Τα τραγούδια των Kraftwerk και οι διασκευές τους

Ας βγάλουμε φλας για αρχή και ας προσπεράσουμε από αριστερά τα απαραίτητα στερεότυπα περί διασκευών. Ξέρετε όλα αυτά περί σκοπιμοτήτων, περί πίστης και απιστίας, "πειραγμένων" και "απρόβλεπτα" προβλέψιμων εκτελέσεων και "εκτελέσεων" στα 7 μέτρα (χωρίς χαριστική βολή ενίοτε). Τα γράφουμε άλλωστε αυτά τόσο συχνά ώστε να μοιάζουν αυτονόητα, κι ας μην έχουν τόσο νόημα πλέον, η διασκευή αποτελεί ιδιοσυστατικό στοιχείο της ποπ κουλτούρας η οποία εξ αρχής τρεφόταν (και) από τις ίδιες της τις σάρκες.

Δεν ξέρω επίσης αν ισχύει το μηδέποτε διατυπωθέν ρητό ότι η δόξα του διασκευαζόμενου δίνει αξία στον διασκευαστή, πάντως το πόσο σε διασκευάζουνε είναι και ένα μέτρο (όχι απόλυτο ασφαλώς κι ούτε μονοσήμαντο) της επιρροής, της ακτινοβολίας, της επιδραστικότητάς σου. Τίποτε από όλα δεν λείπει στους "4 guys from Düsseldorf" (που τραγούδησε ο Blaine Reininger στο "Rolf & Florian Go Hawaiian"-sic στο Rolf παρακαλώ), η δισκογραφία τους έχει εξυπηρετήσει ένα σωρό διασκευαστές (με κυρίαρχη φυσικά την καθοριστική electropop περίοδο τους, με την πιο συμβατική προγενέστερη kraut λίγοι ασχολήθηκαν, θα μνημονεύσω εδώ μόνο την τολμηρή ορχήστρα των Zeitkratzer).

Είναι πάντως αξιοσημείωτο γεγονός ότι τα τραγούδια των Kraftwerk, χάρις κυρίως στην μελωδική τους διαύγεια και αυστηρότητα, με αυτή την τόσο αυστηρά ορθολογική και εξονυχιστικά μελετημένη (κάθε δευτερόλεπτο κρύβει πίσω του δουλειά εβδομάδων!) μουσική, προσφέρουν πεδίον δόξης λαμπρό για κάθε λογής πειραματισμό και αυτοσχεδιασμό. Για να μην πω ότι τούτη η άκαμπτη γεωμετρία, σε συνδυασμό με το αγέλαστο, σοβαρό (και σοβαροφανές ενίοτε), ...σφιχτοκώλικο -για να το πούμε λαϊκά βρε αδερφέ προφίλ των ιδίων, σχεδόν σε προκαλεί να παίξεις, να παρωδήσεις, ακόμη και να τρολάρεις, κατά την σύγχρονη αργκό, να μπολιάσεις και λίγο χιούμορ (αν και η μουσική τους έχει έτσι κι αλλιώς μια υποδόρια δόση χιούμορ -μα τραγούδι για τις κούκλες της βιτρίνας;)

Και τέτοιες διασκευές υπήρξαν ουκ ολίγες. Θα τις συναντήσουμε παρακάτω στην μικρή αυτή προσωπική ανθολόγηση που ακολουθεί...

...η οποία θα ξεκινήσει από μια εμβληματική διασκευή η οποία έγινε από τους ...ίδιους. Remix βέβαια την αποκαλέσανε, αλλά φρονώ ότι είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Και έχει ενδιαφέρον να εστιάσουμε με μεγεθυντικό φακό πάνω σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι, γιατί μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε και κάποιες πιο ευρυγώνιες παρατηρήσεις.

...ταα τατα τατατα τατατταα, ο μετρητής Γκάιγκερ τρελαίνεται από τα σωματίδια που πέφτουν επάνω του, είναι η εισαγωγή που οδηγεί στο "Radioactivity". Και είναι 1976, ο δίσκος πιάνει ακριβώς το πνεύμα που τα επόμενα χρόνια θα ονομαστεί ρετρο-φουτουρισμός, μια φαινομενικά οξύμωρη έννοια-Ιανός, με το ένα κεφάλι στραμμένο στο παρελθόν, το άλλο στο μέλλον που ανοίγεται λαμπρό. Διπλό παιχνίδι παίζουν εδώ και οι ίδιοι οι Kraftwerk, τι να είναι αυτό που αιωρείται στον αιθέρα "for you and me"; Είναι μήπως ραδιοκύματα, μήκη δηλαδή κύματος της τάξης του μέτρου και πάνω; Να πρόκειται άραγε για έναν φανταστικό σταθμό Radio Activity; (στο οπισθόφυλλο του δίσκου, χαρακτηριστικά ...ρετρο-φουτουριστικά, απεικονίζεται το ιστορικό Volksempfänger, το λαϊκό ραδιόφωνο του Γκαίμπελς, του τύπου που πρώτος αναγνώρισε το προπαγανδιστικό δυναμικό του καινούργιου τότε μέσου). Μήπως όμως βρισκόμαστε στο άλλο άκρο του φάσματος (στον ηλεκτρομαγνητισμό σε αντίθεση με την πολιτική ισχύει η ...θεωρία των δύο άκρων), στα πολύ μικρά μήκη κύματος που κουβαλάνε αυτό που λέμε ραδιενέργεια, ακόμη εκείνη την εποχή μια θαυματουργή πανάκεια για την ολοένα και αχόρταγη ενεργοβόρα ανθρωπότητα, ένα δυνητικά ανεξάντλητο καύσιμο για τους κινητήρες της προόδου; Future's so bright, I've got to wear shades.

Fast forward στον χρόνο...

1990. Το zeitgeist έχει αλλάξει δραματικά, ο κόσμος πέρασε από τον τεχνο-ρομαντισμό σε έναν τεχνο-πεσιμισμό μέσα σε μόλις μια δεκαπενταετία, το μέλλον από ευτοπία μεταμορφώθηκε σε δυστοπία μέσα από έναν ολόκληρο μετασχηματισμό κοινωνικής συνειδητοποίησης. Έχει μεσολαβήσει μια ταραγμένη πολιτικά δεκαετία, στην Γερμανία ειδικά το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας δίχασε, ξύπνησε πάθη, έβγαλε κόσμο στον δρόμο, οδομαχίες και επεισόδια ήταν στην ημερήσια διάταξη. Σε απόλυτη αρμονία η νέα ηχογραφημένη εκδοχή του "Radioactivity" δεν είναι απλά ένα ρεμίξ, είναι ένα καινούργιο τραγούδι, στον ...μη-ραδιενεργό πλέον πυρήνα βρίσκεται μεν η αξέχαστη μελωδία, όμως τώρα το δισυπόστατο δεν υπάρχει πλέον, το stop radioactivity αποσαφηνίζει κάθε αμφιβολία, Tschernobyl, Harrisburgh, Sellafield, μέσα από το κλασικό vocoder ακούγεται η δυσοίωνη μαύρη λίστα των πυρηνικών ατυχημάτων. Το μήνυμα είχε πλέον αλλάξει. Αλλά και το ίδιο το μέσο επίσης. Όλος εκείνος ο δίσκος "The Mix" αποπνέει την αμηχανία ενός σχήματος, το οποίο ενώ άνοιξε αφάνταστους νέους δρόμους στην αναλογική πρωτοπορία, τώρα βρέθηκε να παρακολουθεί την εποχή να το ξεπερνά με το τραίνο των ψηφιακών καιρών να περνά μπροστά του με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Ένα τέλος εποχής... Το οποίο θα έρθει για τα πυρηνικά εργοστάσια στη χώρα καμιά εικοσαετία αργότερα, εν μια νυκτί, δια χειρός της προσφιλούς μας Άνγκελας - ω ειρωνεία της ιστορίας, από την πλευρά δηλαδή των δυνάμεων καταστολής των κάποτε διαμαρτυρόμενων "άπλυτων" οπισθοδρομικών. Και τι απομένει όταν κλείσει ένα πυρηνικό εργοστάσιο; Ακούω το θαυμάσιο κομμάτι ενός δίδυμου από το Αμβούργο, των Das Institut με τον εύγλωττο τίτλο "Das Kraftwerk", αναδίδει μια εκφοβιστική τεχνολογική μελαγχολία, "το μέλλον έχει πλέον περάσει", απόβλητα, ερείπια, σκουριά, απουσία ζωής, μόνο η ραδιενέργεια να έχει απομείνει μοναχική να ακτινοβολεί μέχρι την αιωνιότητα...

Τούτη η γοητευτική μέσα στην απλότητα της μελωδία του "Radioactivity" έδωσε πάτημα για να γραφτούν κάποια υπέροχα κιθαριστικά δράματα, όπως αυτό των Damien Jurado και Richard Swift, των Divine Comedy και κυρίως το βαρύ επικό μελανούργημα των Γάλλων Kat Onoma. Αξίζει όμως να σταθούμε και στην εννοιολογική εχμμ κουλαμάρα των The Vegetable Orchestra (γνωστών επίσης ως Das Erste Wiener Gemüseorchester), μιας ομάδας δέκα μουσικών, ενός ηχολήπτη και ενός ...μάγειρα, με τον μάγειρα να έχει αποστολή να μαγειρεύει μια σούπα με τα όργανα μετά τις συναυλίες, καθώς τα όργανα τους είναι όλα φρέσκα ...λαχανικά (πνευστά από κολοκύθια και καρότα, κρουστά από μελιτζάνες κοκ, φαντασία να υπάρχει).

Από κομμάτια του ιδίου δίσκου (και όχι μόνο) εμπνεύστηκαν και διάφοροι Σλοβένοι μουσικοί στο tribute album "Trans-Slovenia Express", όπου οι Borghesia αναδεικνύουν μια άλλη διάσταση στο "Ohm Sweet Ohm", οι μάλλον άγνωστοι Z-Entropa φτιάχνουν ένα υποχθόνιο "Antenna", από την άλλη το βαρύ όνομα της χώρας, οι Laibach, είναι μάλλον ...προβλέψιμα αναμενόμενοι στην εκδοχή τους στο "Hall of Mirrors" ως "Zrcalo sveta". Ο δίσκος αυτός γνώρισε πάντως την επιτυχία του, οπότε σε λίγο καιρό αργότερα κυκλοφόρησε και Volume 2, στο οποίο ξεχωρίζουν οι Silence με την καίρια συνεπικουρία της Anne Clark, οι οποίοι εστίασαν στην λυρική διάσταση του "Hall of mirrors", την γοτθική μελανόηχη είχε αναδείξει (ή επινοήσει;) λίγα χρόνια νωρίτερα η ιέρεια του γοτθικού ρομαντισμού (τι λέγαμε πριν για τα στερεότυπα;;), στον δίσκο των Siouxsie & the Banshees "Through the looking glass" (ναι, εκείνον από τον οποίο είχε ακουστεί πολύ στα μέρη μας η διασκευή στο "The Passenger").

Και κάπως έτσι έχουμε περάσει στο "Trans Europe Express", τον πιο χαρακτηριστικό για το τεχνοϊδεολογικό όραμα του σχήματος δίσκο. Το οποίο διάφοροι μουσικοί το προσέγγισαν από διάφορες γωνίες, π.χ. από 8bit σκοπιά στον δίσκο "8-bit operators-A tribute to Kraftwerk" (ο οποίος βγήκε μάλιστα με τις ευλογίες του ίδιου του Ralf), όπου μου αρέσει πολύ η έξυπνη προσαρμογή του "Showroom dummies" σε ...παιχνιδοκονσόλα από τον Role Model. Το ομώνυμο σιδηροδρομικό έπος του δίσκου βαλκανοποιήθηκε για τα ...πανηγύρια ως "Trans Balkan Express" από τους OMFO, σχετικά πρόσφατα οι Disappears το κάλυψαν με μπόλικες στρώσεις κιθαριστικού θορύβου, αλλά λόγω ειδικού ιστορικού βάρους θα σταθούμε περισσότερο σε μια ιστορική δειγματοληψία (εντάξει sampling), την παρουσία δηλαδή του βασικού θέματος του κομματιού στο "Planet Rock" του Afrika Bambaataa και της Soulsonic Force του, ένα αρχικά αντρεγκράουντ χιτάκι του 1982, χάρις στον τρόπο όμως με τον οποίο έφερνε τους Kraftwerk δίπλα στον George Clinton, αποδείχθηκε λίαν επιδραστικό σε όσους το άκουσαν, με την ηθική αυτουργία του να περνάει μέσω του Detroit techno και να φτάνει έως τις μέρες μας σε σχήματα σαν τους LCD Soundsystem.

Ο δίσκος πάντως των Kraftwerk με πραγματική "music for the masses" ήταν φυσικά το "The Man Machine". Και ίσως διόλου τυχαία, δύο από τα ονόματα τα οποία ταυτίστηκαν, ειδικά στα 80s, με την μουσική για τις μάζες, οι U2 και οι Simple Minds, επέλεξαν το "Neon lights" σε μάλλον παρεμφερείς εκτελεστικούς δρόμους. Μοιραία όμως και αναπόφευκτα τα διασκευαστικά φώτα έπεσαν κυρίως στα δύο σουξέ του δίσκου.

Από την μία, στην ακαταμάχητη μελωδία του "The model":

οι Balanescu Quartet της έβαλαν βιολιά και τσέλα και την έκαναν κυριολεκτικά ...κλασική. Το ιδιαίτερο μελαγχολικό πλάσμα που λέγεται Anna-Varney Cantodea, γνωστότερη/ος ως Sopor Aeternus, την φαντασιώθηκε κάπου στην εποχή του μπαρόκ ως "Modela Est". Η Τσέχα φωνή-φωνάρα, φωτογράφος και μοντέλο επίσης Veronika Zemanova, την έφερε απόλυτα στα δικά της μέτρα τραγουδώντας με σεμνότητα "Ι'm a model, a supermodel". Με ανεστραμμένο γυναικείο βλέμμα οι άσημοι Γάλλοι Poème Εlectronique το κάνουν "he's a model". Οι Ρώσοι Messer Chups την έβαλαν να σερφάρει, οι Big Black την χορεύουν πόγκο, ο καλός μαθητής της μεγάλης των Residents σχολής Snakefinger της βάζει slide κιθάρα (και της πάει). Μέχρι και το αντίπαλο ηλεκτρονικό δέος, οι Tangerine Dream, ασχολήθηκαν μαζί της, σε μια πάντως μνημειωδώς βαρετή και άχρωμη εκτέλεση.

Από την άλλη, η διαβόητη ρομποτική αλληλουχία του "The robots":

Και εδώ η ποικιλία είναι μεγάλη. Από την εύκολη και σε ασφαλή χνάρια ερμηνεία των Welle:Erdball μέχρι τα πιο στρυφνά μονοπάτια της αυτοσχεδιαστικής τζαζ του Eugene Chadbourne με τους Ιταλούς Zu και την χαβαλεδιάρικη αλέγρα των Φινλανδών ...συνταξιούχων Elakelaiset η οποία φέρει τίτλο "Poro" και ρυθμό χούμπα (αν έχετε απορία τι εστί χούμπα, φέρτε στο νου σας τη μουσική επένδυση βαυαρικού γλεντιού με γκαρσόνες αβυσσαλέων ντεκολτέ και εξίσου αβυσσαλέας χωρητικότητας ποτήρια μπύρας). Και φυσικά ας μην λησμονήσουμε τις εξωτικές ρούμπες και τα τσα-τσα του Señor Coconut (ενός γερμανού ...Gastarbeiter στην Χιλή, ο οποίος έχει κάνει και ολόκληρο τέτοιο δίσκο με τίτλο "El baile alemán"). Και αν η ξέσαλη και ξέφρενη διασκευή των RotFront, μιας ομάδας Ρώσων μεταναστών στο Βερολίνο που γλεντά στη ρωσική ντίσκο (και που έγινε και ιστορία στο ομώνυμο βιβλίο του Βλάντιμιρ Κάμινερ) μου αρέσει πολύ, τελικά θα προκρίνω εκείνη που έστησαν οι μαθητές της πρώτης δημοτικού και ο δάσκαλός τους σε ένα σχολείο στο Μάιντς της Γερμανίας (βρείτε την εδώ και σημειώστε το σχόλιο του ίδιου του Karl Bartos). Γιατί ποιος μπορεί να αντισταθεί στα παιδάκια;

Η δισκογραφική παραγωγή των Kraftwerk τα μετέπειτα χρόνια σίγουρα δεν υπήρξε πια τόσο καινοτόμα και ριζοσπαστική, έδωσε όμως κάμποσες όμορφες στιγμές, ειδικά στο "Computer world", με το ριφάκι από το προφητικό για την εποχή των μοναχικών online ραντεβού "Computer love" να αποτελεί τη βάση για την μεγάλη επιτυχία των Coldplay "Talk" ("ναι, μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε, ευχαριστώ που ζητήσατε και την άδεια μου, όχι σαν εκείνο τον μπάσταρδο των Jay-Z", κάτι τέτοια φέρεται να είπε ο Ralf Hütter τηλεφωνικά σε έναν σίγουρα αποσβολωμένο Chris Martin). Η ποδηλατική πετριά που τους χτύπησε εκεί στα 80s (και παραλίγο να κοστίσει και τη ζωή στον Ralf όταν ενεπλάκη σε ένα βαρύ ατύχημα στον δρόμο) μας άφησε κληρονομιά ένα "Tour de France", το οποίο πολύ αργότερα το ακούσαμε σε χαρωπή κι ανάλαφρα βερολινέζικη μορφή από τους Stereo Total, αλλά και στον ευφάνταστο ...moogsploitation δίσκο των ρετρολάγνων The Simonsound, όπου ο γύρος της Γαλλίας έχει μεταφερθεί στον ...Άρη ("Tour de Mars").

Και με αυτές τις ολίγες ολοκληρώνουμε τούτο το αφιέρωμα, με τη σιγουριά ότι στο μέλλον σίγουρα θα χρειαστούν συμπληρώσεις, όταν κάθε νέα γενιά ηλεκτρονικών δημιουργών θα σκαλίζει και θα ανακαλύπτει κάποια στιγμή τις ρίζες της...