Κάτι καλό για να... κοιμηθώ

Τάσος Βαφειάδης

Chordettes – Mr. Sandman (Cadence, 1954)

Όπως στην ελληνική μυθολογία έχουμε τον Μορφέα, τον θεό τον ονείρων, παρόμοια πλάσματα υπάρχουν και στις ξένες κουλτούρες. Για παράδειγμα, στην αιγυπτιακή μυθολογία υπάρχει ο Μπες και στην ιαπωνική παράδοση ο Μπακού, ο οποίος διώχνει τα άσχημα όνειρα.

Η Βόρεια Ευρώπη έχει τον δικό της μυθικό χαρακτήρα, τον Sandman («Άνθρωπος της Άμμου»). Αν και αρχικά ο Sandman δεν ήταν καλός χαρακτήρας (με βάση τη μικρή ιστορία του E. T. A. Hoffmann), ο Hans Christian Andersen «διόρθωσε» τα πράγματα με το παραμύθι του “Ole Lukøje” και τον παρουσίασε ως μια μορφή που ρίχνει μαγική άμμο στα μάτια των παιδιών, έτσι ώστε να δουν γλυκά όνειρα. Μάλιστα, τα παλιά χρόνια θεωρούνταν ότι η τσίμπλα που έχουμε στα μάτια όταν ξυπνάμε το πρωί, οφείλεται στους κόκκους της άμμου που είχε ρίξει ο Sandman το βράδυ!

Το πρώτο τραγούδι που μιλά για τον Άνθρωπό της Άμμου είναι το “Mr. Sandman” που κυκλοφόρησε το 1954 και την ίδια χρονιά διασκευάστηκε από τις Chordettes γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία.

Αν θυμάστε να το ακούτε κάπου, αλλά δεν θυμάστε πού, είναι το τραγούδι που ακούγεται στην έναρξη του, προσωπικά πολύ αγαπημένου μου, φιλμ “Γλυκιά Συμμορία” του Νίκου Νικολαΐδη.

Δημήτρης Κάζης

R.E.M. - All I Have To Do Is Dream (I.R.S. Records, 1986)

To ονειρικό αριστούργημα των Everly Brothers προσαρμοσμένο τόσο τέλεια στα γούστα μου που λες και το έπαιξαν μόνο για μένα.

Το έπαιζα και το τραγουδούσα με τη σειρά μου κι εγώ κάθε βράδυ στα παιδιά μου για να κοιμηθούν με όχι και άσχημη αποτελεσματικότητα.

Μάνος Μπούρας

Felt - Something Sends Me To Sleep (Cherry Red, 1981)

"Γράψτε για κάτι που σας στέλνει για ύπνο" ήταν η οδηγία, και ο αγγλομαθής εαυτός μου έκανε αυτόματα τη μετάφραση και βρέθηκα με αυτό εδώ το παλιό κι αγαπημένο. Μπορεί να είμαι ήδη εκτός θέματος αλλά τι σημασία έχει; Οι οδηγίες υπάρχουν για να τις παραβαίνουμε κάποιες φορές... Αυτό είναι το πρώτο τους "κανονικό" επτάιντσο (είχε προηγηθεί ένα ακόμη ιδιαίτερα ερασιτεχνικό και τυπωμένο από τους ίδιους τους Felt, τον εξής έναν δηλαδή, τον Lawrence), έχουν ενταχθεί πια στο δυναμικό ανεξάρτητης εταιρείας και είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν ένα συναρπαστικό ταξίδι με κάμποσα σπουδαία άλμπουμ και κομμάτια (είχαν γίνει και μπάντα εν τω μεταξύ). Το Something Sends Me To Sleep δίνει μία πρώτη γεύση του ήχου που θα γίνει λίγο ή πολύ το σήμα κατατεθέν τους, το ίδιο και η φωνή του Lawrence που έγινε ένας ιδιότυπος τροβαδούρος της νιότης μας. Εξακολουθεί να δημιουργεί δε, μετά από όλες αυτές τις δεκαετίες, με κανένα μουσικό ενδιαφέρον όμως για εμένα προσωπικά. Και πού κολλάει ο ύπνος σε όλα αυτά; Αν πειστούμε ότι το κομμάτι θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας κάποιου είδους προπομπός της dream pop που θα ακολουθήσει κάποια χρόνια αργότερα, τότε ίσως και να το σώζαμε κάπως...

Γιώργος Λεβέντης

R.E.M. - I Don't Sleep, I Dream (Warner, 1994)

Δεν έχω προβεί σε πολλές μουσικές αναθεωρήσεις στη ζωή μου και μία από τις λίγες εξαιρέσεις είναι το ‘Monster’, το οποίο συμπάθησα αργά. Χωρίς να αλλάζω άποψη για τις κατασκευαστικές του αδυναμίες, σήμερα μου ακούγεται μία από τις πιο κολακευτικές εκδοχές των REM. Το 'I Don't Sleep, I Dream', ήταν πάντοτε ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια του δίσκου και ένα από τα καλύτερα αργά τραγούδια που έγραψε η μπάντα.

Οι στίχοι έχουν να κάνουν με τον ύπνο; Με το σεξ και τη φήμη (το γενικότερο θέμα του ‘Monster’); Ποιος ξέρει. Στο ρεπερτόριο πάντως ενός γκρουπ που έχει μια μαλλον κλισέ λογική για τις μπαλάντες και που το να πειράζει λίγο τα ντραμς μοιάζει avant-garde, το στιλ του τραγουδιού είναι μια ευχάριστη έκπληξη. Ένας πιο αέρινος και σέξι ρυθμός και μία από τις στιγμές που οι REM ακούγονται χαλαροί και έντονοι μαζί χωρίς να το παλεύουν ιδιαίτερα.

Δεν είναι μόνο ο τίτλος που κάνει το κομμάτι κατάλληλο για το αφιέρωμα ούτε ότι ένα σωρό τετριμμένοι χαρακτηρισμοί ("βραδινό", "υπνωτικό") του ταιριάζουν τέλεια. Είναι ότι καταφέρνει να μένει σε εκείνο το μεταβατικό συναισθηματικό σημείο που δεν το πιάνεις πουθενά. Το ότι όσες λίγες live εκδοχές του σώζονται δεν λένε και πολλά, μπορεί να κάνει τους μη συμπαθούντες να το χαρακτηρίσουν και κομμάτι ύπνου. Αλλά και αυτό κατά βάθος για κοπλιμέντο μετράει εδώ.

Βασίλης Παπαδόπουλος

Nalyssa Green – Πέφτοντας (Inner Ear, 2021)

Αφιέρωμα λέει με τραγούδια για τον ύπνο. Καλά θα πάει αυτό, αλλά τι να κάνουμε, την ανάγκη φιλοτιμία ποιούσαν, ανταποκρινόμαστε. Ντάλα μεσημέρι μας ήρθε η ιδέα για τραγούδι για τον ύπνο, ψάχνοντας κάτι δυνατό αντικαταθλιπτικό – ομοιοπαθητικό. Βάλαμε έτσι την αγαπημένη Nalyssa Green που έχει τραγουδήσει καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη τον αποχωρισμό και την αποδοχή του και πέσαμε πάνω στο “Πέφτοντας”. Το τραγούδι είναι παράδοξα σχετικό, κάτι σαν νανούρισμα (ελπίζω και οι λοιπές συνεισφέρουσες στο αφιέρωμα να βάλουν κανένα “Lullaby” – τα όνειρα είναι άλλη θεματική) και μιλάει για τον ήλιο που κάθε μέρα πέφτει.

Το τραγούδι, παρότι σκοτεινό, όπως όλο αυτό το πανέμορφα μελαγχολικό “Μπλουμ” της Nalyssa, έχει ένα παράξενο φως, μια ελπίδα, όπως κάθε ηλιοβασίλεμα. Καθισμένος σ΄ένα παγκάκι στο κέντρο των Χανίων με μια απροσδιόριστη προσμονή που ανέμενε περισσότερο να διαλυθεί παταγωδώς παρά να επαληθευθεί, ήταν το απόλυτο soundtrack της στιγμής. Μπορεί να μην μιλάει ακριβώς για τον ύπνο, πάντως είναι ακόμη ένα βάλσαμο για την ψυχή, όπως μόνο τούτη εδώ η όμορφη αγαπημένη ξέρει να φτιάχνει. Η ενορχήστρωση παίρνει άριστα, καθώς πέρα από τη φωνή της Nalyssa απροσδιόριστες μικρές μελωδικές φράσεις, μαζί με δεύτερες φωνές σεγόντο, δημιουργούν ένα τοπίο αστρικό.

Σταύρος Σταυρόπουλος

The Kinks - I go to sleep (Demo version) (1965)

Θα μπορούσε να ήταν ένα νανούρισμα, παραδοσιακό ίσως. Θα μπορούσε εύκολα να ήταν ένα ambient κομμάτι, χαμηλού τόνου, μακρόσυρτο. Θα μπορούσε να ήταν τελικά οποιοδήποτε τραγούδι ή μουσική σύνθεση, όταν έρχεται η κούραση δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία τι παίζει εκεί πίσω, στο βάθος.

Το συγκεκριμένο, αν και αποδίδεται στους Kinks, είναι μια μάλλον solo ηχογράφηση του Ray Davies, ένα πιάνο και η φωνή του. Ηχογραφήθηκε στο στούντιο στις 24 Μαΐου του 1965, γνώρισε πολλές διασκευές για ακυκλοφόρητο (μετράμε Cher, Peggy Lee, Pretenders κ.λπ. μέχρι να φτάσουμε στις πιο πρόσφατες Sia και Anika), αλλά μπήκε σε κυκλοφορία των Kinks μόλις το 1998, ως extra στην επανέκδοση του Kinda Kinks σε CD.

Υπναγωγικό; Δύσκολο να το πεις. Η ησυχία του και η πορεία προς τον ύπνο εκτός από γαλήνη κρύβει και μια υπόγεια ένταση, απουσία, επιθυμία, και μελαγχολία στη μεταφορά του. Ποιος ξέρει αν κοιμήθηκε τελικά ο Ray Davies εκείνο το βράδυ που το πρωτοδούλευε, κλείνοντας το καπάκι του πιάνου στο σπίτι των γονιών του;

Ηρακλής Ν. Κοκοζίδης

Θανάσης Παπακωνσταντίνου & Νίκος Παπάζογλου – Άστρο του πρωινού (Lyra, 2002]

Ομολογώ ότι δε σκόπευα να συμμετάσχω στο αφιέρωμα, καθώς δεν είχα την κατάλληλη διάθεση και έμπνευση για ν’ ασχοληθώ με το θέμα. Ωστόσο, λίγες μέρες πριν λήξει η προθεσμία, ακούγοντας εντελώς τυχαία το τραγούδι στον 9.58 FM της ΕΡΤ3, εκτίμησα ότι η θεματική των στίχων παραπέμπει στη λαϊκή παράδοση των νανουρισμάτων. Η συγκεκριμένη εκτέλεση είναι η δεύτερη και περιέχεται στο δίσκο “Αγρύπνια” του 2002, ενώ εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο δίσκο “Στην Ανδρομέδα Και Στη Γη” του 1995. Στη μεν πρώτη, ο Θεσσαλός τραγουδοποιός αναλαμβάνει την ερμηνεία με την ιδιόμορφη φωνή του, συνοδευόμενος διακριτικά από τη Μελίνα Κανά και το Σωκράτη Μάλαμα. Το φλάουτο πρωταγωνιστεί σε σχέση με τα υπόλοιπα όργανα, αναδύοντας μια έντονα βουκολική ατμόσφαιρα, ενώ το κοντραμπάσο δίνει έναν ασθμαίνοντα και υποτονικό ρυθμό. Η δεύτερη αντίθετα, η οποία θεωρώ ότι είναι καλύτερη, ερμηνευμένη από τη γλυκιά και εκφραστική φωνή του αείμνηστου Νίκου Παπάζογλου, αναδεικνύει εντονότερα τα στοιχεία από τον κόσμο των ονείρων και των παραμυθιών, ενώ ο Μπάμπης Παπαδόπουλος στην ακουστική κιθάρα και ο Γιώργος Αποστολάκης στη φυσαρμόνικα ακολουθούν rhythm & blues δρόμους, αποδίδοντας πιο ανάλαφρο και ταξιδιάρικο χαρακτήρα στη σύνθεση.

Μάριος Καρύδης

Puff - I Sure Need You (MGM, 1968)

Στα παλιά τα χρόνια είχαμε τα CD με τους ήχους από τους καταρράκτες, τα εξωτικά πουλιά του Αμαζονίου, τη βρόχα που έπεφτε στρέιτ θρου και τις στριγγλιές των φαλαινών. Αυτά ήταν λίγα από τα θέματα της «Μουσικής Διαλογισμού» που ήταν κάποτε της μόδας. Πιο μετά, νανουριστήκαμε με τη φωνή του Bob Ross την ώρα που ζωγράφιζε λιβάδια και με την αφήγηση του Richard Attenborough στα ντοκιμαντέρ του BBC — ρίχναμε ωραίες σιέστες τότε.

Σήμερα χαλάρωση σημαίνει ατελείωτο σκρολάρισμα σε ανούσια βίντεο στο κινητό. Προσωπικά, όταν επιβάλλεται μια πλήρης χαλάρωση των νεύρων, βρίσκω πάντα ασφαλές καταφύγιο στο "Thursday Afternoon" του Brian Eno, αλλά επειδή δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε single θα το προσπεράσω.

Το "I Sure Need You" είναι μια υπνωτιστική απόπειρα των Rockin' Ramrods που εδώ έχουν μετονομαστεί σε Puff να ξεφύγουν από το «τσιχλοφουσκέ» βοστονέζικο garage τους και να ανταγωνιστούν την ψυχεδελική σκηνή του Σαν Φρανσίσκο.

Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα τρίλεπτο μαστουροτράγουδο ή ένα πρώιμο indie, όμως είναι ένα τραβηγμένο από τα μαλλιά, εξάλεπτο ”easy listening" psych. Οι κιθάρες είναι πολύ αργόσυρτες, τα μοτίβα επαναλαμβανόμενα, οι ρυθμοί ήπιοι και δεν απογειώνονται ποτέ και το τέμπο είναι ένα ηρεμιστικό άμεσης δράσης. Η φωνή ίσα που δεν είναι «χασμουρημένη», το reverb είναι εντονότατο, ενώ τα χαμηλών τόνων φλάουτο και όργανο σε σηκώνουν σαν νιόπαντρη νύφη και σε παραδίδουν στην αγκαλιά του Μορφέα. Ζζζζ...

Χίλντα Παπαδημητρίου

Tindersticks – Talk to me (This Way Up, 1995)

[Αν δεν γράψω εγώ σ’ αυτό το Κάτι Καλό, ποιος θα γράψει; Ως πάσχουσα χρονίως από αυπνίες, όχι ως ωραία κοιμωμένη.]

Αφού δοκίμασα κάθε λογής γιατροσόφια και μαντζούνια για την αϋπνία, έκανα την απλή σκέψη: η μουσική τα γιατρεύει όλα, ποια μουσική θα με ηρεμήσει και θα με χαλαρώσει; Κάτι που να είναι οικείο, να γλιστράω πάνω στους στίχους χωρίς να σκαλώνω σε άγνωστες λέξεις, κάτι που να ηρεμεί το μυαλό αλλά και την ψυχή μου. Όχι γλυκό-γλυκερό, αλλά μελίρρυτο. Ξεκίνησα με τους Spain, του Josh Haden, υιού του σπουδαίου Charlie, το the Blue Moods of Spain και το ‘She Haunts my Dreams’. Λειτούργησαν για ένα-δύο χρόνια, αλλά μετά μάλλον ήθελα μεγαλύτερη δόση. Και πέρασα στους Tindersticks. Στο δεύτερο ομώνυμο άλμπουμ τους, και στο ‘Curtains’. Αν μετά από αυτά τα δύο (70:26+65:41), δεν είχα καταφέρει να κοιμηθώ, σηκωνόμουν κι έβαζα πλυντήριο, δεν θα κοιμόμουν ποτέ!

Ύστερα διάβασα ότι ο Max Richter, ο Βρετανός, Γερμανο-γεννημένος μετά-μινιμαλιστής συνθέτης (post-minimalist) δημιούργησε το2015 ένα έργο ονομαζόμενο ‘Sleep’, διαρκείας 8,5 ωρών, σε συνεργασία με εικαστικούς καλλιτέχνες -και με νευρολόγους και ψυχιάτρους (αυτή τη δεύτερη πληροφορία δεν την έχω διασταυρώσει). Το έργο αποτελείται από 31 βασικά θέματα, για πιάνο, δύο βιολοντσέλα, δύο βιολιά, όργανο, συνθεσάιζερ και κάτι ηλεκτρονικά μπλιμπλίκια. Εξαιρετικά αποτελεσματικό για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά μετά έπαθα ανοσία και σ’ αυτό.

Τώρα ακούω κύματα να σκάνε στην παραλία, από κάποιο κανάλι του YouTube, βασιζόμενη στη θεωρία ότι οι λευκοί ήχοι βοηθούν τα μωρά να κοιμούνται καλύτερα, βαθύτερα και περισσότερο. «Ο λευκός ήχος ή αλλιώς λευκός θόρυβος είναι ένας συνεχής ήχος που περιλαμβάνει κάθε συχνότητα που μπορεί να ακούσει το ανθρώπινο αυτί. Οι συχνότητες αυτές αναπαράγονται με σταθερή ένταση και ο συνδυασμός τους υπερκαλύπτει τους υπόλοιπους ήχους που μπορεί να υπάρχουν σε ένα περιβάλλον, όπως ο θόρυβος της πόλης. Έτσι, οι “ανεπιθύμητοι” ήχοι παραμένουν εκτός του ακουστικού πεδίου».

Για νεότερες εξελίξεις, θα σας ενημερώσω, ομοιοπαθείς insomniacs. Αλλά δοκιμάστε τους Tindersticks, η φωνή του Stuart Staples χαϊδεύει τα αυτιά και την ταραγμένη ψυχή. Συστήνω.

Παναγιώτης Αναστασόπουλος

Gnac - Continental Balcony Twilight (Vespertine Records, 1999)

Tried and tested κατά συρροή σε ταξίδια. Κυριολεκτικά. Όπως και ολόκληρο το αριστουργηματικό άλμπουμ “Friend Sleeping”, που πρόβαλε διαδοχικά στην οθόνη του παρμπρίζ μου τρισδιάστατα όλα τα τοπία που περνούσαν από αυτό, ενώ ταυτόχρονα ενεργούσε ως το απόλυτο υπνωτικό για τις καθήμενες στις πίσω θέσεις. Αν έχετε ξεπεράσει τη νηπιακή ηλικία, πιθανότατα δε θα κοιμηθείτε με τις μουσικές του, αλλά θα απολαύσετε έναν από τους μακράν πιο ακουσμένους δίσκους της όψιμης μετ-εφηβείας μου, διακινδυνεύοντας να πέσετε σε κατάσταση εκστατικής ημιυπνώσεως.

Μαριάννα Βασιλείου

Max Richter - On The Nature Of Daylight (130701, 2004)

Ίσως το προφανές θα ήταν να διαλέξω κάποιο κομμάτι από το “Sleep”, το οκτάωρο opus του Max Richter, σχεδιασμένο και εκτελεσμένο ειδικά για να επιφέρει ένα οκτάωρο ήρεμου και γαλήνιου ύπνου. Μα για όσες και όσους παλεύουμε με αυτοάνοσα και καντάρια άγχους, το ζητούμενο δεν είναι να κοιμηθούμε επί οκτώ ώρες σερί. Το ζητούμενο είναι να χαλαρώσουμε και να νιώσουμε ηρεμία πριν κοιμηθούμε, ώστε να μην τιναχτούμε μες στη νύχτα μούσκεμα στον ιδρώτα και αρχίσουμε να ανοίγουμε κώδικες επειδή νομίζουμε ότι χάσαμε προθεσμία κατάθεσης προτάσεων. Μετά από πολλές δοκιμές, έχω καταλήξει ότι για μένα δουλεύει το “On The Nature Of Daylight” από το (μακρινό πλέον) 2004 και το “The Blue Notebooks”, τη δεύτερη δουλειά του Max Richter. Νομίζω ότι είναι η έλλειψη στίχων που κάνει δουλειά στην περίπτωσή μου. Έχω καταφέρει να αποκοιμηθώ ακούγοντάς το σε φάση βαθύτατου πένθους, σε φάση χωρισμού, σε φάση τρελού έρωτα, σε φάση αδημονίας για ένα πολυαναμενόμενο ταξίδι, σε φάση άγχους πριν από μια δύσκολη βδομάδα. Μιλάει για όλα αυτά – ξεχωριστά ή και ταυτόχρονα. Απλά το κάνει χωρίς λέξεις. Και για αυτό καταφέρνει και απευθύνεται κατευθείαν στην καρδιά μου και στο νευρικό μου σύστημα, αγκαλιάζοντάς τα σαν ζεστό παλτό σε μια παγωμένη μέρα. Όλα θα πάνε καλά – με αγχολυτικά και αλκοόλ. Ή και χωρίς.

Κώστας Καρδερίνης

Jim Jarmusch & Anika – Jetlag (Sacred Bones, 2025)

Ο αγαπητός μας Jim Jarmusch έφτιαξε μια κωμωδιακή τρίπτυχη μελαγχολία σε διαρκή κίνηση [Father Mother Sister Brother]. Τα τρία μέρη της διαδραματίζονται “μια μέρα στον κόσμο” μας: το ‘Father’ σε κάποια βορειοανατολική ηνωμένη πολιτεία, το ‘Mother’ στο Δουβλίνο και το ‘Sister’ Brother στην πόλη του φωτός. Πέραν του γεγονότος ότι εις εκ των πρωταγωνιστών είναι ο Θωμάς Περιμένης [Tom Waits], o Τζιμ καλής ποιότητος υπογράφει όχι μόνον σενάριο και σκηνοθεσία αλλά και την μουσική επένδυση, ομού μετά της Anika, Annika Henderson κατά κόσμον.

Η Ανίκα τα έχει/κάνει όλα και συμφέρει. Πέρα από τις νωχελικές μουσικές που συνοδεύουν αυτήν την κουλάτη ήρεμη ταινία, τραγουδάει και διασκευάζει Classics IV [Spooky] και Jackson Browne [These Days] και αφήνει άθικτο τον άπιαστο James Brown [I Feel Good]. Το ‘Jetlag’ που διάλεξα είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό και ταιριαστό, ατμοσφαιρικό, υπνωτικό, λυρικό και ονειρικό.

Σεραφείμ Διακουράκης

Lev Zemlinsky - Тили-тили-бом (2006)/Current 93 – All the pretty little horses (Durtro, 1996)

Συναγερμός… Ουααααα… Πάλι δεν κοιμάται το σκασμένο… ‘Πάρε το, ύπνε, το παιδί, κι άμε το στα περβόλια’ μπορεί να τραγουδούσε απελπισμένη δίπλα στην κούνια η μάνα (γυναικεία γαρ υπόθεση ανέκαθεν τα νανουρίσματα). Σε πολλά από αυτά, αν το μικρό πλάσμα καταλάβαινε τους στίχους, μάλλον σε περισσότερη αγρύπνια θα περιέπεφτε από τον τρόμο με τα διάφορα τέρατα και δημιουργήματα της φαντασίας που απειλούν να έρθουν να το πάρουν, θυμάμαι κι ήθελα οπωσδήποτε να το αναφέρω σε αυτό το αφιέρωμα π.χ. μια ρώσικη b ταινία (ναι υπάρχουν και τέτοιες) που ξεκινούσε με ένα υπέροχο νανούρισμα που αποδίδεται στον Lev Zemlinsky (ο μόνος λόγος να θυμάσαι την ταινία) και στίχους του τύπου «Κάποιος περπατάει έξω από το παράθυρο/το νυχτοπούλι ουρλιάζει/έχει ήδη μπει στο σπίτι/για όσους δεν μπορούν να κοιμηθούν»… “Poor little thing is crying, 'Mami”. Και η μοχθηρή φωνή του David Tibet (μόνου χωρίς τον Cave παρακαλώ) πόσο ηρεμιστική μπορεί να είναι όταν ερμηνεύει αυτό το παλιό αφροαμερικάνικο νανούρισμα; Το οποίο μάλιστα προέρχεται από τα πλέον σκοτεινά χρόνια, όταν οι μαύρες «νουνούδες» έπρεπε να κοιμίζουν τα λευκά παιδιά του αφεντικού με όση περίσσεια αγάπης είχε απομείνει όταν τα δικά τους μπορεί και να είχαν μεταπωληθεί κάπου σε κάποιο άλλο αφεντικό στην μακρά αλυσίδα της σκλαβιάς.

Νάνσυ Σταυρίδου

Lycia – Estrella (Projekt, 1998)

Είμαι από εκείνους τους ανθρώπους που για σχεδόν δεκαπέντε χρόνια δεν μπορούσαν να κοιμηθούν χωρίς μουσική. Όχι όμως με ήχους από πουλάκια, ρυάκια και τα σχετικά που συνοδεύουν μια συνεδρία γιόγκα ή ένα χαλαρωτικό μασάζ. Μιλάω για υπνωτική μουσική — επιλεγμένα άλμπουμ από καλλιτέχνες που έτσι κι αλλιώς παρακολουθούσα και εκτιμούσα τη δουλειά τους.

Αγαπημένη μου υπνωτική δισκογραφική ήταν (και παραμένει) η Projekt, με πλήθος αξιοσημείωτων συγκροτημάτων όπως οι Black Tape for a Blue Girl, Arcana, Love Spiral Downwards και πολλοί άλλοι.

Όταν λοιπόν διάβασα το θέμα του «Κάτι Παλιό», το πρώτο κομμάτι που μου ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό ήταν το Estrella, από το ομώνυμο άλμπουμ των Lycia. Δεν είναι απλώς ένα αιθέριο κομμάτι• είναι αληθινά υπνωτικό. Ένας φίλος μου, που πάλευε χρόνια με αϋπνίες, το δοκίμασε — και ο Μορφέας τον κέρδισε από τα πρώτα λεπτά.

Το συνιστώ ανεπιφύλακτα, χωρίς ιατρική συνταγή. Από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα, το τέμπο του σε παρασύρει σε μια ήρεμη κάθοδο προς τον ύπνο• όσο κι αν αντιστέκεται το μυαλό, δεν μπορεί να αποφύγει τη δίνη που δημιουργούν τα φωνητικά της — καθόλου αιθέρια στην παρουσία — Tara VanFlower.

Με τους στίχους δεν ασχολήθηκα ποτέ. Κάποια στιγμή, από περιέργεια, όταν ήμουν ξύπνια, αναρωτήθηκα: «Πότε τα λέει όλα αυτά; Εγώ ακούω μόνο ένα “κοιμήσου…”». Και πραγματικά, το ‘Estrella λειτουργεί. Εγγυημένα. Ακόμα και για τις πιο δύσκολες περιπτώσεις.

Αντώνης Ξαγάς

Daemonia Nymphe – Hypnos (Prikosnovénie, 2013)

Αν πιστέψουμε τον ληξίαρχο της αρχαιότητας, τον Ησίοδο, ο Ύπνος και ο Θάνατος είναι αδέρφια και μάλιστα διδυμάκια, παιδιά αμφότεροι της Νυκτός, ενώ ο περιβόητος Μορφέας στον οποίο παλεύουμε ενίοτε μάταια να παραδοθούμε στριφογυρίζοντας σε μονά ή διπλά κρεβάτια, είναι καρπός του έρωτα του Ύπνου για την μικρότερη από τις τρεις Χάριτες, την Πασιθέη. Μια συγγένεια πάντως που είναι προφανής, μοιάζουνε τα παιδιά, ποιος ήταν αυτός που είχε πει ότι ο ύπνος, αυτό το βύθισμα, η αποκοπή από την πραγματικότητα είναι ‘πρόβα θανάτου’;, ενώ στις δημοσκοπήσεις το να πεθάνεις στον ύπνο σου είναι ίσως και η πιο δημοφιλής έξοδος από την ζωή, και υπό αυτό το πρίσμα κανένα πρωινό ξύπνημα δεν είναι αυτονόητο, και ίσως θα έπρεπε να χαμογελάμε περισσότερο στην νέα ‘υπέροχη’ ημέρα, σαν εκείνον τον αξέχαστο Χιραγιάμα της ταινίας του Βέντερς. Αφιερωμένο στον Ύπνο είναι και αυτό το κομμάτι του ελληνικού σχήματος που προσπαθεί να αναπαράγει ή καλύτερα να αναπαραστήσει μια αρχαιοελληνική ατμόσφαιρα (όπως τουλάχιστον την αντιλαμβανόμαστε ή, καλύτερα, φανταζόμαστε σήμερα) ψιθυρίζοντας πάνω από μια ηρεμιστική άρπα έναν ύμνο (με προφορά που μάλλον δεν θα αναγνώριζε ένας αρχαίος κάτοικος της γεωγραφικής αυτής άκρης) γραμμένο από τον μοναδικό άνθρωπο που κατέβηκε στο βασίλειο των σκιών και επέστρεψε.

Δημήτρης Τσιρώνης

The Dwarfs of East Agouza - A Body To Match (Constellation, 2025)

Ο χρόνος του ύπνου δεν πρέπει να πάει χαμένος χωρίς μουσική υπόκρουση. Η ζωή είναι μικρή, ακόμα κι αν υπάρχουν κι άλλα περάσματα από τον κόσμο αυτό - αναλόγως τις αντιλήψεις και τα παραμύθια που πίστεψε ο καθένας κι η καθεμιά. Ξεπερνώντας το ιστορικό απόφθεγμα “με το ‘να μάτι ανοιχτό να κοιμάσαι” πάμε παραδίπλα στα αυτιά και τα κρατάμε και τα δύο ανοιχτά με μουσικά έργα κατάλληλα να διαγράψουν τις ημερήσιες κακουχίες και να διασκεδάσουν τη θνησιμότητα. Επιλεκτικές πολύωρες συνθέσεις του Charlemagne Palestine και ολόκληροι δίσκοι από τον Arvo Pärt, πρώιμα έργα του Terry Rilley, όψιμα έργα του Steve Reich, με προσοχή επιλεγμένα έργα του Klaus Schulze, το τρομακτικό σύνολο των έργων του Pete Namlook, το ίδιο σαφώς και για το ελάχιστα ηχογραφημένο του La Monte Young (αρκούν έξι ώρες ύπνου παράλληλα με το ‘The Well-Tuned Piano’), επιλογές από τον Tom Carter, εκείνα τα cdr των Bardo Pond, εκείνες οι ενενηντάρες κασέτες των Natural Snow Buildings, αυτονόητα αποδεκτά τα πολύωρα των Celer, ακόμα και sessions ή live των FSOL και Autechre, ή πειράματα προσωπικών δημιουργιών που αν καταφέρουν να σε κρατήσουν στο στάδιο των Αμερικανών-Αθηνέζων R.E.M. τότε τα κατάφερες, κέρδισες το χρόνο!

Όλα αυτά τα ονόματα με τις πολλές κυκλοφορίες δίσκων που αξίζουν τις συνεχόμενες πολύωρες ακροάσεις κατά τη διάρκεια του συνειδητού ή ασυνείδητου ύπνου αποδεικνύουν την τεράστια σημασία του θεσμού των άλμπουμ. Κάτι που ο σύγχρονος εχθρός Spotify προσπάθησε να απαξιώσει και οι υπόλοιποι μπαχαλάκηδες της ακρόασης τύπου Youtube καταστρέφουν με τις ασύδοτες καπιταλιστικές διαφημίσεις τους. Πίσω στο κυρίως θέμα πριν γίνει αναφορά στο έργο του Jandek και αρχίσουν οι αϋπνίες και οι αγόγγυστες συνταγογραφήσεις υπνωτικών χαπιών.

Έτσι τυχαία κάπου εκεί ανάμεσα στα ανέμελα δροσερά απογεύματα και την αφύπνιση του εγκεφάλου ήρθε κι έπεσε σαν κουτσουλιά γλάρου από τον φθινοπωρινό ουρανό το πρόσφατο πόνημα των The Dwarfs Of East Agouza με τίτλο ‘Sasquatch Landslide’ (να και κάτι καλό να ακούσω για τον τρέχον μήνα - τρις), μια κυκλοφορία της Constellation από τον Καναδά που στην αρχή της ιστορίας της οι δίσκοι των Do Make Say Think και Fly Pan Am ήταν εξαιρετική συντροφιά στον ύπνο. Η αλήθεια να λέγεται, για να καταφέρεις να έχεις άποψη για τις δουλειές του Alan Bishop και του Sam Shalabi είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσεις για ακροάσεις και ένα αρκετό μεγάλο μέρος του χρόνου σου για ύπνο. Ξεκινάς με αυτόν τον πρόσφατο και κατευθύνεσαι προς τα πίσω στα χρόνια σταματώντας μόνο στα High Tide In The Lowlands (2023), The Green Dogs Of Dashour (2020), Rats Don't Eat Synthesizers (2018) και The Dwarfs Of East Agouza / Bes (2016).

Όλα τα παραπάνω έχουν δοκιμαστεί πολλάκις. Δεν υπάρχει φόβος να τα δοκιμάσετε αρκεί να είστε μόνος / μόνη στο κρεβάτι. Είναι βέβαιο οπότε ότι θα σας δυσκολέψει να τα αξιολογήσετε και να τα ευχαριστηθείτε αν κοιμάστε με παρέα. Παρόλα αυτά υπάρχουν λύσεις. Ενδεικτικά αναφέρονται δύο: Α. Ακολουθήστε τη σύγχρονη τάση να κοιμάστε χωριστά και Β. Χαρίστε ωτοασπίδες στο έτερον ήμισυ σας. Η ζωή είναι μικρή και τα μουσικά έργα που αξίζουν να ακουστούν πολλά, πάρα πολλά…

Απόστολος Βαρνάς

Max Richer – Dream 13 (minus even) (Deutsche Grammophon, 2015)

Παιδιά τι να λέμε, βασισμένο σε συμπεράσματα της νευροεπιστήμης του ύπνου, τεσταρισμένο πάνω σε δίμηνο βρέφος με κολικούς και αντίστοιχα ταλαιπωρημένους γονείς, διάρκειας 8 ωρών (!!) είναι το απόλυτο μινιμαλιστικό, χαλαρωτικά υπνωτικό concept album. Καληνύχτα μας, όνειρα γλυκά και μία λαμπάδα παρακαλώ στο μπόι του Max Richter.

Ελένη Φουντή

Andrew Liles - All Closed Doors (Infraction, 2003)

Νανουρίσματα συναντάμε σε όλους τους πολιτισμούς από την αρχαιότητα και αναφορικά με το ambient που προσφέρεται για την περίπτωσή μας, ο Brian Eno συστήνει μία ισορροπία παραβλέψιμου όσο και ενδιαφέροντος ηχητικού περιβάλλοντος, που εδώ που τα λέμε μπορεί και να παραβιάζεται λίγο. Υπέρ του παραβλέψιμου. Κανείς δεν είναι τόσο τρελός ώστε να την παραβιάζει από την ανάποδη για να κοιμηθεί. Σχεδόν κανείς δηλαδή, γιατί το έχω κάνει εγώ.

Όλοι οι άνθρωποι περνάμε φάσεις κολλημάτων αλλά δεν ξέρω γιατί εμένα έπρεπε να μου συμβεί και με τον Andrew Liles 13 χρόνια πριν. Δεν λέω, τρομερά δημιουργικός, πολυσχιδής, στο βάθος κήπος δηλαδή μέταλλο και μεγάλος παίχτης του dark ambient/industrial έχοντας δουλέψει με τους Nurse With Wound, Current 93, Hafler Trio κα, αλλά όπως και να το κάνουμε, δεν είναι για χόρταση. Ούτε παραβλέψιμος, σαφώς. Εγώ όμως που περνούσα ώρες ολόκληρες με τη σειρά "Vortex Vault" και το "Ouarda", αποφάσισα να τον ακούσω και στον ύπνο μου καθώς μάλλον δεν έφτανε ο ξύπνιος. Και τι πιο συνετή επιλογή από μία κυκλοφορία που δεν είχα ξανακούσει. Έβαλα λοιπόν το δημοφιλέστατο "All Closed Doors" θεωρώντας ότι αφού το έβγαλε η ειδικευμένη στο ambient Infraction ήμουν ασφαλής, λες και υπάρχει ασφάλεια με ένα τέτοιο weirdo, και κοιμήθηκα. Όμως το ομώνυμο τελευταίο κομμάτι έμελλε να επεξηγεί και τον τίτλο. Είναι all closed doors διότι κάποια στιγμή αυτές οι πόρτες ακούγονται να χτυπάνε με θόρυβο και να κλείνουν, ενώ εγώ πετάχτηκα από τον ύπνο μου στις 3 το πρωί έντρομη και απόλυτα σίγουρη ότι κάποιος είχε διαρρήξει το σπίτι και γελούσε. Τα γέλια μάλλον οφείλονταν σε συνειρμό από άλλο κομμάτι, δηλαδή ωραίο ύπνο έκανα και πιο πριν. Δεν μπόρεσα ποτέ να ξανακοιμηθώ με μουσική και από το 2012 που χρονολογείται το σκηνικό, δεν τόλμησα να ξανακούσω αυτή την ηχογράφηση. Αποφάσισα να το κάνω τώρα με αφορμή τη στήλη. Θαυμάσιο δείγμα ambient microsound, σε λιγότερο παραβλέψιμα και περισσότερο ενδιαφέροντα έως στοιχειωμένα περιβάλλοντα το "All Closed Doors". Έχει μια ικανότητα ο Liles να κάνει τα έπιπλα του δωματίου να μοιάζουν ότι πετάνε. Ακούστε το, ξύπνιοι και με έναν καφέ παρέα. Και επίσης, σιγά τις πόρτες.

Αναστάσιος Μπαμπατζιάς

Paul Schütze – Sleep I (Virgin, 1995)

Μουσική που μας αρέσει να ακούμε όταν θέλουμε να πέσουμε για ύπνο. Το Apart, ένας από τους καλύτερους δίσκους του ιδιαίτερου συνθέτη Paul Schutze, που κυκλοφόρησε το 1995, είναι ίσως ένας από τους λίγους που βάζω πάρα πολύ συχνά στο cd player όταν θέλω να κοιμηθώ. Είναι ambient. Ηλεκτρονικοί ήχοι που μπορεί και να θυμίζουν φυσικά φαινόμενα αλλά και φαινόμενα αφύσικα φυσικά. Ο ήχος της πλάσης που διακριτικά εισβάλει στο δωμάτιο μέσα στο σκοτάδι και δημιουργεί μια ποιητική διάβαση ανάμεσα στο συνειδητό και στο όνειρο. Ποτάμια άυλου νερού, διαγαλαξιακά ρεύματα, δίνες ηλεκτρικές και απόκοσμα φώτα με ζωντανή φωνή που καλεί το πνεύμα να ξυπνήσει από την ύπνωση της μέρας. Άνοιγμα στο σύμπαν του νου.

Χάρης Συμβουλίδης

Irv Teibel - The Psychologically Ultimate Seashore (Syntonic Research Inc., 1969)

Πάντα μου άρεσε να γράφω όταν έπεφτε η (βαθιά) νύχτα και μια περίοδο ήρθαν έτσι τα πράγματα στη ζωή μου, ώστε γινόταν να το κάνω. Λίγο-λίγο, όμως, χάθηκε η μπάλα με τον ύπνο. Και παρότι δοκίμασα διάφορες λύσεις για την αποκατάσταση της ισορροπίας, αυτή εμφανίστηκε αναπάντεχα, από ένα βινύλιο στο οποίο έπεσα πάνω, τότε που δοκίμαζα τακτικά την τύχη μου στο δισκοπωλείο «Hairy Records» του Λίβερπουλ.

Environments έλεγε απλά ο τίτλος και μέσα είχε μόνο δύο συνθέσεις. Όλα τα λεφτά, λοιπόν, ήταν το (σχεδόν) ημίωρης διάρκειας "The Psychologically Ultimate Seashore": μια επιτόπια ηχογράφηση στην παραλία Μπράιτον της Νέας Υόρκης, σε ώρα ή εποχή όπου γινόταν να κάτσεις εκεί με μόνη συντροφιά τον ήχο του Ατλαντικού –ΟΚ, κάπου σκάει κι ένας γλάρος, ενώ ακούγεται αμυδρά και μια κόρνα ομίχλης, προφανώς από διερχόμενο πλοίο. Ποτέ δεν το άκουγα ολόκληρο, αφού κατόρθωνε και μ' έστελνε για όνειρα γλυκά κάπου στο δεκάλεπτο με τέταρτο.

Με τον καιρό, βέβαια, ανακάλυψα ότι υπήρχε ολόκληρη σειρά Environments κυκλοφοριών και ότι υπεύθυνος γι' αυτές ήταν ο Irv Teibel. Εγώ, λοιπόν, κατείχα το πρώτο νούμερο, από το 1969, εποχή όπου κάμποσος κόσμος ξάνοιγε τον νου του σε μια ποικιλία κατευθύνσεων, έχοντας διάθεση να εξερευνήσει τη σχέση που μπορούσες ν' αναπτύξεις με τον ήχο. Σήμερα αρκετοί θεωρούν τον Teibel και το "The Psychologically Ultimate Seashore" ως new age πριν το new age, ως πιονέρους των θεραπευτικών ιδιοτήτων της μουσικής, ως απευθείας προγόνους όλων των YouTube συλλογών για «relaxation» και «sleep» με ηχογραφήσεις βροχής, θάλασσας κτλ. Ενδεχομένως να στέκουν πολλά από τούτα. Θα έχω σαφή απάντηση, όμως, μόνο εάν ξαναβρώ τις σχέσεις με τη νύχτα, αφού πλέον ο ύπνος καταφτάνει χωρίς πολλά-πολλά (οὐ γάρ ἔρχεται μόνον).

Γιάννης Πλόχωρας

The Beatles - Good Night (EMI, 1968)

Ένα νανούρισμα που γραψε ο Τζων για τον 5χρονο Τζούλιαν, το γιο που άφησε πίσω του προκειμένου ν' αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη Γιόκο. Ντρεπόταν να το ηχογραφήσει ο ίδιος και το ‘δωσε στον Ρίνγκο, αν και ο Πωλ θυμάται ότι τη μία φορά που τους το τραγούδησε για να το ακούσουν ήταν πολύ συγκινητικός. Καληνύχτα παιδάκια του mic.gr. Αυτός ο κόσμος δεν έχει λογική, μόνο αντικρουόμενα συναισθήματα

(O πίνακας στο εξώφυλλο είναι του Antonio Lopez Garcia, ‘Mujer en la Playa’ (Γυναίκα στην παραλία), 1959, κάρβουνο σε χαρτί)