeed You! Black Emperor; Δεν ξέρω καν πόσα είναι σήμερα τα μέλη τους, δεν ξέρω καν τα πρόσωπά τους, δεν ξέρω καν με τι όργανα βγάζουν τη μουσική που βγάζουν. Περίεργο για μένα που ψάχνω τόσο πολύ τη ζωή των δημιουργών – αλλά για τους συγκεκριμένους δεν μου έκανε ποτέ αίσθηση ή περιέργεια. Ας μην είμαι υπερβολική φυσικά, κάποια πράγματα τα ξέρω για αυτούς. Πιο πολύ καλλιτεχνική κολλεκτίβα παρά συγκρότημα, κατάγονται από το Μόντρεαλ του μακρινού Καναδά, απαρτίζονται από δέκα άτομα σήμερα (ενώ μουσικοί ων ουκ έστιν αριθμός μπήκε και βγήκε από τις τάξεις τους, ζωή να’χουνε), πήραν το όνομά τους από το ομώνυμο ντοκιμαντέρ του Μίτσουο Γιαναγκιμάτσι του 1976 με θεματική την συμμορία μηχανόβιων Black Emperors στην Ιαπωνία, έχουν μια σταθερά αριστεροαναρχίζουσα στάση ζωής, ενθαρρύνουν το κοινό να ηχογραφεί τις συναυλίες του (σε σημείο που πολλά νέα κομμάτια τους να κυκλοφορούν πρώτα από τους ακροατές τους και μετά από τους ίδιους), φαίνονται να έχουν μια αντίδραση και μια απέχθεια απέναντι στη μουσική βιομηχανία, κρατούν τις προσωπικές τους ζωές άγνωστες και κρυφές σε όλους και δεν δίνουν σχεδόν ποτέ συνεντεύξεις (το προσπάθησα, μη νομίζετε, αλλά φευ)!

Καλύτερα ίσως έτσι. Άντε και να κανονιζόταν η συνέντευξη – τι θα τους ρωτούσα; Ειδικά μετά την περσινή κυκλοφορία του “G_d's Pee AT STATE'S END!” (τι τίτλος κι αυτός…), που μπήκε σε όλες ανεξαιρέτως τις λίστες με τα καλύτερα του 2021 και που έδειξε σε άπαντες και άπασες ότι οι Godspeed You! Black Emperor γράφουν «μουσική την οποία θέλεις αβίαστα να γεμίσεις με σκέψεις και λόγια, κι όχι επειδή είναι ορχηστρική», για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Παναγιώτη Αναστασόπουλου στη σχετική κριτική του εδώ. Τι θα ρωτούσα λοιπόν μετά από αυτή την κυκλοφορία; Πράγματα που μπορεί κανείς να τα βρει με ένα απλό γκουγκλάρισμα; Λεπτομέρειες για τις συνθέσεις τους; Με τι προσόντα να το κάνω εγώ η άσχετη αυτό; Να προσπαθούσα να συνδέσω τους στίχους τους (ότε και αν αυτοί υπάρχουν) με εμπειρίες και βιώματα; Σιγά μη μου λέγανε τίποτα. Ίσως μόνο το κλισέ «άκου τη μουσική μας και θα πάρεις όλες τις απαντήσεις που ψάχνεις».

Φυσικά τα κλισέ είναι κλισέ, ακριβώς γιατί δεν υπάρχει άλλος τρόπος να εκφράσουμε αυτό που πραγματικά σκεφτόμαστε και νιώθουμε. Γυρνάμε λοιπόν για άλλη μια φορά στο σημείο αναφοράς: στη μουσική, πέρα από δημιουργούς και εκτελεστές. Τι είναι η μουσική των Godspeed You! Black Emperor για μένα; Τι με κάνει να νιώθω, πέρα από το κλασικό «μου αρέσει/ δε μου αρέσει» - ανεξάρτητα από το αν αυτό (θα έπρεπε να) είναι το μόνο ουσιαστικό ερώτημα σε κάθε συζήτηση περί μουσικής ειδικότερα και τέχνης γενικότερα;

Η πλέον αντιπροσωπευτική λέξη νομίζω είναι η «κάθαρση». Σίγουρα το post-rock είναι ένα μουσικό είδος του οποίου τα σταδιακά χτισίματα και οι μουσικές εκρήξεις κατατείνουν προς τη λύτρωση, απλά οι Godspeed You! Black Emperor ως πρωτομάστορες του είδους πάνε πολύ πιο πέρα από αυτό. Αν ανατρέξουμε λοιπόν στον ορισμό του παππού Αριστοτέλη για την τραγωδία (τον οποίο όλως παραδόξως ακόμα θυμάμαι στο πρωτότυπο), θα θυμηθούμε ότι είναι «μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ χωρὶς ἑκάστου τῶν εἰδῶν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι᾽ ἀπαγγελίας, δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».

Αυτό ακριβώς κάνουν και οι Godspeed You! Black Emperor με κάθε κομμάτι τους. Μεταφέρουν επί βινυλίου ή επί cd ή επί ό, τι άλλου μια ανθρώπινη πράξη, με αρχή, μέση και τέλος, με μέγεθος όχι πολύ μεγάλο ώστε να προκαλεί ανία στον ακροατή, αλλά όχι και πολύ μικρό ώστε να μην προφταίνει να πει όλα όσα έχει να πει. Και αυτό το κάνουν ἡδυσμένα, με ρυθμό, αρμονία και μελωδία δηλαδή· όμως αυτά τα στοιχεία δε διασκορπίζονται με τον ίδιο τρόπο σε όλο το κομμάτι, αλλά όπου ταιριάζει το καθένα. Δεν ερμηνεύουν απλώς τη μουσική τους, αλλά τη δρουν Και έτσι, οδηγούν τον ακροατή στην κάθαρση, λυτρώνοντάς τον μέσα από τον ἔλεο και τον φόβο από τη λογική και συναισθηματική εμπλοκή του με τη μουσική τους.

Δεν μπορώ να βρω καλύτερη παρομοίωση για να περιγράψω τον τρόπο με τον οποίο η μουσική τους χτίζεται πάνω σε επαναλαμβανόμενους βόμβους και σε καθηλώνει μέχρι να έρθει το ξέσπασμα μέσα σε ένα χάος – που βέβαια μόνο χάος δεν είναι, ξέρουν πολύ καλή μουσική οι Godspeed You! Black Emperor για να αφεθούν σε άτοπα τζαμαρίσματα. Ούτε για να εξηγήσω το πώς μπορούν να πάρουν μια απλή μελωδία και να την κάνουν ένα κατακλυσμιαίο κρεσέντο από έγχορδα, τύμπανα (και φωνές ενίοτε) που σε ταξιδεύει στα άστρα και στις απαρχές του σύμπαντος. Αυτές δηλαδή που αποτύπωσε το τηλεσκόπιο James Webb και που τις είδαμε μόλις σήμερα, την 12η Ιουλίου 2022, έμπλεοι και έμπλεες δέους και μαγείας. Αν κάποτε θα φτάσουμε σε αυτά, το μόνο όχημα που θα μας πάει ως εκεί θα είναι η μουσική. Και το πλέον κατάλληλο υποψήφιο όχημα για αυτό δεν είναι άλλο από το post rock των Godspeed You! Black Emperor.

Νομίζω θα τους ταιριάζει πολύ το Ηρώδειο των Godspeed You! Black Emperor, όταν θα ερμηνεύουν τη δική τους αρχαία τραγωδία επί της σκηνής του. Τους φαντάζομαι πάνω σε αυτήν, με τις κλασικές και αναπόσπαστες από τις συναυλίες τους λούπες από φιλμ να παίζουν από πίσω τους, λες και οι τελευταίες εξηγούν το νόημα των μελωδιών τους. Με τη λέξη “hope” που τους ακολουθεί σε κάθε συναυλία τους εδώ και πολλά-πολλά χρόνια. Ελπίζω να μπορέσω να είμαι εκεί το βράδυ της Παρασκευής 15 Ιουλίου 2022. Κι ας μην έχω ιδέα ως τότε αν η Sophie Trudeau, η βιολίστριά τους, συγγενεύει με κάποιον τρόπο με τον Τζάστιν Τρυντώ, τον πρωθυπουργό του Καναδά. Ίσως πια να μη με νοιάζει καν να το μάθω.