Χωρίς αστερίσκους και μισόλογα

Στις 4 Μαΐου του 1970, η Αμερικανική Κυβέρνηση στέλνει την Εθνοφρουρά στο Πανεπιστήμιο του Κεντ του Οχάιο, για να διαλύσει τους φοιτητές που διαμαρτύρονται ειρηνικά για την επέμβαση των ΗΠΑ στην Καμπότζη πριν λίγες μέρες [1]. Αρχικά, τους πετάνε δακρυγόνα, οι φοιτητές απαντάνε με πέτρες και μετά οι στρατιώτες αρχίζουν, μέσα στον προαύλιο χώρου του Πανεπιστημίου, να πυροβολούνε στο ψαχνό τους 2.000 συγκεντρωμένους! Αποτέλεσμα ήταν δυο φοιτήτριες και δυο φοιτητές να πέσουν νεκροί από τις σφαίρες των στρατιωτών [2].

Λίγες μέρες αργότερα, ο Neil Young βλέπει τη φωτογραφία του ενός από τους νεκρούς φοιτητές στο εξώφυλλο του περιοδικού Life, συγκλονίζεται, παίρνει την κιθάρα του και γράφει μέσα σε λίγες ώρες το “Ohio”. Το τραγούδι ηχογραφείται άμεσα και στις αρχές Ιουνίου (έναν μόνο μήνα, δηλαδή, μετά τη σφαγή) κυκλοφορεί σε σινγκλ. Παρότι τα περισσότερα ραδιόφωνα αρνούνται να το μεταδώσουν, μια που η κριτική στην Κυβέρνηση του Nixon είναι σαφής (“Tin soldiers and Nixon coming”), το τραγούδι βρίσκει τεράστια ανταπόκριση στους νέους και σκαρφαλώνει στο Νο. 14 στις ΗΠΑ (μιλάμε για μια εποχή που οι κατάλογοι επιτυχιών είχαν αξία) [3].

Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι πως μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο Neil Young, δεν είχε γράψει και κυκλοφορήσει κάποιο πολιτικό τραγούδι. Οπότε, πρέπει να θεωρήσουμε πως ήταν ιδιαίτερα τυχερός που… δεν υπήρχαν τότε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης! Υποπτεύομαι ότι τα σχόλια που θα υπήρχαν κάτω από την ανάρτησή του θα ήταν κάπως έτσι:

«Καιροσκόπος!»
«Τώρα θυμήθηκες τον πόλεμο;»
«Γράψε για κανένα κανελο-κόριτσο πάλι και άσε την κυβέρνηση να κάνει τη δουλειά της!»
«Σκέφτηκες τα φράγκα και έβγαλες τραγούδι πριν ακόμα στεγνώσει το αίμα των παιδιών; Ντροπή!»
«Από την δεκαετία του ’50 έχουν ανακατευτεί οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Ο Nixon σου φταίει;»
«Ενώ το 1960 είχαμε 900 στρατιώτες στο Βιετνάμ, με το που βγήκε ο Kennedy στείλαμε 15.000. Αλλά δεν σχολιάζουμε τον Δημοκρατικό Kennedy, σωστά;» [4]

Ο Young, είδε ένα τραγικό γεγονός να γίνεται στις μέρες του και ως καλλιτέχνης εκφράστηκε με τον τρόπο που ξέρει. Η ιστορία τον δικαίωσε. Το τραγούδι είναι κάτι πολύ πιο εύπεπτο από ένα άρθρο σε μια εφημερίδα ή από την ομιλία ενός πολιτικού, και ως εκ τούτου φτάνει σε μεγαλύτερο (ή σε διαφορετικό αν προτιμάτε) κοινό και επηρεάζει (σε γενικές γραμμές) περισσότερο κόσμο. Επιπλέον, μέσω της τέχνης πολλά γεγονότα μένουν στην ιστορία χαραγμένα πιο βαθιά από ό,τι θα ήθελαν οι κυβερνήσεις και οι θύτες. Ας αναρωτηθούμε πόσοι θα γνώριζαν ή θα θυμόντουσαν τα επόμενα χρόνια, σε χώρες όπως η Ελλάδα, τι ακριβώς έγινε εκείνο τον Μάιο στο Κεντ, αν δεν είχε γράψει το τραγούδι ο Neil Young; Πόσοι θα μάθαιναν 10, 20, 30 χρόνια μετά, για την έκρηξη που προκάλεσαν μέλη της Κουκ Κλουξ Κλαν σε εκκλησία μαύρων βαπτιστών στο Μπέρμινχαμ των ΗΠΑ το 1963 και από την οποία σκοτώθηκαν ακαριαία 4 ανήλικα κορίτσια [5], αν η Nina Simone (η οποία μέχρι τότε, επίσης, δεν είχε γράψει ούτε ένα πολιτικό τραγούδι) δεν συνέθετε το “Mississippi Goddam”; Πόσοι θα έψαχναν λίγο παραπάνω την ιστορία της εξέγερσης των φοιτητών στο πανεπιστήμιο της Columbia [6] αν δεν γυριζόταν το «Φράουλες και αίμα»; Μπορεί κάποια πράγματα να φαίνονται παρωχημένα σήμερα, αλλά το να κρίνεις με σημερινούς όρους δημιουργήματα που έγιναν 50 χρόνια πριν, είναι χαζό αν όχι ύποπτο… Αν κάποιος δει την σκηνή της δολοφονίας στην μπανιέρα στο “Ψυχώ” του Hitchcock, ίσως γελάσει. Όμως αυτή η σκηνή πάγωσε όλο τον πλανήτη και άλλαξε τον κινηματογράφο.

Πριν μερικές εβδομάδες ο Μιθριδάτης κυκλοφόρησε το τραγούδι “Για να μη στα χρωστάω”. Αν ακούσουμε το κομμάτι δεν θα βρούμε κανένα από τα συνήθη συστατικά της επιτυχίας. Κρατάει 13 λεπτά, δεν έχει ρεφρέν και ουσιαστικά δεν υπάρχει μουσική (μπορεί και επίτηδες). Ποιο ραδιόφωνο να το μεταδώσει; Στην πραγματικότητα, είναι ένας θεατρικός μονόλογος σε επτά πράξεις, όπου ο ράπερ μας λιθοβολεί με ό,τι έχει μαζέψει μέσα του για την Ελλάδα του σήμερα. Και αυτά είναι πολλά, αληθινά και ενοχλούν. Θα πείτε, ότι τα έχουν πει κι άλλοι και καλύτερα. Πιθανόν. Όμως, εξ ορισμού, το βεληνεκές ενός ευρέως γνωστού καλλιτέχνη είναι μεγαλύτερο από την απήχηση μιας μικρής πανκ ή αντεργκράουντ χιπ χοπ μπάντας. Δεν είναι τυχαίο πως, ενώ το βίντεο έχει ξεπεράσει τις 1,7 εκατομμύρια θεάσεις στο YouTube, δεν βρίσκεται στις “Τάσεις” του καναλιού, σε αντίθεση με άλλα τραγούδια που έχουν τις μισές θεάσεις, αλλά δεν λένε κάτι επικίνδυνο. Είναι αναμενόμενο για τις κυβερνήσεις να τις λοιδορούν οι πολιτικοί τους αντίπαλοι και οι δημοσιογράφοι. Έχουν εκπαιδευτεί πως να το διαχειριστούν και είναι καθημερινή τους δουλειά ν’ απαντούν. Γνωρίζουν ότι τέτοιου είδους κατηγορίες έχουν (εδώ και χρόνια) ελάχιστη απήχηση στους νέους ψηφοφόρους. Όμως με την τέχνη βρίσκονται «εκτός έδρας» και ζορίζονται…

Σε μια σκοτεινή εποχή που οι καλλιτέχνες περνάνε πολύ δύσκολα οικονομικά και κάποιοι δεν μιλάνε, είτε γιατί έχουν ν’ αλλάξουν νερό στο ψαράκι της γυάλας [7], είτε γιατί ελπίζουν να παίξουν μια μέρα με λευκή ένδυση στο Ζάππειο (…), ο Μιθριδάτης εκτίθεται, βγαίνει μπροστά και λέει τα πράγματα χωρίς αστερίσκους και μισόλογα και του αξίζουν –χωρίς αστερίσκους και μισόλογα– συγχαρητήρια. Περιμένουμε και τους επόμενους.

Πηγές

[1] https://www.history.com/news/nixon-war-powers-act-vietnam-war-cambodia

[2] https://www.nytimes.com/2020/05/04/opinion/kent-state-shooting-protest.html

[3] https://www.billboard.com/charts/hot-100/1970-08-08

[4] http://www.americanwarlibrary.com/vietnam/vwatl.htm

[5] https://www.britannica.com/event/16th-Street-Baptist-Church-bombing

[6] https://www.wnyc.org/story/student-protesters-reflect-their-revolution-50-years-later/

[7] «Το ψαράκι της γυάλας» είναι ο τίτλος ενός διηγήματος του Μάριου Χάκκα.