Grammy Awards: Cover Design (A Historical View)

Η 53η ετήσια απονομή των βραβείων Grammy για το 2010 θα γίνει το Σάββατο 13 Φεβρουαρίου, σε τελετή που θα πραγματοποιηθεί στο LA. Ανάμεσα στις 109 κατηγορίες (oh my god) βραβείων είναι και αυτή για τον σχεδιασμό της καλύτερης συσκευασίας δίσκου. Με την ευκαιρία, σκαλίζοντας το παρελθόν, βρήκα τα εξώφυλλα δίσκων που έχουν κερδίσει το βραβείο ή έχουν προταθεί για αυτό, από το 1959 που είναι σε ισχύ η συγκεκριμένη κατηγορία. Περισσότερο από περιέργεια μπήκα σε αυτή τη διαδικασία και διαπίστωσα ότι γραφίστες υψηλής καλλιτεχνικής αξίας δεν έχουν καν προταθεί για βραβείο και διάφοροι άλλοι αμφιβόλου δημιουργικής ορμής έχουν προταθεί παραπάνω από μία φορές. Anyway τα Grammy δεν είναι Oscar, διαπιστωμένο και από τα εξώφυλλα δίσκων. Καμιά φορά η πρωτοπορία συμβαδίζει με τον θεσμό. Let's have a look.

Θα προσπαθήσω να κάνω μια παρουσίαση με τις προσφιλείς στο Mic ενδεκάδες. Αν είχα λοιπόν να διαλέξω μία ενδεκάδα αιχμής, αυτή είναι με χρονολογική σειρά τα:

1. Julie London - Julie
(1959 nomination: Charles Ward)
2. Thelonious Monk - Monk
(1966 nomination: Jerry Smokler & W. Eugene Smith)
3. The Beatles - Revolver
(1967 award: Klaus Voormann)
4. The Beatles - Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band
(1968 award: Peter Blake & Jann Haworth)
5. Thelonious Monk - Underground
(1969 award: John Berg, Richard Mantel & Horn/Griner Studio)
6. Blind Faith - Blind Faith
(1970 nomination: Bob Seidmann)
7. Rolling Stones - Sticky Fingers
(1972 nomination: Craig Braun & Andy Warhol)
8. Alice Cooper - School's Out
(1973 nomination: Wilkes & Braun, Sound Packing Corp. & Robert Otter)
9. Led Zeppelin - Houses Of Holly
(1974 nomination: Hipgnosis)
10. Chicago - Chicago XIV
(1981 nomination: John Berg)
11. Lou Reed & John Cale - Songs for Drella
(1991 nomination: Tom Recchion)

Είναι αλήθεια δύσκολο, βλέποντας τα διάφορα εξώφυλλα σήμερα, να τα τοποθετήσει κάποιος στην εποχή τους και να διακρίνει, συνάμα την αισθητική τους αξία, μαζί με την οποιαδήποτε πρωτοπορία ενσωμάτωναν στην δημιουργία τους. Η πρωτοπορία είναι ίσως ένα ζητούμενο, που συμβαίνει στην περίπτωση του δίσκου της Julie London εν' έτι 1958. Δεν ήταν το πιο απλό πράγμα να φωτογραφηθεί ελαφρώς ντυμένη μια pop star, να αποτυπωθεί σε 12 ίντσες άλμπουμ και να μπει σε χιλιάδες μεσοαστικά σαλόνια, ούτε μαύρα κορίτσια να τραγουδάνε jazz & blues σε υπόγεια, ούτε οι Shangri-Las να κλαίνε ότι δεν θα ξαναγυρίσουν στο σπίτι τους.

Βέβαια για τις αρχές τουλάχιστον (50s - early 60s), αλλά σίγουρα και αργότερα, τα εξώφυλλα των jazz δίσκων είχαν το προβάδισμα στη δημιουργική συνεύρεση καλλιτεχνών (φωτογράφοι, ζωγράφοι, γραφίστες κ.α.) αφημένων στο κάλος και στην δύναμη των εικόνων που εμπνέονταν και μας χάριζαν και όχι στις εντολές του marketing department. Στην απλότητα του Monk όλα είναι στη θέση τους για να περιγράψουν χαρακτηριστικά την ατμόσφαιρα του μουσικού και της μουσικής του. Λίγος καπνός ακόμα για πάντα.

Στην περίπτωση των Beatles τα πράγματα ήταν μονόδρομος. Η τύχη της μπάντας να είναι το βαρύ όπλο της ιστορίας του Rock 'n' Roll, δεν επέτρεπε στα εξώφυλλα των εκατομμυρίων αντιτύπων, τίποτα λιγότερο από το τέλειο. Το Revolver ένα από τα αγαπημένα ever, το Sgt Pepper's ένα από τα μοναδικά. Στο πρώτο, το σκίτσο του Klaus Voormann εκθειάζει με τον πιο καλαίσθητο τρόπο την λαχτάρα για το διαφορετικό, καλύτερο αύριο, στα πλαίσια της υπεραισιόδοξης μανίας των mid/late 60s . Κάτι αντίστοιχο μην μας παραξενεύει ότι συμβαίνει με άλλα δεδομένα στα mid/late 70s με την επαναστατική, δημιουργική έξαρση της εποχής του punk, με το οποίο punk βέβαια να μένει για πάντα ασύνδετο με τα grammy που παρουσιάζουμε. Συντηρητικός θεσμός. Το δεύτερο εξώφυλλο των Beatles που έχει τιμηθεί με το βραβείο, είναι τόσο φετίχ για τους απανταχού γραφίστες όσο και το ίδιο το άλμπουμ μουσικά και μουσικοκριτικά για τους μουσικόφιλους.

Γενικά μιλώντας λοιπόν για τον χαλαρό θεσμό των βραβείων, η εύκολη τάση είναι να προωθούνται οι δουλειές ζωγράφων και φωτογράφων. Ο ζωγράφος και ο φωτογράφος έχουν την αποδοχή. Το εξώφυλλο του Underground του Thelonius Monk δείχνει σαν φωτορεαλιστικός ζωγραφικός πίνακας, όντας φωτογραφία. Μπορείς να κάτσεις να το κοιτάς μέχρι να τελειώσει ο δίσκος που ακούς και να μην βαρεθείς. Υπερβολικό; Ίσως, αλλά εδώ έχουμε το αποκορύφωμα του concept που δεν στέκεται στα αυτονόητα που ορίζουν οι τίτλοι που έδωσε ο μουσικός, αλλά αυτονομείται. Το ζητούμενο είναι σίγουρα η μουσική, αλλά αν τα παραλειπόμενα ντύνουν σωστά η ευχαρίστηση είναι μισή ακόμα (δεν λέω διπλή).

Στo εξώφυλλο του Bob Seidmann στον δίσκο των Blind Faith ο καλλιτέχνης δείχνει να αφέθηκε ελεύθερος στην φαντασία του και να δημιούργησε αρχικά, μία αφοπλιστική εικόνα πέρα από νοήματα. Η εικόνα όμως που ακροβατεί ανάμεσα στην παιδικότητα και την ενηλικίωση, ίσως είναι από τις χαρακτηριστικότερες αποτυπώσεις για το ROCK το 1969. Η κατάλληλη εικόνα για την κατάλληλη στιγμή συμβαίνει απλά σε στιγμές έμπνευσης. Η οποιαδήποτε μυθολογία που πήρε ο σχεδιασμός αυτός απλά αποδεικνύει την σύμπλευση της γραφιστικής δημιουργίας με την ιστοριογραφία μιας ROCK μπάντας, απαραίτητο στοιχείο για την ύπαρξη και των δύο τελικά.

Ο Andy Warhol λοιπόν δεν προτάθηκε για το βραβείο με την μπανάνα αλλά με το Sticky Fingers. Τι εξώφυλλο αλήθεια, που μέσα από τον σεξισμό / σεξουαλισμό που απορρέει, όπως και η μπάντα, όπως και η μουσική αυτή και γιατί όχι όπως και η όλη pop κουλτούρα, δυσκολεύει πραγματικά οποιαδήποτε προσπάθεια αφοσιωμένης στους κανόνες τεχνοκριτικής! Το νέο στην τέχνη, μέσα από την λαϊκή κουλτούρα παγιώνει τη θέση του και γίνεται κατεστημένο. Μόνο έτσι άλλωστε μπορεί να αφοπλιστεί και να ενσωματωθεί μέχρι το επόμενο νέο κύμα. Τα άλλα είναι ιστορία, ευχάριστη για πολλούς.

Στους δίσκους που διάλεξα κοιτώντας τις υποψηφιότητες για τα Grammy, απέφυγα δουλειές (κυρίως από τις τελευταίες δεκαετίες) που είχαν να κάνουν με την γενικότερη χρήση ιδιαίτερης τεχνογνωσίας (της εποχής) και διαφορετικές παραγωγές από όλη την γκάμα των γραφικών τεχνών και της τέχνης της συσκευασίας. Αν στο προηγούμενο είχαμε ένα πραγματικό φερμουάρ στο εξώφυλλο, εδώ είχαμε στο εσωτερικό της συσκευασίας τον δίσκο βινιλίου να φοράει ένα γυναικείο εσώρουχο. Το δε εξώφυλλο απεικόνιζε ένα θρανίο χαραγμένο με σχέδια (φαντάζομαι πολλοί πρόλαβαν τα ξύλινα θρανία όπου χαράζαμε τα μηνύματα και τα σχέδια μας). Το ότι τώρα ήταν από πραγματικό ξύλο το όλο cover αυτό είναι μία φαντασίωση που επιτρέψτε μου να την έχω. Ένας ακόμα αφοπλιστικός σχεδιασμός σε σχέση με το briefing και το υλικό που είχε στα χέρια του ο γραφίστας.

Μέρος δεύτερο: Λίστες με θρυλικά εξώφυλλα