The Greek Sound from Way Out!

Η πρώτη κασσετοσυλλογή που έπεσε στα χέρια μου λεγόταν Τα Ματωμένα Γενέθλια του Spy Ramone. Προηγήθηκαν βεβαίως οι Μεγάλες Επιτυχίες 1987, αλλά το γεγονός ότι στην Ε΄ Δημοτικού είχα επενδύσει σε Europe, Los Lobos και A-HA μάλλον δε σας ενδιαφέρει. Άλλωστε κασσετοσυλλογή σημαίνει σπιτική συλλογή και υπό αυτή την έννοια θα μας απασχολήσει εδώ.

Δωράκι σε αντίγραφο λοιπόν (ο Σπάι Ραμόουν ήταν προφανώς κάποιος συμμαθητής ονόματι Σπύρος), Τα Ματωμένα Γενέθλια έχουν ημερομηνία: 14-7-1990. Έχουν επίσης "υποστεί αντισκoρική επεξεργασία" όπως επισημαίνεται στο εξώφυλλο και "δε χρειάζεται ναφθαλίνη". Τέλος, με πρωταγωνιστές τους Ex Pee, Spy, Sheena, Ramona, Joey και Igy με ένα -g- λόγω έλλειψης χώρου, έχουν κι ένα κόνσεπτ: 12 τραγούδια σε 24 εκδοχές. Η πρώτη εκτέλεση δηλαδή, ακολουθούμενη από μια διασκευή. Σήμερα η ιδέα μπορεί να μοιάζει απλοϊκή, μα εκείνο τον καιρό πέρα από εξοντωτικό -και σημειωτέον, αναλογικό- ψάξιμο, συνεπαγόταν συνταιριάσματα ανήκουστα. Ποιοι ήταν αυτοί οι Shockabilly που παίζανε Beatles ή οι Modern Lovers που είχανε την τιμή να τους διασκευάσει η Τζόαν Τζετ; Όσο για το δίδυμο Savage Republic - Γκούλαγκ (χώρια τους Psycho και τους Villa 21) το πράγμα ήταν ξεκάθαρο: υπήρχε πλούσιο υπέδαφος και στην Ελλάδα.

Το σημαντικό ωστόσο ήταν άλλο. Η δυνατότητα να οικειοποιηθείς ένα μικρό κομμάτι μουσικής, περνώντας από την κατανάλωση στην παραγωγή. Ακόμη κι αν δεν μπορούσες να μάθεις τρία ακκόρντα, μπορούσες να φτιάξεις το προσωπικό σου άλμπουμ, να δώσεις μία εκδοχή για το τι παίζει, μ' ένα ωριαίο σάουντ τρακ ιδιωτικής έμπνευσης και επιμέλειας. Κι έπειτα να χτυπήσεις τους τίτλους στη γραφομηχανή, να συνθέσεις το εξώφυλλο, κάποιο εξωφρενικό κολλάζ συνήθως. Το μόνο που χρειαζόσουν ήταν ένα ράδιο-κασσετόφωνο με κεφαλή εγγραφής. Η D-I-Y λογική δεν ήταν μακριά, αφού το πολύ σε κάνα εξάμηνο έψαχνα ντόπιες μπάντες για την 'πραγμάτωση κασσετοσυλλογής', όπως είχα γράψει όλο εφηβική χαρά και σαχλαμάρα στη μικρή αγγελία που καρφίτσωνα σε στούντιο και δισκάδικα.

Έναυσμα για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία υπήρξε δίχως άλλο η πρώτη κασσετοσυλλογή του Ράδιο Ουτοπία. Δεύτερη αποκάλυψη μα σαφώς πιο σημαντική, την ίδια περίπου εποχή που γνωρίζαμε το μαγευτικό σύμπαν των φανζίν και ψάχναμε για ηχογραφήσεις των συγκροτημάτων που τρακάραμε στις πρώτες μας συναυλίες, σε κατειλημμένα σχολεία και στο Στέκι στη ΦΛΣ. Πίσσα και Πούπουλα, Ναυτία, Εκτός Ελέγχου, Tunes of Dawn, Δαλάι Λάμα, Γκούλαγκ, Αντίστροφη Μέτρηση, Sunset Stories, ο αφρός του θεσσαλονικιώτικου underground έδινε ηχηρό και κακόφωνο "παρών" στις δύο πλευρές της. Τιτλοφορούνταν Nobody's Gonna Fight for You, στοίχιζε "όχι πάνω από 500 δρχ" και ήταν φυσικά ανεκτίμητη. Απηύθυνε κι ένα mega thanx στον Μπάμπη, τον Μπάμπη Αργυρίου πιθανολογώ, ο οποίος είχε αναλάβει στα καθ' ημάς υπόγεια δρώμενα ρόλο ανάλογο με του Γκέοφ Τράβις: κυκλοφορούσε φανζίν, διατηρούσε δισκοπωλείο και δισκογραφική, διένειμε υλικό μέσω ταχυδρομείου και βοηθούσε τα τοπικά σχήματα με όποιον τρόπο μπορούσε. Εννοείται πως κι εκείνος με τη σειρά του έφτιαχνε τη μία συλλογή μετά την άλλη και πως αποτελούσαν πρώτης τάξεως οδοδείκτες, ενημερώνοντάς μας για ξένες σκηνές που μόλις εκκολάπτονταν (Today UK Tomorrow the World, Blooming Birdbrains) ή για δεκάδες προπατορικά γκαράζ/ πανκ/ νιου γουέηβ αμαρτήματα (Australia's Gifted Children, Moral Minority).

Πέρα από την όποια πληροφόρηση πάντως, η έννοια της προσφοράς σε τούτο το παιχνίδι δεν ήταν -δεν είναι- αμελητέα. Έγραφες μια κασσέτα για κάποια-ον με τραγούδια που υπέθετες ότι θα τους άρεσαν. Ή με ό,τι θα τους θυμίζει παντοτινά την αφεντομουτσουνάρα σου. Μπορούσες να εξομολογηθείς τον έρωτά σου. Ή να τους πεις τραγουδιστά κι απλούστατα να πά' να πηδηχθούν (βλ. και το ντέμο των Βανδαλούπ Ένα Ηχητικό Fuck Off).

Κι είναι ασύγκριτη η χαρά να ξανακούς τη συλλογή που σου έφτιαξε ένας φίλος, ιδίως αν έχει περάσει κάμποσος καιρός. Υπάρχουν στιγμές που θα ήθελες κάποιος άλλος ν' αναλάβει την επιμέλεια της μουσικής κι όταν ξέρεις ότι μπορείς να εμπιστευθείς το γούστο του -τι καλύτερο; Είναι σαν να έχεις τον προσωπικό σου Ντισκ Τζόκεϋ. Μεγαλεία.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως για λίγο σε underground συχνότητες. Οι συλλογές επί μία τουλάχιστον δεκαετία υπήρξαν πρόσφορο μέσο για να κυκλοφορήσει κάποια μικρή, άγνωστη μπάντα τη μουσική της. Είτε επρόκειτο για την περιβόητη C-86 είτε για χάρντκορ/ πανκ συλλογές από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπως η Let Them Eat Jellybeans, ήταν σίγουρα πιο πρακτικό να συμμαχήσεις με ομοϊδεάτες και συνοδοιπόρους για το κοινό καλό. Κάτι γευτήκαμε κι εδώ απ' αυτή την τάση, αρχής γενομένης με τη Διατάραξη Κοινής Ησυχίας, και τ' αμέτρητα μεγαλεπήβολα σχέδια που ναυαγήσαν στη συνέχεια.

Από κει και πέρα η λίστα των φανζινάδων, μουσικών ή διανομέων που έφτιαξαν συλλογές είναι αρκετά μεγάλη: Βαρεμάρα Tapes, Πλανόδια Διάβρωση, Christ Forum/ Βρωμιά, Στις Σκιές του Β-23, In Those Days, Εκδόσεις Ζοκέ, Overdub, The World of Suzie Wong, Κόλαση. Ανάμεσά τους ανέκαθεν ξεχώριζαν οι κασσετοσυλλογές 1000 + 1 Tilt. Για την ποικιλία, την ποιότητά τους, τη γεμάτη γεύσ... ΟΚ, κρυάδες. Μα όσο κι αν προσπαθούσαν οι υπόλοιποι, ο Ιάσων βρισκόταν μονίμως ένα βήμα μπροστά. Είχε καλό γούστο, αμέτρητες επαφές και μιαν αχόρταστη όρεξη -μανία θα έλεγες- να διαδώσει τη μουσική που του άρεσε. Στις πιο πολλές περιπτώσεις είχε και δίκιο. Μόνο τα καλά μηχανήματα αναπαραγωγής τού έλειπαν. Οπότε συχνά η κόπια που λάβαινες είχε υποστεί ένα περιποιημένο μπουρμπουληθρέ ρεμίξ, το οποίο έκανε και τους πιο βαρβάτους χαρντκοράδες να παίζουν ψυχεδέλεια. Μα το σπουδαιότερο: κατάφερνε να φτιάξει ωραίες συλλογές με συγκροτήματα ακραιφνώς underground. Προσοχή! Προτού το επιχειρήσετε ή το υποτιμήσετε στο σπίτι σας σκεφτείτε τι κατιμάς υπάρχει, φερ' ειπείν, στην εγχώρια εναλλακτική/ υπόγεια σκηνή. Γιατί είναι εύκολο να συνθέσεις μια καλή συλλογή με Hendrix, Clash, Ramones, Velvets, Sonic Youth, Nirvana, Joy Division, Cave κ.ο.κ. Το ζήτημα είναι να δουλέψεις αν όχι με δυσεύρετα, πάντως με άγνωστα και ανόμοια υλικά. Απ' αυτή την άποψη ο Ιάσων ήταν ο grand maitre.

I Had too Much to Dream Last Night

Η συλλογή που ακολουθεί είναι το... ποδαρικό του Missing Ink για φέτος (Καλή χρονιά!). Προέκυψε έπειτα από πρόσφατο ξεσκόνισμα της δισκοθήκης μου, το οποίο μεταξύ άλλων είχε ως αποτέλεσμα και την εκ νέου ανακάλυψη ορισμένων παρεξηγημένων μουσικών. Κριτήριο για ακόμη μια φορά σ' ό,τι αφορά τη σειρά ήταν το αλλοπρόσαλλο του πράγματος. Οπότε, δείξτε κατανόηση:

The Last Drive - Heatwave '88 [από το Heatwave]
Psycho - Psycho Killer [Montage Fatal]
Στέρεο Νόβα - Μόμπιλ (Σινγκλ Μιξ) [ομώνυμο 12" EP]
Aphrodite's Child - Funky Mary [It's Five o' Clock 7"]
Anti Troppau Council - The Last Poet on the Road [A Way Out]
The Mushrooms - Child of the Tide [Taste of...]
Ήταν Είναι Και Θα Είναι - Κρασί [Μ' Όλα τα Χρώματα στη Τσέπη]
Εν Πλω - (άτιτλο) [Αντιλαλούν οι Φυλακές 7"]
Ένατος Μήνας - Πυρήνας [1000 + 1 Tilt #6: The Dreams & the Machine]
Αντί - Αυταρχική Παρόρμηση [Μουσικά Αντίδοτα]

Όρα Μηδέν - Αφήστε το Κορμί Μου Ήσυχο [ομώνυμο 7"]
Lost Bodies - Καβγαδάκι [Ζωή]
Lost Bodies - Ιθάκη [Ζωή]
New Rose - Down to the River Side [συλλογή Twelve Raw Greek Groups]
Κώστας Τουρνάς - Ανήκουν σε Μένα [Αστρόνειρα]
Τα Τέσσερα Επίπεδα της Ύπαρξης - Ερημιά [Τα Τέσσερα Επίπεδα της Ύπαρξης]
Λήτης & Τρυκ - Ποδανά [ομώνυμο άλμπουμ]
Χωρίς Περιδέραιο - Άνωση [ομώνυμο 7"]
Petunia Pig - The Prisoner and the Judge [συλλογή Girls Re-Write Rock]
Honeydive - Kick Inside [ομώνυμο 7"]
Villa 21 - House of the Damned [ομώνυμο 10" EP]

Μια πρόχειρη αποτίμηση των πιο πάνω τραγουδιών, παρά τη φαινομενική ασυμβατότητά τους, φανερώνει ορισμένους κοινούς άξονες. Άμποτε να βρεθεί ο μεθοδικός μελετητής που θα γράψει ένα βιβλίο για τις μπάντες που έδρασαν από τις αρχές του '80 μέχρι τα μέσα του '90. Ήταν, είναι (άραγε "και θα είναι";) η μόνη εποχή που το underground γνώρισε άνθιση στη χώρα μας.

Ήχοι

Χρόνια ταλανίζεται η ελληνική σκηνή από την αντιγραφή δύο-τριών μουσικών και συγκροτημάτων (Τρύπες, Σιδηρόπουλος, Πυξ Λαξ) που γνώρισαν επιτυχία, απ' ό,τι φαίνεται γιατί κατάφεραν να πιάσουν το 'λαϊκό αίσθημα'. Πράγμα που αντίστροφα σημαίνει ότι ο σύγχρονος ήχος, είτε λέγεται ροκ είτε χιπ χοπ -στους παραπάνω πρόσθεσε τους Active Member, έπρεπε να προσαρμοστεί στα δεδομένα μίας πραγματικότητας και, κυρίως, μίας παράδοσης με την οποία δεν είχε καμία σχέση. Με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα. Διότι ένα άλμπουμ των Εν Πλω δεν αρκεί ώστε να μιλήσουμε για εποικοδομητικό πάντρεμα ελληνικής και ξένης μουσικής. Ο Βραχνός Προφήτης του Θανάση Παπακωνσταντίνου κλίνει περισσότερο προς τη μεριά της πρώτης, ενώ τα πειράματα του Γιάννη Αγγελάκα ηχούν όλο και πιο φάλτσα όσο περνάει ο καιρός.

Αν εξαιρέσεις τους Aphrodite's Child, τον Κώστα Τουρνά και τα Τέσσερα Επίπεδα της Ύπαρξης, όλες οι ηχογραφήσεις προέρχονται από την περίοδο που προανέφερα. Καταραμένα Έητις δηλαδή, κατά το μάλλον ή ήττον. Λιγοστά στούντιο, με εμπειρία μόνο στο ελαφρύ ρεπερτόριο, μέσα πενιχρά και όργανα της πλάκας, ενημέρωση ανύπαρκτη. Παρά ταύτα, και ξεπερνώντας το πρόσκομμα ότι ούτε στο θεωρητικό/ συνθετικό επίπεδο υπάρχει υποδομή (Πού να στηριχτεί ο έλληνας μουσικός της εποχής, στο Τζίνγκα Τζίνγκα Τζίνγκα Τζάι ή στο Άνθρωπε Αγάπα;), πολλές μπάντες υπήρξαν εφάμιλλες και -γιατί όχι;- ανώτερες των σύγχρονών τους ξένων.

Οι Mushrooms σίγουρα θα είχαν άλλη πορεία αν έπαιζαν στο πλευρό των New Christs και των Scientists, το ίδιο κι οι Petunia Pig αν ηχογραφούσανε για τη Rough Trade. Οι Anti Troppau Council εν μέσω νιου γουέηβ οργασμού δεν ξεχνούν το ροκ εν ρολ, ο δε Λήτης φειγρά διτραγού ποδανά (μάλλον πρόκειται περί ελληνικής ευρεσιτεχνίας). Και κάπου εκεί, μεταξύ ντίσκο, καρέκλας και αμφισβήτησης οι Αντί και οι Χωρίς Περιδέραιο προσεγγίζουν το πανκ με συνθεσάιζερ ενώ οι Lost Bodies το εκτελούν με ακουστική κιθάρα, είκοσι χρόνια πριν από την τάση Low is Loud.

Το Μόμπιλ των Στέρεο Νόβα πάλι, παραμένει από τα λίγα σοβαρά ελληνικά χιπ χοπ τραγούδια, και μάλιστα σε μια crossover εκδοχή: ηλεκτρονικοί ήχοι, παραμορφωμένες κιθάρες, κι ένας ρυθμός που αν δεν προοιωνίζεται τις ροκ διαθέσεις ορισμένων DJ σαν τον Shadow, είναι οπωσδήποτε συγχρονισμένος με αυτές. Κάτι παρόμοιο συνέβη λίγο πρωτύτερα με το υποδειγματικό indie rock των Honeydive οι οποίοι, οφείλω να το επαναλάβω, υπόκεινται στον ίδιο κανόνα. Ήτοι, συναγωνίζονταν κι εξακολουθούν να συναγωνίζονται τα καλύτερα αμερικάνικα, αγγλικά, ιρλανδικά -ξένα εν ολίγοις- γκρουπ του είδους.

Όσο για τη lo fi αστική τοπιογραφία των Ένατος Μήνας, είναι από τις περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν την πιο πανω γενική αρχή, ενισχύοντάς την προς το χειρότερο: γιατί δεν ήτανε λίγες οι μπάντες που ηχογραφήσαν εξαιρετικά ντέμο μα δεν καταφέρανε ν' αφήσουν βινυλιακό χνάρι. Τέλος, το ελαφρώς γκροτέσκο Psycho Killer των Psycho θα έπρεπε να καθιερωθεί ως ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα διασκευών που ξεπέρασαν το πρωτότυπο. Αρκεί να το ακούσεις δίχως να γνωρίζεις ποιος είχε αναλάβει την ενορχήστρωση του άλμπουμ.

Στίχοι

Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι στο χώρο του ελληνόφωνου ροκ η ποσότητα δε συμβάδισε με την ποιότητα. Κι όμως κάποιες από τις πρώτες προσπάθειες να μπολιαστεί ο ελληνικός στίχος με τον "ξένο" ήχο ακούγονται συγκινητικές: Τα Τέσσερα Επίπεδα της Ύπαρξης στο Ερημιά, για παράδειγμα, αλλά και ο Κώστας Τουρνάς προτού παγιδευτεί στο Autobianchi. Έπειτα πρέπει να παραδεχθούμε ότι μια γλώσσα σαν τη δική μας, αν και έχει υιοθετήσει εντελώς φυσικά το δεκαπεντασύλλαβο στην καθομιλουμένη, διαθέτει σχετικά μικρή ευελιξία όταν πρόκειται για την "κοντοπόδαρη" μετρική του ροκ.

Ενδιαφέρον πάντως παρουσιάζει το γεγονός ότι, ανεξαρτήτως γλώσσας, ακόμη και σε μια τυχαία ανθολόγηση τραγουδιών όπως αυτή εντοπίζουμε κοινά μοτίβα. Η θάλασσα φαίνεται να είναι το επικρατέστερο εμπνέοντας παράλληλα έναν "ενάλιο" ήχο, τουλάχιστον στους Η.Ε.Κ.Θ.Ε. και τους Εν Πλω, αν όχι και στους Mushrooms. Παρά τις αντιρρήσεις που ενδεχομένως θα είχαν οι Όρα Μηδέν ("...Θάνατος σ' αυτούς που τα σκατά τα κάνουν ήλιο και θάλασσα"), διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ούτε ο underground στιχουργός ξεχνάει τη βιωματική σχέση που τον δένει με το ελληνικό τοπίο. Η παρατήρηση αυτή αποκτά μεγαλύτερη σημασία σαν σκεφτούμε ότι εδώ δεν πρόκειται για καριερίστες ποιητές ή στιχοπλόκους που ελλείψει έμπνευσης καταφεύγουν στη θεματογραφία.

Το επόμενο σημαντικό μοτίβο που συναντούμε, συναφές υπό μιαν έννοια μ' εκείνο της θάλασσας, είναι η εικόνα της μητέρας που εμφανίζεται στους Αντί, τους Όρα Μηδέν και τους Χωρίς Περιδέραιο. Το θέμα, βέβαια, ανοιχτό σε ερμηνείες, αλλά η διάθεση με την οποία το αντιμετωπίζουν και τα τρία γκρουπ είναι οπωσδήποτε ειρωνική. Οι Αντί πρέπει να έχουν τη μεγαλύτερη προϊστορία, αφού και σε άλλα τραγούδια τους καυτηριάζουν τις μικρές και μεγάλες συμφορές που γεννιούνται στους κόλπους της οικογένειας. Παρόμοια, ίσως και λίγο πιο ακραία, η θέση των Όρα Μηδέν, με στίχους που αφήνουνε περίεργη επίγευση όσες φορές κι αν τους ακούσεις. Όσο για τους Χωρίς Περιδέραιο, η πυκνή υπερρεαλιστική γραφή τους συνδυάζει τα δύο προηγούμενα στοιχεία και μας φέρνει στο τρίτο μοτίβο της συλλογής, αυτό της καταβύθισης-πτώσης (Η.Ε.Κ.Θ.Ε., Εν Πλω, Ένατος Μήνας).

Τελευταίο θέμα που αξίζει εν τάχει ν' αναφέρουμε, η περιπλάνηση σε ένα άνυδρο κατά τα φαινόμενα τοπίο (Ερημιά, Heatwave '88, The Last Poet on the Road, Ανήκουν σε Μένα). Σύλληψη που οφείλει πολλά στην αμερικανική παράδοση του road song, μα ταυτόχρονα παραπέμπει στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα όπως φυσικά και στον ομηρικό νόστο. Που οι Lost Bodies, εν προκειμένω, του αλλάζουνε τα φώτα.

ΥΓ. Το Rollin Under μπορεί να έκλεισε, αλλά δε θα ξεχαστεί.

Και για την ιστορία, ορίστε τα ονόματα των συγκροτημάτων που θα περιείχε η συλλογή Μέσα στους Ήχους και το Θόρυβο της Πόλης:

Soil Bmp - Glassine - Madonna's Cunt - Colder - Guts Pie Earshot - Trottel - Πειραματική Ορχήστρα Ασυμφωνίας - KGB - It Lies Within - Shit Hit the Fan - Tool of the Man - Dj Unforgiven - Ciela - Chrysler.

Υποτίθεται πως θα κυκλοφορούσε σε κασσέτα την άνοιξη του 1999. Πριν από κάνα χρόνο, ίσως από περιέργεια ή επειδή θεώρησα ότι θα είχε ενδιαφέρον ως κάποιου είδους ντοκουμέντο, είπα ν' ανακινήσω το θέμα. Δεν τα κατάφερα ούτε αυτή τη φορά. Στην αρχή τα εμπόδια ήταν τεχνικής φύσης. Αργότερα όμως σκέφτηκα ότι είναι προτιμότερο έτσι.